uwarunkowania
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA HELU NA LATA 2005 – 2008 wraz z perspektywą do roku 2012 WYKONANO NA ZLECENIE BURMISTRZA MIASTA HELU ul. Wiejska 50 84-150 HEL Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Zespół autorski: SZYMON ŚWITAJSKI MIŁOSZ MARCINIAK PRZEMYSŁAW SZARLIK SZYMON PAPROCKI Pracownia Ochrony Środowiska PROJEKT 2000 ul. Fiszera 15/1a 81-784 Sopot, tel.fax. 58 554 18 21 tel. 505 656431 e-mail: [email protected] 2 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU SPIS TREŚCI 1. WSTĘP................................................................................................................................. 5 1.1. PODSTAWY PRAWNE SPORZĄDZENIA OPRACOWANIA ............................. 5 1.2. KONCEPCJA I METODA OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ................................................................................................... 5 1.3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA MIASTA HEL ....................... 7 2. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU .......................................................................... 19 2.1. GMINNY PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA A POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA ............................................................................. 19 2.2. ZAWARTOŚĆ MERYTORYCZNA GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ................................................................................................. 21 3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PROGRAMÓW, STRATEGII I POLITYK.............. 22 3.1. UWARUNKOWANIA Z „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA 2003 – 2006 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY NA LATA 2007 – 2010” ....................... 22 3.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE „STRATEGII ROZWOJU GOSPODARCZEGO ZIEMI PUCKIEJ” ............................................................ 25 4. WYPOSAŻENIE W INFRASTRUKTURĘ TECHNICZNĄ I SPOŁECZNĄ........................... 27 5. CELE I KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2010 ROKU....................................... 31 5.1. WPROWADZENIE ........................................................................................... 31 5.2 CEL: POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO .......................................................................................... 34 5.3 CEL: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ....................................................... 38 5.4 CEL: ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH, WODY I ENERGII ......................................................... 39 5.5 CEL: ZAGADNIENIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM .............................. 41 6. PLAN OPERACYJNY DO 2012 ROKU .............................................................................. 43 7. ZARZĄDZANIE I MONITOROWANIE REALIZACJI PROGRAMU .................................... 56 7.1. OGÓLNE ZASADY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM W GMINIE ................. 56 7.2 STRUKTURA ORGANIZACJI REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ................................................................................................. 57 7.3 MONITORING REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA........... 58 8. SPOSOBY FINANSOWANIA REALIZACJI PROGRAMU ................................................. 61 8.1 EMISJA OBLIGACJI KOMUNALNYCH............................................................. 61 8.2 NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ .......................................................................................................... 62 3 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 8.3 EKOFUNDUSZ ................................................................................................. 63 8.4 WSPARCIE FINANSOWE DLA KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ ............................................................................................... 65 8.5 KREDYTY BANKU OCHRONY ŚRODOWISKA ............................................... 67 8.6 PARTNERSTWO PUBLICZNO-PRYWATNE ................................................... 69 8.7 ŚRODKI Z FUNDUSZU ROZWOJU INWESTYCJI KOMUNALNYCH .............. 70 SPIS LITERATURY I MATERIAŁÓW ARCHIWALNYCH ...................................................... 72 ZAŁĄCZNIK GRAFICZNY: Program ochrony środowiska miasta Helu na lata 2005-2012 wraz z Planem Gospodarki odpadami. Rysunek w skali 1: 25.000 4 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1. WSTĘP 1.1. Podstawy prawne sporządzenia opracowania USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z dnia 20 czerwca 2001 r.) ustaliła artykułami 17 i 18, że Burmistrz Miasta w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza gminny program ochrony środowiska, który następnie uchwalany jest przez Radę Miasta. Program ten sporządzany jest co 4 lata i powinien określać cele oraz priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Z wykonania programu Burmistrz ma obowiązek sporządzać co 2 lata raport, który będzie przedstawiany Radzie Miasta. Do opracowania „Programu ochrony środowiska Miasta Helu na lata 2005 – 2008” wraz z „Planem gospodarki odpadami dla Miasta Helu” przystąpiono w wyniku rozstrzygnięcia postępowania o udzielenie zamówienia przeprowadzonego przez Urząd Miasta Hel. Na jego podstawie zawarto umowę, pomiędzy Miastem Hel a Pracownią Ochrony Środowiska „Projekt 2000” z Sopotu na realizację powyższego zadania. Zamówienie zostanie zrealizowane w postaci dwóch odrębnych dokumentów, którymi są: Program ochrony środowiska Miasta Helu na lata 2005 – 2008 wraz z perspektywą do roku 2012; Plan gospodarki odpadami dla Miasta Helu na lata 2005 – 2008 wraz z perspektywą do roku 2012. Niniejszy dokument obejmuje „Program Ochrony Środowiska Miasta Helu na lata 2005 – 2008”. 1.2. Koncepcja i metoda opracowania Programu Ochrony Środowiska Koncepcja sporządzenia Programu ochrony środowiska powstała na podstawie zapisów trzech dokumentów, którymi są: ─ Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku, które definiuje wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Zgodnie z ustawą (Art. 14 ust.1 poś), program ochrony środowiska, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia tych celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. ─ „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”, dostosowana do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program ochrony środowiska powinien definiować cele średniookresowe, na okres 8 lat (do 2010 roku) i zadania na okres 4-letni (lata 2003 – 2007) oraz zasady monitoringu realizacji Programu i nakłady finansowe na jego wdrożenie. ─ „Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym", które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki co do zawartości programów. 5 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU PROCEDURA SPORZĄDZANIA PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA HELU NA LATA 2005 – 2008 PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA MIASTA HELU NA LATA 2005 – 2008 Burmistrz Miasta Helu - Utworzenie Zespołu Roboczego ds. Programu Ochrony Środowiska Miasta Hel Spotkania Zespołu Roboczego: I Warsztat 7 października 2004 II Warsztat 8 listopada 2004 II Warsztat 7 lutego 2005 Praca autorów programów - Ankiety i wywiady w celu zbierania informacji, materiałów, wnioski do programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami, w tym: ogłoszenia prasowe i internet Opiniowanie projektów dokumentów przez Starostwo Powiatowe w Pucku i Zarząd Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku UCHWALENIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI PRZEZ RADĘ MIASTA HELU 6 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Jednocześnie w celu udziału przedstawicieli podmiotów działających na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego Miasta Helu oraz zespół autorski Pracowni Ochrony Środowiska „Projekt 2000” przyjęli w pracach nad programem ochrony środowiska następujący model zbierania wniosków, uwag i opinii do tego dokumentu, w którego skład wchodziły następujące elementy: - ankiety i wywiady w celu zbierania informacji, materiałów i wniosków do programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami; - utworzenie Zespołu Roboczego ds. Programu Ochrony Środowiska Miasta Hel. Burmistrz Miasta Helu powołując Zespół Roboczy ma na celu stworzenie płaszczyzny wymiany informacji dotyczących ochrony środowiska oraz opiniowania i kreowania programów ochrony środowiska, zarówno w trakcie ich tworzenia, jak i funkcjonowania. Zespół Roboczy nadzorować będzie proces jego tworzenia oraz będzie nadzorował jego funkcjonowanie, opiniując dokumenty powstające na poszczególnych etapach. Zespół Roboczy będzie miał charakter otwarty. - w celu upubliczniania oraz zbierania materiałów i uwag do Programu Ochrony Środowiska Burmistrz Miasta Helu zwróci się z prośbą do mieszkańców, podmiotów gospodarczych, organizacji i stowarzyszeń działających na rzecz Miasta Helu o składanie wniosków do powyższego programu poprzez umieszczenie ogłoszeń w urzędzie oraz na stronie internetowej (na tablicach ogłoszeń i stronie internetowej). Dodatkowo w prasie lokalnej powinno się ukazać ogłoszenie o identycznej treści. - w trakcie opracowywaniu programu odbędą się warsztaty z udziałem członków Zespołu Roboczego ds. Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki odpadami Miasta Helu i zaproszonych gości, w trakcie których prezentowane były efekty prac nad tymi dokumentami. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż niniejszy Program ochrony środowiska charakteryzuje się otwartą formułą, co oznacza, że będzie korygowany i uszczegóławiany wraz z wejściem w życie kolejnych aktów wykonawczych do „Prawa ochrony środowiska”, a także innych ustaw odnoszących się do ochrony środowiska lub gospodarki odpadami. Program ochrony środowiska opracowany został w ścisłej zgodności z „Programem ochrony środowiska województwa pomorskiego”, "Programem ochrony środowiska Powiatu Puckiego" oraz "Strategią rozwoju gospodarczego Ziemi Puckiej". Z dokumentów tych wynikają główne kierunki rozwoju społecznogospodarczego miasta Helu i związane z tym kierunki presji środowiskowej. 1.3. Ogólna charakterystyka środowiska Miasta Helu Miasto Hel położone jest na cyplu unikalnej struktury geologiczno-geomorfologicznej w skali kraju, w obrębie Mierzei Helskiej. Geneza miasta związana jest zarówno z wykorzystaniem zasobów biologicznych morza (rybołówstwo), jak i obronnością kraju, jak i regionu. Granice administracyjne miasta obejmują obszar 21,27 km 2, z czego prawie 85% zajmują tereny leśne, w tym z obiektami specjalnymi. Pozostały obszar miasta zajęty jest przez tereny zabudowane, drogi, infrastrukturę, nieużytki i grunty porolne. Ogólna liczba ludności Helu wynosi 4634, przy małej gęstości zaludnienia jak na jednostkę miejską 218 osób/km2. Gmina miejska Hel wchodzi w skład powiatu puckiego. W skali województwa Hel zalicza się do grupy miast "małych". 7 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Walory przyrodnicze miasta Helu, jak i całego Półwyspu Helskiego, wykorzystywane są obecnie dla celów wypoczynkowych i rekreacyjnych. Zarówno miasto Hel, jak i pozostałe rejonu uważane są za jeden z najbardziej atrakcyjnych turystycznie terenów w skali kraju. W celu ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych, a konsekwencji dla utrzymania korzystnych warunków dla rozwoju turystyki i rekreacji regionalnej i krajowej, Półwysep Helski objęty został w 1978 r. ochroną w postaci Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. Obszar miasta Helu w całości znajduje się w granicach tego parku krajobrazowego. Struktura środowiska przyrodniczego Środowisko abiotyczne Miasto Hel położone jest na krańcu Półwyspu Helskiego, który jest jednym z mezorgionów fizycznogeograficznych Pobrzeża Gdańskiego (zwanym też Kaszubskim) wchodzącego w skład Pobrzeży Południowobałtyckich (Kondracki, 1994). Największym ośrodkiem jest miasto Hel położone w najdalej wysuniętej w morze części cypla. Charakterystycznymi cechami półwyspu są liczne wały wydm nadmorskich oraz dwa akweny o odmiennych właściwościach otwarte Morze Bałtyckie i jego Zatoka Pucka. Pod względem funkcjonowania środowiska przyrodniczego obszar gminy położony jest strefie energetyczno-materialnego oddziaływania morza na środowisko przyrodnicze lądu. Oddziaływanie to występuje w obrębie strefy nadmorskiej, którą dla polskiego wybrzeża zidentyfikował Przewoźniak (1991). Strefa nadmorska polskiego Bałtyku wyznaczona została na podstawie zróżnicowanych jakościowo, ilościowo, przestrzennie i czasowo procesów przyrodniczych. Do najistotniejszych należy zaliczyć (za M. Przewoźniakiem, 1991): - współzależność poziomu morza i wód gruntowych; - infiltracja wód morskich do wód podziemnych i w konsekwencji wzrost zawartości w nich chlorków; - rozwój morfologiczny strefy brzegowej; - kształtowanie się selektywnych siedlisk i na nich odrębnych florystycznie i fitocenotycznie zbiorowisk roślinnych. oraz o znaczeniu uzupełniającym: - zmiany przebiegu elementów i zjawisk klimatycznych w dolnej warstwie atmosfery lądu; - wlewy wód morskich do śródlądowych wód powierzchniowych i w efekcie ich zasolenie; - podpiętrzanie śródlądowych wód powierzchniowych w wyniku piętrzenia wód morskich (cofka). Charakterystyka geologiczna i geomorfologiczna Mierzeja Helska rozwinęła się na podwodnej, płytkiej platformie, zbudowanej z osadów morza litorytowego. Na podłożu utworów wieku kredowego zalegają bezpośrednio osady plejstoceńskie, przykryte utworami holocenu. Są to utwory akumulacji morskiej, reprezentowane głównie przez piaski drobnoziarniste i średnioziarniste. W warstwie 8 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU powierzchniowej lokalnie występują torfy o miąższości od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. W obszarze zabudowanym występują często nasypy rożnego pochodzenia. Najczęściej jest to gruz budowlany, lub przemieszane piaski oraz. odpadki pochodzące z rożnych okresów historycznych. Nasypy te lokalnie mogą osiągać miąższość do 5 m. Powierzchnia półwyspu nadbudowana jest formami eolicznymi. Od strony otwartego morza występuje pas plaży ograniczony równoległym do linii brzegowej wałem wydmowym. Brzeg półwyspu Helskiego szczególnie od strony otwartego morza jest abradowany (ostatnio został w ten sposób "ścięty" fragment cypla półwyspu). Wzdłuż plaży ciągną się klify wydmowe "wycięte" w starszych formach wydmowych. Szerokość plaż jest zmienna i waha się od ok. 10 -15 m do 100 -120 m. Zmiany przebiegu linii brzegowej i szerokości plaż zależą od oddziaływania fal morskich i prądów w strefie brzegowej oraz związanego z tymi zjawiskami ruchu rumowiska. Od strony Zatoki Puckiej plaże są wąskie (od kilku do kilkunastu metrów). Wzdłuż całego półwyspu Helskiego występują wydmy o różnych kształtach, wielkości i wysokości. Na obszarze miasta Hel plażom od strony otwartego morza towarzyszą rozległe pola wydmowe z wałami o orientacji równoległej do brzegu, pagórami i fragmentami wydm parabolicznych. Poszczególne formy wydmowe osiągają wysokości powyżej 20 m n.p.m. Pomiędzy poszczególnymi wydmami występują obniżenia poziomu terenu rzędu 5 -8 m. Wysokie wydmy (ok. 10. m) towarzyszą też brzegom nadzatokowym na zachód od terenów zainwestowanych Hel. Wnętrze półwyspu w obszarze miasta Hel zajmują wały wydmowe o południkowym przebiegu i niewielkich wysokościach do 5 -7 m n.p.m. Charakter brzegu morskiego (od strony "otwartego morza") w okolicy Helu związany jest z deponowaniem i akumulowaniem się materiału rumowiskowego wleczonego wzdłuż brzegu. Materiał rumowiskowy pochodzi z abrazji brzegów klifowych położonych między innymi w rejonie Jastrzębiej Góry. Ostatnio (XX stulecie) w wyniku działalności człowieka (budowa portu we Władysławowie i współczesne umocnienia brzegów klifowych) równowaga w procesach abrazyjno-akumulacyjnych wzdłuż brzegu została zakłócona, obserwuje się zmniejszanie się szerokości półwyspu, dochodzi do okresowych "ścięć" powierzchni plaży. Od strony Zatoki Puckiej szerokość plaż jest stabilna i mieści się w granicach kilkunastu metrów. Stosunki wodne Stosunki wodne na terenie mierzejowym uzależnione są od wzajemnego stosunku słonych wód morskich do słodkich wód gruntowych. Generalnie w piaszczystych mierzejach i wydmach morskich woda słodka występuje w postaci soczewek "pływających" na podścielającej je wodzie słonej (Pazdro, Kozerski, 1990). Kształt soczewki wody słodkiej zależy od kształtu jej zwierciadła. Zagadnienie to znajduje swój wyraz zwłaszcza w okresie posuchy. W okresach wzmożonych opadów podnosi się, w ciągu okresu posuchy, kiedy występuje silne parowanie gruntowe wody słodkiej oraz jej ubytek wskutek trwającego nieprzerwanie drenażu. Drenaż ten odbywa się nie tylko w obrębie terenów położonych powyżej poziomu morza, lecz również z części leżącej poniżej. Wynika to z faktu, iż woda słona jako cięższa wypiera wodę słodką, dążąc do uzyskania równowagi hydrodynamicznej. Uwarunkowania te są istotne, ze względu na zaopatrywanie w wodę pitną licznych obiektów usługowych. Oddziaływanie słonych wód morskich na warunki hydrologiczne odzwierciedla się również we wpływie na chemizm wód podziemnych. Zawartość chlorków ulega 9 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU wahaniom w zależności od stanu morza oraz od charakteru i wielkości opadów atmosferycznych. Poziom wód gruntowych na obszarze gminy kształtuje się w zasadzie na poziomie rzędnej wody w morzu i w zatoce, co oznacza, że głębokość zalegania wód gruntowych jest w zasadzie równoznaczna z wysokością terenu nad poziomem morza. Zwierciadło wód gruntowych występuje jako swobodne i ulega wahaniom w zależności od intensywności opadów oraz stanów wód morza i zatoki. Ze względu na kontakt z wodami morskimi, wody gruntowe często występują jako zasolone, lecz nie wykazują cech agresywnych względem betonu. W obszarze miasta Helu występują dwa poziomy wodonośne. poziom holoceński i poziom pleistoceńsko -górnokredowy. Zasoby słodkich wód poziomu holoceńskiego występują na obszarze pomiędzy Jastarnią a Helem. Miąższość zawodnionych piasków wynosi ok. ';0 -40 m. Zasoby te są ograniczone wielkością zbiornika, oraz wielkością jego zasilania i drenażu. Zasoby tych wód w znacznym stopniu ogranicza także ich zasolenie i zanieczyszczenia biologiczne. Płytkie zaleganie zwierciadła wody i brak izolacji od powierzchni terenu powoduje, że jakość tych zasobów wody jest narażona na zasolenie i zanieczyszczenia biologiczne. Plejstoceńsko-górnokredowy zbiornik wód podziemnych obejmuje fragment formy erozyjnej, której rozprzestrzenienie pod Zatoką Pucką i Gdańską jest nieznane. Z tego poziomu wodonośnego ujmowana jest woda pitna na trzech ujęciach zlokalizowanych w sąsiedztwie obszaru zainwestowania miasta Helu. Również te zasoby wody zagrożone są zasoleniem, szczególnie w przypadku nadmiernej ich eksploatacji. Zasoby wód podziemnych na obszarze Półwyspu Helskiego nie posiadają naturalnych zlewni i zasilane mogą być jedynie wodami opadowymi z obszaru półwyspu. Gleby Gleby występujące w obrębie mierzei wykształciły się przeważnie na jednorodnym materiale skalnym - na piaskach wydmowych. W ich obrębie wyróżnić można następujące rodzaje gleb, z grupy gleb bielicowych: gleby inicjalne eoliczne (regosole eoliczne) - rankery właściwe i gleby rdzawe bielicowe - bielice (M. Przewoźniak, 1979). W obrębie lokalnych obniżeń terenu występują gleby hydrogeniczne, ukształtowane pod wpływem płytkich wód gruntowych (gleby murszowate, czarne ziemie zdegradowane i torfy - przeważnie o płytkim profilu glebowym. Klimat Klimat na obszarze Helu kształtowany jest przez powietrze napływające od strony morza lub zatoki i posiada cechy klimatu morskiego (małe amplitudy dobowe, miesięczne i roczne temperatur powietrza, wyraźne opóźnienia termicznych pór roku oraz wydłużenie okresów przejściowych między latem i zimą, wysoka wilgotność powietrza, silne wiatry i duża zmienność stanów pogody). Najcieplejszym miesiącem jest sierpień z temperaturą średnią 17,30C, a najchłodniejszym luty ze średnią temperaturą -1,30C. Średnia temperatura roczna wynosi 7, 70C. Średnio w roku liczba dni z przymrozkami wynosi 96,5, liczba dni mroźnych - 26,1, dni gorących -9,8. 10 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Wiatry najczęściej wieją z kierunku zachodniego, najsilniejsze od października do marca. Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 4,1 m/sek, a udział ciszy 8,9% w ciągu roku. Suma opadów atmosferycznych w ciągu roku wynosi 560 mm a maksimum opadowe przypada na lipiec i sierpień. Wyższe sumy opadów występują od czerwca do października, niż od listopada do maja. Na obszarze miasta Helu można wyróżnić dwie zasadnicze jednostki topoklimatyczne: - a mianowicie: obszary zalesione o niewielkim zróżnicowaniu warunków topoklimatycznych - i obszary niezalesione takie jak tereny zabudowane i tereny plaż. Tereny niezalesione charakteryzują się dużą podatnością na oddziaływanie pogody (czynników .atmosferycznych). Na terenach niezalesionych występuje duże oddziaływanie wiatru i dużą wrażliwość powierzchni gruntu na promieniowanie słoneczne. Luźna lub bardziej zagęszczona szata roślinna na tych terenach łagodzi oddziaływanie wiatru i promieniowania słonecznego. W pasie pomiędzy zabudową zwartą a linią lasu oraz w obniżeniach terenowych tworzą się zastoiska chłodnego powietrza i powstawać w nich mogą mgły radiacyjne. Skład gatunkowy lasów porastających obszar miasta Hel (lasy iglaste, przewaga sosny) i otaczających obszar zainwestowania miejskiego stanowi o dodatkowych walorach klimatycznych tego obszaru, ponieważ w ciepłe letnie dni drzewa te wydzielają korzystne dla człowieka substancje lotne. Tereny położone w bezpośrednim sąsiedztwie morza charakteryzują także odmienne warunki bioklimatyczne: - silna bodźcowość termiczna, wywołana podwyższonymi wartościami ochładzania biologicznego w wyniku częstego występowania silnych wiatrów; - stosunkowo intensywne promieniowanie słoneczne, zwłaszcza na przełomie wiosny i lata; - występowanie w powietrzu aerozolu morskiego (Jego stężenie w powietrzu nad lądem jest zależne od warunków pogodowych, przede wszystkim anemometrycznych. Największe stężenie występuje przy wiatrach północnozachodnich, o umiarkowanej prędkości 4-8 m/s, najmniejsze bezpośrednio po opadach atmosferycznych (...) następuje szybki spadek zawartości jodu w powietrzu w miarę oddalania się od brzegu, jednakże jeszcze w odległości 30 km (Tczew) zawartość jodu jest większa niż w powietrzu nad obszarami śródlądowymi (w odległości 2 km od brzegu ilość jodu jest dwukrotnie mniejsza w porównaniu z brzegiem morskim. (M. Przewoźniak, 1991), Odmienne stanowisko prezentuje A. Krzymowska-Kostrowicka (1991), która twierdzi że największe stężenie cząsteczek soli i jodu występuje na samej plaży i w wydmach nadmorskich, maleje stopniowo wraz z oddaleniem od morza. Więcej soli i jodków zawiera powietrze morskie jesienią i zimą (szczególnie w czasie sztormów), niż wiosną i latem. Natomiast w okresie letnim więcej dniem w czasie bryzy lub silniejszych wiatrów od morza niż nocą. Zasięg oddziaływania powietrza morskiego nie jest zbyt duży i zależy od ukształtowania wybrzeża, szaty roślinnej i zabudowy. W warunkach naszego wybrzeża, na terenie bezleśnym, zawartość soli i jodu zmniejsza się o połowę już w odległości 500 m od brzegu, a zanika całkowicie na przestrzeni 2-3 km. 11 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU - występowanie zjawiska bryzy morskiej, powodujące ochłodzenie po okresie nagrzania, co może powodować w organizmie człowieka narażonego na to zjawisko zaburzenia gospodarki cieplnej i wodnej. Zmiany poziomu morza - zarys problemu Zagadnieniem podnoszenia się poziomu morza i związanych z tym zagrożeń dla obszarów lądowych w obrębie polskiego brzegu Bałtyku zajmuje się wielu autorów. W ogólnej charakterystyce zagadnienie to przedstawia się następująco: - obserwuje się globalny wzrost poziomu wód oceanu światowego, co jest wynikiem globalnych zmian klimatycznych; - wśród licznych opracowań dotyczących prognozy wzrostu poziomu wód Bałtyku wyróżnić należy opracowania oparte na odmiennych założeniach metodycznych, a prowadzących do zbliżonych wyników (Zeidler, 1992; Rotnicki i Borzyszkowska, 1999; Cyberski i Wróblewski, 1999); - w ostatnich dwustu latach wystąpił trend wzrostu poziomu morza od 0.5 do 1.5 mm/r; - na okres stuletni (wiek XXI) szacuje się wzrost poziomu w przedziale od 30 do 100 cm, choć są też prognozy o wartości 30–50 cm; - w okresie najbliższego dziesięciolecia 2000–2010 średni wzrost poziomu morza nie wywoła skali zagrożenia dla lądu; - pomimo tego ekstremalne wielkości spiętrzeń, związane ze wzmożoną dynamiką sztormów i wezbrań stanowić będą powodować potencjalne zagrożenia dla brzegu morskiego i jego zaplecza z podtapianiem obszarów przyległych włącznie. Niezbędne jest więc podjęcie działań profilaktycznych w kierunku umocnienia i podniesienia istniejących zabezpieczeń. Przedstawione uwarunkowania jednoznacznie identyfikują problem, w nie tak odległej perspektywie Półwysep Helski - będzie rejonem wyraźnego konfliktu pomiędzy środowiskiem morskim i lądowym. Powoduje to, sytuację w której lokalizacja nowej zabudowy i funkcji w rejonach nisko położonych lub wręcz depresyjnych wydaje się być problematyczna bez wykonania specjalistycznych ekspertyz w co skali - lokalnej i regionalnej. 2. Roślinność W obrębie brzegu morskiego wyróżnić można szereg zbiorowisk roślinnych, których występowanie uzależnione jest od zróżnicowanych warunków siedliskowych oraz form i natężenia oddziaływania antropogenicznego. Najważniejszym typem roślinności są zbiorowiska leśne, które buduje w ogromnej przewadze sosna zwyczajna. Gatunkiem panującym jest sosna pospolita, mniej licznie występuje sosna czarna, domieszkę stanowi brzoza, akacja, klon, dąb olcha, jarząb, jawor, topola osika i wierzba. Ponadto na części wydm występuje kosodrzewina, w formie zwartego zakrzaczenia. W podszyciu leśnym występuje jarząb, karłowe egzemplarze dębu, leszczyna, wilcze łyko, róża, czarny bez i rokitnik. Lasy na obszarze miasta Hel są lasami ochronnymi. Drzewostany osiągają wiek 80 140 lat, a w niektórych miejscach nawet przeszło 160 lat. Drzewostanów w wieku do 40 lat jest bardzo mało. 12 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU W obszarze zainwestowania miejskiego, wzdłuż ulic i na terenach zielonych występują: lipa, klon, topola, brzoza, olcha, kasztanowiec, sosna, akacja, jarząb pospolity i jarząb szwedzki, dąb, wierzba, głóg, oraz krzewy ozdobne, wśród których przeważa róża. W generalnej charakterystyce wyróżnić tu można występujące strefowo zespoły roślinne. I tak, na pierwszy plan wysuwają się: nadmorskie lasy i murawy na obszarze występowania form rzeźby genetycznie związanych ze strefą brzegową morza. W strefie tej występują zróżnicowane zbiorowiska zajmujące ubogie oligotroficzne siedliska wzdłuż brzegu morskiego. Cechą charakterystyczną roślinności tego obszaru jest jej układ strefowy – równoległy do brzegu morskiego (wąski pas nadmorskich muraw nawydmowych – wydma biała i szara bądź inicjalnych i murawowych zbiorowisk - nadmorskie bory sosnowe). Dominującym powierzchniowo zbiorowiskiem jest tu ubogi nadmorski bór sosnowy (Empetro nigri-Pienetum) - zbiorowisko kończące sukcesję roślinności na piaskach eolicznych. Od strony plaży występuje wąska strefa ugrupowań nieleśnych – muraw nadmorskich, które tworzą pas roślinności o szerokości około 80100 m, zbudowany z dwóch sukcesyjnie następujących po sobie zbiorowiskach wydmy białej i wydmy szarej. Układ zbiorowisk roślinnych prezentuje schemat autorstwa H. Piotrowskiej (1997) w obrębie, którego pokazane jest następstwo zbiorowisk wraz z oddalaniem się od brzegu i występowaniem odmiennych warunków siedliskowych w obrębie wydm nadmorskich. Zbiorowiska szuwarów właściwych i turzycowych (Phragmitetea) – występują często, w niewielkich powierzchniach, tworzą wąskie pasy wzdłuż brzegów zbiorników wodnych, niekiedy całkowicie zarastając płytkie oczka, zajmują też podmokłe zagłębienia, zwykle w obrębie większych kompleksów łąkowych lub łąkowozaroślowych. Zbiorowiska synantropijne (segetalne i ruderalne) – w grupie tej występują dwa typy zbiorowisk o odmiennym rozprzestrzenieniu i różnych wymaganiach ekologicznych, fitocenozy segetalne towarzyszą uprawom rolnym i występują pospolicie na terenie całej gminy, zaś zbiorowiska ruderalne wykształcają się w ogródkach przydomowych, na przydrożach, w pobliżu zabudowań gospodarczych itp., są zbiorowiskami pospolitymi, chociaż zwykle małopowierzchniowymi. Rys. 1 Schemat rozmieszczenia zbiorowisk roślinnych na wydmach nadmorskich wg. H. Piotrowskiej (1997) 13 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU W podziale geobotanicznym Polski W. Szafera i B. Pawłowskiego (1972) miasto Hel leży w krainie geobotanicznej Brzeg Bałtyku. Krainy te należy do poddziału Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich działu Bałtyckiego. Z kolei według podziału Polski na regiony geobotaniczne A. M. Matuszkiewicza (1993), Półwysep Helski leżą w obrębie krainy należących do działu Pomorskiego, tj. krainy Brzegu Bałtyku. Szatę roślinną Półwyspu Helskiego charakteryzuje duże zróżnicowanie, będące efektem naturalnej zmienności warunków abiotycznych środowiska oraz zróżnicowanych form działalności człowieka. Flora naczyniowa jest tu bogata i silnie zróżnicowana pod względem ekologicznym. Liczy ona, jak wykazały badania własne, uzupełnione materiałami literatur- owymi, ponad 700 gatunków roślin kwiatowych i paprotników. Stanowi to około 50% flory naczyniowej Pomorza Gdańskiego (Sulima 1974). Według szacunkowych danych flora obszaru obejmującego NPK i jego otulinę może liczyć ponad 800 taksonów (Herbich, Herbichowa, Markowski 1997). Na obszarze lądowym Półwyspu występuje duża grupa gatunków roślin szczególnie cennych: aż 78 z nich zamieszczonych jest na listach roślin zagrożonych w Polsce i na Pomorzu, 39 objętych jest ochroną ścisłą, 13 częściową. Lista tych gatunków, uzupełniona o bardzo specyficzną dla parku grupę roślin halofilnych. W grupie roślin zagrożonych wyginięciem występują gatunki charakterystyczne dla torfowisk przejściowych i wysokich, kwaśnych i eutroficznych młak niskoturzycowych, ekstensywnie użytkowanych łąk zmiennowilgotnych, łąk halofilnych, nadmorskich muraw psammofilnych, zbiorowisk wodnych, borów nadmorskich, grądów i olsów. Liczną grupę tworzą gatunki atlantyckie oraz rośliny charakterystyczne dla bardzo specyficznych siedlisk; są to m. in.: halofity, psammofity, kalcifity, nitrofilno-halofilne terofity, rośliny torfowisk wysokich. W krajobrazie Półwyspu zdecydowanie dominują zbiorowiska roślinne typowo nadmorskie, niepowtarzalne w głębi lądu. O takim charakterze szaty roślinnej decyduje przede wszystkim bezpośrednie oddziaływanie klimatu morskiego. Istotny wpływ mają także inne procesy związane z bliskim sąsiedztwem morza: abrazja i akumulacja morska, procesy eoliczne, przenikanie wód słonawych w głąb lądu. Cechą charakterystyczną jest występowanie zbiorowisk roślinnych o atlantyckim typie zasięgu. Rejon ten znajduje się w pobliżu wschodniej europejskiej granicy zasięgu tych zbiorowisk. Dzisiaj dobrze wykształcone i zachowane zbiorowiska psammofilne występują pomiędzy Juratą a Helem. Na pozostałych odcinkach brzegów mierzej owych strefa wydm przybrzeżnych i muraw nawydmowych jest bardzo wąska, miejscami brak jej w ogóle. Jest to efekt intensywnych procesów abrazji brzegu. Wiele fitocenoz wykazuje objawy degeneracji w wyniku prowadzenia działań mających na celu nadbudowę i stabilizację wydm przybrzeżnych oraz kształtowanie roślinności murawowej (faszynowanie, nasadzanie traw wydmowych i wierzb). Na starszych wydmach wprowadza się niekiedy sosnę zwyczajną Pinus silvestris, co przyspiesza rozwój muraw w kierunku borów sosnowych. Zbiorowiska psammofilne graniczą od południa z lasami. Na Półwyspie Helskim lasy tworzą ciągnące się wzdłuż wybrzeża duże kompleksy. Dominują tu dwa zbiorowiska leśne: nadmorski bór bażynowy Empetro nigri-Pinetum oraz zaliczany do acidofilnych dąbrów, subatlantycki las brzozowo-dębowy Betulo-Quercetum roboris. Nadmorskie bory bażynowe występują z reguły bliżej morza i zajmują skrajnie ubogie siedliska. Nieco żyźniejsze siedliska, często w obszarach przejściowych do zatorfionych równin 14 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU znajdujących się na zapleczu terenów wydmowych, zajmują acidofilne dąbrowy. Bór nadmorski występuje w kilku podzespołach, odzwierciedlających panujące warunki wilgotnościowe: w podzespole chrobotkowym Empetro nigri-Pinetum cladonietosum, gruszyczkowym E.n.-P. piroletosum, typowym E.n.-P.typicum, wrzoścowym E.n.-P. ericetosum tetralicis. Najbardziej rozpowszechniony jest podzespół typowy; stosunkowo najrzadsze są podzespoły gruszyczkowy oraz wrzoścowy. Lokalnie, w zatorfionych zagłębieniach międzywydmowych oraz w strefach przejściowych do zatorfionych równin, występujących na zapleczu obszarów wydmowych, pojawiają się inne ugrupowanie leśne: nadmorskie bory bagienne Vaccinio uliginosi-Pinetum ericetosum, subatlantyckie brzeziny bagienne Betuletum pubescentis oraz olsy z klasy Alnetea glutinosae. W sąsiedztwie terenów zabudowanych Półwyspu Helskiego wykształciły się również wielogatunkowe żyzne lasy liściaste z klasy QuercoFagetea o nieustalonej genezie. Te zbiorowiska leśne nie odgrywają większej roli przestrzennej w krajobrazie Półwyspu Helskiego. Najlepiej zachowane zbiorowiska leśne, miejscami o wielu cechach naturalnych, występują na Półwyspie Helskim pomiędzy Juratą a Helem. Na pozostałym obszarze zbiorowiska leśne wykazują wiele zmian degeneracyjnych. Składa się na to m. in. kilka przyczyn związanych z charakterem prowadzonej w przeszłości gospodarki leśnej: stosowanie gatunków obcych siedliskowo i geograficznie w odnowieniach, stosowanie zrębów zupełnych, odwadnianie siedlisk leśnych. Obecnie - w związku z uznaniem lasów mierzejowych za ochronne - stosuje się metody odnowieniowe i hodowlane "dbające" o środowisko leśne. Źródłem ciągłych antropogenicznych przeobrażeń i zniszczeń w lasach jest natomiast użytkowanie turystyczne. Duże powierzchniowo i intensywne zmiany, spowodowane użytkowaniem turystycznym, obserwuje się w lasach znajdujących się na zapleczu terenów zabudowanych, w sąsiedztwie pól namiotowych, campingów, ośrodków wypoczynkowych, wzdłuż tras prowadzących na plaże oraz na zapleczu plaż. Piaszczyste nadzatokowe wały brzegowe porastają dwa zbiorowiska psammofilne. Są to: pionierskie zbiorowisko z wydmuchrzycą piaskową Elymus arenarius i pias- kownicą bałtycką Ammophila baltica z klasy Ammophiletea oraz luźna murawa z tu- rzycą piaskową Carex arenaria z klasy Sedo-Scleranthetea. Wykształcone są one w postaci dwóch stref równoległych do brzegu zatoki. Lokalnie na plażach pojawiają się zbiorowiska nitrofilno-halofilnych terofitów z klasy Cakiletea martimae. Rozwijają się one na kidzinie, tj. szczątkach organicznych wynoszonych przez morze. Plaże nadzatokowe są głównym miejscem występowania w parku tych rzadkich zbiorowisk. W strefie kontaktowej z wodami Zatoki Puckiej występują naturalne zbiorowiska szuwarowe z rzędu Phragmitetalia. Ciągną się one wąskim, przerywanym pasem od Władysławowa do Juraty. Tworzą go głównie szuwary właściwe Phragmitetum, lokalnie pojawiają się szuwary subhalofilne Scirpetum maritimi. Tereny wydmowe Półwyspu Helskiego między Juratą a Helem Obszar półwyspu pomiędzy Juratą a Helem ("Las Helski") to teren dawnego Rejonu Umocnionego Hel, a w okresie powojennym w całości zamknięty teren wojskowy. Udostępniony dopiero w drugiej połowie lat 90. "Las Helski" nie doczekał się jeszcze pełnej waloryzacji przyrodniczej. Wstępne obserwacje wskazują, że jest to jeden z cenniejszych przyrodniczo odcinków polskiego wybrzeża. Las Helski jest szczególnym miejscem jeśli chodzi o walory ornitologiczne – jest to obszar masowej migracji ptaków lądowych; jedno z ważniejszych w Europie miejsc koncentracji ogromnej ilości ptasich migrantów, ważny szczególnie w okresie wędrówki wiosennej; potencjalne gniazdowisko ptaków tworzących zespół gatunków typowych dla sosnowego boru nadmorskiego, w tym 15 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU krzyżodzioba sosnowego Loxia pytyopsittacus podawanego z tego obszaru z lat poprzednich. Występują tu następujące rzadkie ptaki: Ptaki lęgowe: jemiołuszka strzyżyk Ptaki wędrowne: pokrzywnica rudzik trzmielojad słowik szary kania czarna podróżniczek kania ruda pleszka jastrząb kos krogulec kwiczoł myszołów śpiewak myszołów włochaty droździk paszkot kobuz zaganiacz sokół wędrowny piegża cierniówka grzywacz kapturka siniak pokrzewka ogrodowa turkawka muchołówka żałobna muchołówka szara uszatka świstunka włochatka pierwiosnek piecuszek mysikrólik pełzacz ogrodowy raniuszek wilga sikora uboga sójka czarnogłówka orzechówka czubatka zięba sosnówka jer modraszka czeczotka bogatka krzyżodziób świerkowy kowalik gil pełzacz leśny grubodziób Obecnie fragment odmorskiej części półwyspu objęto ochroną indywidualną, tworząc użytek ekologiczny "Helskie Wydmy" o powierzchni 67,08 ha. Chronione są tu wydmy białe i szare wraz z typowymi zbiorowiskami roślinnymi. Mimo że niektóre fragmenty tej części półwyspu nadal zajęte są przez tereny i obiekty wojskowe, obszar jest przykładem dobrze zachowanego krajobrazu mierzejowego. Jest to najszerszy (1-3 km szerokości) odcinek półwyspu o długości około 10 km. Występuje tu zespół zróżnicowanych form wydmowych: rozległe pola wydmowe, wały wydmowe o różnej orientacji, pagóry wydmowe, fragmenty wydm parabolicznych. Wysokość wydm sięga miejscami od kilkunastu do 20 m wysokości. Występują tu jedne z najwyższych nadzatokowych klifów wydmowe. Prawie cały omawiany obszar porastają lasy. Wstępne obserwacje wykazują na to, że dominującym na tym obszarze zbiorowiskiem leśnym jest nadmorski bór sosnowy Empetro nigri-Pinetum, wykształcony w różnych postaciach. Bezpośrednio przy brzegach półwyspu od strony otwartego morza występują charakterystyczne dla wybrzeży mierzejowych nieleśne zbiorowiska nawydmowe Elymo-Ammophiletum i Helichryso-Jasionetum. O nieprzeciętnych - w polskiej strefie brzegowej - walorach botanicznych tej części półwyspu świadczy obecność kompleksu roślinności typowej dla struktur mierzejowych, zachowującej swój charakterystyczny układ i ciągłość 16 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU przestrzenną, przede wszystkim jednak - obecność dobrze zachowanych biocenoz leśnych oraz obecność zbiorowisk wydmowych rozwijających się w strefie wydm przybrzeżnych (białej i szarej) w procesach sukcesji naturalnej. Te pierwsze zajmują znaczne powierzchnie, te drugie zachowały się lokalnie. Przykładem roślinności rozwijającej się na wydmach białej i szarej w procesach względnie naturalnych są układy chronione na terenie użytku ekologicznego "Hel- skie Wydmy". Kompleks dobrze zachowanych borów nadmorskich, wykształcony pomiędzy Juratą a Helem jest unikatowym na polskim wybrzeżu. Stanowi on wyjątko- wy przykład prowadzenia gospodarki leśnej w sposób pozwalający na zachowanie naturalnych cech ekosystemów leśnych (naturalnych warunków glebowych, naturalnej struktury gatunkowej i warstwowej biocenoz). Na znacznych powierzchniach obserwuje się procesy ciągłego naturalnego odnawiania się lasów, co jest zjawiskiem rzadkim. "Las Helski" może stanowić obiekt porównawczy w planowaniu gospodarki leśnej na wybrzeżu polskim. Tereny wydmowe Półwyspu Helskiego w rejonie miasta Helu są obszarem o wybitnych walorach krajobrazowych. Wyróżnia się tu zwłaszcza końcowy, najdalej w morze wysunięty, akumulowany odcinek półwyspu, który obejmuje tereny leśno-wydmowe na północ od zwartej zabudowy Helu. Projektuje się utworzenie tu zespołu przyrodniczokrajobrazowego "Cypel Helski" chroniącego krajobraz mierzejowy oraz historyczną osadę latarnianą w Helu. Jest to fragment półwyspu interesujący ze względu na szeroką strefę młodych wydm, w tym niskich wałów wydmowych powtarzających przebieg dawnych linii brzegowych od strony otwartego morza. Na ich zapleczu, w części południowej, występuje rozległe, częściowo zatorfione obniżenie. Znaczna szerokość plaż oraz duża szerokość pasa wydm przybrzeżnych -wydm białej i szarej (150-200 m szerokości) podkreślają w sposób szczególny walory krajobrazowe tego fragmentu Półwyspu. O dużych walorach krajobrazowych obszaru decyduje także występowanie kompleksu zbiorowisk roślinnych charakterystycznych dla terenów wydmowych Półwyspu Helskiego. Mają one tu, wyraźnie zaznaczony w krajobrazie, strefowy układ. W tej chwili, odcinek wybrzeża w rejonie Cypla Helskiego jest jedynym na wybrzeżach morza otwartego większym fragmentem brzegu stale akumulowanego, pozwalającym na wykształcenie się za strefą plaż stosunkowo szerokiego pasa zbiorowisk wydmowych. 3. Ochrona przyrody Nadmorski Park Krajobrazowy utworzony został w 1978 roku. Obejmuje Półwysep Helski, część Mierzei Kaszubskiej (po Białogórę), przymorskie fragmenty Kęp Swarzewskiej i Puckiej oraz Pradolin Płutnicy i Kaszubskiej, a także tzw. Małą Zatokę Pucką. Park w całości położony jest w swej części lądowej w strefie nadmorskiej. Powierzchnia lądowej części Parku wynosi 7.452 ha. Środowisko przyrodnicze Parku reprezentowane jest przez cztery podstawowe typy. Są to: - typ nadmorskich, zwydmionych mierzei w przewadze porośniętych nadmorskim borem sosnowym; - typ wysoczyzn polodowcowych opadających klifami ku morzu, o mozaikowym użytkowaniu ziemi - rolniczo-leśno-osadniczym; 17 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU - typ zatorfionych, podmokłych den pradolin z łąkami i pastwiskami; - typ środowiska morskiego, płytkiej zatoki. Specyficznym, niepowtarzalnym walorem przyrodniczym NPK jest brzeg morza - jego długość w granicach Parku wynosi około 130 km. Hel w całości położony jest w obrębie granic NPK. Na styku morza i lądu ma miejsce szczególnie duża dynamika procesów przyrodniczych. Przeważają procesy abrazyjne na brzegu klifowym Kępy Swarzewskiej i Kępy Puckiej. Bogata pod względem zróżnicowania gatunkowego jest fauna NPK, na co wpływa duże zróżnicowanie nisz ekologicznych, położenie na trasie wiosennych i jesiennych przelotów ptaków oraz przejściowość Zatoki Puckiej, w której występuje fauna morska i słodkowodna. Dla ochrony środowiska Nadmorskiego Parku Krajobrazowego przed negatywnymi wpływami otoczenia ustanowiono wokół niego otulinę o powierzchni 17.540 ha. Pomniki przyrody W granicach administracyjnych Helu występują dwa pomniki przyrody: 1. Aesculus hippocasta num w wieku 120 lat, położony na terenie parku przy ulicach Żeromskiego i Steyera, 2. Pirus sylvestris w wieku 150 lat, położony przy ul. Bałtyckiej k/ latarni morskiej. Do objęcia ochroną projektowane są trzy kolejne drzewostany: 1. Lonicera pericclymenum (skupienie ok. 30 sztuk), 2. Qercus robur w wieku 250 lat, położony przy ul. Maszoperów, 3. Populus culotuorum (dwie sztuki) w wieku 200 lat, położone przy ul. Bałtyckiej i Steyera. 18 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 2. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU 2.1. Gminny program ochrony środowiska a POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA Struktura gminnego programu ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”, a więc powinna zawierać co najmniej następujące części: 1. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszanie materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin); 2. Poprawa jakości środowiska (ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami, hałas, pola elektromagnetyczne, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, poważne awarie, ochrona przyrody i bioróżnorodności); 3. Narzędzia i instrumenty realizacji programu (wzmocnienie instytucjonalne, ramy prawa – w zakresie prawa lokalnego i decyzji organów samorządowych, planowanie przestrzenne, powiązania formalne i merytoryczne z analogicznym programem niższego i wyższego szczebla administracyjnego w celu zapewnienia regionalnej spójności programów, mechanizmy finansowania ochrony środowiska, dostęp do informacji i udział społeczeństwa); 4. Harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu (terminy realizacji, wielkość nakładów i źródła finansowania, jednostki odpowiedzialne za ich wykonanie); 5. Kontrola realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu). Podstawą merytoryczną gminnego programu ochrony środowiska są dokumenty, z dwóch różnych poziomów administracyjnych państwa polskiego. Po pierwsze: Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, która jest polityką krótkookresową, uszczegóławiającą przyjętą przez Sejm RP w 2001 roku II Politykę ekologiczną państwa oraz opracowany w 2002 roku Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 20022010, który odnosi się również do polityki krótkookresowej na lata 2003-2006, z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa zawiera zadania o charakterze inwestycyjnym i pozainwestycyjnym. Część z nich ma charakter jednostkowy, część zaś to pakiety przedsięwzięć (np. pakiet przedsięwzięć w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków w systemach kanalizacji publicznej). Cele i działania ujęte w tych dokumentach, w tym zarówno jako przedsięwzięcia inwestycyjne i pozainwestycyjne, powinny być wykorzystywane przy sporządzaniu gminnego programu ochrony środowiska w trojaki sposób: – jako podstawa wyjściowa do konkretyzacji zadań w nawiązaniu do specyfiki i potrzeb danego powiatu i regionu (np. do sporządzenia konkretnego wykazu planowanych do budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych, oczyszczalni ścieków przemysłowych, składowisk odpadów, systemu segregacji odpadów niebezpiecznych od innych odpadów itd.); 19 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU – jako analog do sformułowania regionalnych lub lokalnych wskaźników (celów), planowanych do uzyskania na danym terenie (np. jeśli na szczeblu krajowym planuje się uzyskać do 2010 r. zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50%, to na szczeblu konkretnego powiatu lub regionu może być przyjęty wskaźnik taki sam, wyższy lub niższy; w każdym przypadku z uzasadnieniem przyczyn przyjętego wskaźnika); – jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu regionalnym bądź lokalnym, jeśli zadanie w programie wykonawczym jest ujęte ogólnie bądź dotyczy szczebla krajowego (np. adresowane do Ministerstwa Środowiska zadanie „Opracowanie systemu elektronicznych baz danych o środowisku i jego ochronie” może znaleźć się w programie ochrony środowiska dla miast-powiatów lub w gminach wiejskich). Po drugie: „Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2003 – 2010” 1. Koncepcja Programu ochrony środowiska województwa pomorskiego przewiduje, że program wskaże: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Program pozostanie w ścisłej relacji ze strategią rozwoju województwa, jako dokumentem nakreślającym rodzaj i skalę działalności gospodarczo-społecznej w tym obszarze, która to działalność warunkuje zmiany stanu środowiska zarówno w korzystnym jak i niekorzystnym kierunku. 2. Wojewódzki "Program ochrony środowiska" powinien pełnić rolę strategiczną i z tego powodu musi ujmować również zagadnienie gospodarki odpadami w zakresie wystarczającym dla tego rodzaju dokumentów. 3. Opracowany "Wojewódzki plan gospodarki odpadami" zgodny z obowiązującymi w tym zakresie w Polsce aktami prawnymi oraz aktualną polityką ekologiczną państwa. Plan uwzględnia powiązania gospodarki odpadami wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju oraz niektóre elementy polityki Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie gospodarki odpadami. Rozwiązania przyjęte w Planie uwzględniają w pierwszym rzędzie działania zmierzające do ograniczenia ilości powstających odpadów oraz odzysk materiałowy i/lub energetyczny pozostałej części odpadów. Uwzględniane będą jedynie rozwiązania nowoczesne i gwarantujące, że nie będą miały one negatywnego wpływu na środowisko. Po trzecie ”Powiatowy program ochrony środowiska dla Powiatu Puckiego na lata 2004-2012” uchwalony w lutym 2004 roku przez Radę Powiatu Puckiego. Powiatowy program ochrony środowiska zawiera trzy poziomy zadań: – zadań własnych powiatu; – zadań koordynowanych – szczegółowych wytycznych do sporządzania programów gminnych, które muszą zostać w pełni wprowadzone do programów gminnych. Wymagana zgodność gminnego programu ochrony środowiska z programem powiatowym zostanie osiągnięta w zakresie uwzględnienia zapisów powiatowego programu w stosunku do zadań miasta Hel. 20 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 2.2. Zawartość merytoryczna Gminnego Programu Ochrony Środowiska Programy gminne powinny się składać z dwóch części: - zadań własnych (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy); - zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego). Zadania własne gminy powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy. ujęte z takim stopniem Jest rzeczą niezbędną, aby do prac nad realizacją gminnego programu ochrony środowiska włączone były wszystkie właściwe ze względu na zasięg swojej działalności instytucje, związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym oraz przedsiębiorstwa odziaływujące na środowisko, a także przedstawiciele społeczeństwa. W tym ostatnim przypadku rozumie się, że są to organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego (jeśli istnieją na terenie gminy) i ekologiczne organizacje pozarządowe obejmujące zakresem swej działalności daną gminę. Gminny program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z: • lokalnym, miejscowym planem (planami) zagospodarowania przestrzennego; • lokalnymi planami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w energię, itd.; • gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach; • obejmującym teren gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony wód, jeśli takie programy (dla obszarów obejmujących teren danej gminy) zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony środowiska (zgodnie z tą ustawą naprawcze programy ochrony powietrza opracowuje się dla obszarów, gdzie zostaną stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, natomiast programy ochrony wód – dla wchodzących w skład dorzeczy obszarów, na których nie są osiągnięte wymagane poziomy jakości wód); • programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 21 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PROGRAMÓW, STRATEGII I POLITYK 3.1. Uwarunkowania z „Programu Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010” W wyniku umowy pomiędzy Samorządem Województwa Pomorskiego z siedzibą w Gdańsku a przedsiębiorstwem ARCADIS Ekokonrem Sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu sporządzone zostały dwa dokumenty: ─ „Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2003 -2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”; ─ „Plan gospodarki odpadami województwa pomorskiego na lata 2003 – 2010”. "Program ochrony środowiska województwa pomorskiego ...", na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa: 1. Cele ochrony środowiska do 2010 roku wraz z kierunkami działań 2. Plan operacyjny na lata 2003 – 2006 3. Zarządzanie programem, w tym monitoring realizacji programu 4. Nakłady na realizację programu Jako punkt odniesienia dla planowania polityki ochrony środowiska opracowywania programu przyjęto następujące materiały i dane archiwalne: ─ Aktualny stan środowiska (na dzień 31.12.2000) ─ Cele i kierunki zdefiniowane w "Strategii rozwoju województwa pomorskiego" ─ Aktualny stan infrastruktury ochrony środowiska (na dzień 31.12.2000) i Równocześnie dla potrzeb sporządzenia programu wykorzystano wybrane elementy programów ochrony środowiska lub programów zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, które zostały opracowane dla niektórych powiatów i gmin województwa pomorskiego. Program opracowywano w oparciu o tzw. otwarte planowanie. A więc już w początkowych etapach prac zwrócono szczególną uwagę na wymianę informacji i konsultacje z administracją samorządową i rządową szczebla wojewódzkiego, administracją samorządową szczebla powiatowego i gminnego, największymi zakładami przemysłowymi, organizacjami pozarządowymi. Podczas prac nad dokumentem programu odbyły się dwukrotnie warsztaty robocze z udziałem przedstawicieli ww stron. Ponadto uchwałą Zarządu Województwa została powołana Rada Programowa ds. Programu, która nadzorowała proces jego tworzenia, opiniując dokumenty powstające na poszczególnych etapach opracowywania Programu i wypracowując ostateczną wersję Programu. - W trakcie prac nad „Programem ochrony środowiska województwa pomorskiego...” opracowano szereg dokumentów pomocniczych, uszczegóławiających niektóre zagadnienia przedstawione syntetycznie w niniejszym głównym dokumencie „Programu ...” . Stanowią one dokumentację archiwalną. Jednym z najważniejszych dokumentów będącym podstawą programowania rozwoju województwa, w tym programu ochrony środowiska jest „Strategia rozwoju województwa pomorskiego”. Wojewódzkie programy, w tym program ochrony środowiska, są realizacją strategii rozwoju województwa. Z tego powodu w pracach nad 22 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Programem wykorzystano cele i zadania związane z ochroną środowiska i użytkowaniem zasobów naturalnych, sprecyzowane w ramach priorytetów "Strategii ...". W pracach nad Programem ochrony środowiska wykorzystano również zapisy dokonane w „Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego", a zwłaszcza w zakresie celów i kierunków działania oraz konkretnych zadań dotyczących polityki przestrzennej w zakresie ochrony zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, infrastruktury systemu transportowego oraz infrastruktury technicznej ochrony środowiska. Naczelnym celem polityki zagospodarowania przestrzennego prowadzonej przez samorząd województwa pomorskiego jest kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno – przestrzennej województwa sprzyjającej zrównoważonemu wykorzystania cech, zasobów i walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości życia oraz trwałym zachowaniem właściwości środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń. Podstawowymi elementami merytorycznymi Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego są: 1. Uwarunkowania zewnętrzne zagospodarowania przestrzennego województwa 2. Uwarunkowania wewnętrzne zagospodarowania przestrzennego województwa 3. Cele zagospodarowania przestrzennego województwa 4. Zasady zagospodarowania przestrzennego województwa 5. Kierunki zagospodarowania przestrzennego województwa 6. Narzędzia realizacji planu, w tym: - zadania o znaczeniu ponadlokalnym ujęte w programach rządowych i samorządu województwa - zadania proponowane do ujęcia w programach wojewódzkich Program ochrony środowiska województwa pomorskiego wykorzystuje zapisy prawa lokalnego oraz dokumenty strategiczne, które stwarzają dobre podstawy dla wypracowania celów i priorytetów programu ochrony środowiska województwa pomorskiego, zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju i wspierających realizację zobowiązań państwa. Jednocześnie program osadzony w uwarunkowaniach zewnętrznych i wewnętrznych jest realny i akceptowalny przez poszczególne zainteresowane strony włączone w jego realizację. W związku z tym w celu zgodności programu gminnego z programem powiatowym i wojewódzkim w pracach nad kształtowaniem koncepcji programu powiatowego wykorzystano zapisy programu wojewódzkiego, a zwłaszcza zapisy dotyczące celów i kierunków ekologicznych oraz zapisy Planu operacyjnego. Poniżej, w tabeli 2., zaprezentowano wybrane przedsięwzięcia inwestycyjne i pozainwestycyjne opisane w programie wojewódzkim a odnoszące się do powiatu Puckiego, w tym do miasta Hel. 23 Tab. 1 Wyciąg z planu operacyjnego „Programu ochrony środowiska województwa pomorskiego ...” dotyczący listy przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2003 –2006 w Powiecie Puckim Lp Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Okres realizacji 1 2 3 4 Gospodarka ściekowa 2003 5 Szacunkowe koszty w tys. PLN 2004 2005 6 7 2006 8 Potencjalne źródła finansowania 9 SEKTOR: Mieszkalnictwo Aktywna ochrona ekosystemu Zatoki KZG Puckiej poprzez uporządkowanie Władysławowo, 2002 1. 2500 6500 20 000 gospodarki wodno-ściekowej w rejonie UM Puck 2008 Półwyspu Helskiego UG Puck Przyroda i krajobraz Ochrona brzegów morskich ─ Zatoka Gdańska Urząd Morski 20032. 7 630 11 850 11 850 ─ Półwysep Helski Gdynia 2006 ─ otwarte morze Gospodarka odpadami SEKTOR: Komunalny Opracowanie powiatowych planów 3. Starostwa 2003 500 gospodarki odpadami Opracowanie gminnych planów 4. Urzędy Gmin 2004 1100 gospodarki odpadami Budowa ZZO „Łebcz” wraz z wprowadzeniem na cały obszar Pucka obsługiwany przez ZZO systemu 20055. Gospodarka 35 000 selektywnej zbiórki odpadów 2008 Komunalna komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych Zagospodarowanie osadów ściekowych (w tym powiatowy system zadanie 6. 55 25 25 informacji o komunalnych osadach Starostwa ciągłe ściekowych i ich stosowaniu) Gospodarka odpadami SEKTOR: gospodarczy Unifikacja systemów zbiórki odpadów Zarządy 7. 2003 2000 w portach i na statkach Portów źródło: opracowanie własne na podstawie „Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego ...” 30 000 11 850 Środki UE Fundusze ekologiczne Środki własne Środki własne Budżet Państwa Środki własne, Fundusze celowe Środki własne, Fundusze celowe Fundusze celowe Środki pomocowe 25 Programy pomocowe Środki własne Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 3.2. Uwarunkowania wynikające ze „Strategii Rozwoju Gospodarczego Ziemi Puckiej” „Strategia Rozwoju Gospodarczego Ziemi Puckiej” została przyjęta do realizacji uchwałami wszystkich Rad Gminnych i Miejskich powiatu puckiego oraz uchwałą Rady Powiatu Puckiego dnia 18 grudnia 2000 r. Z dokumentu tego wynikają pewne uwarunkowania, które dla korelacji kierunków rozwojowych na obszarze powiatu wymagają uwzględnienia w Programie Ochrony Środowiska. Misja rozwojowa w „Strategii ...” określona została w sposób następujący: Ziemia Pucka – najbardziej morska część Kaszub. Bogata historia i żywa kultura Regionu jest dumą społeczności. Poszanowanie tradycji idzie w parze z otwartością, innowacyjnością i ambicją mieszkańców Ziemi Puckiej. Społeczność lokalną cechuje przedsiębiorczość i systematycznie wzrastający poziom wykształcenia, sprzyjające dynamicznemu rozwojowi gospodarki Regionu. Ziemia Pucka – zapewnia dobre warunki dla inwestorów dzięki swojemu położeniu, walorom naturalnym, rozwiniętej gospodarce i życzliwej postawie władz lokalnych. Region, w którym nieustannie powstają i rozwijają się małe i średnie przedsiębiorstwa prywatne. Rozwój gospodarki jest zharmonizowany z ochroną bogatych wartości przyrody, krajobrazu i dziedzictwa kultury. Ziemia Pucka – czysta, zdrowa komfortowa dla mieszkańców, gościnna dla turystów. Nowoczesna i przyjazna dla środowiska infrastruktura lokalna zapewnia wysoką jakość życia tym, którzy tu mieszkają, pracują i wypoczywają. Już w misji odzwierciedlenia znajduje znaczenie jakie posiada konieczność zachowania wysokiej jakości środowiska przyrodniczego dla zapewnienia rozwoju społeczno – gospodarczego na obszarze powiatu: „Jednym z rezultatów ochrony przyrody i krajobrazu będzie czystość ekologiczna Regionu, przyczyniająca się do wzrostu jakości życia jego mieszkańców i gwarantująca utrzymanie jego funkcji turystycznej.” Zgodnie z zapisami „Strategii ...” turystyka będzie jednym z kluczowych czynników rozwojowych Ziemi Puckiej. Rozwój turystyki następował będzie równolegle z działaniami mającymi na celu ochronę środowiska naturalnego Regionu i jego niepowtarzalnych form geograficznych. Kolejnym zasadniczym obszarem problemowym rozwoju gospodarczego wyznaczonym w „Strategii ...” wnoszącym uwarunkowania do „Programu Programie Ochrony Środowiska” i „Planu Gospodarki Odpadami” jest rozwój infrastruktury technicznej. Rozwinięta infrastruktura techniczna stanowić będzie podstawę dla ochrony ekologicznej Regionu, a jednocześnie wpływać będzie na ogólną jakość życia ludzi, przyczyniać się do wzmożenia i ułatwienia procesów inwestycyjnych oraz niewątpliwie do rozwoju turystyki. W ramach zdefiniowanych obszarów problemowych wyznaczone zostały w „Strategii ...” cele strategiczne, które rozpisano na programy operacyjne. Programy te zawierają uwarunkowania wymagające uwzględnienia w „Programie Ochrony Środowiska” i „Planie Gospodarki Odpadami” Miasta Hel: 25 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1. Cel strategiczny: Doprowadzić do przedłużenia sezonu poprzez urozmaicenie i poszerzenie oferty dla turystów i poprawę jakości usług. program operacyjny: Organizacja i rozwój infrastruktury turystycznej w Regionie. 2. Cel strategiczny: Zapewnić informacji tworzenia wiejskich) Puckiej. dostęp do finansowania, usług doradczych i w celu wspierania procesów inwestycyjnych, nowych miejsc pracy (w tym na terenach oraz wzrostu konkurencyjności gospodarki Ziemi program operacyjny: Utworzenie Centrum Wspierania Przedsiębiorczości, jako głównej instytucji realizującej i koordynującej działania na rzecz wspomagania i rozwoju przedsiębiorczości w Regionie. program operacyjny: Powołanie koordynatora do spraw poszukiwania, gromadzenia i rozpowszechniania informacji o możliwościach dostępu do środków pomocowych na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i rolnictwa. program operacyjny: Wspieranie i promocja przedsiębiorczości oraz dostosowanie kwalifikacji rolników oraz innych mieszkańców obszarów wiejskich do wymogów rynku. 3. Cel strategiczny: Realizować działania w dziedzinie infrastruktury w celu stwarzania warunków dla rozwoju sfery gospodarczej, w tym turystyki oraz podnoszenia jakości życia mieszkańców Ziemi Puckiej. program operacyjny: Projekt odtworzenia i ochrony zasobów ryb Zatoki Puckiej pn. „Zarybianie Wód Zatoki Puckiej” (kontynuacja i rozszerzenie). program operacyjny: Rozwój i modernizacja systemu komunikacyjnego połączenia drogowe, kolejowe i morskie w Regionie. - program operacyjny: Promocja i wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, jako działania zapewniające ochronę ekologiczną, wzmacniające funkcje turystyczne i podnoszące standard życia mieszkańców Ziemi Puckiej. program operacyjny: Ochrona wód Bałtyku, w tym Zatoki Puckiej i Gdańskiej uporządkowanie gospodarki wodno ściekowej (rozszerzenie programu na nowe obszary). program operacyjny: Ochrona walorów przyrodniczych poprzez uruchomienie kompleksowego systemu zagospodarowania odpadów komunalnych. Powyższe cele i programy operacyjne zostały uwzględnione i wykorzystane w niniejszym opracowaniu przy definiowaniu kierunków ekologicznych oraz wyznaczaniu zadań operacyjnych. W ten sposób uzyskano wzajemną korelację opracowań rozwojowych dla Powiatu Puckiego i Miasta Hel, co zmierza do zapewnienia i wyznaczenia jak najbardziej kompletnych oraz efektywnych sposobów kształtowania rozwoju i ochrony walorów środowiska przyrodniczego Ziemi Puckiej. 26 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 4. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną Zaopatrzenie w ciepło Na całym obszarze miasta Helu w granicach administracyjnych preferuje się indywidualne lub lokalne źródła ciepła opalane olejem opałowym lub gazem płynnym. Docelowo należy wyeliminować ogrzewanie budynków paliwem stałym. Ponadto do czasu budowy niezależnego źródła energii elektrycznej wyklucza się ogrzewanie budynków energią elektryczną (jest to zapis Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Helu). W ramach modernizacji sieci energetycznej kompleksu budynków mieszkalnych OR WAM Gdynia w Helu zrealizowano do końca 2004 r. następujące przedsięwzięcia: - budowę kogeneracyjnej elektrociepłowni gazowej; - montaż układów z pompą ciepła i kolektorem słonecznym do c.o. i ciepłej wody użytkowej w każdym budynku; - termomodernizację budynków. Powstał w ten sposób elektrociepłowni gazowa charakteryzuje się mocą elektryczną 469 kW i cieplną 2548 kW. W wyniku zastosowanych rozwiązań i zmianie czynnika grzewczego prognozuje się następujący efekt ekologiczny w postaci redukcji emisji zanieczyszczeń powietrza – tabela 2 Tabela 2. Prognozowany efekt ekologiczny modernizacji sieci energetyki cieplnej Lp. Rodzaj zanieczyszczenia Jednostki Wielkości dotychczasowe Wielkości docelowe Zmiana względna 1. Dwutlenek siarki Ton/rok 52,2 0,5 99 2. Dwutlenek węgla Ton/rok 8 208 713 91 3. Pyły Ton/rok 81,2 0,2 99 4. Tlenki azotu Ton/rok 9,9 0,8 92 Źródło: Materiały WAM Gdynia/HEL Gospodarka wodno -ściekowa Na obszarze miasta Helu istnieją trzy ujęcia wody: - miejskie; - wojskowe - dawne PPiUR "Koga". Miasto posiada własną oczyszczalnię ścieków komunalnych. W obrębie terenów zainwestowania miejskiego wszystkie obiekty, w tym również obiekty na terenach specjalnych powinny być zaopatrywane w wodę z ujęcia 27 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU miejskiego, poprzez miejski system wodociągowy. Natomiast wszystkie ścieki z tego obszaru powinny być odprowadzane do miejskiej oczyszczalni ścieków, miejskim systemem kanalizacji sanitarnej. Z sieci miejskiej powinien być zaopatrywany w wodę także ośrodek przyplażowy położony nad otwartym morzem, a ścieki z tego ośrodka powinny być odprowadzane do miejskiej sieci kanalizacyjnej. Istniejące wojskowe ujęcie wody mogłoby funkcjonować jako ujecie awaryjne, a graniczne wielkości poboru wody na obydwu ujęciach, miejskim i wojskowym, powinny być ustalone łącznie (ze względu na pobór wody z tej samej warstwy wodonośnej). Istniejący główny kolektor w ul. Wiejskiej odprowadzający obecnie ścieki z większości obszaru zainwestowania miejskiego ma niewystarczającą zdolność przepustową (małe przekroje i spadki). Z tego powodu ograniczone są możliwości realizacji nowej zabudowy w zasięgu zlewni tego kolektora. W związku z tym proponuje się, budowę rurociągu tłocznego, który zbierze ścieki ze zlewni przepompowni "Śródmieście", "Bałtycka", "Dom Rybaka" i "Kogi". Nowym rurociągiem tłocznym ścieki będą odprowadzane do przepompowni P1 i dalej do oczyszczalni ścieków. Budowa tego rurociągu tłocznego pozwoli na odciążenie istniejącego kolektora w ul. Wiejskiej i ograniczy jego zlewnię tylko do budynków usytuowanych po obu jej stronach. Ścieki sanitarne z terenu przy ul. Dworcowej przeznaczonego pod nową zabudowę mogą być odprowadzone do oczyszczalni niezależnie od budowy w/w rurociągu tłocznego, odciążającego kolektor w ul. Wiejskiej, natomiast realizacja tego rurociągu jest warunkiem realizacji nowej zabudowy na większości pozostałych terenów w granicach zainwestowania miejskiego, a szczególnie zabudowy terenu .- przy ul. Adm. Steyera i rozbudowy ośrodka przyplażowego oraz budowy nowych obiektów na terenie portu. Zasoby wody ujmowane z poziomu holoceńskiego na obszarze w granicach administracyjnych miasta Helu (poza obszarem zainwestowania miejskiego) zagrożone są zasoleniem. Proponuje się zaopatrzenie istniejących na tym obszarze ośrodków wczasowych i obiektów specjalnych z systemu wodociągowego miasta Helu lub z systemu wodociągowego miasta Jastarni. Ścieki sanitarne z istniejących na obszarze miasta Helu poza obszarem zainwestowania miejskiego obiektów wczasowych i obiektów specjalnych należy odprowadzić do oczyszczalni miejskiej w Helu lub do oczyszczalni miejskiej w Jastarni. Wyklucza się na całym obszarze miasta Helu, gromadzenie ścieków w zbiornikach i budowę własnych oczyszczalni ścieków. Sieci wodociągowe i kanalizacyjne w obszarze zainwestowania miejskiego należy prowadzić w ciągach ulicznych, pieszo -jezdnych i spacerowych, a na pozostałym obszarze -wzdłuż istniejących dróg (w tym dróg dojazdowych, w uzgodnieniu z ich właścicielami lub zarządzającymi), lub ewentualnie w pasach przeciwpożarowych na terenach lasów. Wody opadowe na obszarze całego miasta Helu należy odprowadzać w zasadzie do gruntu, a z ulic i placów, w tym szczególnie z terenu stacji benzynowej i parkingów -do gruntu po podczyszczeniu. 28 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Utylizacja odpadów stałych Odpady stałe z terenu miasta Helu należy wywozić tak jak obecnie na wysypisko w Swarzewie. Pożądane jest wprowadzenie na obszarze miasta segregacji odpadów, w ramach systemu odzyskiwana surowców wtórnych, który powinien być zorganizowany wspólnie przez wszystkie miasta na Mierzei Helskiej. Jakość życia mieszkańców i stan środowiska Liczba ludności w Helu, pomimo tendencji spadkowej prawdopodobnie nie zmniejszy się do poziomu poniżej 4500 mieszkańców, o ile nie zmniejszy się radykalnie liczba mieszkańców związanych z funkcją obronności kraju. W wyniku realizacji nowej zabudowy i znacznego rozwoju funkcji turystycznej prawdopodobne jest także zwiększenie się liczby ludności w Helu do poziomu ok. 5000 mieszkańców. Zabudowa nowych terenów, a także np. sprzedaż mieszkań z zasobu Wojskowej Agencji Mieszkaniowej może zwiększyć w Helu liczbę ludności silnie związanej z miastem. Zwiększenie turystycznej bazy noclegowej, szczególnie poprzez realizację nowej zabudowy, oraz zwiększenie się ilości miejsc pracy w sezonie w związku z obsługą turystów i wczasowiczów, pozwoli mieszkańcom Helu na uzyskiwanie dodatkowych dochodów niezależnie od ilości całorocznych miejsc pracy na obszarze miasta. Natomiast stabilizacja ilości ludności związanej z funkcją obronności kraju łącznie ze stabilizacją zatrudnienia w zakładach związanych z przetwórstwem rybnym na obecnym poziomie sprzyjać będą utrzymaniu w mieście niskiego poziomu bezrobocia. Ludność Helu zamieszkuje na niewielkim obszarze, co powoduje, że wszystkie usługi na terenie miasta znajdują się w zasięgu dostępności pieszej. W centrum miasta, usytuowanym tradycyjnie w rejonie ul. Wiejskiej, koncentrować należy usługi unikalne i prestiżowe oraz obiekty kultury, handlu i gastronomii. W sezonie letnim, ulica Wiejska, oraz sąsiedni Bulwar Nadmorski i ulica Maszopów powinny spełniać rolę centrum życia towarzyskiego i rozrywki. Poza centrum, rożnego rodzaju usługi dla mieszkańców i turystów mogą być lokalizowane łącznie z zabudową mieszkaniową jako wbudowane lub na wydzielonych działkach. Wyklucza się realizację obiektów uciążliwych (np. ze względu na hałas, zapachy itp.). Na terenie miasta, w obrębie skoncentrowanego zainwestowania brakuje zorganizowanych, ogólnodostępnych terenów sportu i rekreacji. Wydaje się celowe przeznaczenie terenu w mieście np. na zorganizowanie zespołu boisk do gier małych, kortów tenisowych, mini golfa itp. Z uwagi na specyficzne położenie miasta Helu (ograniczona dostępność od strony lądu, duża ilość lasów w otoczeniu terenów zabudowanych) wskazana jest budowa nowego obiektu straży pożarnej na terenie o odpowiedniej wielkości (ok. 0,25 ha) o dobrej dostępności komunikacyjnej. W stosunku do stanu środowiska według Raportów o stanie środowiska województwa pomorskiego (WIOŚ Gdańsk) jedynymi elementami które poddane były monitoringowi było powietrze atmosferyczne. W tabelach poniżej zaprezentowano jedyne dostępne wyniki badań dotyczące opadu pyłu, ołowiu i kadmu oraz stężenia dwutlenku azotu i 29 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU dwutlenku siarki. Prezentowane wyniki, w zdecydowany sposób mieszczą się w dopuszczalnych normatywnych poziomach zanieczyszczeń. I choć są to wyniki z lat 2000-2003 to dobrze oddają charakter stanu środowiska miasta Helu. Tabela 3 Opad pyłu ogółem, kadmu i ołowiu (g/m2/rok) Punkt monitoringu WSSE w Gdańsku Opad pyłu Opad ołowiu Opad kadmu 2000 r. 2001 r. 2000 r. 2001 r. 2000 r. 2001 r. 28 26 0,003 0,005 - 0,00011 Jurata-Jastarnia dopuszczalne poziomy 200 0,1 0,01 Źródło: Raporty o stanie środowiska województwa pomorskiego, WIOŚ, Gdańsk Tabela 4 Stężenia średnioroczne zanieczyszczeń powietrza (g/m3) Punkt monitoringu WIOŚ w Gdańsku Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. Jurata - 7 6 - 5 - Hel - 7 - - 5 - dopuszczalne poziomy stężeń 40 - Źródło: Raporty o stanie środowiska województwa pomorskiego, WIOŚ, Gdańsk 30 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 5. CELE I KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2012 ROKU 5.1. WPROWADZENIE W celu realizacji celów z zakresu ochrony środowiska dla Miasta Helu analogicznie jak dla Powiatu Puckiego zidentyfikowano 16 długookresowych kierunków ekologicznych, w czterech podstawowych kategoriach – celach ekologicznych. Zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa oraz Wojewódzkim Programem Ochrony Środowiska wyznaczono następujące cele ekologiczne: poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego; ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody; zrównoważone wykorzystanie zasobów przyrodniczych, wody i energii; zagadnienia o charakterze systemowym. W celu ich realizacji każdemu celowi ekologicznemu przypisano długookresowe kierunki ekologiczne. W ramach powiatowego programu ochrony środowiska w stosunku do wybranych i zidentyfikowanych kierunków ekologicznej przypisano szereg zadań operacyjnych. W stosunku do każdego z zadań zdefiniowano jednostki realizujące, okres realizacji, koszty realizacji zadania, źródła finansowana oraz ocena efektu ekologicznego i próba przypisania wskaźników ekorozwoju. W celu usystematyzowania szeroko rozumianych zagadnień ochrony środowiska zaprezentowano słowniczek pojęć, które będą używane w niniejszym Programie. Słowniczek opracowano na podstawie definicji zawartych w prawie ochrony środowiska: eksploatacja instalacji lub urządzenia - rozumie się przez to użytkowanie instalacji lub urządzenia oraz utrzymywanie ich w sprawności, emisja - rozumie się przez to wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: a) substancji, b) energii, takich jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne, hałas - rozumie się przez to dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz, kompensacja przyrodnicza - rozumie się przez to zespół działań obejmujących w szczególności roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywację gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizację przedsięwzięcia i zachowanie walorów krajobrazowych, najlepsza dostępna technika - rozumie się przez to najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych, mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe, ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako całość oddziaływanie na środowisko - rozumie się przez to również oddziaływanie na zdrowie ludzi, ochrona środowiska - rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, 31 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego, organizacja ekologiczna - rozumie się przez to organizacje społeczne, których statutowym celem jest ochrona środowiska, podmiot korzystający ze środowiska - rozumie się przez to: a) przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178, z 2000 r. Nr 86, poz. 958 i Nr 114, poz. 1193 oraz z 2001 r. Nr 49, poz. 509) oraz osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, oraz osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki, b) jednostkę organizacyjną niebędącą przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy - Prawo działalności gospodarczej, c) osobę fizyczną niebędącą podmiotem, o którym mowa w lit. a), korzystającą ze środowiska w zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia, poważna awaria - rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem, poważna awaria przemysłowa - rozumie się przez to poważną awarię w zakładzie lub w skutek procesów technologicznych, w tym w obrębie środków transportu - statki, powierzchnia ziemi (grunt) - rozumie się przez to naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz znajdującą się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka, z tym że pojęcie "gleba" oznacza górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie, dotyczy to także plaży powietrze - rozumie się przez to powietrze znajdujące się w troposferze, z wyłączeniem wnętrz budynków i miejsc pracy, poziomie hałasu - rozumie się przez to równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), poziomie substancji w powietrzu - rozumie się przez to stężenie substancji w powietrzu w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni, równowaga przyrodnicza - rozumie się przez to stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej, standardy emisyjne - rozumie się przez to dopuszczalne wielkości emisji, standard jakości środowiska - rozumie się przez to wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze, substancja - rozumie się przez to pierwiastki chemiczne oraz ich związki, mieszaniny lub roztwory występujące w środowisku lub powstałe w wyniku działalności człowieka, substancja niebezpieczne - rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii, 32 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU ścieki - rozumie się przez to wprowadzane do wód lub do ziemi: a) wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze, b) ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w przepisach o nawozach i nawożeniu, c) wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych, w tym z centrów miast, terenów przemysłowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów o trwałej nawierzchni, d) wody odciekowe ze składowisk odpadów, wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne, e) wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wprowadzanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wprowadzanej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilością zawartymi w pobranej wodzie, f) wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, jeżeli występują w nich nowe substancje lub zwiększone zostaną ilości substancji w stosunku do zawartych w pobranej wodzie, środowisko - rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat, wielkość emisji - rozumie się przez to rodzaj i ilość wprowadzanych substancji lub energii w określonym czasie oraz stężenia lub poziomy substancji lub energii, w szczególności w gazach odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych odpadach, władający powierzchnią ziemi - rozumie się przez to właściciela nieruchomości, a jeżeli w ewidencji gruntów i budynków prowadzonej na podstawie ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne ujawniono inny podmiot władający gruntem - podmiot ujawniony jako władający, wody podziemne – rozumie się przez to wody występujące pod powierzchnią ziemi w wolnych przestrzeniach skał skorupy ziemskiej, tworzące, w zależności od głębokości występowania wody, przypowierzchniowe oraz głębsze użytkowe poziomy wodonośne; wprowadzanie ścieków do ziemi - rozumie się przez to także wprowadzanie ścieków do gleby. zanieczyszczenie - rozumie się przez to emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska, zrównoważony rozwój - rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Poniżej w syntetycznym zestawieniu zaprezentowano cele ekologiczne, długoterminowe kierunki ekologiczne oraz zadania operacyjne. Poziom informacji dla poszczególnych poziomów struktury programu ochrony środowiska uzależniony został z jednej strony od dostępności danych, jak i rodzaju zadania (zadanie inwestycyjne lub pozainwestycyjne). 33 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 5.2 CEL: POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne stanowią jeden z najistotniejszych czynników decydujących o jakości życia i zdrowiu ludzi. Przedsięwzięcia zmierzające do realizacji tego celu są równocześnie zaliczane do zadań najistotniejszych i najbardziej kosztownych. Bardzo często ich realizacja wymagana jest w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Zadania operacyjne wynikają nie tylko z konieczności "osiągnięcia takiej jakości środowiska, w którym poziomy zanieczyszczeń spowodowanych przez człowieka nie prowadzą do znaczącego wpływu na zdrowie człowieka lub jego zagrożenia"1, ale także z przyjętych przez Polskę zobowiązań międzynarodowych w formie ratyfikowanych konwencji i protokołów do konwencji. Najważniejszymi elementami środowiska, które decydują o jego jakości i jednocześnie wymagają podejmowania środków zabezpieczających stanowią: - wody podziemne i powierzchniowe, - powietrze atmosferyczne - gleby. Z kolei do najważniejszych uciążliwości i zagrożeń środowiskowych wynikających i związanych z działalnością człowieka: - hałas; - odpady komunalne i przemysłowe; - potencjalne awarie przemysłowe. Wyznaczone dla tego celu kierunki ekologiczne zmierzają do osiągnięcia pożądanego stanu wszystkich elementów środowiska i zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego na obszarze Helu, a przez to do zapewnienia jak najkorzystniejszych ekologicznych warunków życia i zdrowia jego mieszkańców. 1. KIERUNEK EKOLOGICZNY: ZAPEWNIENIE UŻYTKOWEJ WÓD GŁĘBINOWYCH ODPOWIEDNIEJ JAKOŚCI Realizacja tego kierunku ekologicznego związana jest w równej mierze z działalnością i zamierzeniami inwestycyjnymi, jak i z działalnością administracyjną oraz kontrolną. Do największych zarówno ze względu na zakres działań, jak i koszty ich realizacji są zadania inwestycyjną związane z budową i rozbudową systemów dostarczania wody pitnej dla mieszkańców. Wyróżnić tu można podstawowe elementy programu, które aktualnie są realizowane i będą kontynuowane w trakcie trwania programu. Najważniejszym aktem prawnym z punktu widzenia ochrony wód i gospodarowania nimi jest Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 (Dz. U. z 2001 r. nr 115, poz. 1229), które reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zlewniowe kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Podstawowe działania związane z realizacją powyższego kierunku ochrony środowiska zawierać się będą w następujących zadaniach operacyjnych, z których część dotyczy działalności administracyjno-kontrolnych w ramach uprawnień poszczególnych jednostek realizujących: 34 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU ZADANIA OPERACYJNE: - Bieżące modernizacje istniejącej infrastruktury zaopatrzenia w wodę pitną (ujęcie wody, stacja uzdatniania wody, sieć wodociągowa), w tym:- modernizacja sieci wodno-kanalizacyjnej - Likwidacja źródeł zanieczyszczenia wód podziemnych - Ochrona gruntów przed zanieczyszczeniami - Przegląd i aktualizacja pozwoleń wodnoprawnych na obszarze gminy - Kontrola gospodarki ściekami w szczelnych zbiornikach bezodpływowych: - w pierwszej kolejności tereny ogrodów działkowych 2. KIERUNEK EKOLOGICZNY: ZAPEWNIENIE WYSOKIEGO STANU CZYSTOŚCI ZATOKI PUCKIEJ I STREFY BRZEGOWEJ MORZA BAŁTYCKIEGO Realizacja tego długoterminowego kierunku ekologicznego związana jest podobnie, jak w przypadku przedstawionego powyżej kierunku (1) z działalnością i zamierzeniami inwestycyjnymi, jak i z działalnością administracyjną oraz kontrolną. Do największych zarówno ze względu na zakres działań, jak i koszty ich realizacji są zadania inwestycyjne związane z budową i rozbudową systemów kanalizacji i oczyszczania ścieków. Wyróżnić tu można dwa podstawowe zadania programu, które aktualnie są realizowane i będą kontynuowane w trakcie trwania programu: Rewitalizacja ekosystemu Zatoki Puckiej i strefy przybrzeżnej Morza Bałtyckiego w ramach którego projektuje się realizację następujących działań: - rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej i sanitarnej Podstawowe działania związane z realizacją powyższego kierunku ochrony środowiska zawierać się będą w następujących zadaniach operacyjnych, z których część dotyczy działalności administracyjno-kontrolnych w ramach uprawnień poszczególnych jednostek realizujących: ZADANIA OPERACYJNE: - Modernizacja istniejących systemów oraz urządzeń oczyszczania ścieków modernizacja sieci wodno-kanalizacyjnej - Likwidacja źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych - Ograniczenie spływów zanieczyszczonych wód opadowych z terenów o nawierzchniach utwardzonych (np. z dróg, z parkingów, z placów składowych itp.) poprzez modernizacja lub budowa urządzeń podczyszczania wód opadowych - Wyposażenie strefy plażowej w infrastrukturę sanitarną (sanitariaty, śmietniki, organizacja sprzątania plaż, itp.) 35 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 3. KIERUNEK EKOLOGICZNY: OGRANICZENIE POWSTAWANIA ODPADÓW ŚRODOWISKU I NEGATYWNYCH SKUTKÓW NIEWŁAŚCIWEJ GOSPODARKI ODPADAMI Zagadnienia przedstawione zostały w Planie Gospodarki Odpadami Miasta HELU. 4. KIERUNEK EKOLOGICZNY: UTRZYMANIE CZYSTOŚCI I PORZĄDKU W związku z troską o stan środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne nie należy ograniczać zadań programu wyłącznie do rozwiązań o charakterze systemowym czy też do dużych podmiotów istotnie oddziaływujących na środowisko. Jakość środowiska zależy również w dużym stopniu od indywidualnego postępowania i zabiegania o czystość i porządek w najbliższym otoczeniu przez każdego mieszkańca czy turystę odwiedzającego Hel. Stan środowiska przekłada się w sposób bezpośredni na estetykę zagospodarowania przestrzeni z czego z kolei wynika jakość życia mieszkańców oraz jakość wypoczynku i atrakcyjność turystyczna. Szczególnie istotne, w tym także w kontekście zachowania istniejących walorów dla rozwoju turystyki, jako wynikającej ze "Strategii Rozwoju Gospodarczego Ziemi Puckiej" głównej funkcji rozwojowej, jest zapewnienie właściwego standardu i infrastruktury służącej zachowaniu czystości, porządku i estetyki zagospodarowania nieruchomości we wszystkich miejscowościach w Regionie i w przybrzeżnej strefie plaż. Do podniesienia jakości środowiska przyrodniczego przyczyni się także likwidacja lokalnych uciążliwości powodowanych przez dzikie wysypiska odpadów czy też lokalne źródła zanieczyszczające wody powierzchniowe. Te lokalne źródła zanieczyszczeń wpływają nie tylko na miejscową charakterystykę stanu środowiska, ale często powodują skutki dla znacznie większych obszarów, a dodatkowo obniżają walory estetyczne i turystyczne istniejących zasobów środowiska przyrodniczego. Tuż za likwidacją tych uciążliwości kroczyć powinna społeczna kontrola nad powstawaniem kolejnych źródeł zanieczyszczeń, sprawowana przez każdego mieszkańca gminy. Kontrola ta rozwinięta być powinna w oparciu o akcje o charakterze promocyjnym i edukacyjnym, związane z utrzymaniem czystości, porządku i estetyki zagospodarowania przestrzennego oraz kształtowaniem proekologicznych postaw zarówno wśród mieszkańców jak i turystów odwiedzających gminę. ZADANIA OPERACYJNE: - Wyposażenie przestrzeni publicznych, głównych ciągów pieszo-rowerowych w infrastrukturę sanitarną (sanitariaty, śmietniki, organizacja sprzątania, itp.) - Likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów - Likwidacja źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych - Promocja ładu przestrzennego i estetyzacji zagospodarowania przestrzennego 5. KIERUNEK EKOLOGICZNY: ATMOSFERYCZNEGO POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA Generalnie ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich 36 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz poprzez zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane zgodnie z przyjętymi normami w przepisach szczegółowych. Odbywa się to na zasadzie modernizacji technologii, likwidacji niesprawnych instalacji bądź nie lokalizowania nowych źródeł emisji do atmosfery w rejonach o podwyższonych standardach aerosanitarnych. ZADANIA OPERACYJNE: - Prowadzenie modernizacji technologicznych w obiektach komunalnych w zakresie dostarczania ciepła, w tym wprowadzanie proekologicznych źródeł zaopatrzenia w ciepło - Promocja działań termomodernizacyjnych i stosowania proekologicznych źródeł zaopatrzenia w ciepło w zabudowie mieszkaniowej, działalności gospodarczej i usługach - Monitoring źródeł i stanu zanieczyszczeń powietrza 6. KIERUNEK EKOLOGICZNY: KSZTAŁTOWANIE AKUSTYCZNEGO NA OBSZARZE GMINY KORZYSTNEGO KLIMATU Kształtowanie korzystnego klimatu akustycznego polega na zapewnieniu jak najlepszego stan środowiska poprzez ograniczenie emisji hałasu oraz wibracji. W szczególności utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie jak i na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany zgodnie z przyjętymi normami w przepisach szczegółowych. Działania w tym zakresie są istotne zwłaszcza dla terenów chronionych w myśl przepisów ochrony środowiska (zabudowa mieszkaniowa, szpitale, tereny oświaty). ZADANIA OPERACYJNE: - Inwentaryzacja obszarów zagrożenia hałasem i stan klimatu akustycznego - Neutralizacja uciążliwości akustycznych, w zakresie : - - fragmenty zabudowy mieszkalnej w trakcie sezonu letniego; - pomiary i eliminacji hałasu i wibracji z firm usługowych, zakładów pracy itp.; Promocja i rozwój komunikacji zbiorowej oraz alternatywnych środków komunikacji 7. KIERUNEK EKOLOGICZNY: ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU POWAŻNYCH AWARII PRZEMYSŁOWYCH KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH ORAZ OGRANICZENIE ICH SKUTKÓW POWODUJĄCYCH ZAGROŻENIE DLA MIESZKAŃCÓW I DLA ŚRODOWISKA Według prawa ochrony środowiska poważną awarią jest zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu technologicznego, 37 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU magazynowania lub transportu, w którym występuje jedna lub więcej substancji niebezpiecznych i które prowadzi do powstania natychmiastowego zagrożenia życia lub zdrowia ludzi czy środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Kwestie odpowiedzialności oraz zapobieganiu i przeciwdziałaniu potencjalnym awariom przemysłowym reguluje szereg przepisów. Do podstawowych, w zakresie zagrożenia poważnymi awariami środowiska, należy Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 – Prawo ochrony środowiska. Z kolei w zakresie przeciwdziałania klęskom i katastrofom regulacje prawne wywodzą się z następujących przepisów: - Konstytucja RP - USTAWA z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej. - ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu tworzenia gminnego zespołu reagowania, powiatowego i wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej i ich funkcjonowania. - ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 8 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać plan postępowania na wypadek zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego. W powyższych aktach prawnych zawarte są obowiązki poszczególnych organów w zakresie tej tematyki. ZADANIA OPERACYJNE: - Zapobieganie powstawaniu funkcji i zakładów związanych z zagrożeniem wystąpienia poważnych awarii przemysłowych na lądzie i morzu - Zapewnienie ochrony terenów mieszkaniowych i rekreacyjnych przed skutkami wystąpienia ewentualnych awarii i katastrof przemysłowych - Ochrona mieszkańców i środowiska przed skutkami klęsk żywiołowymi 5.3 CEL: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY 8. KIERUNEK EKOLOGICZNY: STWORZENIE SPÓJNEGO SYSTEMU OBSZARÓW ISTOTNYCH DLA FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Ochrona przyrody stanowi jeden z obowiązków gminy, jak i jej mieszkańców. Bardzo duże walory przyrodnicze Helu wymagają realizacji szeregu działań w zakresie wdrażania i popularyzacji idei ochrony przyrody. ZADANIA OPERACYJNE: - Inwentaryzacja i monitoring obszarów cennych przyrodniczo - Tworzenie indywidualnych form ochrony przyrody - Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody i poszanowania zasobów środowiska 38 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 9. KIERUNEK EKOLOGICZNY: OCHRONA KRAJOBRAZU NATURALNEGO I WZROST RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ, ZWŁASZCZA W STREFIE PRZYBRZEŻNEJ BAŁTYKU ZADANIA OPERACYJNE: - Ochrona linii brzegowej Morza Bałtyckiego - Ochrona cennych obszarów krajobrazu naturalnego - Likwidacja barier przestrzennych dla migracji organizmów żywych 10. KIERUNEK EKOLOGICZNY: WZROST RÓŻNORODNOŚCI I STABILNOŚCI BIOLOGICZNEJ LASÓW Wzbogacanie i racjonalne użytkowanie zasobów leśnych jest niezbędnym elementem działania na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego kraju. Wymaga ono między innymi wzrostu lesistości z obecnego poziomu 28,5 % (2001 r.) do ok. 30% powierzchni Polski w 2020 roku i ok. 33% w perspektywie 2050 roku, a także zapewnienia trwałości i wielofunkcyjności lasów, kompleksowej ochrony ekosystemów leśnych oraz wprowadzania bezpiecznych technologii prac w lesie. W związku ze stosunkowo dużą lesistością Helu, zalesianie nie jest priorytetowym celem. Istotną funkcję powinny spełniać zadania organizacyjno-hodowlanotechnologiczne związane z gospodarką leśną, których efektem powinien być wzrost bioróżnorodności i odporności przyrodniczej kompleksów leśnych. ZADANIA OPERACYJNE: - Wprowadzenie proekologicznych zasad gospodarki leśnej - Likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów - Renaturalizacja drzewostanów w lasach – zgodnie z Planami Urządzenia Lasu 5.4 CEL: ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH, WODY I ENERGII 11. KIERUNEK BAŁTYCIEGO EKOLOGICZNY: OCHRONA LINII BRZEGOWEJ MORZA - Poszukiwanie i realizacja alternatywnych sposobów ochrony lądu przed abrazyjną działalnością morza - Ograniczenie zabudowy kubaturowej w strefach narażonych na abrazyjną działalność morza 12. KIERUNEK EKOLOGICZNY: RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI KRAJOBRAZU DLA ROZWOJU FUNKCJI OSADNICZEJ I REKREACYJNEJ Krajobraz jest jednym z cenniejszych zasobów przyrodniczych kształtujących atrakcyjność turystyczną Półwyspu Helskiego. Zrównoważone nim gospodarowanie polegać powinno na uwzględnieniu konieczności zachowania istniejących wartości 39 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU krajobrazowych przy kształtowaniu zagospodarowania przestrzennego gminy w sposób wykorzystujący te zasoby dla rozwoju gospodarczego Regionu, a w szczególności dla rozwoju turystyki. Racjonalna gospodarka krajobrazem związana jest przede wszystkim z rozwojem przestrzennym i kształtowaniem terenów zabudowanych oraz przeznaczonych pod zabudowę. Położenie szczególnego nacisku na uwzględnienia zagadnień krajobrazowych w procesach inwestycyjnych przyczyni się do podniesienia atrakcyjności zarówno poszczególnych miejscowości i innych zespołów zabudowy rekreacyjnej, jak również atrakcyjności turystycznej Helu oraz całej Ziemi Puckiej, a tym samym do wzrostu jej walorów estetycznych i widokowych. Dla realizacji tego kierunku niezbędne jest także zachowanie przed zainwestowaniem obszarów cennych przyrodniczo i istotnych dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego w Regionie oraz terenów, których walory wynikają ze sposobu ukształtowania krajobrazu naturalnego. Szczególnej kontroli wymagają zespoły zabudowy zlokalizowane wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego, stanowiące główne ośrodki koncentracji funkcji turystycznych. Kontrola sposobu rozwoju przestrzennego zarówno jednostek osadniczych jak i rozrastających się zespołów zabudowy rekreacyjnej, zazwyczaj eksponowanych już ze znacznych odległości, wpłynie nie tylko na zachowanie przyrodniczego zasobu jakim niewątpliwie jest otwarty krajobraz, ale pozwali także na właściwe, atrakcyjne kształtowanie wizerunku całego regionu turystycznego. Działania zmierzające do realizacji tego celu winny być ukierunkowane na wykorzystanie istniejących i jednoczesne tworzenie nowych wartości krajobrazowych Regionu przy jednoczesnym zachowaniu cennych obszarów krajobrazu naturalnego, niezainwestowanego. ZADANIA OPERACYJNE: - Ochrona morskich i nadmorskich stref krajobrazowych przede dewaloryzującym zainwestowaniem kubaturowym (np. wieże telefonii komórkowej, zabudowa wielokondygnacyjna) - Ochrona cennych obszarów krajobrazu naturalnego - Kształtowanie otoczeniem atrakcyjnego krajobrazu zurbanizowanego harmonijnego z 13. KIERUNEK EKOLOGICZNY: RACJONALIZACJA ZUŻYCIA WODY I ENERGII, W TYM WZROST WYKORZYSTANIA ZASOBÓW ENERGII ODNAWIALNEJ Racjonalizacja zużycia wody i energii oraz wzrost wskaźnika energii produkowanej ze źródeł odnawialnych należy do priorytetów w dostosowywaniu polskiej polityki energetycznej do standardów europejskich. Do wojewódzkiego i powiatowego Programu Ochrony Środowiska nie zostały jeszcze wprowadzone limity dotyczące wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności (zostaną one wprowadzone podczas pierwszej weryfikacji tych dokumentów, tj. pod koniec 2004 roku). Jednak działania zmierzające do zmniejszenia zużycia wody i energii stanowią podejście racjonalne związane zarówno z poprawą ekonomiki produkcji jak również ze zmniejszeniem presji na środowisko. 40 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU ZADANIA OPERACYJNE: - Wdrażanie alternatywnych źródeł energii cieplnej i elektrycznej - Promocja działań termomodernizacyjnych i wprowadzania proekologicznych źródeł zaopatrzenia w ciepło 5.5 CEL: ZAGADNIENIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM W tym celu ekologicznym zawierają się wszelkie działania, które zawierają w sobie przedsięwzięcia wykraczające poza jeden kierunek ekologiczny. Zadania operacyjne tu zidentyfikowane i zdefiniowane będą służyć wdrożeniu programu ochrony środowiska i monitorowaniu skutków jego realizacji. 14. KIERUNEK EKOLOGICZNY: ORGANIZACJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ W MIEŚCIE HELU Warunkiem koniecznym i niezbędnym realizacji celów ekologicznych zarówno w zakresie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, jak i poprawy jakości środowiska jest dobrze zorganizowany system edukacji ekologicznej społeczeństwa. W związku z tym działania edukacyjne powinny być działaniami systemowymi z jasno sprecyzowanymi celami i sposobem ich realizacji oraz powinny towarzyszyć i przenikać wszelkie działania inwestycyjne. Edukacja i działania promocyjne powinny obejmować wszystkie poziomy edukacji: dzieci, młodzież i dorosłych. ZADANIA OPERACYJNE: - Powołanie Gminnej Rady Zrównoważonego Rozwoju i Edukacji Ekologicznej - Opracowanie Gminnego Programu Zrównoważonego Rozwoju i Edukacji Ekologicznej - Powołanie Gminnego Koordynatora Zrównoważonego Rozwoju i Edukacji Ekologicznej 15. KIERUNEK EKOLOGICZNY: ŚRODOWISKIEM WDRAŻANIE SYSTEMÓW ZARZĄDZANIA Kolejnym istotnym elementem kształtowania świadomości ekologicznej i współodpowiedzialności za stan środowiska wśród przedsiębiorców i organizacji są systemy zarządzania środowiskowego. Sprzyjają one rozwiązywaniu problemów środowiskowych z wykorzystaniem partnerskiego dialogu i współdziałania instytucji publicznych ze sfer biznesu, wprowadzane na zasadzie dobrowolności, spełniające wymagania stosownych, międzynarodowych i krajowych norm lub uzgodnionych przez zainteresowane podmioty uregulowań o charakterze programowym. Proponuje się wdrażanie następujących systemów zarządzania środowiskowego: - normy PN-EN-ISO 14001 i norm związanych; - Rozporządzenie Rady 761/2001/WE w sprawie możliwości dobrowolnego udziału organizacji w systemie zarządzania środowiskowego i przeglądów ekologicznych Wspólnoty Europejskiej (EMAS); 41 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU - Program "Odpowiedzialności i Troska" (będącego polskim odpowiednikiem międzynarodowego programu "Responsible and Care" realizowanego przez przedsiębiorstwa przemysłu chemicznego) oraz Ruchu Czystszej Produkcji, działającego zgodnie z Deklaracją Czystszej Produkcji przyjętej przez UNEP. - Systemy zarządzania środowiskowego tworzone zgodnie z zasadami określonymi w normach ISO 14000 i rozporządzeniu EMAS są dotychczas najbardziej rozbudowane i towarzysz im najbardziej rozwinięte procedury certyfikacji. Pewne formy certyfikacji tj. świadectwa funkcjonują także w ramach Ruchu Czystszej Produkcji, któremu patronuje Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT. ZADANIA OPERACYJNE: - Promocja i sukcesywne wdrażanie systemów zarządzania środowiskiem w zakładach produkcyjnych i usługowych oraz stwarzających potencjalne zagrożenie dla środowiska - Promocja i sukcesywne wdrażanie systemów zarządzania środowiskiem na terenie kąpielisk i marin (projekt „Błękitna Flaga”) 16. KIERUNEK EKOLOGICZNY: ROZWÓJ PROEKOLOGICZNEGO SEKTORA GOSPODARKI W celu wspierania programu ochrony środowisko i działań w zakresie ochrony środowiska istotnym elementem programu powinna być aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska, której celem będzie tworzenia tzw. zielonych miejsc pracy (dotyczy to zwłaszcza takich branż jak rolnictwo, turystyce, leśnictwo i ochrona przyrody, produkcja odnawialnych źródłach energii, gospodarka odpadami), rozwoju produkcji urządzeń służących ochronie środowiska bądź produkcji towarów przyjaznych środowisku. Planowany rządowy ramowy program wspierania zielonych miejsc pracy jako element walki z bezrobociem będzie zawierał mechanizm finansowego i eksperckiego wspierania władz samorządowych i prywatnych przedsiębiorców w tworzeniu zielonych miejsc pracy. Podstawą uzyskania wsparcia będzie przedstawienie przez władze samorządowe (wojewódzkie, powiatowe, gminne) konkretnego programu tworzenia zielonych miejsc pracy. Po wejściu w życie tego programu konieczna będzie korekta programu w tym zakresie. ZADANIA OPERACYJNE: - Wspieranie powstawania tzw. zielonych miejsc pracy, w tym przygotowanie przez władze samorządowe (gminnego) programu tworzenia zielonych miejsc pracy - Promocja powstawania małych i średnich firm w obrębie działów aktywności gospodarczej związanych z ochroną środowiska - Rozwój turystyki ekologicznej i proekologicznych form rekreacji 42 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 6. PLAN OPERACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2012 ROKU Tab. 5 Plan operacyjny Miasta Helu w zakresie realizacji celu ekologicznego „Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego” POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO cel ekologiczny Lp. Zadanie operacyjne Jednostki realizacyjne Okres realizacji Koszty realizacji zadania [tys. zł] Źródła finansowana Efekt/Wskaźniki 1 2 3 4 5 6 7 1. Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód głębinowych Bieżące modernizacje istniejącej - UM w Helu infrastruktury zaopatrzenia w wodę pitną (ujęcie wody, stacja uzdatniania - Przedsiębiorstwo 1.1 wody, sieć wodociągowa), w tym: Gospodarki Komunalnej ZZOM - modernizacja sieci wodnokanalizacyjnej 1.2 Likwidacja źródeł zanieczyszczenia wód podziemnych - UM w Helu - Starostwo Powiatowe w Pucku - WIOŚ zadania ciągłe - 2003 – 2007 DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY - 2004 (230.000) - 2005 (1.000.000) - 2006 (1.000.000) - 2007 (1.000.000) - zadanie ciągłe b.d. - - poprawa jakości wody pitnej dla ludności/ jakość wody do celów komunalnych Budżet gminy - racjonalizacja Środki UE wykorzystania wody EkoFundusz - liczba i koszt inwestycji WFOŚiGW wg. rodzaju (nowe sieci, zmodernizowane ujęcie, stacje, zakupione urządzenia); - poprawa stanu wód podziemnych/liczba Budżety jednostek zlikwidowanych źródeł kontrolujących zanieczyszczeń Podmioty - monitoring wód powodujące podziemnych w zanieczyszczenia zakresie stanu ilościowego i stanu jakościowego. 43 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1 1.3 2 Ochrona gruntów przed zanieczyszczeniami 3 - Starostwo Powiatowe w Pucku - Urząd Morski w Gdyni 4 zadanie ciągłe 5 6 - b.d. PFOŚiGW Podmioty powodujące zanieczyszczenia 7 - 1.4 1.5 Przegląd i aktualizacja pozwoleń wodnoprawnych na obszarze gminy Kontrola gospodarki ściekami w szczelnych zbiornikach bezodpływowych: - w pierwszej kolejności tereny ogrodów działkowych - Starostwo Powiatowe - Wojewoda Pomorski 2005 -2007 2.1 * zadanie spójne z zadaniem 1.1 - modernizacja sieci wodnokanalizacyjnej - - - UM w Helu zadanie ciągłe (2005) 2. Zapewnienie wysokiego stanu czystości strefy brzegowej Morza Bałtyckiego Modernizacja istniejących systemów oraz urządzeń oczyszczania ścieków b.d. PFOŚiGW Podmioty, dla których wydano pozwolenia wodnoprawne - UM w Helu - Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej ZZOM zadanie ciągłe - 2003 – 2007 w ramach budżetu gminy - Budżety gminy - zachowanie stanu czystości gruntów ochrona gleb leśnych monitoring i rejestr jakości gleb uporządkowanie stanu prawnego koordynacja monitoringu oraz sprawozdawczości wykorzystanie danych do kontroli i udzielania pozwoleń poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych liczba wykonanych kontroli DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY - 2004 (230.000) - 2005 (1.000.000) - 2006 (1.000.000) - 2007 (1.000.000) - Budżet gminy Środki UE EkoFundusz WFOŚiGW - liczba nowych przyłączy do sieci kanalizacji sieciowej; - wzrost długości sieci kanalizacji/stopień skanalizowania gminy - ilość produkowanych do oczyszczanych ścieków - liczba inwestycji 44 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1 2 3 4 5 - UM w Helu 2.2 Likwidacja źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych - Starostwo Powiatowe w Pucku zadanie ciągłe b.d. 6 - PFOŚiGW - Podmioty powodujące zanieczyszczenia - WIOŚ w Gdańsku Ograniczenie spływów zanieczyszczonych wód opadowych z terenów o nawierzchniach utwardzonych (np. z dróg, z 2.3 parkingów, z placów składowych itp.) poprzez modernizacja lub budowa urządzeń podczyszczania wód opadowych Wyposażenie strefy plażowej w infrastrukturę sanitarną (sanitariaty, 2.4 śmietniki, organizacja sprzątania plaż, itp.) - - UM w Helu - Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej ZZOM - Zarządcy dróg kołowych i kolejowych zadanie ciągłe - UM w Helu - Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej ZZOM 2005-2007 3. Objęcie wszystkich mieszkańców gminy zorganizowaną, selektywną zbiórką odpadów komunalnych - Budżety zarządców dróg - Środki UE - EkoFundus - WFOŚiGW b.d. - Zarządy Portów b.d. Podmioty powodujące zanieczyszczenia - Budżet gminy - Środki UE - WFOŚiGW - Środki dzierżawców plaż i stref przyplażowych 7 - poprawa stanu przybrzeżnych wód morskich - liczba zlikwidowanych źródeł zanieczyszczeń - poprawa stanu czystości wód podziemnych i powierzchniowych - liczba i powierzchnia inwestycji - poprawa stanu czystości wód i kąpielisk/liczba km plaż, odpowiadających wymogom sanitarny - ilość zainstalowanych urządzeń - wzrost atrakcyjności turystycznej kąpielisk DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY Operacjonalizacja zadań w „Planie gospodarki odpadami dla Miasta Helu na lata 2005-2008 z perspektywą do 2012 roku”. 45 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1 2 3 4 5 4. Utrzymanie czystości i porządku oraz ładu przestrzennego - UM w Helu Wyposażenie przestrzeni publicznych, głównych ciągów pieszo- Przedsiębiorstwo rowerowych w infrastrukturę sanitarną Gospodarki 4.1 (sanitariaty, śmietniki, organizacja Komunalnej ZZOM sprzątania, itp.) - Właściciele i Zarządcy nieruchomości * zadanie spójne z zadaniem 2.4 - Starostwo Powiatowe w Pucku - Nadleśnictwa Wejherowo 2005-2006 Zadanie ciągłe b.d. b.d. 2005-2006 4.3 Likwidacja źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych - Budżet gminy - PFOŚ - Budżety właścicieli i zarządców - - - - Budżet gminy - PFOŚ - - Budżet Lasów Państwowych - poprawa stanu i bezpieczeństwa sanitarnego miejscowości wzrost atrakcyjności turystycznej gminy poprawa stanu środowiska ilość zebranych odpadów liczba postępowań administracyjnych Patrz zadanie 2.2. i 2.3 - UM w Helu Promocja ładu przestrzennego i 4.4 estetyzacji zagospodarowania przestrzennego 7 DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY - UM w Helu Likwidacja miejsc nielegalnego 4.2 składowania odpadów 6 - Starostwo Powiatowe w Pucku Zadanie ciągłe - Właściciele i Zarządcy nieruchomości 2006-2008 b.d. 5. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego Prowadzenie modernizacji technologi- - UM w Helu cznych w obiektach komunalnych w - Przedsiębiorstwo 5.1 zakresie dostarczania ciepła, w tym Gospodarki wprowadzanie proekologicznych Komunalnej ZZOM źródeł zaopatrzenia w ciepło - Budżet gminy - PFOŚ - Budżety właścicieli i zarządców - poprawa estetyki otoczenia i bezpieczeństwa publicznego - wzrost atrakcyjności turystycznej gminy DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY 2005-2012 b.d. - - Budżet gminy - Fundusze ekologiczne - - Środki UE - poprawa stanu aerosanitarnego racjonalizacja kosztów gospodarki cieplnej liczba i koszt inwestycji termomodernizacyjnych 46 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1 2 Promocja działań termomodernizacyjnych i stosowania proekologicz5.2 nych źródeł zaopatrzenia w ciepło w zabudowie mieszkaniowej, działalności gospodarczej i usługach Monitoring źródeł i stanu 5.3 zanieczyszczeń powietrza 3 4 5 - Budżet gminy - UM w Helu - Budżet Powiatu - Starostwo Powiatowe w Pucku - Podmioty gospodarcze i osoby fizyczne - Organizacje ekologiczne - UM w Helu - WSSE i PSSE - WIOŚ w Gdańsku zadanie ciągłe zadanie ciągłe b.d. 2007-2008 Neutralizacja uciążliwości akustycznych, w zakresie : 6.2 - fragmenty zabudowy mieszkalnej w trakcie sezonu letniego; pomiary i eliminacji hałasu i wibracji z firm usługowych, zakładów pracy itp.; - Starostwo Powiatowe w Pucku 2005-2008 b.d. - UM w Helu - Starostwo Powiatowe - Podmioty powodujące uciążliwości akustyczne 2005-2010 - - Środki UE - Fundusze ekologiczne - Budżet gminy - Fundusze jednostek kontrolujących - - Fundusze ekologiczne - poprawa stanu czystości powietrza racjonalizacja kosztów związanych z gospodarką cieplną wzrost udziału energii cieplnej wytwarzanej ze źródeł proekologicznych na obszarze gminy poprawa stanu wiedzy na temat źródeł i stanu czystości powietrza edukacja ekologiczna DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY - UM w Helu - Zarządcy dróg i kolei 7 - b.d. 6. Kształtowanie korzystnego klimatu akustycznego na obszarze gminy Inwentaryzacja obszarów zagrożenia 6.1 hałasem i stan klimatu akustycznego 6 b.d. - PFOŚiG - GFOŚiGW - Budżet gminy - Budżety zarządców dróg i kolei - Środki podmiotów powodujących uciążliwości - Środki UE - identyfikacja terenów i skala zagrożenia ponadnormatywnym hałasem - poprawa warunków akustycznych i jakości życia ludzi - poprawa warunków akustycznych wzdłuż dróg / skuteczne sposoby zarządzania ruchem 47 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1 2 Promocja i rozwój komunikacji 6.3 zbiorowej oraz alternatywnych środków komunikacji 7. 3 4 5 - Starostwo Powiatowe w Pucku - UM w Helu 2005-2010 b.d. - Urząd Marszałkowski w Gdańsku Zapobieganie powstawaniu poważnych awarii i katastrof przemysłowych, oraz klęsk żywiołowych oraz ograniczenie ich skutków dla mieszkańców i dla środowiska Zapobieganie powstawaniu funkcji i zakładów związanych z zagrożeniem 7.1 wystąpienia poważnych awarii przemysłowych na lądzie i morzu Zapewnienie ochrony terenów mieszkaniowych i rekreacyjnych 7.2 przed skutkami wystąpienia ewentualnych awarii i katastrof przemysłowych - UM w Helu - Podmioty gospodarcze zadanie ciągłe 6 - PFOŚiG - GFOŚiGW - Budżet Województwa - Środki UE - Wojewódzka Komenda Straży Pożarnej zadanie ciągłe - wzrost udziału uczestników alternatywnych środków komunikacji/ liczba uczestników - liczba km ścieżek rowerowych DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY b.d. - Budżet gminy - Środki podmiotów gospodarczych - Budżet gminy - PFOŚiGW - - poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i jakości życia ludzi - poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i życia ludzi, Budżet Straży Pożarnej - organizacja zintegrowanego systemu ratownictwa, - Budżet gminy - - Budżet powiatu - Budżet Państwa poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i życia ludzi, Budżet Straży Pożarnej - - organizacja zintegrowanego systemu ratownictwa, - UM w Helu - Starostwo Powiatowe w Pucku 7 b.d. - UM w Helu - Starostwo Powiatowe w Pucku Ochrona mieszkańców i środowiska 7.3 przed skutkami klęsk żywiołowymi - Urząd Wojewódzki w Gdańsku - Wojewódzka Komenda Straży Pożarnej zadanie ciągłe b.d. 48 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Tab. 6 Plan operacyjny Miasta Helu w zakresie realizacji celu ekologicznego „Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY cel ekologiczny Lp. Zadanie operacyjne Jednostki realizacyjne Okres realizacji Koszty realizacji zadania Źródła finansowana Efekt - wskaźniki 1 2 3 4 5 6 7 8. 8.1 8.2 Stworzenie spójnego systemu obszarów istotnych dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego Inwentaryzacja i monitoring obszarów cennych przyrodniczo Tworzenie indywidualnych form ochrony przyrody Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa w 8.3 zakresie ochrony przyrody i poszanowania zasobów środowiska - UM w Helu - jednostki naukowobadawcze - organizacje proekologiczne - Nadleśnictwo Wejherowo - Nadmorski Park Krajobrazowy 2006 –2008 DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY b.d. - UM w Helu - organizacje proekologiczne 2006-2008 b.d. - Budżet gminy - PFOŚiGW - WFOŚiGW - Budżet gminy - PFOŚiGW - WFOŚiGW - UM w Helu - organizacje proekologiczne - Nadmorski Park Krajobrazowy zadanie ciągłe b.d. - Budżet gminy - Fundusze ekologiczne - ocena stanu walorów przyrodniczych - wzrost wiedzy na temat walorów i stanu środowiska gminy - ochrona najcenniejszych elementów środowiska/wzrost bioróżnorodności - popularyzacja wiedzy na temat walorów przyrodniczych gminy - wzrost ekologicznej świadomości społecznej - udział uczestników procesów edukacyjnoinformacyjnych 49 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1 2 3 4 5 9. Ochrona krajobrazu naturalnego i wzrost różnorodności biologicznej, zwłaszcza w strefie przybrzeżnej Bałtyku 6 7 DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY - poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i życia ludzi - zachowanie zaplecza dla działalności gospodarczej i turystyki - podniesienie jakości życia ludzi - wzrost atrakcyjności turystycznej gmin - wzrost bioróżnorodności - Urząd Morski 9.1 9.2 9.3 Ochrona linii brzegowej Morza Bałtyckiego - Urząd Morski w Gdyni - UM w Helu Ochrona cennych obszarów krajobrazu naturalnego - UM w Helu - Starostwo Powiatowe w Pucku - Wojewoda Pomorski - Organizacje pozarządowe Likwidacja barier przestrzennych dla migracji organizmów żywych - UM w Helu - Zarządcy dróg i kolei - Organizacje pozarządowe - Nadleśnictwo Wejherowo zadanie ciągłe zadanie ciągłe b.d. b.d. b.d. - jednostki naukowobadawcze - organizacje proekologiczne Budżet gminy PFOŚIGW FS UE Fundusze ekologiczne - Budżet Państwa - Budżet gminy - - Budżety zarządców dróg - Środki inwestorów - Budżet Państwa 2006-2012 utrzymanie spójności ekologicznej obszaru gminy DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY - Nadleśnictwo Wejherowo Wprowadzenie proekologicznych zasad gospodarki leśnej - Budżet gminy - FS UE 2005-2012 10. Wzrost różnorodności ekologicznej i stabilności biologicznej lasów 10.1 - Budżet Państwa b.d. - Budżet Lasów Państwowych - Środki UE - wzrost bioróżnorodności i ciągłości przestrzennej - wzmocnienie odporności ekologicznej lasów 50 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1 2 3 4 5 6 - Budżet gminy Likwidacja miejsc nielegalnego 10.2 składowania odpadów * zadanie spójne z zadaniem 4.2 Renaturalizacja drzewostanów w 10.3 lasach – zgodnie z Planami Urządzenia Lasu - UM w Helu - Nadleśnictwa i Wejherowo - Nadleśnictwo Wejherowo 2005-2012 b.d. - Budżet Państwa (Nadleśnictwa) - Fundusze ekologiczne 2005-2012 b.d. 11. Ochrona linii brzegowej Morza Bałtyckiego - Budżet Państwa - Środki UE 7 - poprawa stanu środowiska - wzrost atrakcyjności turystycznej lasów - wzrost bioróżnorodności - wzmocnienie odporności ekologicznej lasów DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY * zadania tego kierunku ekologicznego są spójne z zadaniem 9.1. Poszukiwanie i realizacja alternatywnych sposobów ochrony 11.1 lądu przed abrazyjną działalnością morza - Urząd Morski w Gdyni - UM w Helu - jednostki badawcze naukowo- zadanie ciągłe b.d. - Budżet państwa - Środki UE - poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i życia ludzi - UM w Helu Ograniczenie zabudowy kubaturowej - Starostwo Powiatowe 11.2 w strefach narażonych na abrazyjną w Pucku działalność morza - Urząd Wojewódzki w Gdańsku - Budżet gminy zadanie ciągłe b.d. - Budżet powiatu - Budżet państwa - poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i życia ludzi 51 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Tab. 7 Plan operacyjny Miasta Helu w zakresie realizacji celu ekologicznego „Zrównoważone wykorzystanie zasobów przyrodniczych, wody i energii” ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH, WODY I ENERGII cel ekologiczny Lp. Zadanie operacyjne Jednostki realizacyjne Okres realizacji Koszty realizacji zadania Źródła finansowana Efekt - wskaźniki 1 2 3 4 5 6 7 12. Racjonalne gospodarowanie zasobami krajobrazu dla rozwoju funkcji osadniczej i rekreacyjnej Ochrona morskich i nadmorskich stref krajobrazowych przede dewaloryzującym zainwestowaniem 12.1 kubaturowym (np. wieże telefonii komórkowej, zabudowa wielokondygnacyjna) - UM w Helu - Starostwo Powiatowe w Pucku DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY - Budżet gminy zadanie ciągłe b.d. - UM w Helu 12.2 Ochrona cennych obszarów krajobrazu naturalnego - Starostwo Powiatowe w Pucku zadanie ciągłe b.d. - Organizacje pozarządowe Kształtowanie atrakcyjnego 12.3 krajobrazu zurbanizowanego harmonijnego z otoczeniem - UM w Helu - ochrona walorów krajobrazowych gminy - Fundusze ekologiczne - wzrost atrakcyjności turystycznej gminy - Budżet gminy - ochrona i popularyzacja cennych walorów krajobrazowych gminy - wzrost atrakcyjności turystycznej gminy - zachowanie cennych walorów krajobrazowych gminy/zrównoważony rozwój - wzrost atrakcyjności turystycznej gminy - Budżet Powiatu - Fundusze ekologiczne - Środki UE zadanie ciągłe b.d. - Budżet gminy - Środki UE 52 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1 2 3 4 5 13. Racjonalizacja zużycia wody i energii, w tym wzrost wykorzystania zasobów energii odnawialnej 6 DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY - EkoFundusz - UM w Helu 13.1 Wdrażanie alternatywnych źródeł energii cieplnej - Organizacje pozarządowe - Podmioty gospodarcze Racjonalizacja wykorzystania zasobów wód głębinowych (np. 13.2 stosowanie zamkniętych obiegów wody) Promocja działań termomodernizacyjnych i wprowadzania proekolo13.3 gicznych źródeł zaopatrzenia w ciepło - UM w Helu - Podmioty gospodarcze zadanie ciągłe - Fundusz Termomodernizacji b.d. b.d. - Organizacje pozarządowe - Fundusze ekologiczne - zmniejszenie wodochłonności działalności usługowej produkcyjnej - Środki prywatne - EkoFundusz b.d. - wzrost świadomości społecznej w zakresie alternatywnych źródeł energii - Środki prywatne - Środki własne gminy 2005-2010 - poprawa stanu czystości powietrza - wzrost udziału energii wytwarzanej ze źródeł alternatywnych na obszarze gminy - FS UE - UM w Helu - Starostwo Powiatowe w Pucku - Środki UE - NFOŚiGW zadanie ciągłe 7 - Fundusz Termomodernizacji - Fundusze ekologiczne - ochrona zasobów wodnych - wzrost świadomości społecznej w zakresie energooszczędności - zmniejszenie środków na zaopatrzenie w ciepło 53 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Tab. 8 Plan operacyjny Miasta Helu w zakresie realizacji celu ekologicznego „Zagadnienia o charakterze systemowym” cel ekologiczny ZAGADNIENIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM Lp. Zadanie operacyjne Jednostki realizacyjne Okres realizacji Koszty realizacji zadania [tys. zł] Źródła finansowana Efekt/Wskaźniki 1 2 3 4 5 6 7 14. Organizacja edukacji ekologicznej w Mieście Helu Powołanie Gminnej Rady 14.1 Zrównoważonego Rozwoju i Edukacji Ekologicznej Opracowanie Gminnego Programu 14.2 Zrównoważonego Rozwoju i Edukacji Ekologicznej DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY UM w Helu Organizacje pozarządowe 2005-2006 b.d. 2005-2006 b.d. UM w Helu Organizacje pozarządowe - PFOŚiGW - identyfikacja i wytyczenie kierunków dla edukacji ekologicznej w gminie - Budżet Gminy - operacjonalizacja celów edukacji ekologicznej na terenie gminy - koordynacja działań w zakresie promocji i edukacji ekologicznej z organizacjami, instytucjami, zakładami pracy itp. - zapewnienie społeczeństwu dostępu do niezbędnych informacji na temat środowiska - realizacja zadań wynikających z Gminnego Programu ZR i EE - Budżet Gminy - PFOŚiGW - Budżet Gminy Powołanie Gminnego Koordynatora 14.3 Zrównoważonego Rozwoju i Edukacji Ekologicznej - WFOŚiGW UM w Helu Organizacje pozarządowe 2005-2006 b.d. - PFOŚiGW - Fundusze ekologiczne 54 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 1 2 3 4 5 15. Wdrażanie systemów zarządzania środowiskiem Promocja i sukcesywne wdrażanie - UM w Helu systemów zarządzania środowiskiem - Organizacje w zakładach produkcyjnych i 15.1 pozarządowe usługowych oraz stwarzających - Podmioty potencjalne zagrożenie dla gospodarcze środowiska - Starostwo Powiatowe Promocja i sukcesywne wdrażanie w Pucku systemów zarządzania środowiskiem 15.2 - UM w Helu na terenie kąpielisk i marin (projekt - Podmioty „Błękitna Flaga”) gospodarcze 16.3 Rozwój turystyki ekologicznej i proekologicznych form rekreacji - UM w Helu - Organizacje pozarządowe - Podmioty gospodarcze 7 DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY 2005-2010 b.d. - Fundusze ekologiczne - ograniczenie uciążliwości środowiskowej zakładów produkcyjnych i usługowych - poprawa bezpieczeństwa i jakości środowiska na terenie kąpielisk i marin - Środki UE - PFOŚiGW zadanie ciągłe b.d. - Budżet gminy - Środki podmiotów 16. Rozwój proekologicznego sektora gospodarki - Starostwo Powiatowe w Pucku Wspieranie powstawania tzw. zielonych miejsc pracy, w tym - UM w Helu 16.1 przygotowanie przez władze - Organizacje samorządowe (gminnego) programu pozarządowe tworzenia zielonych miejsc pracy - Podmioty gospodarcze - UM w Helu Promocja powstawania małych i - Organizacje średnich firm w obrębie działów 16.2 pozarządowe aktywności gospodarczej związanych - Podmioty z ochroną środowiska gospodarcze 6 DŁUGOTERMINOWY KIERUNEK EKOLOGICZNY 2005-2012 2006-2010 2005-2010 Budżet Powiatu Budżet gminy Środki UE Fundusze ekologiczne b.d. - b.d. - Budżet gminy - Środki UE - Fundusze ekologiczne b.d. - Budżet gminy - Środki UE - Fundusze ekologiczne - stworzenie oferty rynku pracy związanej z ochroną środowiska - rozwój sektora gospodarki związanego z ochroną środowiska - wzrost świadomości społecznej w zakresie ochrony przyrody rozwój oferty turystycznej i wzrost atrakcyjności turystycznej gminy - 55 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 7. ZARZĄDZANIE I MONITOROWANIE REALIZACJI PROGRAMU 7.1. Ogólne zasady zarządzania środowiskiem w gminie Program ochrony środowiska miasta Hel jest instrumentem realizacji polityki ekologicznej gminy. Poprzez odpowiednie wdrażanie programu Burmistrz może doprowadzić do ukształtowania się skutecznego systemu zarządzania środowiskiem. W ramach takiego systemu osiągnięcie zakładanych efektów ekologicznych może być ułatwione, m.in. dzięki: - podejmowaniu zintegrowanych działań na rzecz ochrony środowiska (np. zintegrowane programy branżowe), - optymalizacji kosztów realizacji i eksploatacji systemów infrastruktury ochrony środowiska w skali gminy i w skali struktur ponadgminnych, - synergicznemu oddziaływaniu skoordynowanych inicjatyw podejmowanych przez gminę (np. w ramach projektów sieciowych), - zwiększonej efektywności pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych na realizację przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska. Niezbędnymi warunkami efektywnej realizacji programu są: - zapewnienie udziału w programie wszystkich partnerów i podmiotów kluczowych z punktu widzenia planowanych działań, - ustalenie struktury celów i zadań programu adekwatnie do rzeczywistych problemów, - powołanie struktur organizacyjnych odpowiedzialnych za nadzór nad realizacją programu, - prowadzenie monitoringu realizacji mierników i poziomów odniesienia, - wdrożenie procedur kontrolnych oraz prowadzenie okresowej weryfikacji programu, zarówno na poziomie realizacji zadań, jak i przyjętych celów i kierunków, - poddanie realizacji programu kontroli społecznej (upublicznienie). programu z wykorzystaniem przyjętych Ponadto, skuteczna realizacja programu ochrony środowiska wymaga stosowania szerokiego instrumentarium uprawnień, kompetencji i obowiązków określonych w prawie ustrojowym samorządu terytorialnego oraz wynikających z szeregu ustaw szczególnych tj. prawo ochrony środowiska, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, prawo wodne, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane, itp. Poza wynikającymi z powyższych uwarunkowań funkcjami regulacyjnymi, wykonawczymi i kontrolnymi, istotne jest, aby Burmistrz podjął również działania wspierające inne podmioty (przedsiębiorców, organizacje pozarządowe) zaangażowane w rozwój społeczno-gospodarczy gminy oraz poprawę stanu środowiska. 56 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 7.2 Struktura organizacji realizacji programu ochrony środowiska Odpowiedzialność za proces zarządzania środowiskiem poprzez realizację programu ochrony środowiska spoczywa na władzach lokalnych. Za wdrażanie programu odpowiada Burmistrz miasta, który składa w tym zakresie odpowiednie sprawozdanie Radzie Miasta. Jednak dla właściwej realizacji programu, a zwłaszcza dla zapewnienia optymalnego przepływu informacji pomiędzy poszczególnymi partnerami, niezbędne jest dalsze funkcjonowanie struktur opiniodawczo-organizacyjnych, do której należy przede wszystkim Zespół Roboczy ds. Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami Miasta Hel. Zespół Roboczy - obecnie opiniujący opracowanie programu, będzie także nadzorował proces jego wdrażania, zapoznając się z okresowymi raportami nt. wykonania zadań i uzyskanych efektów ekologicznych. Zadaniem Zespołu jest stworzenie płaszczyzny wymiany informacji dotyczących problemów ochrony środowiska oraz kreowania polityki ochrony środowiska. Zespół Roboczy powinien mieć charakter otwarty. Sukcesywnie jego skład powinien być rozszerzany również o przedstawicieli środowisk przedsiębiorców, rolników, rybaków oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych działających na terenie gminy. Posiedzenia Zespołu powinny się odbywać co najmniej 1 raz w roku (optymalnie 2-3 razy w roku). Ponadto, poza posiedzeniami plenarnymi Zespół powinien mieć możliwość powoływania spotkań roboczych z udziałem ekspertów zewnętrznych. W celu koordynacji działań w zakresie realizacji programu w Helu postuluje się ażeby rolę koordynatora, odpowiedzialnego za bieżący nadzór nad realizacją programu pełnił REFERAT ds. INWESTYCJI, BUDOWNICTWA, GOSPODARKI GRUNTAMI I OCHRONY ŚRODOWISKA Urzędu Miasta Hel, ze szczególnym uwzględnieniem następujących zagadnień: - prowadzenie monitoringu realizacji programu, a zwłaszcza pozyskiwanie i katalogowanie danych dotyczących wskaźników realizacji poszczególnych zadań operacyjnych oraz ogólnych wskaźników stanu jakości środowiska na terenie gminy, - sporządzanie okresowych raportów z realizacji programu, - weryfikowanie stanu zgodności celów programu z dokumentami wyższej rangi (program powiatowy, programy wojewódzkie, resortowe, krajowe, unijne) oraz zmianami prawa, - organizacja prac Zespołu Roboczego, - organizacja i koordynacja przepływu uczestniczącymi w realizacji programu, - pozyskiwanie nowych partnerów do realizacji programu, zwłaszcza z sektora przedsiębiorstw i organizacji pozarządowych w ramach partnerstwa publicznoprywatnego, - opracowywanie raportów o stanie środowiska w gminie, - upublicznianie informacji o realizacji programu i jego popularyzacja, w tym poprzez podejmowanie lub stymulowane działań edukacyjnych. informacji pomiędzy partnerami 57 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 7.3 Monitoring realizacji programu ochrony środowiska Wdrażanie programu ochrony środowiska powinno podlegać regularnej ocenie w zakresie: - efektywności wykonania zadań, - aktualności zidentyfikowanych problemów ekologicznych oraz adekwatności podjętych działań, - stopnia realizacji programu w odniesieniu do stopnia realizacji założonych działań i przyjętych celów, - rozbieżności pomiędzy założonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, - przyczyn ewentualnych rozbieżności pomiędzy założonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, - niezbędnych modyfikacji programu. W II POLITYCE EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA ustalone zostały ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska (wszystkie dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 r.). W związku z brakiem danych statystycznych o porównywalnym poziomie dokładności w Programie Ochrony Środowiska Miasta Hel, założono, że monitorowane będę te wskaźniki ekorozwoju których zdefiniowano na etapie wyjściowym na koniec 2003 r.. Oprócz tego w działaniach zmierzających do realizacji programu ochrony środowiska należy kierować się następującymi wytycznymi: - zmniejszenie wodochłonności produkcji; - ograniczenie materiałochłonności produkcji; - ograniczenie zużycia energii; - dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych; - odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych; - likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z zakładów przemysłowych; - zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych; - ograniczanie emisji pyłów, dwutlenku siarki, tlenków azotu, niemetanowych lotnych związków organicznych i amoniaku; Zakłada się, że Burmistrz Helu, co dwa lata będzie oceniał stopień realizacji programu w postaci Raportu, oraz na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania zadań zdefiniowanych w programie. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych. Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w Ustawie Prawo ochrony środowiska, dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu. Podstawą właściwej oceny realizacji programu jest system sprawozdawczości oparty na wskaźnikach (miernikach) ekologicznych, ekonomicznych i wskaźnikach świadomości społecznej. Wskaźniki ekologiczne określają stan środowiska, stopień zmian w nim zachodzących oraz ewentualne skutki zdrowotne dla populacji. Wskaźniki ekonomiczne 58 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU obrazują stopień efektywności ekonomicznej podejmowanych przedsięwzięć, takie jak łączny i jednostkowy koszt uzyskania efektu ekologicznego oraz koszty uzyskania efektu w okresie eksploatacji, a także trwałość efektu w określonym czasie. Jako mierniki świadomości społecznej można przyjąć np. dane dotyczące udziału społeczeństwa w działaniach związanych z ochroną środowiska, stopień uspołecznienia procesów decyzyjnych (ilość i rodzaje interwencji społecznej), ilość i zróżnicowanie sposobów informacji i edukacji środowiskowej (akcje, kampanie, udział mediów lokalnych, inicjatywy grup lokalnych). Poniżej zestawiono podstawowe wskaźniki monitoringu wdrażania programu ochrony środowiska w obrębie miasta Helu. Tabela 9 Wskaźniki ekorozwoju miasta Hel (stan – 31 grudnia 2004 r.) Wskaźnik ekorozwoju miasta Helu 1. 2. długość sieci [km] wartość wodociągowej 1,6 kanalizacyjnej 1,3 3. średnie zużycie wody [m3/mieszkańca/rok] 33,0 4. % mieszkańców gminy objętych siecią kanalizacji ściekowej 99,5 5. % mieszkańców gromadzących ścieki w zbiornikach bezodpływowych (szambach) 6. średniodobowa przepustowość oczyszczanych ścieków (m3/dobę) 7. % mieszkańców objętych system zbiórki odpadów: 8. w tym z selektywną zbiórką odpadów 9 ilość odpadów komunalnych (szacunek Mg/rok) 10. lesistość [% ogółu powierzchni gminy] 11. poniesione nakłady na ochronę środowiska i gospodarkę komunalną ogółem [tys. zł] 0,5 2 148 98,0 10,0 2 347,5 83,0 960,8 źródło: opr. własne na podstawie materiałów archiwalnych gminy, Starostwa Powiatowego w Pucku, GUS w Gdańsku – stan na koniec 2004 r. Przedstawiony powyżej katalog wskaźników należy traktować jako bazowy. W zależności od potrzeb może on być rozbudowywany o dodatkowe parametry, np. uwzględniające szczegółowe zmiany wynikające z realizacji konkretnych zadań inwestycyjnych. Decyzja o liczbie i rodzajach wskaźników jest decyzją ustalającą określony system oceny przyjętej polityki ochrony środowiska w gminie. Oprócz ich doboru konieczne jest ustalenie sposobu ich agregacji, a następnie interpretacji. 59 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zadań Programu Ochrony Środowiska Gminy Miasta Helu niezbędna jest okresowa wymiana informacji, zwłaszcza pomiędzy jednostkami gminy, dotycząca stanu środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zadań. Decyzja o liczbie i rodzajach wskaźników jest decyzją ustalającą określony system oceny przyjętej polityki ochrony środowiska w gminie. Oprócz ich doboru konieczne jest ustalenie sposobu ich agregacji, a następnie interpretacji. Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zadań Programu Ochrony Środowiska Miasta Helu niezbędna jest okresowa wymiana informacji, zwłaszcza pomiędzy jednostkami gminy, dotycząca stanu środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zadań. 60 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU 8. SPOSOBY FINANSOWANIA REALIZACJI PROGRAMU Realizacja zadań wytyczonych w Programie Ochrony Środowiska wiąże się z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Większość instytucji, które udzielają dotacji lub korzystnie oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie gospodarki odpadami wymaga, żeby inwestycja osiągnęła odpowiednio duży efekt ekologiczny i objęła swym zasięgiem możliwie największą liczbę mieszkańców aglomeracji, powiatu lub związku komunalnego. Dlatego należy dążyć, aby podejmowane działania obejmowały swym zasięgiem kilka gmin, wspólne działanie gmin ma wpływ nie tylko na finansowanie inwestycji (obniży koszty, które będzie musiała ponieść pojedyncza gmina), ale również obniży koszty eksploatacyjne. Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami pochodzić mogą z następujących źródeł: - własne środki gminy, - emisja obligacji komunalnych, - dofinansowanie gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i narodowego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, - fundusze związane z ekokonwersją (EkoFundusz), - kredyty bankowe na preferencyjnych warunkach (np. Bank Ochrony Środowiska), - pozyskanie inwestora strategicznego, może nim być także inwestor zagraniczny – utworzenie partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP); - wsparcie finansowe dla krajów członkowskich Unii Europejskiej (Fundusz Spójności, fundusze strukturalne). W przypadku gospodarki odpadami, obok wymienionych powyżej źródeł finansowania, środki na częściowe pokrycie kosztów można uzyskać od organizacji odzysku, a także ze sprzedaży opakowań i surowców wtórnych. Należy zaznaczyć, że wszystkie instytucje udzielające pomocy finansowej w dziedzinie ochrony środowiska wymagają od inwestora nie tylko wypełnienia odpowiedniego formularza, ale również przedstawienia szeregu opracowań i dokumentacji planistycznych dotyczących danego przedsięwzięcia. Są to między innymi: - Plan zagospodarowania przestrzennego i strategia rozwoju gminy; - Program ochrony środowiska, Plan gospodarki odpadami, Koncepcje gospodarki wodno-ściekowej, Plan zalesiania itp.; - Projekt budowlany i wykonawczy wraz ze źródłową dokumentacją ekonomiczną, finansową i przetargową; - Studium wykonalności (lub biznesplan w przypadku przedsięwzięć komercyjnych); - Wymagane przez prawo zezwolenia na realizację projektu. 8.1 Emisja obligacji komunalnych Emisja obligacji jest nowo wprowadzanym sposobem gromadzenia środków finansowych. Daje ona emitentowi środki na rozwój, a kupującemu obligacje korzystne ulokowanie środków pieniężnych na określony czas. Istnieje możliwość emisji obligacji na inwestycje służące ochronie środowiska. W przypadku podmiotów szczególnie 61 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU uciążliwych dla otoczenia obligacje mogą być odpowiednio uatrakcyjnione zobowiązaniem do radykalnego ograniczenia tej uciążliwości. Podmiotowe obligacje mogą być nabywane z budżetu terenowego, z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz kupowane przez inne podmioty, odczuwające ekologiczną uciążliwość emitenta. Obligacja jest wyrazem zobowiązań przedmiotu emitującego i jednocześnie praw nabywców obligacji do otrzymywania ich spłaty wraz z odsetkami i innych świadczeń o charakterze rzeczowym. Jest zatem zbliżona do transakcji kredytowej w banku. Przez emisję obligacji realizuje się przepływ kapitału. Kredyt uzyskany w drodze emisji obligacji nie jest łatwy, ani tani, gdyż zysk zamierzonego przedsięwzięcia musi być na tyle wysoki, aby pokrył związane z obligacją zobowiązania. Można przewidywać, że zainteresowanie obligacjami – dotąd znikome – będzie wzrastać w miarę wykształcenia się myślenia kategoriami majątkowymi (kapitałowymi). 8.2 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Polskie miasta i gminy najczęściej korzystają z pomocy finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Pożyczki, kredyty, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów ze środków finansowych Narodowego Funduszu przeznacza się na cele określone w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska zgodnie z priorytetami Narodowego Funduszu. Jako priorytetowe traktuje się te przedsięwzięcia, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej związanych z członkostwem Rzeczpospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej odpowiada za absorpcję środków unijnych i za stworzenie możliwości finansowych, ułatwiających realizację inwestycji, które zapewnią wykonanie unijnych zobowiązań w zakresie ochrony środowiska. W celu zapewnienia ciągłości finansowania przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które otrzymały pomoc z funduszy Unii Europejskiej, może być udzielona pożyczka płatnicza. Przeznacza się ją na opłacenie faktur lub równoważnych dokumentów finansowych, wystawionych w związku z realizacją przedsięwzięcia, do czasu refundacji kosztów ze środków unijnych. Oprocentowanie pożyczki płatniczej ustalono na poziomie 0,5 s.r.w. (stopy redyskonta weksli określonej przez NBP około 0,6%) w stosunku rocznym. Pożyczka ze środków Narodowego Funduszu może być udzielona do 80% kosztów inwestycji. Przewidziana jest również karencja (od 6 do 18 miesięcy) w spłacie rat liczona od terminu wykonania zadania. Okres kredytowania nie może być dłuższy niż 15 lat, ale przy dofinansowaniu zadań z wpływów pochodzących z opłat produktowych wynosi 10 lat. Preferencyjne zasady udzielania pożyczek dostosowane są do możliwości finansowych samorządów i podmiotów gospodarczych i motywują do podjęcia ekologicznych inwestycji spełniających unijne standardy w najważniejszych dziedzinach ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Środki Narodowego Funduszu są również wypłacane w formie dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów, przeznaczonych na realizację ekologicznych przedsięwzięć. Ich celem jest zmniejszenie obciążenia, jakie ponosi inwestor z tytułu kredytu udzielonego przez bank. Dopłata pokrywa bowiem różnicę 62 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU pomiędzy odsetkami liczonymi na podstawie oprocentowania stosowanego przez bank, a odsetkami płaconymi przez kredytobiorcę. komercyjnego, Istnieje także możliwość uzyskania umorzenia, które uzależnione jest od terminowej spłaty rat i odsetek oraz wykonania przedsięwzięcia w terminie ustalonym w umowie. Prawo do ubiegania się o umorzenie przysługuje pożyczkobiorcy, który po uzyskaniu określonego w umowie efektu ekologicznego spłaci 50% kwoty udzielonej pożyczki lub kredytu, a w przypadku jeśli były one udzielone z wpływów, pochodzących z opłat produktowych po spłacie 70%. Wysokość umorzonej kwoty nie może przekraczać 15% pożyczki wypłaconej gminom lub ich związkom i 10% innym podmiotom. Jeśli pożyczka udzielona była z wpływów z tytułu opłat produktowych umorzenie wynosi 30%. Oprócz tego z funduszy NFOŚiGW można uzyskać dotacje, które przeznaczane są głównie na dofinansowanie inwestycji wieloletnich. Dotacje udzielane będą także na wspieranie programów edukacyjnych, popularyzowanie wiedzy ekologicznej, monitoring środowiska, likwidację starych składowisk przeterminowanych środków ochrony roślin, a także na dofinansowanie przedsięwzięć pilotowych i nowych technologii służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej. O pomoc finansową ze środków Narodowego Funduszu może ubiegać się każdy podmiot, który realizuje ekologiczne przedsięwzięcie zgodne z listą 17 programów priorytetowych. Wnioski o dofinansowanie kierowane są do rozpatrzenia zgodnie z kolejnością wpływu. 8.3 EkoFundusz Środki EkoFunduszu pochodzą z bezzwrotnej pomocy zagranicznej i z tzw. ekokonwersji (zamianę kwot polskiego długu zagranicznego na środki inwestycyjne w dziedzinie ochrony środowiska). Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej, a nawet światowej. W 2004 roku EkoFundusz wprowadził istotne zmiany w zasadach udzielania pomocy finansowej, które będą polegały na całkowitym wycofaniu się z udziału w inwestycjach charakteryzujących się wysoką opłacalnością na rzecz projektów niekomercyjnych. Zmiana ta wynika z konieczności pomocy inwestorom, dla których dotacja częstokroć stanowi o powodzeniu planowanego przedsięwzięcia niekomercyjnego, mającego na celu jedynie względy ochrony środowiska. Drugą istotną zmianą w porównaniu z latami poprzednimi będzie zmniejszenie udziału dotacji EkoFunduszu w całkowitych kosztach projektów. Dotacje EkoFunduszu będą - podobnie jak w minionych latach - przyznawane w ramach pięciu sektorów priorytetowych: - ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza); - ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochrona wód); - ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu); - ochrona różnorodności biologicznej; 63 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU - gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. W dziedzinie gospodarki odpadami EkoFundusz będzie wspierał: - tworzenie kompleksowych systemów selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów komunalnych pochodzących od 50 tysięcy do 250 tysięcy mieszkańców; - eliminację odpadów niebezpiecznych przy zastosowaniu technik i technologii pochodzących z krajów donatorów; - rekultywację gleb zanieczyszczonych odpadami niebezpiecznymi w przypadku udokumentowanego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub świata przyrody oraz braku sprawcy. W ramach tych sektorów wspierane mogą być jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nie-inwestycyjne. Na dotację mogą liczyć jedynie te przedsięwzięcia, które charakteryzują się wysoką efektywnością czyli korzystnym stosunkiem osiągniętych efektów ekologicznych do poniesionych kosztów. Udział Fundacji w kosztach realizacji projektów technicznych (inwestycyjnych) w przypadku inwestycji realizowanych przez samorząd (od 5 do 45%) będzie uzależniony od osiąganego w jednostce administracyjnej dochodu na jednego mieszkańca. Inne podmioty tj. instytucje charytatywne i wyznaniowe, społeczne organizacje ekologiczne, dyrekcje parków narodowych i krajobrazowych będą mogły otrzymać wsparcie w wysokości do 30% kosztów przedsięwzięcia. Przedsiębiorcy zgłaszający projekt do dofinansowania ze środków Fundacji będą mogli liczyć na dotację nie przekraczającą 15% kosztów projektu. W ramach projektów technicznych grupa projektów innowacyjnych czyli prowadzących do zastosowania po raz pierwszy w Polsce nowej technologii lub przyczyniających się do wprowadzenia jej na Polski rynek w 2004 roku będzie mogła otrzymać dofinansowanie EkoFunduszu w wysokości do 30% kosztów projektu w przypadku przedsiębiorców oraz do 50% kosztów projektu, gdy wnioskodawcą będą samorządy lub inne podmioty tzn. instytucje charytatywne i wyznaniowe, społeczne organizacje ekologiczne, dyrekcje parków narodowych i krajobrazowych etc. W 2004 roku nie zmienią się warunki udzielania pomocy na realizację projektów przyrodniczych - dotacja EkoFunduszu będzie mogła wynosić do 80% kosztów przedsięwzięcia. EkoFundusz wspiera finansowo zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i będące już w fazie realizacji, przy czym zaawansowanie finansowe nie powinno przekroczyć 60% w dniu złożenia wniosku do EkoFunduszu. W 2004 roku środki EkoFunduszu nie będą mogły być przeznaczane na dofinansowanie projektów dotyczących prowadzenia badań naukowych, akcji monitoringowych, konferencji i sympozjów oraz innych form działalności edukacyjnej. Wyjątkami od tej reguły mogą być zadania edukacyjne i szkoleniowe stanowiące integralną część projektów innowacyjnych oraz projektów w dziedzinie ochrony przyrody. EkoFundusz nie finansuje także opracowania dokumentacji technicznej, budowy obiektów towarzyszących (np. budynków administracyjnych, socjalnych, magazynów, warsztatów), kosztów nadzoru inwestorskiego i koordynacji projektu ponoszonych przez Dotowanego albo przez generalnego realizatora/wykonawcę inwestycji, dróg i ciągów komunikacji wewnętrznej, ogrodzenia, oświetlenia, zieleni, sieci telefonicznej, prac porządkowych oraz kosztów osobowych i administracyjnych Dotowanego związanych 64 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU z realizacją projektu. Odstępstwo od tej zasady jest możliwe jedynie w przypadku projektów prowadzonych przez organizacje pozarządowe. Rozpatrywanie inwestycji celem dofinansowania opiera się na złożeniu ankiety z podstawowymi informacjami nt. projektu, a jego zakwalifikowaniu - wypełnieniu wniosku o udzielenie dotacji, który jest oceniany przez specjalistów pod kątem technologicznym, ekologicznym i ekonomiczno-finansowym. Ankiety projektów, jak i wnioski rozpatrywane są przez EkoFundusz w ciągu całego roku, sukcesywnie, w miarę ich napływania. 8.4 Wsparcie finansowe dla krajów członkowskich Unii Europejskiej Polska stała się członkiem Unii Europejskiej z dniem 1 maja 2004 r. Dzięki temu m.in. będzie mogła ubiegać się o finansowanie inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska z funduszy strukturalnych i spójności. Finansowaniem z tych funduszy będą mogły zostać objęte inwestycje rozpoczęte z dniem 1 maja 2004 r. Fundusz Spójności Fundusz Spójności, inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim Funduszem Kohezji, jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, których Produkt Krajowy Brutto nie przekracza 90% średniej dla wszystkich krajów członkowskich (Grecja, Portugalia, Hiszpania i Irlandia). Fundusz ten nie należy do grupy Funduszy Strukturalnych ze względu na określony czas w którym działa. Ze względu na charakter i cel, Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej. Realizację Funduszu Spójności zaplanowano na lata 1993-99. Na szczycie UE w Berlinie postanowiono przedłużyć jego działanie do 2006 r. Z chwilą wejścia Polski do UE będzie on dostępny także dla naszego kraju. Fundusz Kohezji (Spójności) redystrybuowany jest przez Komisję Europejską na podstawie składanych wniosków w odpowiednich terminach. Tak więc to nie instytucje krajowe, ale stosowne organy Unii Europejskiej rozpatrują konkretne projekty, akceptując je, a następnie finansując. Pomoc, którą te kraje otrzymują w ramach Funduszu obejmuje finansowanie projektów dotyczących inwestycji w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej (w tym wspieranie rozwoju sieci korytarzy transeuropejskich). Budżet Funduszu Spójności na lata 2000 - 2006 wynosi 18 mld Euro (w latach1994 1999 wynosił 15,5 mld Euro). Fundusz może przyczyniać się do finansowania: - projektów, lub - etapów projektu, które są technicznie lub finansowo niezależne, lub - grupy projektów powiązanych ze sobą widoczną strategią tworzącą spójną całość. Fundusz może m.in. zapewnić pomoc dla projektów dotyczących środowiska, przyczyniających się do osiągnięcia celów art. 130 R Traktatu, łącznie z projektami wynikającymi z przyjętych zgodnie z art. 130 S działań, a w szczególności projektami zgodnymi z priorytetami nałożonymi na wspólnotową politykę w zakresie ochrony środowiska przez Piąty Program Polityki i Działania odnoszący się do Środowiska i Stałego Rozwoju, Finansowanie przedsięwzięć z Funduszu Spójności opiera się na zasadzie współfinansowania. Projekty inwestycyjne ubiegające się o dofinansowanie mogą być wsparte w ramach Funduszu Spójności maksymalnie do wysokości 85 % wydatków publicznych lub innych równoważnych wydatków, włączając w to wydatki 65 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU jednostek, których działalność jest podjęta w ramach administracyjnych lub prawnych, na mocy których mogą być uważane za równoważne jednostkom publicznym (tzw. wydatków kwalifikowanych). Strona polska musi zagwarantować środki na pozostałe finansowanie z jednego lub kilku źródeł. W ramach jednego projektu nie można korzystać jednocześnie z Funduszu Spójności oraz funduszy strukturalnych. Pomoc doradcza może być finansowana ze środków Funduszu Spójności w 100%. Fundusz może również udzielać pomocy: - na wstępne badania odnoszące się do kwalifikujących się projektów, łącznie z tymi, które są konieczne dla ich wprowadzenia, - na środki wsparcia technicznego, a w szczególności: - na środki poziome, jak badania porównawcze mające na celu ocenę wpływu pomocy wspólnotowej; - na środki i badania, które przyczyniają się do oceny, monitorowania lub oszacowania projektów, oraz wzmocnienia i zagwarantowania koordynowania projektów i ich spójności, a w szczególności spójności z politykami wspólnotowymi; - na działania i badania pomagające w sporządzeniu koniecznych dostosowań we wprowadzanych projektach. Zgodnie z postanowieniami Traktatu o Przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej na zobowiązania (commitments) podejmowane przez nowe Państwa Członkowskie w ramach interwencji Funduszu Spójności, Unia Europejska przeznaczyła na lata 2004 - 2006 środki finansowe w wysokości 7,5905 miliarda Euro wg cen z 1999 r. (8,5794 mld Euro wg cen z 2004 r.). Średnia alokacja dla Polski w latach 2004-2006 wyniesie 3733,4 mln Euro wg cen z 1999 r. (4219,8 mln Euro wg cen z 2004 r.). Fundusze strukturalne Fundusze strukturalne są najważniejszym instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Są to specjalne instytucje, których zadaniem jest wspieranie i modernizacja gospodarek krajów UE. Fundusze te są kierowane do tych regionów i sektorów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE. Inwestycje związane z ochroną środowiska finansowane są w ramach funduszy strukturalnych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Cele funduszy strukturalnych są następujące: Cel 1 - w ramach tego celu przyznawana jest pomoc regionom najsłabiej rozwiniętym czyli takim, w których dochód na jednego mieszkańca jest niższy niż 75% średniego dochodu w Unii Europejskiej. Z pomocy w ramach celu 1 mogą także skorzystać regiony o zaludnieniu poniżej 8 mieszkańców na km 2. Środki przeznaczone na ten cel wynoszą prawie 70% ogólnej kwoty przeznaczonej na fundusze strukturalne. Po wejściu naszego kraju do Unii Europejskiej celem tym zostanie objęte całe terytorium Polski; Cel 2 - obejmuje pomoc regionom, na których występują problemy strukturalne związane dominacją nieefektywnych branży gospodarki. Środki przeznaczone na ten cel wynoszą 11% ogólnej kwoty przeznaczonej na fundusze strukturalne; Cel 3 - obejmuje pomoc w zakresie restrukturyzacji rynku pracy poprzez zwiększanie możliwości zatrudnienia oraz poodnoszenie kwalifikacji pracowników. 66 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Oprócz wyżej wymienionych celów środki na ochronę środowiska mogą być także wydatkowane w ramach inicjatyw wspólnotowych czyli programów przeznaczonych dla określonych środowisk i grup społecznych. Są to: - INTERREG, wspomagająca transgraniczną, międzyregionalną i międzynarodową współpracę; - EQUAL, wspomagająca zwalczanie przejawów dyskryminacji i nierówności na rynku pracy oraz integrację społeczną i zawodową imigrantów; - LEADER, promująca rozwój regionów wiejskich poprzez wspieranie inicjatyw lokalnych. W roku 2003 rozpoczęty został proces wypełniania i zbierania Kart Projektów do Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (o charakterze wstępnym, informacyjnym). Za zbieranie Kart Projektów w woj. pomorskim odpowiedzialny jest Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego w Gdańsku. Wypełnienie karty i wprowadzenie danych o planowanym projekcie nie będzie jednak równoznaczne ze złożeniem wniosku o finansowanie z funduszy strukturalnych. Jest jednak niezbędne ze względu na proces monitorowania stanu przygotowania do wykorzystania środków. 8.5 Kredyty Banku Ochrony Środowiska Bank Ochrony Środowiska S.A. jest bankiem, którego podstawowym zadaniem jest świadczenie kompleksowych usług finansowych w ramach środków własnych oraz środków NFOŚiGW i WFOŚiGW dla podmiotów realizujących projekty na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Współpracuje z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, Fundacją Polska Wieś 2000 im. M. Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi. Produkty BOŚ można podzielić na: - kredyty w ramach linii ze środków NFOŚiGW, przeznaczone na finansowanie inwestycji z zakresu budowy małych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, budowy kanalizacji sanitarnej, z zakresu zagospodarowania odpadów oraz ograniczenia emisji spalin poprzez dostosowanie silników wysokoprężnych do paliwa gazowego lub wymiany silników na mniej emisyjne w komunikacji zbiorowej. Maksymalna kwota kredytu waha się od 1 do 2 mln zł (nie więcej niż 90 % kosztu przedsięwzięcia), maksymalny okres realizacji zadania - do 18 miesięcy od daty postawienia przez bank kredytu do dyspozycji kredytobiorcy, spłata kredytu rozpoczyna się w następnym miesiącu po zakończeniu zadania, oprocentowanie kredytu wynosi 0,4 stopy redyskontowej weksli (nie mniej niż 3% w stosunku rocznym), okres kredytowania - do 7 lat, nie dłużej niż do 31.12.2010 r.; - kredyty na urządzenia i wyroby służące ochronie środowiska, przeznaczone dla klientów indywidualnych, korporacyjnych oraz jednostek samorządu terytorialnego. Maksymalna kwota kredytu wynosi 100% kosztów zakupu i kosztów montażu przy spełnieniu określonych warunków, okres kredytowania - do 5 lat, oprocentowanie jest zmienne, ustalone na podstawie uchwały Zarządu BOŚ S.A.; w przypadku zawarcia umowy pomiędzy Bankiem a sprzedawcą bądź producentem urządzeń kredyty udzielone na zakupy tych urządzeń mogą być oprocentowane od 1% w skali roku; - na odnawialne źródła energii, przeznaczone dla osób fizycznych, przedsiębiorców i jednostek samorządu terytorialnego na przyłączenie do sieci cieplnej 67 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU wykorzystującej geotermalne źródła energii, zakup i instalację urządzeń małych elektrowni wodnych o mocy do 5 MW, kotłów opalanych biomasą o mocy do 5 MW jako źródeł ciepła wraz z produkcją biomasy, lokalne instalacje produkcji biopaliw, zakup i instalację urządzeń systemów grzewczych z zastosowaniem pomp ciepła lub z wykorzystaniem ciepła odpadowego, a także baterii oraz kolektorów słonecznych. Maksymalna kwota kredytu wynosi od 100.000 do 3.000.000 zł do 90% kosztu zadania, oprocentowanie - 0,5 s.r.w., okres wykorzystania kredytu do 12 miesięcy od daty zawarcia umowy kredytu, okres kredytowania - do 5 lat, okres karencji - od dnia zakończenia realizacji inwestycji, określonego w umowie kredytu, maksymalny okres realizacji inwestycji - 18 miesięcy od daty postawienia przez Bank środków kredytu do dyspozycji Kredytobiorcy; - kredyty na przedsięwzięcia z zakresu termomodernizacji, o których mowa w ustawie o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych z dnia 18.12.1998 r., tj. w wyniku których następuje zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię zużywaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej, dostarczaną do budynków mieszkalnych i budynków służących do wykonywania przez jednostki samorządu terytorialnego zadań publicznych, przeznaczonych na likwidację lokalnego źródła ciepła, prowadzące do zmniejszenia kosztów ciepła dostarczanego do budynków o co najmniej 20% w stosunku rocznym i całkowitą lub częściową zamianę źródeł energii z konwencjonalnych na niekonwencjonalne (w tym odnawialne) realizowane zgodnie z projektem budowlanym wykonanym na podstawie audytu energetycznego. Kredyty przeznaczone są dla właścicieli lub zarządców budynku, lokalnej sieci ciepłowniczej lub lokalnego źródła ciepła, niezależnie od statusu prawnego, z wyłączeniem jednostek budżetowych i zakładów budżetowych oraz jednostek samorządu terytorialnego realizujące przedsięwzięcie termomodernizacyjne w budynku stanowiącym ich własność i wykorzystywanym do wykonywania zadań publicznych. Maksymalna kwota kredytu wynosi do 80% kosztów zadania, okres spłaty kredytu - do 10 lat, karencja nie dłużej niż 1 miesiąc od daty zakończenia zadania, oprocentowanie jest zmienne, ustalone na podstawie uchwały Zarządu BOŚ S.A.; - kredyty na przedsięwzięcia z zakresu energooszczędnej modernizacji oświetlenia, przeznaczone dla jednostek samorządu terytorialnego i przedsiębiorców na pokrycie kosztów związanych z modernizacją oświetlenia ulic, placów itp. Maksymalna kwota kredytu wynosi do 100% kosztu zadania, okres kredytowania – do 5 lat, zależny od uzyskiwanych oszczędności energii, karencja - do 3 miesięcy od daty zakończenia zadania, oprocentowanie jest zmienne, ustalone na podstawie uchwały Zarządu BOŚ S.A. Kredyt spłacany jest z oszczędności powstałych w wyniku modernizacji oświetlenia; - kredyty dla firm realizujących inwestycje w formule "Trzeciej strony", przeznaczone dla przedsiębiorców, wprowadzających nową technologię w obiektach Zamawiającego w celu uzyskania zysków oszczędności energii elektrycznej, energii cieplnej, zużycia wody lub z tytułu zmniejszenia opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska lub na pokrycie kosztów inwestycji służących składowaniu lub zagospodarowywaniu odpadów, oczyszczaniu ścieków lub uzdatnianiu wody i których efekty ekologiczne w wyrazie finansowym zapewniają spłatę kredytu. Maksymalna kwota kredytu wynosi do 80% kosztów zadania, okres kredytowania – do 10 lat, karencja - nie dłużej niż 6 miesięcy od daty zakończenia zadania, oprocentowanie jest zmienne, określone na podstawie poziomu WIBOR 1M + marża; 68 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU - kredyty na instalacje gazowe w wiejskich obiektach użyteczności publicznej (ze środków Fundacji "Polska Wieś 2000" im. Macieja Rataja), przeznaczone dla gmin na budowę i modernizację urządzeń grzewczych zasilanych gazem lub olejem w wiejskich obiektach użyteczności publicznej (szkoły, ośrodki zdrowia, remizy, kluby rolnika itp.). Maksymalna kwota kredytu - 40.000 zł (do 50% wartości kosztorysowej zadania), okres kredytowania - 24 miesiące, karencja - 6 miesięcy, oprocentowanie – 4 % (stałe); - kredyty proekologiczne BOŚ S.A. udzielane we współpracy z WFOŚiGW; w ramach WFOŚiGW w Gdańsku przeznaczone na inwestycje z zakresu ochrony środowiska wg zadań z listy corocznie otrzymywanej z Funduszu; bank podejmuje decyzję odnośnie zasadności ekonomicznej i ekologicznej wniosków kredytowych, Fundusz decyduje o skali preferencyjności zadania. Kwota kredytu wynosi do 50% kosztów zadania, a dla jednostek samorządu terytorialnego – do 70%, lecz nie mniej niż 100 000 zł, okres kredytowania - do 5 lat, okres karencji - do 12 miesięcy od daty wypłaty kwoty kredytu, oprocentowanie - WIBOR 1M + 1,1% dla przedsiębiorców, WIBOR 1M + 0,6% dla jednostek samorządu terytorialnego. Oprócz tego BOŚ zajmuje się organizacją i obsługą niepublicznych emisji obligacji komunalnych jednostek samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa) oraz związków tych jednostek. Bank przygotowuje program emisji Obligacji Komunalnych, obsługę wykupu obligacji i wypłaty odsetek, prowadzi depozyt obligacji i obsługuje transakcje na rynku wtórnym. Korzyścią z emisji obligacji komunalnych są relatywnie niskie koszty pozyskania środków, krótki czas potrzebny na pozyskanie środków, promocja emitenta na rynku kapitałowym i elastyczność programu emisyjnego. Warunkiem jest uzyskanie pozytywnej opinii Banku o zdolności kredytowej emitenta na podstawie złożonych wymaganych dokumentów. Kwota finansowania wynika z Ustawy o finansach publicznych i Prawa Bankowego, a wymagane zabezpieczenia z Ustawy o obligacjach; spłata następuje zgodnie z terminem wykupu określonym w obligacji, odsetki płatne są po zakończeniu kolejnych okresów odsetkowych. Wkrótce oferta banku dla jednostek samorządu terytorialnego zostanie rozszerzona o kredyty udostępniane ze środków Banku Rozwoju Rady Europy i Europejskiego Banku Inwestycyjnego. 8.6 Partnerstwo publiczno-prywatne Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) można zdefiniować jako partnerstwo, w którym administracja samorządowa oraz sektor prywatny realizują wspólne przedsięwzięcia, dzieląc się zarówno zyskiem jak i ryzykiem oraz odpowiedzialnością za podejmowaną działalność. Szersza definicja PPP obejmuje również współpracę administracji z organizacjami pozarządowymi (NGO). W ostatnim czasie powszechniejsze stały się tzw. partnerstwa trójsektorowe. Są to inicjatywy, w których władze, podmioty gospodarcze i NGO współpracują w celu rozwiązania złożonych problemów lokalnych i regionalnych oraz zapewnienia odpowiednich usług. W przypadku samorządu terytorialnego budowa i wdrożenie partnerstwa ma na celu prywatyzację sektora użyteczności publicznej w tym zakresie, w którym określone zadania mogą być wykonywane przez podmioty sektora prywatnego: np. budowa zakładu gospodarki odpadami. Rezultatem takiego partnerstwa powinno być uzyskanie lepszej jakości świadczonych usług. Dodatkowo dla samorządów, taka współpraca 69 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU oznacza ograniczenie zadań własnych jedynie do kontrolowania podmiotu prywatnego, szczególnie w zakresie wykorzystania przekazywanych środków. Komisja Europejska wyróżnia trzy podstawowe rodzaje partnerstwa publicznoprywatnego. Są to: - BOT (ang. Build-Operate-Transfer) - model zakłada, że udział inwestora prywatnego jest ograniczony do budowy i eksploatowania inwestycji (np. zakładu gospodarki odpadami) przez określony czas, a następnie przekazania jej (wraz z prawami do eksploatacji) władzom publicznym. Prywatny inwestor jest finansowany za pomocą subwencji z kasy samorządowej. Przez cały czas prawnym właścicielem inwestycji jest samorząd. - DBFO (ang. Design-Build-Finance-Operate) - w tym modelu przez czas trwania kontraktu inwestycja jest w zasadzie własnością inwestora prywatnego, który jest zobowiązany do znalezienia środków finansowych potrzebnych do jej zrealizowania. Koszt bieżącej eksploatacji (oraz np. spłata długów) jest pokrywany z samorządowej subwencji. Po określonym czasie - tak jak w BOT prawo własności przechodzi na władze. Główną zaletą modelu jest zdjęcie z samorządu ciężaru finansowania budowy inwestycji, a wadą - według KE - są skomplikowane procedury (przetargu, przekazania własności itp.). - BOO (ang. Build-Own-Operate) - ten model różni się od DBFO jednym ważnym szczegółem - inwestor prywatny ściąga opłaty z użytkowników inwestycji (np. składowiska); w ten sposób zbiera pieniądze na jej utrzymanie i ewentualną spłatę długów. W tym przypadku inwestor prywatny jest właścicielem inwestycji (na czas trwania kontraktu). Koncesja zdejmuje z samorządu wszystkie obciążenia finansowe. Istnieje kilka aspektów utrudniających realizację partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce. Są to m.in. niewystarczające ramy ustawodawcze i prawne oraz brak zdolności do organizowania przetargów i przyznawania zamówień. W chwili sporządzania Planu trwały prace nad kształtem ustawy o PPP. 8.7 Środki z Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych Z dniem 1 stycznia 2004 roku powstał przy Banku Gospodarstwa Krajowego Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych. Preferencyjne kredyty udzielane z Funduszu mają na celu umożliwienie gminom i ich związkom finansowanie kosztów przygotowania projektów inwestycji komunalnych, przewidzianych do współfinansowania z funduszy Unii Europejskiej. Do projektów tych zalicza się studium wykonalności inwestycji, analizę kosztów i korzyści oraz pozostałą dokumentację projektową, analizy, ekspertyzy i studia niezbędne do przygotowania realizacji inwestycji. Zasady funkcjonowania FRIK reguluje Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. (Dz. U. Nr 223, poz. 2218) o Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych, natomiast możliwości i wymagania względem uzyskania środków - Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 lutego 2004 r. (Dz.U. Nr 32, poz. 278) w sprawie warunków i trybu udzielania preferencyjnych kredytów ze środków Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych. Kredyt może być wypłacany jednorazowo lub w ratach. Udział własny kredytobiorcy powinien stanowić nie mniej niż 20% wartości przedsięwzięcia. Kwota kredytu nie może przekroczyć 500.000 złotych na jeden projekt (80% zaplanowanych kosztów netto), a okres kredytowania - 36 miesięcy. Na wniosek kredytobiorcy BGK może udzielić 70 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU karencji w spłacie kredytu do 18 miesięcy. Kredyt oprocentowany jest w wysokości 0,5 stopy redyskontowej weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez narodowy Bank Polski. Zabezpieczenie może stanowić weksel własny kredytobiorcy lub inne zabezpieczenia, zaproponowane przez kredytobiorcę. Do wniosku kredytobiorca powinien dołączyć następujące dokumenty: - opis planowanej inwestycji, określający w szczególności jej przedmiot, ostatecznych beneficjentów projektu, cel i oczekiwane efekty oraz szacunkową wartość inwestycji; - wyciąg z ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeśli dla danego obszaru plan został uchwalony; - wyciąg ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, jeżeli dla danego obszaru nie uchwalono planu zagospodarowania przestrzennego; - opinie banków prowadzących rachunki inwestora lub świadczących inne usługi bankowe, dotyczące współpracy z inwestorem; - zaświadczenie z właściwego zakładu ubezpieczeń społecznych o wypełnieniu obowiązków składkowych; - sprawozdania z wykonania budżetu za ostatnie dwa lata i za ostatnie pół roku przed złożeniem wniosku; - uchwałę budżetową na rok bieżący oraz prognozy dotyczące budżetu na trzy kolejne lata; - uchwałę o zaciągnięciu kredytu na sfinansowanie przygotowania projektu; - opinię właściwej dla inwestora Regionalnej Izby Obrachunkowej o zdolności do spłaty wnioskowanego kredytu; - oświadczenie inwestora o zobowiązaniach długoterminowych według tytułów dłużnych, a w tym z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji; - oświadczenie inwestora o możliwości uzyskania planowanej inwestycji z funduszy Unii Europejskiej. współfinansowania dla 71 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU SPIS LITERATURY I MATERIAŁÓW ARCHIWALNYCH Augustowski B. (red.), 1984, Pobrzeże Pomorskie, GTN Gdańsk Augustowski B., 1974, Rzeźba terenu, w: Jan Moniak (red.) Studium geograficzno-przyrodnicze i ekonomiczne województwa gdańskiego, GTN Gdańsk Diagnoza stanu i koncepcja ochrony środowiska przyrodniczo-kulturowego w województwie pomorskim, 2002, praca zbiorowa pod red. A. Kostarczyka i M. Przewoźniaka, Materiały do monografii przyrodniczej regionu gdańskiego Tom 8, Wyd. „Marpress”, Gdańsk Diagnoza stanu województwa pomorskiego, praca zbiorowa pod redakcja M. Dutkowskiego, Pomorskie Studia Regionalne, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 1999 Ekologiczno-krajobrazowe uwarunkowania lokalizacji elektrowni wiatrowych w północnej i centralnej części województwa pomorskiego, PROEKO, Biuro Projektów i Wdrożeń Proekologicznnych, Gdańsk, 2002 Herbich J., 1993, Prawnie chronione oraz zasługujące na ochronę obiekty przyrodnicze Ziemi Puckiej, w: Problemy ekologiczne Ziemi Puckiej – stan i środki zaradcze, 1993, Zbiór ekspertyz pod red. Marcina Plińskiego, Gdańsk, Krokowa Herbichowa M., 1979, Roślinność atlantyckich torfowisk Pobrzeża Kaszubskiego, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk Herbichowa M., Herbich J., 1993, Podstawy przyrodnicze, kierunki oraz potrzeby działań celem zachowania walorów przyrody Ziemi Puckiej, w: Problemy ekologiczne Ziemi Puckiej – stan i środki zaradcze, 1993, Zbiór ekspertyz pod red. Marcina Plińskiego, Gdańsk, Krokowa II Polityka Ekologiczna Państwa, Warszawa, 2001 Jankowska H., Łęczyński L., 1993, Geologia i geomorfologia, w: Zatoka Pucka, red. K. Korzeniewski, Gdańsk Kompleksowe zagospodarowanie odpadów komunalnych dla KZG we Władysławowie, 1999, Arka Konsorcjum (kilka tomów) Kondracki J., 1998, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa Kontrakt wojewódzki, województwo pomorskie, Warszawa, 2001 Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, Państwowy Instytut Geologiczny, Zakład Geologii i Hydrologii Inżynierskiej, Warszawa, 2000 Monitoring pomorski - społeczeństwo, gospodarka przestrzeń, zeszyty nr 1,2 (3)/2000, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 2000 Narodowa strategia edukacji ekologicznej, Ministerstwo Środowiska, 1998 Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000 - 2006; Ministerstwo Środowiska, 2000 NATURA 2000 Europejska sieć ekologiczna, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 Ochrona przyrody w regionie gdańskim, 1995, red. M. Przewoźniak, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań Ochrona środowiska w województwie pomorskim w 2000 r., Urząd Statystyczne w Gdańsku, Gdańsk, 2000 Opracowanie ekofizjograficzne do planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, praca zbiorowa pod redakcja T. Czochańskiego, Pomorskie Studia Regionalne, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 2001 Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, Departament Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 2002 Pobrzeże Pomorskie, 1984, red B. Augustowski, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010, 72 Program Ochrony Środowiska Miasta HELU Półwysep Helski – przyrodnicze podstawy rozwoju, 1995, red. E. Gerstmannowa, IOŚ, Warszawa Problemy ekologiczne Ziemi Puckiej – stan i środki zaradcze, 1993, Zbiór ekspertyz pod red. Marcina Plińskiego, Gdańsk, Krokowa Program ochrony wód Zatoki Puckiej i Morza Bałtyckiego, materiał koncepcyjny, styczeń 2003 Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 -2010, Ministerstwo Środowiska 2002 Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego, WIOŚ, Gdańsk, 2000 Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego, WIOŚ, Gdańsk, 2001 Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego, WIOŚ, Gdańsk, 2002 Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, praca zbiorowa pod redakcją F. Pankau, Pomorskie Studia Regionalne, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 2002 Rocznik statystyczny województwa pomorskiego 2001, Urząd Statystyczny w Gdańsku, Gdańsk, 2001 Stan środowiska przyrodniczego, Monitoring pomorski 2(3)/2000, J. Czochański., M. Kubicki, Gdańsk, 2000 Strategia rozwoju gospodarczego Powiatu Puckiego, 2000 Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego, 2000 Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 1998 Tomczak A., 1993, W sprawie uwarunkowań powstania Półwyspu Helskiego, jego ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska, w: Problemy ekologiczne Ziemi Puckiej – stan i środki zaradcze, 1993, Zbiór ekspertyz pod red. Marcina Plińskiego, Gdańsk, Krokowa Województwa nadmorskie w inicjatywie wspólnotowej INTERREG, Pomorskie Studia Regionalne, Departament Rozwoju o Przestrzennego i Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 2001 Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Instytut Ochrony Środowiska, Zakład Polityki Ekologicznej, 2002 Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku, Ministerstwo Gospodarki, 2000 Założenia programowe zintegrowanej gospodarki ściekowej i odpadowej dla obszaru Półwyspu Helskiego, miasta Pucka i Władysława oraz gminy Puck, październik 2002 73
