DZIECKO NADPOBUDLIWE PSYCHORUCHOWO

DZIECKO NADPOBUDLIWE PSYCHORUCHOWO
Podstawową właściwością zachowania jest aktywność. Tym, co różni dzieci pod względem
aktywności jest ich temperament. Jedne dzieci poznają świat spokojnie i systematycznie, inne w
sposób żywiołowy. Te „żywiołowe” dzieci, których aktywność jest nadmierna w stosunku do wieku ,
określa się jako nadpobudliwe psychoruchowo.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest polską historyczną nazwą tego zaburzenia. W
Polsce obowiązuje obecnie międzynarodowa klasyfikacja ICD-10. Używa się w niej określenia „
zespół hiperkinetyczny” (Hyperkinetic Disorder). Zarówno w naszym kraju, jak i na całym świecie
lekarze i psycholodzy posługują się także klasyfikacją Amerykańskiego Towarzystwa
Psychiatrycznego (DSM-IV TR), w której pojawia się nazwa ADHD.
ADHD jest określeniem diagnostycznym opisującym zróżnicowaną grupę dzieci przejawiającą
problemy związane z brakiem koncentracji uwagi lub skłonnością do rozpraszania uwagi, które idą w
parze z impulsywnością i nadaktywnością.
Zdaniem ekspertów ADHD rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie. Objawy muszą pojawić się
przed 7 rokiem życia (zazwyczaj przed ukończeniem 5 lat, a niekiedy już w wieku 2 lat) i muszą
spowodować upośledzenie społeczne lub szkolne przynajmniej w dwóch środowiskach (np. w domu i
szkole) – diagnozę stawia się nie wcześniej niż po 6r.ż, wcześniej mówimy o cechach nadpobudliwości
psychoruchowej.
Większość badaczy zakłada, że u podłoża ADHD leży nieprawidłowa praca połączeń między
komórkami nerwowymi (połączeń neuronalnych) między korą mózgową (zwłaszcza płatami
czołowymi) a jądrami podkorowymi. Wiąże się to także z nieprawidłowym przekazywaniem
informacji za pomocą dopaminy i nadnerczy. Wyniki badań biochemicznych wskazują na obniżony
poziom tych substancji i ich pochodnych u dzieci z ADHD.
W wielu badaniach oceniających budowę i pracę mózgu wykazano, że specyficzny sposób
przekazywania informacji u dzieci z ADHD dotyczy pracy kory przedczołowej mózgu, struktur
podkorowych, spoidła wielkiego oraz móżdżku.
Badania neuroobrazowe, czyli pokazujące budowę mózgu, potwierdziły, że istnieją znaczne
różnice w budowie mózgu dzieci z ADHD w porównaniu z dziećmi zdrowymi. U dzieci z ADHD
stwierdzono zmniejszenie całkowitej objętości mózgu i móżdżku o około 3-4%. Zmniejszenie objętości
mózgu nie dotyczy całej tkanki mózgowej, lecz głównie kory płatów czołowych, jąder podkorowych,
móżdżku, jak również ciała modzelowatego (łączącego obie półkule mózgu).
Ważnych informacji dotyczących przyczyn ADHD dostarczyły w ostatnich latach badania
rodzinne.
Wyniki tych badań pozwoliło naukowcom na wysunięcie hipotezy, że zespół nadpobudliwości
psychoruchowej jest zaburzeniem przekazywanym z pokolenia na pokolenie, czyli zaburzeniem
uwarunkowanym genetycznie.
Ustalono, że:




71% krewnych dzieci, u których rozpoznano klinicznie nasilony zespół nadpobudliwości
psychoruchowej, miało lub ma podobne objawy,
u 32%-50% krewnych dzieci z zespołem nadruchliwości psychoruchowej rozpoznano w
dzieciństwie to samo zaburzenie,
około 40% dzieci z ADHD ma rodziców z rozpoznaniem w/w zespołu w dorosłym życiu,
u rodzeństwa 35% dzieci z zespołem hiperkinetycznym występuje to samo zaburzenie.
W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych bardzo popularny był pogląd, że przyczyną zespołu
nadpobudliwości psychoruchowej są mikrouszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN),
powstające w okresie okołoporodowym. Obecnie jednak, wielu naukowców uważa, że za powstanie
w/w zespołu nie można obarczyć winą wyłącznie mikrouszkodzeń OUN.
1
Rozpoznanie to jest prawdziwe jedynie dla małej grupy dzieci z ADHD, u których mikrouszkodzenia
dotyczą głównie obszarów mózgu związanych czynnościowo z uwagą czy też kontrolą impulsywności
(np. płatów czołowych mózgu bądź obszaru jąder podkorowych).
Ważnym czynnikiem mogącym wywoływać lub nasilić objawy ADHD u dziecka jest narażenie
na działanie nikotyny w czasie życia płodowego ( ma ona prawdopodobnie toksyczny wpływ na
rozwijający się mózg – nikotyna jest substancją zwiększająca uwalnianie się dopaminy).Spożywanie
natomiast w czasie ciąży alkoholu powoduje wystąpienie u dziecka tzw. alkoholowego zespołu
płodowego, którego jednym z objawów jest nadpobudliwość psychoruchowa.
Przez wiele lat uważano również, że przyczyną zespołu hiperkinetycznego jest nieprawidłowa
sytuacja domowa lub błędy popełniane przez rodziców. Badania jednak potwierdziły, że teoria ta jest
niesłuszna. Można jednak stwierdzić, że trudna sytuacja domowa, brak stałych norm, zasad oraz
niekonsekwencja i znaczna impulsywność rodziców mogą nasilać objawy zespołu nadpobudliwości
psychoruchowej.
Sposób reagowania dziecka z ADHD jest odmienny od reakcji dziecka zdrowego.
Zdrowa osoba reaguje następująco:
pomysł → stop → opłaca się czy się nie opłaca → decyzja → realizacja
Osoba z ADHD:
pomysł → brak zahamowania → realizacja
Psychiatryczna diagnoza ADHD opiera się na kryteriach określonych w DSM-IV (Diagnostik
and Statistikcal Manual for Mental Disprders - Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń
psychicznych). Stosuje się zasadę, że kryteria określające ADHD są spełnione, gdy co najmniej sześć
symptomów z jednej z poniższych grup występuje przez co najmniej sześć miesięcy w stopniu , który
nie jest spójny z poziomem rozwoju dziecka:
Problemy z barakiem koncentracji uwagi:
-
często nie przywiązuje uwagi do szczegółów; w zadaniach szkolnych, domowych robi pomyłki
wynikające z braku należytej uwagi,
często ma trudności ze skupieniem uwagi przy rozwiązywaniu zadań lub w trakcie gier i zabaw,
często nie kontynuuje wykonywania poleceń i nie kończy zadań szkolnych, nie dopełnia
obowiązków domowych,
często ma trudności z organizacja zadań i zabaw,
często niechętnie angażuje się w działania, które wymagają długotrwałego wysiłku umysłowego
(takie jak zadania szkolne i domowe), nie lubi ich i ich unika,
często gubi rzeczy niezbędne do wykonania zadań lub do zabawy ,
często i łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców,
często zapomina o codziennych zajęciach.
Problemy z nadaktywnością lub impulsywnością
-
często wymachuje kończynami i wierci się w ławce,
często opuszcza ławkę w trakcie lekcji lub w innych sytuacjach, w których należy pozostać na
miejscu,
często skacze i biega w sytuacjach, w których takie zachowanie jest niestosowne,
często ma problemy z zachowaniem ciszy w trakcie gry lub zabawy,
często jest w ruchu,
2
-
często mówi za dużo,
często wykrzykuje odpowiedzi, zanim pytanie zostanie zadane w całości,
często ma trudności z doczekaniem się na swoją kolej,
często przerywa lub przeszkadza innym.
Zwykle dzieci z ADHD nie mają zdolności ukierunkowywania uwagi, a więc skoncentrowania się
„siłą woli” na czymś mniej interesującym. Jest to związane z faktem, że w mózgu człowieka istnieją
dwa układy (w dużym uproszczeniu) – motywacji i koncentracji. Pierwszy z nich odpowiada za
zajmowanie się czynnościami sprawiającymi nam przyjemność, drugi – za zmuszanie się do
wykonywania monotonnych lub nudnych zadań. W wypadku dzieci z ADHD mamy do czynienia z
wyraźnie gorszym funkcjonowaniem układu koncentracji.
Dzieci z ADHD mają problemy ze skupieniem się , z uważnym słuchaniem i wykonywaniem zadań.
Wiele z nich często stwarza problemy w trakcie lekcji, przerywając nauczycielowi, spacerując lub
wdając się w pogawędki w nieodpowiednich momentach. Dzieci te lubią zabawy ruchowe , gonitwy
zawody, siłowanie się , odgrywanie scen z filmu akcji. Nie lubią zabaw wymagających spokoju, bądź
ograniczających ruch przez reguły i zasady, dlatego odrywają się od takich zabaw, porzucają je.
Są mało odporne na sytuacje trudne , łatwo zniechęcają się , tracą zapał, działają w sposób
niezorganizowany, porzucają rozpoczęte zadania. Nie są w stanie skoncentrować się na szczegółach
podczas zajęć w szkole, łatwo rozpraszają się po wpływem bodźców zewnętrznych.
Dzieci nadpobudliwe nie mają czegoś za dużo (np. za dużo energii, za wiele emocji), wręcz przeciwnie
– mają za mało zdolności do wewnętrznej kontroli i hamowania swojego zachowania. Wiedzą, co
powinni zrobić, ale często nie potrafią zapanować nad swoimi reakcjami. Są trudnymi do współpracy,
wymagającymi większego wkładu pracy, cierpliwości nauczyciela, przemyślanego i konsekwentnego
działania dla osiągnięcia pozytywnych rezultatów wychowawczych.
W/w dzieciom powinno powierzać się pełnienie w klasie różnych funkcji, nawet kierowniczych oraz
organizowanie różnych zadań np. wykonanie gazetki szkolnej, urządzenia kącika przyrody,
zorganizowanie wycieczki. Nie powinno się stawiać przed nimi zadań przerastających ich możliwości,
bowiem w sytuacjach trudnych działalność dziecka nadpobudliwego jest zdezorganizowana, wzmaga
się stan pobudzenia. Należy więc stopniować trudność i zakres działania.
Dzieci nadpobudliwe mają znaczne problemy z zaplanowaniem pracy, jej wykonaniem, a także
przywołaniem fragmentów tego planu z pamięci: „Co mam zrobić?”, Co już zrobiłem?”, „ Co jeszcze
zostało do zrobienia?”. Problemy z przewidywaniem konsekwencji swojego działania powoduje, że
w/w dzieci bardzo łatwo namówić, aby zrobiły coś głupiego, przez co często stają się one „kozłem
ofiarnym”.
Dziecko nadpobudliwe powinno być leczone. Jednak leki nie wyleczą z nadpobudliwości, jedynie
mogą pomóc ją przezwyciężyć.
ADHD jest znacznie powszechniejsze u chłopców. Nie wynika z lenistwa, braku gotowości
szkolnej ani z błędów wychowawczych rodziców. Nikt nie jest winny spowodowania ADHD. Jest to
neurologiczna przypadłość, która wymaga szczególnego traktowania ze strony rodziców i nauczycieli.
ADHD pojawia się bardzo wcześnie. U większości dotkniętych nim dzieci problemy trwają nawet do
okresu dojrzewania, a u około połowy utrzymują się także w dorosłym życiu.
Typowe wzorce wyglądają następująco:
Przedszkole
 wysoka aktywność – potrzeba nieustannego nadzoru
dzieci poszukują towarzystwa innych dzieci, lecz kontakty te zwykle kończą się zabieraniem
zabawek, popychaniem, uderzanie
Szkoła podstawowa

dziecko przejawia trudności ze spełnieniem podstawowych wymagań szkolnych np.:
konieczność wykonywania poleceń nauczyciela i dostosowania się do reguł
obowiązujących w klasie
3


zadania domowe są często niedokończone, oceny niezadawalające
odrzucenie przez rówieśników jest normą
Gimnazjum i szkoła średnia
 nastolatki z ADHD wciąż zmagają się z problemami wynikającymi z braku lub niedostatku
cech rozwiniętych już u rówieśników tj. samokontrola i poczucie odpowiedzialności
Dorosłość
 od jednej trzeciej do połowy dorosłych, u których w dzieciństwie występowały objawy
ADHD, całkiem nieźle daje sobie radę z dorosłym życiem. Pozostali jednak mają problemy
– często zmieniają pracę, trafiają do grup o wysokich współczynnikach bezrobocia,
wypadków, rozwodów czy aresztowań. U części rozwiną się antyspołeczne cechy
osobowości.
Dzieci z ADHD stanowią wyzwanie nawet dla bardzo doświadczonych nauczycieli, wymagają od
nich wiele wysiłku, dodatkowego nakładu pracy, energii i czasu.
Nauczyciel formułując strategie edukacyjne musi pamiętać, że do czynników podnoszących
skuteczność klasy szkolnej jako właściwego środowiska dla dzieci z ADHD należą:




struktura: przejrzyste reguły, zwyczaje, wskazówki i oczekiwania
konkret: stosowanie wizualnych wskazówek, zachęty, powtarzanie poleceń
motywacja: częste dodatnie wzmocnienia oraz konsekwencje
interesujące lekcje: wyzwolenie wyobraźni i ciekawości dziecka przez entuzjazm,
kreatywność i nowości.
W przypadku ucznia z nadpobudliwością psychoruchową należy pamiętać o potrzebie zachowania
struktury, wyraźnych granic, bliskości nauczyciela, stymulacji wizualnej oraz konieczności
zminimalizowania wpływu czynników zewnętrznych, które mogą powodować rozproszenie uwagi.
Zmiany sposobu nauczania
1. Zorganizowanie miejsca
Trzeba zacząć od rzeczy najprostszych, czyli ustawienie ławki dziecka nadpobudliwego bliżej
biurka nauczyciela, w pewnym oddaleniu od innych dzieci. Takie ustawienie ogranicza liczbę
wzmocnień otrzymywanych od kolegów, będących reakcją na zachowanie dzieci (np.
błaznowanie). Ułatwia to też nauczycielowi stałe monitorowanie zachowania dziecka.
Pozwala częściej przekazać dziecku informacje dotyczące jego pracy i zachowania. Taka
izolacja dziecka może być również korzystna dla niego samego, może bowiem pomagać w
skupieniu uwagi. Ważne, żeby takie posadzenie ucznia nie było odebrane przez niego jako
kara. Można mu to wyjaśnić informując go, że siedzi sam, bo trudno mu się skupić, więc inne
dzieci nie będą mu teraz przeszkadzać.
2. Poprawienie umiejętności organizacyjnych dziecka
Możliwość pomocy dziecku w planowaniu i realizacji jego zadań, wybieraniu najważniejszych
celów oraz kończeniu zadania:
 Ustalenie jasnych reguł pracy w klasie, nadających strukturę i jasno wyrażających
oczekiwania nauczyciela.

Pięć zasad zachowania na lekcji mogłoby brzmieć:
1. siedź na swoim miejscu,
2. zajmij się swoim zadaniem,
3. nie rozglądaj się dookoła,
4. nie zaczepiaj kolegów,
4
5. pracuj.
Mogą one być wywieszone w widocznym miejscu, tak aby można się do nich odwo ływać.
Mając nadpobudliwego ucznia w klasie będzie to bardzo często konieczne. Co ważne,
odwołanie się do reguł jest upomnieniem, natomiast nie oskarża ucznia i go nie piętnuje.

Ustalenie rutynowych czynności porządkujących i przygotowujących do pracy.

Wypisanie na kartce przeznaczonej dla ucznia przedmiotów i materiałów potrzebnych do
przygotowania się na kolejne zajęcia.

Sprawdzenie pod koniec lekcji, czy uczeń ma dokładnie zanotowane, co i kiedy ma
przygotować w domu.
3. Pobudzenie uwagi dziecka
Nieuwaga jest charakterystyczną cechą dziecka nadpobudliwego.
Zadania i nauczane treści powinny być przekazywane w bardzo szybki, skrótowy,
„reporterski” sposób, dostosowany do możliwości koncentracji dziecka. Powinny być też
prezentowane w „małych dawkach”, a nie wszystko w jednym czasie. Można wykorzystać
krótki czas koncentracji dziecka, pracując z zegarkiem. Zadaniem dziecka musi być wykonanie
odpowiedniej czynności przed upływem wyznaczonego czasu. Konieczne przy tym jest
natychmiastowe sprawdzenie poprawności zadania.
4. Poprawianie zdolności słuchania
Nadpobudliwi uczniowie często niedosłyszą i nie rejestrują ważnych informacji. Często w ogóle
nie słyszą, co się do nich mówi. Brakuje im umiejętności aktywnego słuchania, która, oprócz
przyjmowania i słyszenia słów, pozwala zrozumieć im treść. Pomocne dla uczniów w
aktywnym słuchaniu mogą być następujące techniki:
a) przygotowanie krótkich instrukcji, złożonych z prostych, krótkich zdań,
b) powtarzanie instrukcji tak często, jak to potrzebne,
c) nakłanianie uczniów do powtórzenia instrukcji po jej usłyszeniu, a później do
powtórzenia jej sobie jeszcze raz,
d) informowanie uczniów o tym, że komunikuje im się najważniejsze wiadomości
poprzez używanie kluczowych zdań typu – to jest ważne, proszę słuchać.
5. Inne metody dostosowania programu szkolnego do nadpobudliwego ucznia.
Czasami nawet pewne drobne zmiany mogą spowodować poprawę. Dlatego warto korzystać z
różnych form sprawdzenia wiadomości, np. pozwolić uczniom odpowiadać ustnie zamiast pisać.
Dziecko nadpobudliwe zwykle dobrze koncentruje się podczas odpowiedzi ustnej, natomiast w czasie
prac pisemnych popełnia błędy wynikające z nieuwagi: nie doczytuje do końca poleceń, myli się przy
przepisywaniu, bardzo źle wypada w testach wielokrotnego wyboru (w których musi wybrać jedną
właściwą odpowiedź spośród kilku zbliżonych).
Trudnym zadaniem dla dzieci nadpobudliwych jest właściwe rozplanowanie czasu. Takie dzieci często
natychmiast odrywają się od wykonywanego zadania i angażują w inne - atrakcyjniejsze.
Techniki mogące pomóc dziecku we właściwym rozporządzaniu czasem:
1. Ustalenie planu pracy.
2. Przygotowanie spisów, list z rozpisanym planem wykonania jakiegoś zadania - odhaczenia
czynności, które już wykonał.
3. Nauczanie przez rówieśników.
5
Korzystne dla dziecka nadpobudliwego może być nauczanie przez grupę rówieśników. Jest to
model nauczania, w którym dzieci pracują w parach, gdzie jedno dziecko przybiera rolę
nauczyciela i instruuje drugie dziecko. Bardzo korzystne dla dziecka nadpobudliwego jest
połączenie go w parę z sumiennym i pilnym uczniem.
4. Dostosowanie
dziecka
do
reguł
klasowych.
Zasady zachowania i wszelkie instrukcje powinny być zrozumiałe. Krótkie i przekazywane również
za pomocą form wizualnych. Jeśli jest to całkiem nowe polecenie, warto poprosić ucznia o jego
powtórzenie.
Wszelkie konsekwencje zachowań muszą pojawiać się natychmiast po pojawieniu się
negatywnego zachowania i powinny się odnieść do zachowania dziecka, a nie do niego samego (
lepsze krótkie „siądź, proszę”, zamiast „Piotrek, ty znowu przeszkadzasz, jesteś zupełnie
niewychowany”).
Konieczne są częste pochwały motywujące do pracy – powinny pojawiać się bardzo często, na
każdym etapie występowania zachowania: („zacząłeś pisać, dobrze”, a po kilku minutach – „ładnie
pracujesz”).
Pochwała to najlepszy sposób modyfikacji zachowania dziecka poprzez wzmacnianie
pozytywnych
zachowań.
Przy zachowaniach niepożądanych metoda ignorowania jest skuteczna przy eliminowaniu niezbyt
agresywnych zachowań na lekcji, takich, które mają skierować uwagę nauczyciela na ucznia
(„wchodzi pod ławkę ”). Przy bardziej agresywnych zachowaniach konieczne jest bardziej
zdecydowane działanie. Pierwszą reakcją na niepoprawne zachowanie powinno być ustne
zwrócenie uwagi. Upomnienia są najskuteczniejsze, gdy wypowiada się je natychmiast po
zaistniałej sytuacji, krótko, głosem pozbawionym emocji. Upomnieniem może być dotknięcie
ramienia
dziecka,
wypowiedzenie
jego
imienia,
pokazanie
planszy
z
wypisanymi
regułami.
Uczeń może zostać także pozbawiony nagród i przywilejów za nieprzestrzeganie zasad i za
zachowania niepożądane. Pozbawienie nagród wydaje się bardziej skuteczną metodą pracy z
dzieckiem nadpobudliwym niż upomnienie.
5. Problemy
z
pracą
domową.
Dziecko nadpobudliwe napotyka trudności związane z wykonaniem i dokończeniem zadania
domowego. W pracę na ich wykonaniem zaangażowani powinni być obok samego dziecka także
rodzice i nauczyciele. Nauczyciel może dopasować zadania do poziomu ucznia, dopilnować, żeby
instrukcja była zrozumiała. Dodatkowo powinien sprawdzić, czy zadanie zostało zanotowane przez
ucznia. Natomiast w domu rodzice powinni przygotować miejsce, materiały do wykonania zadania
i przewidzieć czas jego wykonania. Oni też powinni nadzorować wykonanie zadania i zachęcać
dziecko do pracy. W wielu wypadkach, żeby zachęcić do wykonania pracy domowej, trzeba
pozwolić mu się kręcić i wstawać z miejsca.
6. Życie
w
grupie
rówieśniczej.
Kontakty dziecka nadpobudliwego z kolegami przebiegają zwykle burzliwie. Dziecko wpada w
zabawę innych i nie ma umiejętności dostosowania się do jej reguł, chce postawić na swoim.
Wszystko to powoduje, że jego znajomości są krótkotrwałe. Nadpobudliwe dziecko nie ma wielu
kolegów i przyjaciół, co dodatkowo obniża jego samoocenę. Dziecko jest postrzegane przez grupę
jako łamaga, fajtłapa, błazen, z którego można się pośmiać. Nauczyciel też, obserwując dzieci
podczas zabawy na przerwie, może pomóc nadpobudliwemu dziecku w porozumieniu z innymi
dziećmi,
wyznaczyć
mu
taką
rolę
w
zabawie,
w której może się sprawdzić.
6
UDZIELANIE WSKAZÓWEK DZIECKU Z ADHD
1. Przed udzielaniem wskazówek przyciągnij uwagę dziecka, najlepiej przez kontakt wzrokowy.
Stosuj standardowe stwierdzenia lub sygnał: „ Stop! Patrz i słuchaj!”.
2. Stój blisko ucznia. Nie krzycz przez całą salę.
3. Bądź konkretny . Określ jasno i wyraźnie czego oczekujesz.
4. Wypowiadaj się zwięźle.
5. Nie pytaj, lecz stwierdzaj.
Co robić, czego unikać przy udzielaniu wskazówek.
np.:
ŹLE
LEPIEJ
„ Tomek, czy mógłbyś pozbierać wszystkie papiery?” „Tomek, proszę pozbieraj papiery”
- implikuje możliwość wyboru
„ W porządku, posłuchajcie wszyscy. Pora wrócić do Odczekaj co najmniej 5-10 sekund
pracy. Otwórzcie książkę na rozdziale 5. Jest tam opis między jednym poleceniem a
doświadczenia. Materiały potrzebne do jego wykonadrugim
nia znajdują się z tyłu klasy - za wiele poleceń naraz
„Oczekuję od wszystkich poprawnego zachowania”
- zbyt ogólnikowo
„Wszyscy powinni siedzieć prosto i patrzeć na mnie. Wtedy
wiem, że uważacie.
„Dlaczego nigdy nie słuchasz za pierwszym razem?”
- pytanie retoryczne
Mów wprost.
„Należy słuchać za pierwszym
razem”.
„Chcesz stracić przerwę?”
- groźba, zwłaszcza sformułowana pod wpływem
emocji, może dla wielu dzieci z ADHD stanowić
prowokację
„Jeżeli nie skończysz pracy,
stracisz przerwę”.
JAK UDZIELAĆ POCHWAŁ
1. Bądź konkretna. Opisuj zachowania, które chcesz pochwalić.
Mów: „Podoba mi się, że od razu zabrałeś się do zadania, zamiast zwykłego dziękuję.
„ Wykonałeś kawał dobrej roboty przy rozwiązaniu tych wszystkich zadań”,
a nie tylko „Dobra robota”
2. Pochwal natychmiast dostrzeżone pozytywne zachowania.
Jeżeli będziesz zwlekać , możesz stracić okazję lub zapomnisz.
3. Pochwal postępy. Nie czekaj na heroiczny wyczyn ani na zadanie na szóstkę.
Zwracaj uwagę na małe rzeczy np.: „ Wyciągnąłeś od razu ołówek i książkę”.
4. Nie wtrącaj do pochwał instrukcji ani docinków, nawet bardzo subtelnych.
Nie mów: „Twoje biurko powinno być zawsze tak czyste”.
Mów: „ Twoje biurko jest nieskazitelne”.
7
Nie mów: „W końcu pamiętałeś o tym zadaniu”.
Mów: „Cieszę się, że pamiętałeś o dzisiejszym zadaniu domowym”.
5. Chwal często. Dzieci z ADHD potrzebują pochwał.
To nie wina nauczyciela, że w klasie jest nadpobudliwe dziecko, ale to też nie wina tego dziecka
czy jego rodzica.
Wybrane słownictwo:
Ośrodkowy układ nerwowy - Zasadnicza część układu nerwowego. W odróżnieniu od obwodowego
układu
nerwowego.
Składa się z połączonych części :

mózgu

rdzenia przedłużonego

rdzenia kręgowego
Mózg dzieli się na pięć elementów:
- kresomózgowie,
- międzymózgowie,
- śródmózgowie,
- tyłomózgowie ( móżdżek)
- zamózgowie ( rdzeń przedłużony).
Kora mózgowa – powierzchnia mózgu (pofałdowana)zbudowana z neuronów, najwyższe piętro
przetwarzania informacji
(jej istotą jest wytwarzanie nieograniczonych możliwości połączeń neuronalnych pomiędzy różnymi
ośrodkami nerwowymi,
które odbierają informacje dotyczące naszych doświadczeń zmysłowych)

płat czołowy – intelekt, kontrola ruchu

płat skroniowy – percepcja, interpretacja dźwięku

płat ciemieniowy – percepcja czuciowa

płat potyliczny – odbiór bodźców wzrokowych i interpunkcja
Móżdżek – funkcje

optymalizacja i korekcja motoryki postawnej

optymalizacja i korekcja motoryki gałek ocznych

koordynacja motoryki postawnej i celu

koordynowanie wyrównania kierunku ruchu

współudział w programowaniu ruchów dla motoryki celu

uaktualnianie śladów pamięciowych ruchów
Jądra podkorowe – zwoje podstawne, → istota szara leżąca w głębi półkul mózgu; na j. p. w mózgu
człowieka składają się: → ciało prążkowane, przedmurze oraz ciało migdałowate, mające połączenia z
ośrodkami węchowymi, pdwzgórzem i układem pozapiramidowym.
wpływają na procesy uczenia się i pamięci
Spoidło wielkie – ciało modzelowate – część kresomózgowia. Spoidło wielkie jest utworzone z
włókien nerwowych łączących półkule kresomózgowia
8
Dopamina ważny neuroprzekaźnik syntezowany i uwalniany przez dopaminergiczne neurony
ośrodkowego układu nerwowego.
Dopamina działa przez swoiste receptory (pięć opisanych podtypów) zlokalizowane w błonie pre- jak i
postsynaptycznej. Odgrywa odmienną rolę w zależności od miejsca swego działania:

w układzie pozapiramidowym jest odpowiedzialna za napęd ruchowy, koordynację oraz
napięcie mięśni - w chorobie Parkinsona występuje niedobór dopaminy;

w układzie rąbkowym (limbicznym) jest odpowiedzialna za procesy emocjonalne, wyższe
czynności psychiczne oraz w znacznie mniejszym stopniu procesy ruchowe;

w podwzgórzu jest związana głównie z regulacją wydzielania hormonów, a szczególnie
prolaktyny (stąd inną nazwą dopaminy jest prolaktostatyna - PIH (ang. Prolactin Inhibitory
Hormone) i gonadotropin.
Noradrenalina, wg nomenklatury amerykańskiej norepinefryna, neurohormon wytwarzany
w rdzeniu nadnerczy i zakończeniach nerwów pozazwojowych
Opracowała:
E. Domańska – Andraszyk
Literatura:
1. Linda J. Pfeiffer – „Wszystko o ADHD”
2. J. Prekop, Ch. Schweizer – „Niespokojne dzieci”
3. A. Kołakowski, T. Wolańczyk, A. Pisula, M.Skotnicka, A. Bryńska
nadpobudliwości psychoruchowej”
- „ADHD – zespół
9