Preparaty krwiopochodne

ZASADY LECZENIA
PREPARATAMI
KRWIOPOCHODNYMI
Dr n. med. Maciej Gontarewicz
Klinika Hematologii, Onkologii
i Chorób Wewnętrznych
PODSTAWY PRAWNE
 Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997r. o publicznej służbie krwi
(z późniejszymi zmianami – ostatnia we wrześniu 2003r.)
 Rozporządzenia MZ
 Zalecenia:
„Krwiodawstwo i Krwiolecznictwo, Zbiór Przepisów” wyd.
Ministerstwo Zdrowia, Krajowe Centrum Krwiodawstwa i
Krwiolecznictwa, Instytut Hematologii. Warszawa 2000.
 -„Przepisy dotyczące krwiolecznictwa w zakładach opieki
zdrowotnej” wyd. Ministerstwo Zdrowia, Krajowe Centrum
Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, Instytut Hematologii.
Warszawa 2001.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA
ZDROWIA
Z DNIA 19 WRZEŚNIA 2005R.
 W sprawie określenia sposobu i organizacji
leczenia krwią w zakładach opieki zdrowotnej,
w których przebywają pacjenci ze wskazaniami do
leczenia krwią i jej składnikami
Rozporządzenie określa:
 Sposób organizacji leczenia krwią
a) obowiązki dyrektora (kierownika zoz), ordynatora,
lekarzy i pielęgniarek (położnych)
b) sposób powołania banku krwi
c)sposób sprawowania nadzoru nad bankiem krwi
i leczeniem krwią i jej składnikami;
 organizacja ma zapewnić
a) zaopatrzenie całodobowe w krew i jej składniki b)
badania przedprzetoczeniowe (serologia
transfuzjologiczna) zapewniające bezpieczeństwo leczenia
krwią
c) identyfikację,
rejestrowanie, raportowanie powikłań, błędów, wypadków
związanych z przetoczeniami;
Określa odpowiedzialność personelu:
 lekarzy za
a) ustalenie wskazań do przetoczenia
b) identyfikację biorcy i kontrolę
dokumentacji przed przetoczeniem
c) zabieg przetoczenia
d) dokumentację przetoczenia w historii
choroby
e) opis ewentualnych powikłań;
Określenie zadań lekarzy i pielęgniarek
(położnych) związanych z przetaczaniem:
 przygotowanie zamówień (tylko lekarz)
 pobranie próbek
 poinformowanie biorcy o ryzyku i korzyściach
przetoczenia (lekarz)
 identyfikacja biorcy i kontrola dokumentów przed
przetoczeniem
 obserwacja biorcy w trakcie i po przetoczeniu
Organizacja leczenia w oddziałach
szpitalnych
 Brak zgody na przetoczenie wymaga pisemnego
oświadczenia chorego;
 wpis do historii choroby grupy krwi wymaga
pisemnego podpisu dwu osób
 w zagrożeniu życia lekarz może podjąć decyzję o
przetoczeniu zgodnej grupowo KKCz lub KPK
przed wykonaniem próby zgodności
Zabieg przetoczenia warunki:
 Przetoczenie rozpocząć nie później niż 30 min po
dostarczeniu krwi z banku;
 nie można przetaczać 1 jednostki KPK lub KKCz dłużej niż
4 godziny, KKP i osocza nie dłużej niż 30 minut;
 po odłączeniu nie można ponownie toczyć odłączonej
jednostki krwi lub jej składnika i używać tego samego
zestawu do przetaczania
 przez 1 zestaw można przetoczyć 4 jednostki krwi lub jej
składników;
 przez zestaw po krwi nie można toczyć płynów infuzyjnych;
 po przetoczeniu pojemniki i zestawy przechowuje się
w specjalnie do tego przeznaczonej chłodni w temp. 2-6°
przez 5 dni.
Zabieg przetoczenia warunki c.d:
 Lekarz odpowiedzialny za przetoczenie powinien
być obecny podczas rozpoczynania przetaczania
kolejnych pojemników;
 lekarz lub wyznaczona przez niego pielęgniarka
(położna) są obowiązani do obserwacji pacjenta
podczas przetoczenia i 12 godzin po jego
zakończeniu;
 przetoczenia „ ambulatoryjne”- pacjent może być
zwolniony wcześniej na podstawie wpisu
w książce transfuzyjnej
POWIKŁANIA
POPRZETOCZENIOWE
 WCZESNE:




reakcje hemolityczne,
zakażenia bakteryjne,
odczyny anafilaktyczne,
ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc
(TRALI),
 duszność poprzetoczeniowa,
 niehemolityczne reakcje gorączkowe,
 wysypka
POWIKŁANIA
POPRZETOCZENIOWE
 PÓŹNE:
 reakcje hemolityczne,
 poprzetoczeniowa skaza małopłytkowa,
 poprzetoczeniwa choroba przeszczep przeciwko
biorcy (TA - GvHD),
 przeniesienie zakażeń wirusowych.
Zasady dobierania krwi do
przetoczenia
 Do przetoczenia wybiera się krew zgodną
w układzie ABO i antygenu D układu Rh z biorcą,
 pacjentom z niedokrwistością
autoimmunohemolityczną typu ciepłego dobiera
się krew zgodną fenotypowo w układzie Rh
i antygenu K z układu Kell,
 dziewczętom i kobietom do okresu menopauzy
wskazane jest dobieranie krwi Kell ujemnej (K-)
w ramach profilaktyki konfliktu serologicznego
(biorczyniom Kell + można przetaczać krwinki K+)
Zasady dobierania krwi do
przetoczenia cd
 biorcom, u których wykryto przeciwciała
odpornościowe, lub mieli je w przeszłości
dobiera się krew niezawierającą
odpowiednich antygenów, zgodną
fenotypowo w układzie Rh i Kell,
 dobieranie krwi dla noworodków do
przetoczeń wymiennych określone jest
w medycznych zasadach działania
jednostek służby krwi
Zasady dobierania krwi do
przetoczenia cd
 Dopuszcza się przetoczenia KKCz grupy O
pacjentom innej grupy krwi w następujących
okolicznościach:
 stany zagrożenia życia przy braku krwi
jednoimiennej,
 brak zgodnej krwi jednoimiennej dla biorcy
z alloprzeciwciałami odpornościowymi,
 trudności w oznaczaniu grupy ABO,
 brak krwi Rh ujemnej i jednocześnie jednoimiennej
w układzie ABO,
 dopuszcza się przetaczanie KKCz grupy A lub B
biorcy AB gdy brak jest krwi jednoimiennej.
ROZPORZĄDZENIE WESZŁO
W ŻYCIE DNIA
19 PAŹDZIERNIKA 2005 R.
POSTĘPOWANIE PRZED
PRETOCZENIEM PREPARATU
KRWIOPOCHODNEGO:
 Podjęcie decyzji o toczeniu – lekarz leczący;
 Ustalenie grupy krwi pacjenta (biorcy);
a) z wiarygodnej dokumentacji,
b) ponowne oznaczenie;
 Wykonanie próby zgodności (preparaty
erytrocytarne i zawierające erytrocyty)
UKLADY GRUPOWE KRWI
 UKŁADY ERYTROCYTARNE
 UKŁADY LEUKOCYTARNE
 UKŁADY PŁYTKOWE
UKŁADY GRUPOWE
ERYTROCYTÓW








A B O ( A,B, AB, O)
Rh ( Rh+, Rh (-)
Kell (K+, K(-)
Duffy (Fya, Fy b, Fy a+b+,
Lewis (Lea, Leb, brak antygenu: Lea-b-)
Kidd (Jka, Jkb)
MNSs (Ms, MNSs, MSs, MNs, MSs, MNs)
P (P1, P2)
GRUPA
KRWI
A
B
AB
O
ANTYGENY
KRWINKOWE
A
B
AiB
nie ma
PRZECIWCIAŁA
W SUROWICY
anty B
anty A
nie ma
anty A i anty B
UKŁAD GRUPOWY Rh
 Rh + ZAWSZE ZAWIERA ANTYGEN D
 RH - (UJEMNY) brak antygenu D
(oznaczamy d )
 pozostałe antygeny układu Rh : Cc Ee
UKŁAD GRUPOWY Rh
 Za jego wystąpienie odpowiadają 2 geny
strukturalne na chromozomie I, nieaktualna
jest teoria trójgenowa.
 Występują tylko geny: RH D RH CE
 Stąd obecny zapis DCE (brak antygenu D
zapisujemy jako d )
 antygeny C c E e są różnymi antygenami
i ich obecność może powodować
immunizacje biorcy krwi.
POSTĘPOWANIE PRZY ŁÓŻKU
CHOREGO
 Identyfikacja pacjenta (biorcy);
 Potwierdzenie danych pacjenta z zapisami na
wyniku próby zgodności:
 Kontrola preparatu - zgodność opisu na etykiecie
z wynikiem próby zgodności;
 Ocena makroskopowa preparatu oraz stanu
technicznego opakowania (pojemnika);
 Ocena stanu aparatu do przetaczania - całości
opakowania, rodzaju aparatu: z filtrem, lub bez
filtru, filtr dodatkowy (przyłóżkowy)
OGRZEWANIE PREPARATU
 W specjalnych podgrzewaczach
przepływowych (między pojemnikiem a
pacjentem);
 W łaźni wodnej 37 stopni.
 Tylko w sytuacji konieczności szybkiego
przetoczenia!
 Dorośli > 50 ml/min
 dzieci >15 ml/min
PREPARATYKA KRWI
KREW PEŁNA
450 ml krwi + 63 - 70 ml płynu konserwującego
(zależnie od rodzaju)
koncenrtat erytrocytarny
koncentrat płytkowy
osocze
WYTWARZANIE PREPARATÓW
KRWIOPOCHODNYCH
 Metodą klasyczną (manualną, z podziału
1 jednostki krwi pełnej)
-systemem otwartym - nakłuwając układ,
- systemem zamkniętym z jałowym
łączeniem zgrzewaniem drenów.
 Metodą automatyczną drogą aferezy
wybranego składnika krwi
-systemem otwartym - nakłuwając układ,
- systemem zamkniętym z jałowym
łączeniem zgrzewaniem drenów.
FILTRACJA
 Filtry kapilarne – w zależności od średnicy porów
zatrzymują składniki komórkowe – najczęściej stosowane
w aparatach do automatycznej plazmaferezy.
 Filtry adsorbcyjne i adhezyjne – wykorzystuje się
powinowactwo krwinek płytkowych i/lub białych do:
bawełny, octanu celulozy, poliestrów, poliuretanów.
Filtry zatrzymują także zanieczyszczenia komórkowe na
drodze mechanicznej. Zależnie od rodzaju tworzywa
pozwalają na usunięcie większości leukocytów i płytek
z krwi pełnej oraz KKCz lub selektywną eliminację
leukocytów z KKP (antyleukocytarne). Zatrzymują także
mikroagregaty. Posiadają określoną pojemność filtracyjną
po przekroczeniu której ulegają „przebiciu”.
OZNAKOWANIE PREPARATU
(etykieta umieszczana na pojemniku)











Nazwa placówki, w której otrzymano preparat;
Nazwa preparatu np..” Koncentrat Krwinek Czerwonych lub skrót KKCz”
Grupa układu ABO i Rh (słownie ”Rh dodatni” lub „Rh ujemny”); w Polsce
dodatkowo kod kolorowy – A – niebieski, B – czerwony, AB – żółty, 0 – biały w
ramce.
Inne oznaczone antygeny krwinek czerwonych i innych;
Nr preparatu (odpowiadający numerowi donacji)
Ilość preparatu;
Rodzaj płynu konserwującego;
Data pobrania ;
Data ważności;
Informacje ,dotyczące wyników badań w kierunku nosicielstwa kiły i chorób
wirusowych(umieszcza się dopiero po wykonaniu testów);
Wskazówki (np. toczyć natychmiast)
TERMINY PRZECHOWYWANIA:
krew pełna i KKCz w temp.
2
-6
°C
 Roztwór CPDA krew pełna i KKCz 35 dni
 Roztwór CPD krew pełna i KKCz 21 dni
 Roztwór ACD krew pełna i KKCz 21dni (obecnie używany
w preparatyce plazmaferezy manualnej i automatycznej)
 Roztwory wzbogacające (uzupełniające): ADSOL, AS-2,
SAGM (zawieraja chlorek sodowy, adeninę, glukozę,
mannitol lub cytrynian trójsodowy mannitol,
dwuwodorofosfonian sodowy lub guanozynę),
objętość tych roztworów waha się od 80 do 110 ml.
Umożliwia to przechowywanie KKCz do 42 dni.
TERMINY PRZECHOWYWANIA:
KKCz w temp. -140 °C
 przez 10 lat;
 następne 10 lat jeśli temperatura była
regularnie kontrolowana i dokumentowana
TERMIN WAŻNOŚCI
 Dotyczy preparatów przygotowywanych na zamówienie
indywidualne oraz rozmrażanych.
 Preparaty erytrocytarne przechowywane w temp 2 -6 °C
otrzymywane:
- metodą otwartą 8 godzin od zakończenia preparatyki ,
-metodą zamkniętą 24 godziny
 napromienione - 28 dni (bez względu na rodzaj płynu
konserwującego),
WSKAZÓWKI I WYTYCZNE
PRZETACZANIA KRWI CHORYM
Z PRZEWLEKŁĄ
NIEDOKRWISTOŚCIĄ
 Czynniki do rozwagi:
-Naturalny przebieg choroby,
-Przewidywane przeżycie,
-Nagłość rozwoju niedokrwistości,
-Fizjologiczne mechanizmy adaptacyjne,
-Wydolność krążeniowo-płucna,
-Współistnienie zmian niedokrwiennych,
-Skargi i objawy związane z niedoborem Hb,
-Wartości Hb i Ht,
WSKAZÓWKI I WYTYCZNE
PRZETACZANIA KRWI CHORYM
Z PRZEWLEKŁĄ
NIEDOKRWISTOŚCIĄ (cd)
Podjęcie decyzji
-Oddzielna analiza każdego przypadku
-Odrębne uzasadnienie każdej jednostki
Krytyczny poziom Hb/Ht
8g/dl / 0,24 (w granicach od 7 g/dl / 0,21 do 9g/dl
/0,27
PREPARATY
KRWIOPOCHODNE
(erytrocytarne)
Krew pełna konserwowana (KPK)

 Koncentrat krwinek czerwonych (KKCz)
 Koncentrat krwinek czerwonych z roztworem wzbogacającym
(KKCz/RW)
 Koncentrat krwinek czerwonych z roztworem wzbogacającym,
pozbawiony kożuszka leukocytarno-płytkowego
(KKCz/RW-bez. Koż. L. pł.)
 Koncentrat krwinek czerwonych - otrzymany metodą aferezy
(automatyczną) (KKCz-Af.)
 Przemywany koncentrat krwinek czerwonych (PKKCz)
 Ubogoleukocytarny koncentrat krwinek czerwonych (UKKCz)
 Mrożony koncentrat krwinek czerwonych (MKKCz)
 Napromieniony koncentrat krwinek czerwonych (NKKCz)
 preparaty na zamówienie np. krew uniwersalna (krwinki O Rh( -)
w osoczu AB)
KONCENTRAT KRWINEK
PŁYTKOWYCH (KKP)
 1 jednostka KKP to krwinki płytkowe
uzyskane z 1 jednostki krwi pełnej.
 1 j. KKP zawiera 0,45 – 0,95 x 1011 średnio
0,70 x 1011 krwinek płytkowych, zawieszona
jest w ok. 50 ml osocza oraz zwykle jest
zanieczyszczona 0,05-1,0 x 109 leukocytów
i 0,2-1,0 x 109 erytrocytów. Liczby
składników komórkowych zależą od
sposobu preparatyki.
KKP- Wskazania do stosowania
 Małopłytkowość: < 10 000/µl ( 10G/L )
- objawy skazy małopłytkowej,
- stan kliniczny – współistniejące zaburzenia
osoczowe i naczyniowe krzepnięcia przy
wyższej, ale obniżonej liczbie płytek.
KONCENTRATY KRWINEK
PŁYTKOWYCH
 Koncentrat krwinek płytkowych(KKP) - otrzymany metodą
manualną,
 Zlewany koncentrat krwinek płytkowych (Zl.KKP),
 Koncentrat krwinek płytkowych- otrzymywany metodą
aferezy (automatyczną) (KKP-Af.)
 Ubogoleukocytarny koncentrat krwinek płytkowych
(UKKCz)
 Mrożony koncentrat krwinek płytkowych (MKKP),
 Uniwersalny koncentrat krwinek płytkowych (Uniw.KKP),
 Przemywany koncentrat krwinek płytkowych (PKKP),
 Napromieniany koncentrat krwinek płytkowych (NKKP)
KKP - Terminy ważności:
w temp 20-24°C w mieszadle
 KKP w pojemnikach zwykłych - do 3 dni;
 KKP w pojemnikach „oddychających”
- do 5 dni;
 Preparaty krwinek płytkowych zlewane przechowywane w temp
20 -24 °C otrzymywane:
- met. zamkniętą 5 dni (dzień pobrania najstarszej jednostki liczy się
jako dzień 0);
- metodą otwartą 6 godzin od zakończenia preparatyki.
Metodą aferezy (automatyczną, z separatora)
– met. otwartą
– przez 24 godziny;
- zamkniętą, w pojemniku „oddychającym” – 5 dni.
Przemywany KKP – 2 godziny od zakończenia preparatyki
MROŻONY KKP
 - 80° C
 - 140° C
12 miesięcy
do 3 lat
Standardowe dawki krwinek
płytkowych
 Niemowlęta – 10 ml KKP na kg m.c.
 Dzieci
- 1 jednostka KKP
na każde 10-15 kg m.c.
Dorośli
- KKP zlewany (5–jednostek)
albo 1 preparat KKP-Af.
KONCENTRAT
GRANULOCYTARNY (KG)
Zawiera zawieszone w osoczu granulocyty
otrzymane przy użyciu separatorów
komórkowych od jednego dawcy w ilości
≥1 x1010 granulocytów, zanieczyszczenia
leukocytami, krwinkami czerwonymi oraz
3-7 x 1011 krwinek płytkowych.
KONCENTRAT
GRANULOCYTARNY (KG) cd
 Termin ważności: zaleca się toczyć
natychmiast,
 Dopuszcza się przechowywanie w temp.
20-24° do 24 godzin od zakończenia
leukaferezy.
 Wymaga napromienienia!
 Próba zgodności (zanieczyszczenie
erytrocytami)
KONCENTRAT
GRANULOCYTARNY (KG) cd
 Wskazania do stosowania:
- ciężka neutropenia z posocznicą,w sytuacji
nieskutecznego leczenia antybiotykami
PREPARATY OSOCZOWE
 Osocze świeżo mrożone (FFP),
 Osocze mrożone,
 osocze pozbawione czynnika VIII
(osocze bez cz.VIII),
 Krioprecypitat,
 Osocze odpadowe.
Krioprecypitat
 Jest to frakcja krioglobulin uzyskana z 1 j.
świeżo mrożonego osocza zagęszczona do
obj. ok. 25 ml. Zawiera większość czynnika
VIII, cz. von Willebranda, fibrynogen, cz. XIII
i fibronektyny obecne w świeżo pobranej
krwi i osoczu
 Przechowywanie jak FFP,
 Podawać po terminie karencji.
Krioprecypitat
 Wskazania do stosowania:
 Niedobory czynnika VIII (hemofilia A,
choroba von Willebranda), w sytuacji kiedy
niedostępne są odpowiednie preparaty
osoczowych czynników krzepnięcia.
 Rozsiane wykrzepianie
wewnątrznaczyniowe (DIC)
 Niedobór i zmiany jakościowe fibrynogenu.
Osocze świeżo mrożone (FFP)
 Termin ważności
temp.
3 miesiące
- 18 do -24°C
12 miesięcy
- 25 do - 30°C
24 miesiące
poniżej -30°C
 rozmrażać w temp. 37°C, natychmiast
przetaczać
 Toczyć po terminie karencji (16 tyg.)