Rola pedagoga specjalnego- terapeuty we wczesnym

Wczesne wspomaganie
rozwoju dziecka
Rola pedagoga specjalnego –
terapeuty we wczesnym
wspomaganiu rozwoju dziecka
mgr Renata Zygan
pedagog specjalny
Do zadań pedagoga specjalnego
należą:


Diagnozowanie i ocena rozwoju dziecka
od chwili wykrycia niepełnosprawności
do podjęcia nauki w szkole.
Opracowanie wspólnie z innymi
specjalistami (według potrzeb: lekarz,
psycholog, logopeda, rehabilitant)
indywidualnego programu wczesnego
wspomagania rozwoju dziecka
z uwzględnieniem działań
wspomagających rodzinę dziecka.
Do zadań pedagoga
specjalnego należą:


Realizowanie z dzieckiem zajęć
wczesnego wspomagania rozwoju
skoordynowanych z działaniami innych
wyżej wymienionych specjalistów.
Analizowanie i sprawdzanie
skuteczności pomocy udzielanej dziecku
i jego rodzinie oraz wprowadzanie
zmian w indywidualnym programie
terapii dziecka.
Ocena rozwoju w aspekcie
pedagogicznym
Ocena rozwoju w aspekcie
pedagogicznym jest uzupełnieniem
wielospecjalistycznej, kompleksowej
diagnozy dokonywanej przez innych
specjalistów tj:.
 lekarzy (neurolog, audiolog,
psychiatra, foniatra, alergolog i inny
według potrzeb)
 psychologa
 logopedy
 fizjoterapeuty
Diagnoza pedagogiczna
małego dziecka jest:

diagnozą całościową
czyli musi uwzględniać całe życie
dziecka i jego rodziny, jego mocne
strony i słabości
diagnozą funkcjonalną
czyli opierającą się na znajomości etapów w rozwoju
małego dziecka i norm rozwojowych.
Dostępna literatura oraz doświadczenia w pracy
z dziećmi niepełnosprawnymi nieodmiennie
wykazują, że ich rozwój zazwyczaj jest nieharmonijny
a różne funkcje znajdują się u jednego dziecka na
różnych poziomach. Stąd też osoba badająca nie jest
w stanie przewidzieć poziomu rozwoju we wszystkich
sferach, może natomiast określić precyzyjnie poziom
rozwoju konkretnej funkcji w korelacji z wiekiem
dziecka.
• Diagnoza w przypadku małych dzieci
o opóźnionym lub zaburzonym rozwoju
jest procesem rozciągniętym w czasie
• Ocena dokonywana w trakcie
pierwszych spotkań z dzieckiem i jego
rodziną jest tak naprawdę diagnozą
wstępną.
Diagnozę wstępną dokonujemy
poprzez:
1. Zbieranie informacji- wywiad od
rodziców dziecka na temat:
- stanu jego zdrowia
- rodzajów zabaw i preferencji dziecka
- słabych i mocnych stron
Diagnozę wstępną dokonujemy
poprzez:
2. Obserwację i wybrane próby
pedagogiczne określające, co dziecko
potrafi zrobić, czego może się wkrótce
nauczyć (umiejętności wyłaniające się
w perspektywie najbliższego rozwoju) oraz
jakich umiejętności oczekują od niego
rodzice.
Na podstawie wstępnej diagnozy możemy
już opracować indywidualny program terapii.
Brak jest wystandaryzowanych metod
pedagogicznych do oceny małego
dziecka.
Dlatego też ocenę i monitorowanie
postępów dziecka powinien dokonywać
pedagog specjalny, który posiada
umiejętności stosowania różnych metod
zbierania danych o rozwoju
i funkcjonowaniu dziecka tj:
• obserwacja oraz skale obserwacyjne
umożliwiające dokonanie oceny jego
funkcjonowania poznawczego, rozwoju
manipulacji, lokomocji, przystosowania
społecznego, samodzielności
• zasady i techniki monitorowania
postępów dziecka w trakcie terapii
i podczas codziennej aktywności.
W dokonywaniu oceny
pedagogicznej małego dziecka
pomocne mogą być:



MONACHIJSKA FUNKCJONALNA
DIAGNOSTYKA ROZWOJOWA
Test PER-R
OREGOŃSKI PROGRAM REHABILITACJI
NIEWIDOMYCH I SŁABO WIDZĄCYCH
DZIECI W WIEKU OD 0 DO 6 LAT
W dokonywaniu oceny
pedagogicznej małego dziecka
pomocne mogą być:
SKALE, NORMY ROZWOJOWE I ARKUSZE
OBSERWACJI
 Profil osiągnięć ucznia opracowany przez J.
Kielina (J. Kieln 2002 r.)
 Arkusz obserwacyjny opracowany przez M.
Piszczek (M. Piszczek 2006 r.)
 Behawioralne normy rozwoju według E.
Schoplera (red. E. Schopler 1995 r.)
 Autorskie karty obserwacji opracowane na
potrzeby własnej pracy z dziećmi o zaburzonym
rozwoju
Diagnoza różnicująca
Przy dokonywaniu diagnozy różnicującej
bardzo pomocne mogą być
 ICD -10
 Kwestionariusz CHAT,
 skala oceny autyzmu dziecięcego CARS,
 Afa- Skala,
 Lista cech autystycznych według Bathelemy
 Zestaw wczesnych objawów autystycznych
według Volkmar
INDYWIDUALNY PROGRAM TERAPII


Opracowanie indywidualnego
programu terapii małego dziecka
wymaga współpracy psychologa,
pedagoga, logopedy
i fizjoterapeuty.
Dlatego też za kompleksową diagnozę,
skonstruowanie programu i ocenę jego
efektywności odpowiedzialni są
wszyscy specjaliści pracujący
z dzieckiem.
Ustalanie celów terapii

Ponieważ pracujemy z małym
dzieckiem opracowywanie
długoterminowych celów terapii
może być szkodliwe dla
skutecznego programowania pracy
z dzieckiem, gdyż może prowadzić
do niewłaściwych, zbyt wysokich
oczekiwań wobec niego.
Ustalanie celów terapii

Właściwe jest planowanie celów
krótkoterminowych,
uwzględniających nieharmonijny
poziom rozwoju dziecka w różnych
dziedzinach jego funkcjonowania,
jego preferencje i oraz całą
sytuację rodzinną.
Dobrze napisany program zaspokaja
wszystkie istotne potrzeby na danym
poziomie rozwoju, także potrzeby
wynikające z humanistycznej
koncepcji terapii np. zwiększające
aktywność własną dziecka,
zmniejszające zachowania
autostymulacyjne lub inne trudne.
Program jest weryfikowany podczas
kolejnych wizyt (w zależności od
zmieniających się potrzeb
zdrowotnych i rozwojowych
dziecka).
Rodzice otrzymują szczegółowy
instruktaż dotyczący prawidłowej
pielęgnacji dziecka, wykonywania
niektórych ćwiczeń w domu lub
rozwiązywania problemów
wychowawczych.
Monitorowanie i ocena
postępów dziecka

Jeżeli cele terapii precyzujemy
w sposób szczegółowy to
monitorowanie i ocena osiągnięć
dziecka jest prosta.
ROZWIJANIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ
Lp
ZADANIE
WYKONANIE
ZADANIA
W MIN. ZAKRESIE
LUB Z POMOCĄ
1.
Odwraca głowę w kierunku źródła dźwięku
2.
Reaguje zmianą zachowania na dźwięk mowy ludzkiej
3.
Reaguje emocjonalnie na muzykę
4.
Szuka ukrytego źródła dźwięku
5.
Rozumie i odpowiednio reaguje na zabawy rytmiczne
6.
Interesuje się różnorodnymi dźwiękami np. cykaniem
zegara
7.
Właściwie reaguje na zdecydowany i głośny ton głosu
8.
Różnicuje dźwięki i odgłosy wydawane w najbliższym
otoczeniu (głosy ludzkie, urządzenia domowego
użytku)
WYKONANIE
ZADANIA
SAMODZIEL
NIE
UWAGI
ROZWIJANIE PERCEPCJI WZROKOWEJ
Lp.
ZADANIE
1.
Utrzymuje wzrok na
intensywnym bodźcu
świetlnym na wysokości oczu
2.
Podąża wzrokiem za bodźcem
świetlnym w linii poziomej
i pionowej na niewielkiej
przestrzeni
3.
Śledzi wzrokiem przedmiot
poruszający się po kole
4.
Patrzy na przedmiot znajdujący
się na stole lub tacy (w dalszej
odległości od oczu dziecka)
WYKONANIE
ZADANIA
W MIN. ZAKRESIE
LUB Z POMOCĄ
WYKONANIE
ZADANIA
SAMODZIELNIE
UWAGI
5.
Śledzi wzrokiem poruszającą się
postać ludzką
6.
Uważnie przygląda się twarzy
ludzkiej
7.
Dostrzega różnice w mimice
twarzy odpowiednio na nią
reagując
8.
Przygląda się przedmiotom
odległym o kilkadziesiąt metrów
9.
Dotyka swoimi rękoma osobę
dorosłą
10. Sięga po kolorową zabawkę
11. Wybiera wśród zabawek tą, która
go interesuje, którą lubi
12. Odpoznaje i odpowiednio reaguje
na osoby z najbliższego
otoczenia
13. Ogląda siebie i innych w lustrze
ROZWIJANIE SPRAWNOŚCI RUCHOWEJ
(CHWYTU I MANIPULACJI)
Lp
ZADANIE
1.
Chwyta przedmioty przypadkowo dotknięte ręką
2.
Sięga po zabawkę znajdującą się przed nim całą
powierzchnią dłoni (chwyt dłoniowy)
3.
Jeżeli podaje się dwa przedmioty to sięga po
jeden z nich, gdy sięga po drugi upuszcza
pierwszy
4.
Ściąga pieluszkę położoną na twarzy
5.
Przekłada zabawkę z ręki do ręki
6.
Sięga po kolorową lub dźwięczącą zabawkę,
którą upuściło
WYKONANIE
ZADANIA
W MIN. ZAKRESIE
LUB Z POMOCĄ
WYKONANIE
ZADANIA
SAMODZIEL
NIE
UWAGI
7.
Potrafi dotknąć przedmiotu palcem
wskazującym
8.
Uderza przedmiotem o blat stołu
9.
Obraca i ogląda zabawkę w rękach
10
Bawi się małymi, różnorodnymi przedmiotami
chwytając je precyzyjnie
11. Potrafi przemieszczać się po pokoju, aby
chwycić ciekawą zabawkę
12. Wysypuje przedmioty z pojemnika
13. Buduje wieżę z 2,3 klocków
14. Wkłada 3 krążki na patyk
15. Utrzymuje ołówek w ręce, bazgrze
Metody pracy z małym
dzieckiem

Niedyrektywna Terapia
Zabawowa oparta na koncepcji V. Axline.
Zasadniczą cechą oddziaływań
terapeutycznych, opartych na dowolnej
zabawie dziecka, jest ich niedyrektywność.
Zadaniem terapeuty jest obserwacja
czynności wykonywanych przez dziecko,
obdarzanie dziecka jedynie uwagą
niewartościującą (H. Olechnowicz 1995).
Metody oparte o kontakt z ciałem
Zabawy paluszkowe, które dostarczają dziecku
doznań dotykowych, pozwalają poznać własne ciało
Poczuć jego odrębność, nawiązać kontakt z drugim
człowiekiem
Baraszkowanie, poprzez podrzucanie dziecka,
siłowanie się z nim , huśtanie go, turlanie itp. można
intensywnie stymulować zmysły, kładąc tym samym
podwaliny pod wykształcanie się świadomości
schematu ciała. Bardzo ważna jest także dla
rozwoju dziecka swobodna, radosna atmosfera,
która towarzyszy baraszkowaniu.
Programy Aktywności: świadomość ciała,
kontakt i komunikacja M. i Ch. Knillów.
Podstawowym ich celem jest rozbudzenie
aktywności osoby niepełnosprawnej, zachęcanie do
działania i przejawiania własnej inicjatywy.
Działania terapeutyczne oparte są na tworzeniu
sposobności do doświadczania, nabywania
i organizowania podstawowych informacji o sobie.
Muzyka stanowi ważny element każdego programu
aktywności.
Dotyk i komunikacja Ch. Knilla. Podstawowym
założeniem tego programu jest oparcie działań
stymulujących na zmyśle dotyku.
Doświadczanie kontaktu fizycznego jest
podstawą rozwoju związków z innymi ludźmi
i komunikacji między nimi. Jak zaznacza sam
autor skuteczność oddziaływań nie będzie
wpływała na ilość, lecz na jakość kontaktów
z dzieckiem.
Metoda Ruchu Rozwijającego V. Sherborne
Podstawowym środkiem stosowanym w terapii jest
ruch, który może spełniać różne funkcje. Bodźce
kinestetyczne, poczucia związane z równowagą,
dotykiem, odczuwaniem ruchu leżą u podstaw
kształtowania się własnej tożsamości. Ćwiczenia
służące kształtowaniu orientacji w przestrzeni
pozwalają zdobywać odczucie pewności siebie,
zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa, a poprzez
to zapobiec izolacji od otoczenia.
Terapia sensoryczna polega na zbieraniu
wrażeń zmysłowych z otaczającego świata
i z własnego ciała. Dzięki integracji wrażeń
zmysłowych dziecko poprawia orientację
w otoczeniu, zwiększa się jego poczucie
bezpieczeństwa oraz wiedza o otaczającym
świecie. Dla małych dzieci o zaburzonym lub
opóźnionym rozwoju niezmiernie ważne jest
dostarczanie dużej ilości bodźców: dotykowych,
czucia głębokiego, przedsionkowych, smakowych,
węchowych, słuchowych czy wzrokowych.
Przykłady wykorzystywanych zabaw to: noszenie,
bujanie dziecka, gniazdowanie, zawijanie
w naleśnika, zabawy twarzą w twarz itp.
Metody i techniki behawioralnopoznawcze
Terapia behawioralna wywodzi się ze skinnerowskiej
metody warunkowania instrumentalnego. Jej
zastosowanie wymaga szczególnie wnikliwego
doboru wzmocnień.
Celem terapii behawioralnej jest:
Redukowanie zachowań niepożądanych
Rozwijanie zachowań deficytowych
Generalizowanie i utrzymywanie w czasie
efektów terapii.
Warunkiem skuteczności tych oddziaływań jest:
precyzja, systematyczność i konsekwencja w ich
stosowaniu.
Najczęściej wykorzystywane
techniki behawioralne





Wygaszanie
Time- out
Przytrzymanie
Hiperkorekcja
Ćwiczenia warunkowe
Bardzo pomocne w pracy z dziećmi mogą być
także wywodzące się z behawioralnej
metody ćwiczenia według Programów
TEACCH (E. Schopler 1995)
Dziękuję za uwagę