Str.6 gowe, ewentualną laktację. Bardzo ważna jest obserwacja stanu psychicznego kobiety. Trzeba zwrócić uwagę na występowanie objawów patologicznych, wskazujących na zaburzenia psychiczne, takich jak; niepokój, zaburzenia emocjonalne, uczucie pustki i bezużyteczności, bezradność, niechęć do przyjmowania pokarmów, zerwanie więzi z rodziną, niechęć i podejrzliwość wobec otoczenia, omamy, urojenia, myśli samobójcze. W przypadkach uzasadnionych konieczna jest pomoc psychologa lub psychiatry. W okresie trwania żałoby, czyli jednego roku, nie proponuje się kolejnej ciąży. Przerwany proces żałoby zakłóca ten proces i niesie za sobą negatywne psychologiczne skutki dla kolejnego dziecka i rodziny. Rola położnej wobec rodziców po stracie dziecka nie polega tylko na skutecznym medycznym postępowaniu diagnostyczno-leczniczym, ale również na udzieleniu odpowiedniego wsparcia informacyjno-emocjonalnego rodzicom. Opiekując się kobieta nie można nigdy zapomnieć o ojcu dziecka, który również potrzebuje wsparcia informacyjno-emocjonalnego. Ojciec dziecka stanowi podstawowe źródło wsparcia dla kobiety w przypadku śmierci dziecka. Wsparcie informacyjne udzielane przez położną środowiskowo-rodzinną powinno obejmować przekazywanie informacji odnośnie: - Celowości i przebiega wszelkich badań i kon sultacji zaleconych przez lekarza; badanie gi nekologiczne, diagnostyka laboratoryjna, dia gnostyka obrazowa, - Możliwości ustalenia przyczyny śmierci dziec ka, zwłaszcza jeśli stwierdzona przyczyna mo głaby powodować utratę kolejnych ciąż, - Kontaktów z istniejącymi grupami wsparcia. W sparcie emocjonalne udzielane rodzicom przez położną ma szeroki zakres. W udzielaniu wsparcia musi być możliwość rozmowy z wysłu chaniem rodziców odnośnie ich odczuć i przeżyć. Ważne jest także okazywanie troski, która jako ka tegoria etyki medycznej, stanowi integralną część leczenia i pielęgnowania.Rodzice w chwili utraty dziecka oczekują od personelu medycznego: Zapewnienia intymności, szczególnie podczas przekazywania informacji na trudne tematy związane ze stratą dziecka, - Akceptacji ich reakcji oraz zachowań. Bagate lizowanie i umniejszanie roli zachowań rodzi ców może przyczynić się do nasilenia urazu psy chicznego i niechęci do dalszego rozrodu. - Ciepła, empatii, gestów zrozumienia i współczu cia, BIULETYN OIPiP - Możliwości porozumienia niewerbalnego. Sama obecność położnej wpływa na sposób radze nia sobie ze stratą dziecka. Bardzo ważna w tym trudnym okresie jest prawidłowa komunikacja między kobietą po stracie dziecka a położną środowiskową. Położna powinna zdawać sobie sprawę, czego najbardziej potrzebuje pacjentka. - Kobieta na każdym etapie żałoby potrzebuje: - Empatycznego słuchania, - Stworzenia warunków do artykułowania najgłęb szych przeżyć, - Zachęcania do ekspresji uczuć, - Wykazania normalności jej reakcji, - Podniesienia własnej wartości- podkreślenia, że w ten sposób, w jaki przeżywa stratę dziecka, świadczy o tym, że jest dobrą matką, - Wzmocnienie solidarności rodzinnej poprzez wspólne przeżywanie utraty dziecka, wzajem ne komunikowanie sobie swoich przeżyć. Położna środowiskowo-rodzinna musi wykazać właściwą postawę, na każdym etapie żałoby pacjentki i jej rodziny. Empatia, akceptacja, stworzenie warunków i zachęta do werbalizacji uczuć dają szansę nawiązania trwałego procesu terapeutycznego między położną a matką po stracie dziecka. Trzeba zdawać sobie sprawę, czego nie potrzebuje kobieta po stracie dziecka. Na pewno nie ułatwi wzajemnego zrozumienia minimalizowanie przeżyć matki stwierdzeniami „ni c si ę nie stało", „czasami się tak zdarza" oraz racjonalizowanie zdarzenia „lepiej, że umarło, niż miałoby cierpieć" lub „urodzi pani następne". Taka postawa położnej wskazuje, że nie ma ona pojęcia o tym, jak należy rozmawiać z rodzicami w tym trudnym okresie. Często też rozmowa z pacjentką, która straciła dziecko, wiąże się z dyskomfortem dla położnej. Nie umie ona odnaleźć się w sytuacji doradcy, osoby wspomagającej, nie wie jakich słów użyć, co powiedzieć kobiecie. A przecież najważniejsze jest to, że towarzyszy się drugiej osobie w trudnych chwilach. Nie muszą to być bardzo profesjonalne, wspierające słowa, często wystarczy być przy takiej osobie. Opieka położnej środowiskowo-rodzinnej to także przekazywanie wiedzy na temat etapów żałoby, o emocjach, jakie mogą się pojawić, o tym co mogą przeżywać inni członkowie rodziny. Bardzo pomocne stają się tu grupy wsparcia, gdzie można porozmawiać z rodzicami o podobnych doświadczeniach. Jeśli to możliwe warto rodziców skontaktować z psychologiem i podać kontakt forów internetowych. Konieczne jest tak-