1. ustawowe obowiązki socjalne pracodawcy.
advertisement
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych 1. USTAWOWE OBOWIĄZKI SOCJALNE PRACODAWCY. Rodzaje pracodawców a obowiązki socjalne. Na podstawie ustawy o ZFŚS pracodawca może tworzyć fundusz świadczeń socjalnych lub wypłacać świadczenie urlopowe. Pomoc dzieli się na obligatoryjną i fakultatywną. Obligatoryjna działalność socjalna w postaci funduszu odnosi się tylko do tych pracodawców, którzy zatrudniają 20 i więcej osób. Do ustalenia obowiązku bierze się pod uwagę liczbę pełnych etatów. TABELA Kategoria pracodawcy Tworzenie funduszu Wypłata świadczeń urlopowych Państwowe i samorządowe Tworzą fundusz bez Nie mogą wypłajednostki budżetowe, za- względu na liczbę zatru- cać świadczeń. kłady budżetowe. dnionych. Objaśnienia skrótów użytych w publikacji: Kc KN Kp Kpc updof ustawa o ZFŚS - Kodeks cywilny - Karta Nauczyciela - Kodeks pracy - Kodeks postępowania cywilnego - ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych - ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych © CENSA 2014 Pracodawcy spoza sfery budżetowej zatrudniający 1 stycznia przynajmniej 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty. Tworzą fundusz, ale pod pewnymi warunkami Nie mogą przejść wolno im z niego zrezyg- na wypłatę świadnować albo ograniczyć czeń. odpisy. Pracodawcy spoza sfery budżetowej zatrudniający 1 stycznia poniżej 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty. Wybierają między funduszem a wypłatą świadczeń. Mogą również odstąpić od tworzenia funduszu czy wypłaty świadczeń albo zredukować odpisy czy świadczenia. Ustalenie przeciętnej liczby zatrudnionych. W tym zakresie obowiązuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 marca 2009r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz. U. nr 43, poz. 349). © CENSA 2014 5 Anna Topolska Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych Powyższe rozporządzenie weszło w życie od dnia 18 marca 2009r. Według tego aktu prawnego podstawę naliczania odpisu podstawowego na fundusz świadczeń socjalnych stanowi planowana w danym roku kalendarzowym przeciętna liczba zatrudnionych u pracodawcy, skorygowana w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych, obejmująca pracowników zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy (po przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy). Przy obliczaniu przeciętnej liczby zatrudnionych w danym roku kalendarzowym dodaje się przeciętne liczby zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i otrzymaną sumę dzieli się przez 12. Taki sposób obliczania stosuje się także w przypadku, gdy pracodawca działał w okresie krótszym niż rok kalendarzowy albo naliczał odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na niepełny rok kalendarzowy. Powyższe rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 marca 1994r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz. U. nr 43, poz. 168 ze zm.), które traci moc z dniem wejścia w życie nowego rozporządzenia na podstawie art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (DZ. U. nr 237, poz. 1656). W celu ustalenia obowiązku tworzenia funduszu wynikającego z ustawy pracodawca określa liczbę zatrudnionych biorąc pod uwagę jedynie osoby świadczące pracę na podstawie stosunku pracy, co oznacza, że nie uwzględnia osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych np. dzieło, zlecenie. Stosunek pracy nakłada na pracownika obowiązek wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy pod kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę oraz obowiązek zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem na pracodawcę. Z przepisu art. 22 par. 1 Kp wynikają cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych, na podstawie których może być także świadczona praca, w szczególności stosunków zobowiązaniowych prawa cywilnego (np. umowa zlecenia, o dzieło). 6 © CENSA 2014 „Stosunek pracy – to więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika i pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudniania pracownika przy umówionej pracy i wypłacania mu wynagrodzenia za pracę”. Wynika z tego: - - - - - obowiązek osobistego świadczenia pracy, który oznacza, że pracownik przy wykonywaniu pracy nie może posłużyć się osobą trzecią - zastępcą. Brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę; pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy. Istotą zobowiązania pracownika nie jest spełnienie świadczenia. Stosunek pracy ma bowiem charakter ciągły, co oznacza, że pracownik przez cały czas trwania tego stosunku wykonuje pracę; pracownik zobowiązuje się do pracy określonego rodzaju, co przesądza o rodzajowym charakterze zobowiązania. Określenie rodzaju pracy jest niezbędnym elementem umowy o pracę. Zatem jeżeli nie oznaczono w ogóle rodzaju pracy, to umowa o pracę nie zostaje zawarta. praca jest wykonywana pod kierownictwem, a więc w warunkach podporządkowania. Brak obowiązku wykonywania poleceń w treści zawartej umowy przemawia przeciwko możliwości uznania stosunku prawnego za stosunek pracy; świadczenie pracy odbywa się w wyznaczonym miejscu i czasie; zobowiązanie pracodawcy do zatrudnienia pracownika oznacza dla niego obowiązek dopuszczenia pracownika do umówionej pracy; stosunek pracy ma charakter odpłatny. Nie jest możliwa praca w ramach stosunku pracy bez wynagrodzenia, a także pracownik nie może zrzec się prawa do niego. Umowy o wskazanych cechach, bez względu na swoją nazwę, są kwalifikowane jako umowy o pracę i to niezależnie od nazwy zawartej przez strony umowy. © CENSA 2014 7 Anna Topolska Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych Obligatoryjne tworzenie funduszu. Obowiązkiem tworzenia funduszu niezależnie od liczby zatrudnionych pracowników zostali objęci pracodawcy sfery budżetowej. Dotyczy to podmiotów, które prowadzą działalność w sektorze finansów publicznych, o których mowa w art. 20 – 21 i 24 – 27 ustawy z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 155, poz. 1014 ze zm.). Są to państwowe i samorządowe zakłady i jednostki budżetowe. Fundusz tworzony jest obowiązkowo na podstawie odrębnych przepisów przez pracodawców zatrudniających nauczycieli na podstawie ustawy Karta Nauczyciela oraz w szkołach wyższych. Pozostali pracodawcy, zgodnie art. 3 ust. 3 ustawy o ZFŚS, mogą tworzyć zakładowy fundusz świadczeń socjalnych lub wypłacać świadczenie urlopowe. Sytuacja pracodawców w zakresie polityki socjalnej jest zależna od prowadzenia działalności w sferze budżetowej. Nadto obowiązki wyznaczane są w zależności od liczby zatrudnionych pracowników. Odpowiedzialność pracodawcy za niewykonanie przepisów ustawy o ZFŚS. Pracodawca ponosi odpowiedzialność, zarówno za niewykonywanie przepisów ustawy, jak również za podejmowanie działań niezgodnych z jej przepisami. Zachowania sprzeczne z ustawą o ZFŚS są traktowane jako wykroczenia przeciwko prawom pracownika, w sprawach których na wniosek inspektorów pracy orzekają sądy powszechne. Nadto inspektorzy pracy, w ramach swoich uprawnień mogą kierować wystąpienia do pracodawcy o utworzenie funduszu, naliczenie i przekazanie odpisów oraz wypłacenie świadczenia urlopowego pracownikom, którym to świadczenie przysługuje. c) zaniechanie przekazywania środków na fundusz w terminie, gdyż pracodawca jest zobowiązany do dokonywania wpłat na rachunek funduszu. Odpowiedzialności podlega pracodawca zarówno w sytuacji, gdy nie przekazuje kwot, zaniża je lub narusza terminy przekazywania środków; d) powstrzymanie się z wydaniem regulaminu działalności socjalnej lub wprowadzenie regulaminu o treści niezgodnej z ustawą o ZFŚS; e) pomijanie zakładowej organizacji związkowej lub przedstawiciela załogi przy tworzeniu regulaminu działalności socjalnej; f) wydatkowanie środków funduszu niezgodnie z ustawą lub obowiązującym u pracodawcy regulaminem. Nieprzekazywanie przez pracodawcę w terminie środków na rachunek bankowy funduszu a odsetki za opóźnienie. W wyroku z dnia 13 kwietnia 1999r. (I PKN 663/98, OSNP 2000, nr 12, poz. 534) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że nie, gdyż odsetki za opóźnienie są rodzajem wynagrodzenia za korzystanie z pieniędzy należących do innej osoby. Zgodnie z art. 359 par. 1 Kc przysługują one wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej, ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji organu. Obowiązek ich wypłaty nie istnieje, gdy nie ma stosunku zobowiązaniowego. Zaś nieprzekazywanie przez pracodawcę środków na fundusz nie powoduje powstania stosunku zobowiązaniowego. Typowymi czynami zabronionymi, za które pracodawca może ponieść odpowiedzialność są: a) nieutworzenie funduszu, w sytuacji gdy pracodawca ma ustawowy obowiązek prowadzenia działalności socjalnej w tej formie; b) niewypłacanie świadczenia urlopowego; 8 © CENSA 2014 © CENSA 2014 9
