BA DA NIE PRZE SIE WO WE BA DA NIA DO DAT KO WE

Fizjoterapia_cz I i II_1-20_czesc 1 od 1 do 17 2014-07-25 14:25 Page 119
13. DIAGNOSTYKA SKOLIOZ IDIOPATYCZNYCH
BADANIE PRZESIEWOWE
W Polsce nie wprowadzono niestety powszechnych badań przesiewowych w kierunku wykrywania skoliozy idiopatycznej u dzieci
i młodzieży. Zamiast tego organizuje się wiele inicjatyw akcyjnych,
samorządowych lub opartych na grantach ze środków publicznych
na naukę. Na świecie screening skolioz stosuje się w wielu krajach
Unii Europejskiej i stanach USA, w Japonii i innych. Uznaną i akceptowaną techniką badania przesiewowego jest pomiar kąta rotacji
tułowia w skłonie z użyciem skoliometru. Badanie wykonuje się zwykle w pozycji stojącej, chociaż w ostatnich latach podkreśla się zalety pozycji siedzącej, eliminującej wygięcie kręgosłupa w następstwie skośnego ustawienia miednicy. Obecnie trwają prace nad
stosowaniem do badań przesiewowych technik topografii powierzchni ciała.
Jako kryterium pozytywnego odcięcia w badaniu przesiewowym
dzieci i młodzieży w kierunku wykrywania s.i. z użyciem skoliometru, w celu zwiększenia specyficzności badania, przyjęto wartość 7°
w miejsce wcześniej proponowanych 5°. Uzyskanie wyniku pomiaru w zakresie od 4° do 6° zobowiązuje do ponownego badania
w odstępie 3–6 miesięcy. Istotny jest wiek przeprowadzenia badania przesiewowego, powinno ono obejmować początek pokwitaniowego skoku wzrostowego (10, 11, 12 i 13 lat u dziewcząt; 12, 13
i 14 lat u chłopców).
BADANIA DODATKOWE
Badanie radiologiczne jest zasadniczym badaniem dodatkowym.
Zdjęcia rentgenowskie wykonuje się w postawie swobodnej, w pozycji stojącej. Przy rozpoczynaniu i kończeniu leczenia należy wykonać dwie projekcje: przednio-tylną i boczną, natomiast w trakcie leczenia zwykle wystarcza projekcja przednio-tylna. Wskazane jest
używanie długiej kasety, o wymiarach zapewniających równoczesne objęcie kręgosłupa szyjnego, piersiowego, lędźwiowego i miednicy ze stawami biodrowymi.
Na zdjęciach przednio-tylnych dokonuje się pomiaru następujących parametrów (ryc. 13.4): 1. kąt Cobba, 2. test Rissera, 3. kąt rotacji osiowej kręgu szczytowego (metoda Perdriolle lub Raimondi),
4. odległość szczytu skoliozy od centralnej pionowej linii krzyżowej,
a na zdjęciach w projekcji bocznej, 5. kąt kifozy piersiowej Th5–
Th12, 6. kąt lordozy lędźwiowej L1–S1, 7. kąt nachylenia kości krzyżowej, 8. kąt incydencji miednicy (metoda Duval-Beaupère). Błąd
pomiaru kąta Cobba w przypadku wykonywania przez tę samą osobę i z użyciem tych samych kręgów granicznych wynosi 2°–3°,
przy pomiarze wykonywanym przez różne osoby błąd ten wynosi
około 5°.
Częstość wykonywania zdjęć rentgenowskich powinna uwzględniać zwiększone narażenie pacjentek na rozwój nowotworów,
Ryc. 13.3. Trzy poziomy, na których należy dokonać pomiaru kąta rotacji tułowia skoliometrem: a) piersiowy proksymalny, b) piersiowy główny,
c) lędźwiowy. Odpowiadają one trzem poziomom stosowanym w klasyfikacji skolioz idiopatycznych według Lenke. Zsumowanie trzech rotacji
(w tym przypadku: 6°+10°+11°=27°) daje pomiar wielkości całkowitej deformacji rotacyjnej tułowia. (Materiał Pracowni Chorób Kręgosłupa Uniwersytetu
Medycznego w Poznaniu). Przedrukowano za zgodą
II
Tomasz Kotwicki  Zbigniew Śliwiński
niach obrazowych: fotografii cyfrowej tułowia i topografii powierzchni ciała.
Test Adamsa, czyli ocena symetrii grzbietu w skłonie, pochodzący z 1865 roku, nic nie stracił na czułości w wykrywaniu asymetrii
rotacyjnej grzbietu, jako bardzo wczesnego objawu skoliozy idiopatycznej piersiowej. Obecnie pomiar deformacji rotacyjnej obiektywizuje się poprzez zastosowanie skoliometru Bunnella lub innego przyrządu. Błąd pomiaru skoliometrem wynosi od 2° do 3°. Śledzenie
pomiarów skoliometru jest ważnym sposobem monitorowania rozwoju skoliozy idiopatycznej, a za znamienną uważa się zmianę wartości kąta rotacji tułowia o 3° lub więcej w kolejnych badaniach. Skoliometr przykłada się prostopadle do linii kręgosłupa, symetrycznie
ponad nim, nie dociskając do ciała. Pomiar skoliometrem należy wykonać na trzech poziomach tułowia: 1. piersiowym proksymalnym
(Th3–Th4), 2. piersiowym głównym (Th8–Th9) oraz 3. lędźwiowym
(L2–L3), poszukując każdorazowo miejsca maksymalnej asymetrii
(ryc. 13.3).
Dla skolioz piersiowo-lędźwiowych właściwym poziomem pomiaru jest Th12–L1. Przykładowy zapis w dokumentacji: 5°L/10°P/6°L
oznacza wartość kąta rotacji tułowia w stopniach na każdym z poziomów (kierunek rotacji: L – w lewo, P – w prawo). Istotne jest obliczenie sumy trzech rotacji, w powyższym przykładzie: suma rotacji
= 5°+10°+6° = 21°. Wartość ta jest miarą całkowitej deformacji rotacyjnej tułowia i służyć może do monitorowania przebiegu leczenia.
Dla podanego wyżej przykładu pomiar uzyskany po trzech miesiącach leczenia gorsetem i ćwiczeniami: 7°L/7°P/7°L (suma rotacji =21°)
nie oznacza korekcji rotacji skoliozy piersiowej z 10° do 7°, lecz jedynie przesunięcie rotacji ze skrzywienia pierwotnego (głównego)
na skrzywienia kompensacyjne. Wytwarzanie kompensacji (w tym rotacyjnej) powyżej i poniżej skrzywienia głównego jest dopuszczalne,
a niekiedy pożądane, nie zastępuje jednak istoty korekcji, której zasadniczym celem jest bezwzględne zmniejszenie skrzywienia pierwotnego.
119