Po zakończeniu wojny

Materiał do II etapu konkursu historycznego „Wypędzenia, wywózki, martyrologia i zwycięstwa Polaków. Zryw niepodległościowy, lata 1914–1956.
Wywózki Górnoślązaków, Kaszubów i AK-owców w 1945 r. do ZSRS. Prymas Tysiąclecia – kardynał Stefan Wyszyński”
Odzyskanie niepodległości
Krótkie kalendarium
1. W sierpniu 1914 r. wybuchła I wojna światowa.
2. W 2014 r. przypada jej stulecie. Była to wojna, która w rezultacie przyniosła Polsce
niepodległość w 1918 r. W wojnie tej stanęły naprzeciw sobie Rosja z sojusznikami Francją i
Anglią (Ententa) oraz Austro-Węgry i Niemcy (Państwa Centralne).
Od początku Polacy działali na rzecz odzyskania niepodległości. Odrodzenie Polski nastąpiło
dzięki klęsce i upadkowi trzech mocarstw zaborczych. Polacy w pełni wykorzystali tę szansę.
3. Roman Dmowski, przywódca obozu narodowego (Narodowej Demokracji), był zdania, że
należy popierać Rosję przeciwko Niemcom. Niemcy, jego zdaniem, stanowili największe
zagrożenie dla sprawy polskiej. W końcu 1915 r. znalazł się w Londynie i stamtąd kierował
polityką polską wobec państw koalicji, nawiązując dobre kontakty polityczne. Utworzył w
Paryżu Komitet Narodowy Polski (KNP) uznany przez państwa Ententy.
4. Józef Piłsudski za największego wroga Polski uważał Rosję. Już na początku wojny, za zgodą
Wiednia, tworzył Legiony Polskie, które walczyły z Rosją na froncie wschodnim.
W rezultacie takie dwukierunkowe działania R. Dmowskiego i J. Piłsudskiego okazały się dla
sprawy polskiej, odzyskania niepodległości, bardzo korzystne.
5. Ignacy Paderewski, sławny na całym świecie pianista, w sposób znaczący przyczynił się do
odzyskania przez Polskę niepodległości.
6. W styczniu 1917 r. prezydent Stanów Zjednoczonych AP Woodrow Wilson, dzięki wpływom i
staraniom I. Paderewskiego, ogłosił w Kongresie, że Polska powinna odzyskać niepodległość
oraz wydał w 1918 orędzie, gdzie w pkt. 13 napisano: „Należy stworzyć niezależne państwo
polskie, które winno obejmować terytoria zamieszkałe przez ludność niezaprzeczalnie polską,
któremu należy zapewnić swobodny i bezpieczny dostęp do morza i którego niezawisłość
polityczną i integralność terytorialną należy zagwarantować paktem międzynarodowym”.
7. Od wiosny 1917 r. Stany Zjednoczone AP przystąpiły do wojny po stronie państw Ententy.
8. Przełomowym wydarzeniem dla odzyskania niepodległości Polski był wybuch rewolucji w
1917 r. w Rosji i przegrana państw centralnych w 1918 r. W rezultacie wszyscy trzej zaborcy
ponieśli klęskę. Wydarzenie to spowodowało zmiany w orientacji Francji i Anglii. Silna Polska
okazała się potrzebna do ograniczenia wpływów Niemców i komunistycznej Rosji.
9. 11 listopada 1918 r. Józef Piłsudski, po uwolnieniu go z więzienia w Niemczech (przybył do
Warszawy 10 listopada), przejął naczelną władzę nad wojskiem, a następnie przejął władzę od
Rady Regencyjnej jako Naczelnik Państwa. Rada Regencyjna Królestwa Polskiego została
Materiał do II etapu konkursu historycznego „Wypędzenia, wywózki, martyrologia i zwycięstwa Polaków. Zryw niepodległościowy, lata 1914–1956.
Wywózki Górnoślązaków, Kaszubów i AK-owców w 1945 r. do ZSRS. Prymas Tysiąclecia – kardynał Stefan Wyszyński”
utworzona przez Niemców i była od nich zależna. Po przekazaniu władzy J. Piłsudskiemu
rozwiązała się.
10. 26 grudnia 1918 r. Ignacy Paderewski, wbrew zakazom niemieckim, jadąc do Warszawy,
zatrzymał się w Poznaniu w hotelu Bazar, z którego przemówił do witających go tłumów
Polaków. Został przyjęty entuzjastycznie przez ludność polską. Jego przyjazd był iskrą, od
której rozpoczęło się zwycięskie Powstanie Wielkopolskie.
11. 26 stycznia 1919 r. odbyły się pierwsze w niepodległej Polsce wybory do Sejmu.
12. 10 lutego 1919 r. ukonstytuował się Sejm. Naczelnikiem Państwa został Józef Piłsudski,
premierem – Ignacy Paderewski.
13. 18 stycznia 1919 r. rozpoczęła się w Paryżu konferencja pokojowa, w której uczestniczyła
Polska, wchodząc do grupy państw zwycięskich. 28 czerwca 1919 r. w Paryżu nastąpiło
podpisanie Wersalskiego Traktatu Pokojowego. W imieniu Polski podpisali go Roman
Dmowski i Ignacy Paderewski. Traktat określał tylko granicę polsko-niemiecką i to tylko w
części. Na pozostałym obszarze miały się odbyć plebiscyty.
14. W latach 1919-1921 Polska musiała wywalczyć i ustalić pozostałe granice.
15. 1923 r. – akceptacja granic Polski przez państwa Ententy.
16. 1 marca 1921 r. – uchwalenie konstytucji marcowej.
Kalendarium
wojna i okres po II wojnie światowej
Ruch oporu w okupowanej Polsce
1. Już na początku wojny w 1939 r. grupa wyższych oficerów powołała dowództwo ruchu oporu.
Powstał tajny Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). Zjednoczył on różne grupy oporu, które
tworzyły się spontanicznie w całej Polsce. ZWZ przekształcił się w Armię Krajową (AK).
W 1944 r. należało do niej około 300 tysięcy osób.
2. W Londynie działał rząd Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie.
3. Na terenie okupowanej Polski zaczęło działać Polskie Państwo Podziemne (PPP) z rządem (była
to Delegatura na Kraj), armią (AK), tajnym sądownictwem, siecią tajnego nauczania, podziemną
prasą.
4. Po zajęciu Francji przez Niemców w 1940 r. Polska stała się jedynym aktywnym sojusznikiem
Anglii. W bardzo znaczący sposób pomogła jej odeprzeć inwazję niemiecką.
5. W czerwcu 1941 r. Hitler uderzył na Związek Sowiecki (operacja Barbarossa). Niemcy zajęli
ogromne tereny ZSRS i kontynuowali zwycięski marsz. Stalin musiał zawiązać sojusz z
Materiał do II etapu konkursu historycznego „Wypędzenia, wywózki, martyrologia i zwycięstwa Polaków. Zryw niepodległościowy, lata 1914–1956.
Wywózki Górnoślązaków, Kaszubów i AK-owców w 1945 r. do ZSRS. Prymas Tysiąclecia – kardynał Stefan Wyszyński”
aliantami, w tym również z Polską. W jego ramach uwięzieni Polacy uzyskali wolność, mogli
się przemieszczać, została utworzona Armia Polska (zwana też później również Armią
Andersa).
6. Gdy do aliantów przystąpiła Rosja i Stany Zjednoczone AP, pozycja Polski w koalicji spadła.
Stalin odnośnie Polski narzucił Wielkiej Brytanii i USA swoje warunki – granicę Polski na
Bugu, czyli tzw. linię Curzona – oraz uznanie rządów komunistycznych w Polsce.
Akcja „Burza”
7. W obecnym, 2014 roku, mija 70. rocznica rozpoczęcia akcji „Burza”. Celem wojskowym Akcji
była walka Armii Krajowej z Niemcami w momencie wkraczania Armii Czerwonej do Polski i
oswobodzenie terenu Polski. Niektóre obszary, np. Wileńszczyzna, poza samym Wilnem, były
już wyzwolone przed wkroczeniem Armii Czerwonej. Celem politycznym była manifestacja
prawa Polski do niepodległego bytu przy jednoczesnym przyjaznym stosunku do Sowietów.
8. W styczniu 1944 r. Armia Czerwona,
gromiąc Niemców, wkroczyła na tereny
II Rzeczypospolitej. Rozpoczęła się wówczas akcja „Burza” na Wołyniu. Po zajęciu Wołynia
przez Armię Czerwoną i po początkowym okresie współpracy AK z Sowietami, żołnierze
polscy zostali aresztowani.
9. Następne akcje „Burza” miały miejsce w innych okręgach AK, jak: w Wilnie, Lwowie,
Lublinie. Sytuacja się powtarzała. Najpierw była zgodna wspólna walka z Niemcami, potem
kilka dni przyjaznych stosunków, po czym następowało – np. w Wilnie, na wniosek
sowieckiego dowództwa, zgrupowanie oddziałów AK pod pozorem ich dozbrojenia przez
Rosjan i dalszej wspólnej walki z Niemcami, a następnie w sposób zdradziecki wojsko polskie
było otaczane przez wojsko sowieckie, rozbrajane, a żołnierzy aresztowano. Wielu z nich
zostało wywiezionych do łagrów w ZSRS.
10. Ostatnią akcją „Burza” było Powstanie Warszawskie. 1 sierpnia 2014 r. przypada jego 70.
rocznica (1 sierpnia 1944 r.). Trwało ono przez 2 miesiące. Zakończyło się klęską. Celem było
wyzwolenie Warszawy, objęcie administracji Warszawy i zainstalowanie polskiego rządu.
11. W lipcu 1944 r. w Lublinie zainstalował się, utworzony w Moskwie, PKWN (Polski Komitet
Wyzwolenia Narodowego), który później zmienił nazwę na Rząd Tymczasowy. Członkowie
tego rządu zostali przywiezieni z Moskwy, a wcześniej przeszli przeszkolenie w szkole
Międzynarodówki Komunistycznej – Kominternu. W Polsce i na Zachodzie często
kwestionowano ich polskość – mówiło się o nich, że „pełnią obowiązki Polaka”. Sowieci,
zajmując tereny Polski, zaczęli tworzyć komunistyczne struktury władzy. W niedługim czasie
przemocą narzucili ją Polakom.
Materiał do II etapu konkursu historycznego „Wypędzenia, wywózki, martyrologia i zwycięstwa Polaków. Zryw niepodległościowy, lata 1914–1956.
Wywózki Górnoślązaków, Kaszubów i AK-owców w 1945 r. do ZSRS. Prymas Tysiąclecia – kardynał Stefan Wyszyński”
Po zakończeniu wojny
12. Po wojnie ogromna liczba Polaków została wypędzona z Kresów i przesiedlona na Ziemie
Odzyskane.
13. Po zajęciu Polski przez Armię Czerwoną do Polski i zainstalowaniu komunistycznego rządu w
Warszawie rozpoczęła się polityka terroru. W grudniu 1948 r. powstała komunistyczna PZPR –
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, tzw. „przewodnia siła narodu”. I sekretarzem
(przewodniczącym) Komitetu Centralnego został Bolesław Bierut.
14. Po śmierci B. Bieruta wiosną 1956 r. I sekretarzem został Edward Ochab.
15. Latem 1956 r. wybuchły rozruchy w Poznaniu.
16. Po śmierci Stalina, w wyniku zmian w ZSRS – walki z tzw. „kultem jednostki” – w
październiku 1956 r. I sekretarzem PZPR został Władysław Gomułka. Została ogłoszona
amnestia i większość więźniów politycznych wyszła z więzienia. Na wsi samorzutnie
rozwiązały się, tworzone pod przymusem przez komunistów, tzw. spółdzielnie produkcyjne
(kołchozy). Sytuacja polityczna w Polsce uległa pewnej poprawie. Zaczęli wracać do Polski
zesłańcy z sowieckich łagrów.
17. Polska, będąc członkiem zwycięskiej koalicji, w rezultacie zdrady aliantów (USA, Anglii)
przegrała II wojnę światową. Dostała się pod okupację sowiecką. Utraciła prawie połowę swego
terytorium, około 38% swego majątku narodowego, większość swego dziedzictwa kulturowego.