Program Ochrony Środowiska - Biuletyn Informacji Publicznej
advertisement
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 1. WSTĘP 1.1. FORMALNO-PRAWNE PODSTAWY WYKONANIA OPRACOWANIA „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski” (zwany dalej „Programem”) został sporządzony jako realizacja ustaleń ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku „Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. nr 62 poz. 627), która w artykułach 17 i 18 wprowadza obowiązek opracowania programów na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym. 1.2. MERYTORYCZNE PODSTAWY WYKONANIA OPRACOWANIA Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski opracowany został zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku „Prawo Ochrony Środowiska” (Dz. U. Nr 62 poz. 627), czyli zgodnie z przepisami nowego prawa o ochronie środowiska, a w szczególności: „Art. 14. 1. Polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności: 1) cele ekologiczne, 2) priorytety ekologiczne, 3) rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, 4) środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. 2. Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na 4 lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Art. 17. 1. Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając wymagania, o których mowa w art. 14. 2. Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez organ wykonawczy jednostki wyższego szczebla lub ministra właściwego do spraw środowiska. 3. W miastach, w których funkcje organów powiatu sprawują organy gminy, program ochrony środowiska obejmuje działania powiatu i gminy. Art. 18. 1. Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy. 2. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.” Ponadto Program oparty został o „Strategię zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 roku”, „Politykę ekologiczną państwa” na lata 2002-2006, „II Politykę ekologiczną państwa” oraz sporządzony do niej „Program wykonawczy”, „Program ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego”, a także „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kamieńskiego”. 1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Ponadto do opracowania „Programu” wykorzystano następujące materiały: II Polityka Ekologiczna Państwa, RM, Warszawa, czerwiec 2000, www.mos.gov.pl, Indeks aktów prawnych związanych z ochroną środowiska w Polsce, Instytut Ochrony Środowiska, www.ios.edu.pl, Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terytorium Polski, RM, Warszawa, 1999, Założenia polityki transportowej państwa na lata 2000-2015, PSM S.C,Warszawa, 1999, www.psm.pl, Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego, RBGPWZ, Szczecin, październik 2002, www.rbgp.pl, Raport o Stanie Środowiska w Województwie Zachodniopomorskim w 2001 roku, WIOŚ, Szczecin 2002, www.wios.szczecin.pl, Plan Zagospodarowania Przestrzennego, RBGPWZ, Szczecin, czerwiec 2002, www.rbgp.pl, Strategia Rozwoju Gospodarczego Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015, Szczecin 2000, www.rbgp.pl, Strategia rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich województwa zachodniopomorskiego w latach 2002-2015, RCDRRiOW Barzkowice, ODR Koszalin, Koszalin 2002, Koncepcja międzynarodowych tras rowerowych w województwie zachodniopomorskim, Szczecin, listopad 2002, Przez edukację do zrównoważonego rozwoju, Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, MŚ, Warszawa, 2001, Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, MŚ, Warszawa, grudzień 2002, Rocznik statystyczny województwa zachodniopomorskiego, Urząd Statystyczny w Szczecinie, grudzień 2002 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski, Waloryzacja przyrodnicza gminy Kamień Pomorski, BKP Szczecin, 1996, Plan Rozwoju Lokalnego na lata 2004-2006, Kamień Pomorski 2004, Strategia Rozwoju Gminy Kamień Pomorski, Kamień Pomorski, Maj 1998, Koncepcja Rozwoju Urbanistycznego Miasta Kamień Pomorski, Afix Szczecin, 2003, Plan gospodarki odpadami dla Celowego Związku Gmin CZG R-XXI z siedzibą w Nowogardzie, Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. w Gorzowie Wielkopolskim, Nowogard, grudzień 2003, Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kamieńskiego, NFOŚ-ZTUK, Szczecin 2004, Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Kamieńskiego, NFOŚ-ZTUK, Szczecin 2004, Kaliciuk J., Staszewski A. "Ostoje ptaków w polskiej części Zalewu Szczecińskiego", Zachodniopomorskie Towarzystwo Ornitologiczne, Szczecin, 1997, Materiały promocyjne i informacyjne gminy, Informacja o gminie www.kamienpomorski.pl 2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 1.3. SPOSÓB I ZAKRES UWZGLĘDNIANIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA W PROGRAMIE OCHRONY ŚRODOWISKA NA SZCZEBLU LOKALNYM I REGIONALNYM Struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”, a więc powinna zawierać co najmniej następujące rozdziały: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszanie materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin), poprawa jakości środowiska (ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami, hałas, pola elektromagnetyczne, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, poważne awarie, ochrona przyrody i bioróżnorodności), narzędzia i instrumenty realizacji programu (wzmocnienie instytucjonalne, ramy prawa – w zakresie prawa lokalnego i decyzji organów samorządowych, planowanie przestrzenne, powiązania formalne i merytoryczne z analogicznym programem niższego i wyższego szczebla administracyjnego w celu zapewnienia regionalnej spójności programów, mechanizmy finansowania ochrony środowiska, dostęp do informacji i udział społeczeństwa), współpraca przygraniczna (dla województw, powiatów i gmin przygranicznych), harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu (terminy realizacji, wielkość nakładów i źródła finansowania, jednostki odpowiedzialne za ich wykonanie), kontrola realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu). Powyższa struktura na charakter ramowy i może być modyfikowana w zależności od warunków lokalnych. Ponadto jest oczywistym, że programy wojewódzkie powinny być obszerniejsze niż powiatowe i gminne, natomiast ich szczegółowość powinna być adekwatna do kompetencji organów szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego. Program ochrony środowiska dla Gminy Kamień Pomorski powinien składać się z następujących części: zadań własnych (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy), zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom powiatowym, wojewódzkim, bądź centralnym). 3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy. Jest rzeczą niezbędną, aby do prac nad programem ochrony środowiska były włączone wszystkie właściwe ze względu na zasięg swojej działalności instytucje, związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym oraz przedsiębiorstwa odziaływujące na środowisko, a także przedstawiciele społeczeństwa. W tym ostatnim przypadku rozumie się, że są to organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego i ekologiczne organizacje pozarządowe, działające na terenie gminy. Program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z: miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, lokalnymi planami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w wodę, zaopatrzenia w energię, itd., planem gospodarki odpadami, sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach, obejmującym teren gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony wód, jeśli takie programy (dla obszarów obejmujących teren gminy) zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony środowiska (zgodnie z tą ustawą naprawcze programy ochrony powietrza opracowuje się dla obszarów, gdzie zostaną stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, natomiast programy ochrony wód – dla wchodzących w skład dorzeczy obszarów, na których nie są osiągnięte wymagane poziomy jakości wód). 1.4. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski sporządza się, podobnie jak politykę ekologiczną państwa na okres 4 lat (2004-2008). Ponadto w Programie zasygnalizowano działania długofalowe w perspektywie do roku 2015. Program Ochrony Środowiska określa cele ekologiczne, priorytety, harmonogram działań proekologicznych oraz źródła finansowania niezbędne do osiągnięcia postawionych celów. Celem niniejszego opracowania jest stworzenie Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski, którego realizacja doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, do efektywnego zarządzania środowiskiem oraz zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa Unii Europejskiej. Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, ustala cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, odnoszące się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Przy tworzeniu Programu przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia w pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyspieszającego 4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski rozwiązywanie zagadnień techniczno-ekonomicznych, związanych z przyszłymi projektami. Ponadto celami Programu Ochrony Środowiska są: rozpoznanie stanu istniejącego i przedstawienie propozycji zadań niezbędnych do kompleksowego rozwiązania problemów ochrony środowiska (zadania te w większości stanowią zadania własne), wyznaczenie hierarchii ważności poszczególnych inwestycji (ustalenie priorytetów), przedstawienie rozwiązań technicznych, analiz ekonomicznych, formalnoprawnych dla proponowanych działań proekologicznych, wyznaczenie optymalnych harmonogramów realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych ze wskazaniem źródeł finansowania. Program wspomaga dążenie do uzyskania w gminie sukcesywnego z roku na rok ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a dowodów jego osiągania dostarcza ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo (według nowej ustawy co 2 lata). 1.5. POLITYKA, CELE I ZADANIA W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA 1.5.1. POLITYKA, CELE I ZADANIA POWIATOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Kamieńskiego określone zostały priorytetowe cele, które będą osiągnięte poprzez realizację określonych w powyższym dokumencie zadań. Cele te wynikają z wytycznych, określonych w II polityce ekologicznej państwa oraz w Programie Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego. Cele priorytetowe programu powiatowego: Cel 1. „Gorące punkty" – minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko w skali powiatu, działania realizujące ten cel obejmują zarówno ochronę powietrza, powierzchni ziemi, zasobów wodnych. Cel 2. Gospodarka wodna - zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, zwiększenie zasobów w zlewniach oraz ochrona przed powodzią. Cel 3. Gospodarka odpadami - zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego systemu ich wykorzystania i unieszkodliwiania. 5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Cel 4. Poprawa jakości środowiska (powietrze, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne) - zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową, zminimalizowanie uciążliwego hałasu i ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym. Cel 5. Racjonalizacja użytkowania surowców - racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych. Cel 6. Ochrona powierzchni ziemi i ochrona wybrzeża - ochrona przed degradacją, rekultywacja terenów zdegradowanych. Cel 7. Racjonalne użytkowanie zasobów przyrodniczych - zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności oraz rozwoju zasobów leśnych. Cel 8. Przeciwdziałanie poważnym awariom - ochrona przed poważnymi awariami oraz sprostanie nowym wyzwaniom, czyli zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego. Cel 9. Zwiększenie świadomości społecznej - edukacja ekologiczna. Cel 10. Monitoring środowiska - zbudowanie systemu monitoringu i oceny środowiska, dostosowanego do wymagań i standardów UE. Powyższe cele są obligatoryjne dla Gminy Kamień Pomorski. Limity racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kamieńskiego”, w oparciu o wytyczne polityki ekologicznej państwa oraz Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego, określa limity, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska. Gmina Kamień Pomorski przyjęła wspomniane limity jako poziom wielkości w swoim obszarze działania. Zapisy dotyczące tych limitów brzmią: Zasoby wodne Limit gminny, podobnie jak powiatowy szacuje się na wielkość 20% w zakresie zmniejszenia wodochłonności w produkcji. Jest to podyktowane średniooszczędnymi technologiami stosowanymi w produkcji i w najbliższym czasie, czyli do 2010 roku, nie przewiduje się nagłego zmniejszenia zużycia produkcji. Materiałochłonność W gminie Kamień Pomorski wskaźnik zmniejszenia materiałochłonności zakłada się na poziomie 30%. Jest to związane z restrukturyzacją parku maszynowego i zmianami w asortymentach produkcji, które to czynniki systematycznie się zmieniają na korzyść środowiska. 6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Energia Na poziomie gminy zakłada się zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o 25%. Jest to podyktowane wprowadzeniem nowych rozwiązań technologicznych o znacznie mniejszym zużyciu energii. Przedsiębiorstwa energetyczne zobowiązane są do zwiększenia udziału ilości energii elektrycznej, wytworzonej w źródłach niekonwencjonalnych i odnawialnych do 7,5% w 2010 r. w wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej (Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15.12.2000 r. w sprawie obowiązku zakupu energii elektrycznej ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz zakresu tego obowiązku - Dz. Ust. Nr 122). Odpady przemysłowe Zakłada się zwiększenie wykorzystania odpadów przemysłowych do celów gospodarczych do 30%. Surowce wtórne Zakłada się, że do końca 2008 - 100% mieszkańców gminy, objętych zostanie zorganizowanym systemem odbioru odpadów komunalnych; przy czym limity gminne zakładają następujący odzysk: 60% dla szkła, 55% dla papieru i kartonu, 50% dla metalu, 20% dla tworzyw sztucznych (tylko recykling mechaniczny i chemiczny), 50-60% odpadów ulegających biodegradacji, 5060% odpadów opakowaniowych. Ładunki zanieczyszczeń do wód Zakłada się, że ładunki zanieczyszczeń do wód będą musiały spełniać wymogi Unii Europejskiej w tym zakresie. Emisja substancji do powietrza Na poziomie gminy przyjęto ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 30%, tlenków azotu o 20%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z roku 1990. Poziom zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunikacyjnych będzie również malał, przy założeniu udrożnienia sieci komunikacyjnej oraz wsparcia działań na rzecz rozwoju transportu publicznego. 1.5.2. POLITYKA, CELE I ZADANIA W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY KAMIEŃ POMORSKI Podstawowe cele polityki ekologicznej gminy wynikają z Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kamieńskiego. Cele pośrednie wynikają z innych opracowań szczegółowych, takich jak Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, waloryzacja przyrodnicza gminy oraz innych opracowań szczegółowych. 7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski CELE I ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KAMIEŃ POMORSKI, WYNIKAJĄCE Z PROGRAMU OCHRONY SRODOWISKA DLA POWIATU KAMIEŃSKIEGO Cel 1. Gorące punkty Likwidacja lub modernizacja instalacji nie spełniających wymagań ochrony środowiska. Opracowanie programu ochrony zlewni rzeki Wołczenicy. Opracowanie programu zaopatrzenia w wodę pasa nadmorskiego. Cel 2. Gospodarka wodna Opracowanie bilansów wodno-gospodarczych wraz z uwzględnieniem zasobów dyspozycyjnych wód powierzchniowych i podziemnych (prawostronna zlewnia rzeki Dziwny - Wołczenica i Świniec). Opracowanie programu zaopatrzenia w wodę pasa nadmorskiego (zasięg terytorialny obejmuje gminy zagrożone deficytem, m.in. Kamień Pomorski). Ustanowienie zlewni rzeki Wołczenicy z Grzybnicą jako zlewni wód wysokiej jakości, opracowanie programu uporządkowania gospodarki ściekowej (ochrona wód rzeki Wołczenicy z Grzybnicą, które stanowią potencjalne źródło zaopatrzenia w wodę północno-zachodniej części pasa nadmorskiego). Realizacja programu oczyszczania ścieków z zakładów produkcyjnych używających w procesie produkcji substancji niebezpiecznych – modernizacja i budowa oczyszczalni ścieków wraz z systemem kanalizacji. Modernizacja oczyszczalni ścieków oraz budowa systemu sieci kanalizacyjnej. Poprawa jakości wody pitnej – modernizacja istniejących stacji uzdatniania wody i budowa nowych. Cel 3. Gospodarka odpadami Realizacja Planu Gospodarki Odpadami dla CZG R XXI . Cel 4. Poprawa jakości środowiska (powietrze, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne) Utworzenie bazy danych o emisji zanieczyszczeń do powietrza inwentaryzacja źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza. ograniczenie emisji hałasu do środowiska – współpraca ze starostwem w trakcie opracowywania programów ograniczenia lub wyeliminowania emisji hałasu do środowiska oraz ochrony przed hałasem. Ocena zagrożenia - Inwentaryzacja i kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego. 8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Cel 5. Racjonalizacja użytkowania surowców Ochrona złóż kopalin przed trwałym zainwestowaniem i zalesianiem oraz niekontrolowaną eksploatacją (Weryfikacja stanu zagospodarowania złóż kopalin). Zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznanych i eksploatowanych złóż. Opracowanie programu rozwoju energetyki, opartej o surowce odnawialne. Cel 6. Ochrona powierzchni ziemi i ochrona wybrzeża Rekultywacja gleb zdegradowanych – inwentaryzacja degradacji gleb oraz opracowanie programu rekultywacji, w tym inwentaryzacja degradacji gleb oraz opracowanie programu rekultywacji gleb. Ochrona gleb przed erozją (Program zalesień dla gleb erodowanych). Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych i aktualnie eksploatowanych w granicach ich oddziaływania z uwzględnieniem zasady ochrony i racjonalnego użytkowania różnorodności biologicznej. Cel 7. Racjonalne użytkowanie zasobów przyrodniczych Opracowanie planów ochrony rezerwatów przyrody, znajdujących się na terenie gminy. Utworzenie nowych obszarów chronionych. Wytyczenie obszarów NATURA 2000. Dostosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych - opracowanie programu udostępnienia i zagospodarowania lasów do celów rozwoju turystyki i wypoczynku, regeneracji zdrowia, edukacji ekologicznej. Zalesienia gruntów wyłączonych z użytkowania rolniczego, opracowanie zasad dotyczących zalesiania gruntów porolnych wyłączonych z użytkowania rolniczego. Cel 8. Przeciwdziałanie poważnym awariom Zwiększenie bezpieczeństwa przewozów substancji niebezpiecznych Kontrola przewozów substancji niebezpiecznych, stanu technicznego pojazdów oraz czasu pracy kierowców - wyznaczenie optymalnych tras przewozu substancji niebezpiecznych oraz stworzenie stanowisk postojowych i parkingów dla pojazdów przewożących substancje niebezpieczne. Współpraca transgraniczna w zakresie informowania o zagrożeniach i prowadzenia akcji ratowniczych, stworzenie systemu informacji o zagrożeniach transgranicznych, podpisanie polsko-niemieckich umów o wspieraniu w akcjach ratowniczych i wspólnych ćwiczeniach. 9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Cel 9. Zwiększenie świadomości ekologicznej – edukacja ekologiczna Utworzenie w urzędach administracji publicznej systemów gromadzenia i upowszechniania informacji o środowisku- tworzenie systemów elektronicznych baz danych. Opracowanie systemu udostępniania danych społeczeństwu. Prowadzenie szkoleń, konkursów, promocja wydawnictw w zakresie edukacji ekologicznej. Opracowanie programu badawczo – obserwacyjnego najbliższego otoczenia. działalność w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. Praktyczne zapoznanie się z zasadami ochrony środowiska, Stworzenie internetowej mapy problematyki dotyczącej ochrony środowiska- racjonalne korzystanie z oferty edukacyjnej. Wprowadzenie „Małych projektów ekologicznych”- rozstrzygnięcia problemów lokalnych w gminie. Rozwój sieci regionalnych ośrodków edukacji ekologicznej. Szkolenia w zakresie opracowywania wniosków o uzyskanie funduszy pomocowych. . Informowanie społeczeństwa o stanie środowiska - rozpowszechnianie informacji objętych państwowym monitoringiem środowiska za pośrednictwem publicznych sieci telekomunikacyjnych – Internet. Cel. 10. Monitoring środowiska Monitoring i ocena jakości powietrza, system monitoringu emisji zanieczyszczeń do środowiska. Monitoring i ocena jakości wód powierzchniowych i podziemnych, system monitoringu zanieczyszczeń odprowadzanych do wód. Monitoring hałasu. Monitoring przyrody – opracowanie i wdrożenie monitoringu dla różnych form ochrony przyrody. 10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY KAMIEŃ POMORSKI 2.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA – POŁOŻENIE, POWIĄZANIA, PARAMETRY Gmina Kamień Pomorski jest gminą miejsko-wiejską. Pod względem geograficznym położona jest w pasie nadmorskim, w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego. Pomimo położenia w pasie nadmorskim, gmina nie posiada bezpośredniego dostępu do Morza Bałtyckiego. Odległość do morza (mierzona od miasta Kamień Pomorski) wynosi 6 km. Pod względem administracyjnym, gmina położona jest na terenie województwa zachodniopomorskiego oraz Powiatu Kamieńskiego. Gmina Kamień Pomorski graniczy z następującymi gminami: od zachodu – z gminą Wolin, od południa - z gminą Golczewo, od wschodu - z gminą Świerzno oraz od północy - z gminą Dziwnów. Powierzchnia gminy Kamień Pomorski wynosi 208,57 km 2, co stanowi 0,009% powierzchni regionu zachodniopomorskiego. Wg danych ewidencyjnych, powierzchnia miasta Kamień Pomorski wynosi 1.075 ha. Miasto Kamień Pomorski, które jest głównym ośrodkiem administracyjnym gminy, pełni jednocześnie funkcję stolicy powiatu. Rys. nr 2.1.1. Położenie gminy na terenie Powiatu Kamieńskiego Na podstawie: Wojewódzki Ośrodek Informatyki – Terenowy Bank Danych w Szczecinie Odległość, dzieląca Kamień Pomorski od Szczecina - stolicy województwa wynosi 90 km. Miasto Kamień Pomorski jest ośrodkiem subregionalnym i ponadgminnym, zapewniającym obsługę dla całego obszaru. Posiada ono status uzdrowiska, co czyni go obszarem szczególnie chronionym. 11 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Ze względu na swoje położenie jest głównym ośrodkiem administracyjnym ludności żyjącej w rejonie Zalewu Kamieńskiego, rzeki Dziwny, Świńca z Niemicą i Wołczenicy z Grzybnicą. Poza tym na terenie Kamienia Pomorskiego zlokalizowane są obiekty, związane infrastrukturą społeczną o znaczeniu ponadlokalnym: szpital, szkoły ponadgimnazjalne, obiekty, pełniące funkcję upowszechniania kultury, itp. Poziom wyposażenia miasta powiatowego ma duży wpływ na stopień zaspokojenia mieszkańców, zarówno w sferze komunikacji, urządzeń o charakterze publicznym i komercyjnym oraz w zakresie kultury. W skład gminy miejsko-wiejskiej wchodzi miasto Kamień Pomorski oraz 21 następujących sołectw: Benice, Buszęcin, Chrząstowo, Chrząszczewo, Dusin, Grabowo, Grębowo, Górki Pomorskie, Jarszewo, Jarzysław, Kukułowo, Połchowo, Rekowo, Rozwarowo, Rzewnowo, Skarchowo, Stawno, Strzeżewo, Szumiąca, Trzebieszewo, Wrzosowo. Tabela nr 2.1.1.: Podział administracyjny i ludność gminy miejscowości wyszczególnienie Ludność sołectwa powierzchnia w km2 ogółem na 1 km2 Gmina Kamień Pomorski 209 43 21 14.960 70 Powiat Kamieński 1007 153 75 49.015 48 Na podstawie: dane uzyskane w Urzędzie Miejskim (stan na 31.12.2002) 2.2. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA Demografia wyszczególnienie Gmina Kamień Pomorski małżeństwa 66 Tabela nr 2.2.1. Ruch naturalny ludności uroZgony przymałdzenia ogółem w tym rost żeńżywe niemo nastwa -wląt turalny w liczbach bezwzględnych 163 128 35 4,5 urodzenia żywe Zgony na 1000 ludności 11,0 8,6 przyrost naturalny 2,4 Na podstawie: dane US Szczecin (stan na koniec grudnia 2002) Wyszczególnienie ogółem Gmina Kamień Pomorski 193 Tabela nr 2.2.2. Migracje ludności Napływ Odpływ z ze Zza Ogółem do na miast wsi granicy miast wieś 92 101 207 125 82 Na podstawie: dane US Szczecin 12 saldo migracji Za granicę - -14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Obsługa ludności Obsługa ludności na terenie gminy zapewniona jest praktycznie w każdej dziedzinie. Głównym ośrodkiem administracyjnym jest miasto Kamień Pomorski, gdzie znajdują się urzędy administracji publicznej i samorządowej. W zakresie oświaty obsługę zapewniają placówki oświatowe różnego szczebla. Szkolnictwo podstawowe stanowią 2 jednostki publiczne. Na terenie gminy działa 1 gimnazjum, 6 szkół ponadgimnazjalnych oraz 2 placówki przedszkolne. W zakresie opieki zdrowotnej obsługę ludności zapewnia szpital powiatowy w Kamieniu Pomorskim oraz 1 przychodnia, 9 prywatnych praktyk lekarskich oraz 2 apteki. W zakresie kultury obsługę zapewnia dom kultury oraz świetlice wiejskie, a także biblioteki. Nad bezpieczeństwem mieszkańców czuwa policja (komenda powiatowa) oraz straż pożarna (komenda powiatowa oraz jednostki ochotnicze). Zatrudnienie i bezrobocie Tabela nr 2.2.3. Pracujący w gospodarce narodowej (stan na 31.12.02) Wyszczególnienie liczba pracujących Ogółem 2182 w tym kobiety 1248 rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybołóstwo i rybactwo 38 przemysł i budownictwo 347 usługi rynkowe 540 usługi nierynkowe 1257 Na podstawie: dane US Szczecin Tabela nr 2.2.2. Liczba bezrobotnych (stan na koniec grudnia 2003) Ogółem Zamieszkali na wsi Wskaźnik wyszczególnienie Razem Kobiety Razem Kobiety Bezrobocia Gmina Kamień Pomorski 1 926 1 005 780 413 20,6 % POWIAT 6 225 3 387 3 522 1 947 20,4 % KAMIEŃSKI Na podstawie: dane Powiatowego Urzędu Pracy w Kamieniu Pomorskim 2.3. INFRASTRUKTURA GOSPODARCZA Gospodarka Tabela nr 2.3.1.: Podmioty gospodarki narodowej wg sekcji EKD na terenie Gminy Kamień Pomorski Wyszczególnienie Ilość rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 34 Przemysł 110 Budownictwo 239 handel i naprawy 560 hotele i restauracje 110 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 97 Obsługa nieruchomości i firm, nauka 217 Ochrona zdrowia i opieka społeczna 120 Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna 112 i indywidualna pozostałe sekcje 107 Na podstawie: dane US Szczecin (stan na koniec grudnia 2002) FIRMY, MAJĄCE WPŁYW NA JAKOŚĆ ŚRODOWISKA 13 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski (HAŁAS, POWIETRZE, GLEBY) Kopalnia Ropy Naftowej - Kamień Pomorski, Uzdrowisko Kamień Pomorski Sp. z o.o., Szczecińska Centrala Nasienna – Oddział w Kamieniu Pomorskim, P.H. Adamczak E i G S.C. – Kamień Pomorski, PKS Baza Transportowa – Kamień Pomorski Zakład Transportowy i Budowlany – Derylak Janusz i Iwona Kamień Pomorski, Zakład Usługowo – Handlowy (rozbiórka wraków samochodowych) Gawron Agnieszka, Kamień Pomorski. 3. STAN ŚRODOWISKA 14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 3.1. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE, JEGO ZASOBY I ZAGROŻENIA 3.1.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Regionalizacja fizyczno-geograficzna Pod względem fizyczno-geograficznym, gmina Kamień Pomorski położona jest na obszarze należącym do regionu: prowincji: Niż Środkowoeuropejski, podprowincji: Pobrzeże Południowobałtyckie, makroregionu: Pobrzeże Szczecińskie, mezoregionu: Równina Gryficka. Regionalizacja geobotaniczna Wg podziału geobotanicznego Polski, gmina Kamień Pomorski leży w obrębie: Państwo: Holarktyka, Obszar: Euro-Syberyjski, Prowincja: Niżowo-Wyżynna Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich, Kraina: Nizina Szczecińska, Pobrzeże Bałtyckie. Regionalizacja zoograficzna Zgodnie z regionalizacją gmina Kamień Pomorski należy do: Prowincja: Europejsko-Zachodnio Syberyjska Palearktyka, Kraina: Południowobałtycka, Dzielnica: Bałtycka. 3.1.2. GEOLOGIA I GEOMORFOLOGIA Decydujący wpływ na obecny kształt powierzchni gminy miały zlodowacenia bałtyckie oraz północnopolskie. Na terenie gminy dominują utwory czwartorzędu. Utwory te wykazują skomplikowaną budowę geologiczną pod względem strukturalnym i litologicznym. Na obszarze gminy dominują piaski, iły, mułki, gliny zwałowe, kemy, torfy, kreda, gytia. Rzeźba terenu dzisiejszej gminy ukształtowana została w stadiale pomorskim ostatniego zlodowacenia, w plejstocenie, zaraz po ustąpieniu lodowca (we wczesnym holocenie). Na obszarze tym występuje krajobraz równin morenowych. Dlatego też dominują tu utwory geologiczne, stanowiące gliny zwałowe oraz utwory sandrowe i piaski rzeczne tarasów akumulacyjnych. Pod względem rzeźby powierzchni, gmina jest dość urozmaicona. Krajobraz, ukształtowany przez ostatni lodowiec, wciąż się zmienia. Utwory lodowcowe modelowane były przez wiatry i wody, zalewane tereny stopniowo zamieniały się w bagna i torfowiska. W krajobrazie gminy dominują pasma wzniesień moreny czołowej i dennej. 3.1.3. ZASOBY NATURALNE 15 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Na terenie gminy występują złoża surowców naturalnych, które w znaczący sposób wpływają na rozwój gospodarczy regionu. Część złóż jest już wyeksploatowana, część jest eksploatowana obecnie, niektóre złoża są tylko zidentyfikowane (nie prowadzi się tam eksploatacji m.in. z powodu położenia w okolicy obszarów chronionych, a także z braku środków finansowych). Najważniejsze surowce, których występowanie udokumentowano na terenie gminy Kamień Pomorski zestawiono w tabeli. Tabela nr 3.1.3.1 Zasoby surowców naturalnych w gminie Kamień Pomorski Rodzaj surowca lokalizacja złoża ropa naftowa Wyspa Chrząszczewska, Rekowo. gaz ziemny Wrzosowo torfy Rekowo, Kamień Pomorski, Dolina Grzybnicy i Skarchowej, Dolina Świńca, Buszęcin, jezioro Śniatowskie, Wyspa Chrząszczewska. wody Rekowo, Wrzosowo. zmineralizowane kruszywa naturalne Strzeżewko, Chrząstowo, Benice, Borucin, Benice-Koplino, Grębowo, Skarchowo. solanka i borowina Kamień Pomorski (Edward II), Wyspa Chrząszczewska. gytia Dolina Grzybnicy. Na podstawie: Program Ochrony Środowiska Powiatu Kamieńskiego Surowce mineralne Na terenie gminy (Wyspa Chrząszczewska i rejon Rekowa) eksploatowane jest złoże ropy naftowej "Kamień Pomorski". W rejonie Wrzosowa występują złoża gazu ziemnego (nieeksploatowane), zasoby udokumentowane wynoszą 600 mln m3. Wody zmineralizowane eksploatowane są w Uzdrowisku Kamień Pomorski (nowe ujęcie odwiercono w Dziwnówku). W obszarze gminy występowanie wód zmineralizowanych (zasolonych), stwierdzono także w rejonie Rekowa oraz w rejonie Wrzosowa. Złoża torfu borowinowego eksploatowane są w rejonie Kamienia Pomorskiego - zasoby udokumentowane wynoszą 108.6 tys. m3. Potencjalną bazę stanowi cały obszar doliny Świńca (zasoby szacuje się na 14 mln m 3). Do dużych złóż zalicza się także torfowisko Rekowo (1 500 ha i zasoby 6.5 mln m 3) oraz torfowisko w dolinie Grzybnicy i Skarchowej (ok. 2 500 ha i zasoby 12 mln m3). Możliwość podjęcia eksploatacji dla potrzeb ogrodnictwa (uprawy hydroponiczne) i rolnictwa (nawożenie, wysokobiałkowe dodatki paszowe) występuje w ujściu doliny Grzybnicy (gytia). Mniejsze złoża torfowe i torfowo - gytiowe występują w rejonie Buszęcina, rynnie jeziora Śniatowskiego, rejonie Żółcina, Wrzosowa i na Wyspie Chrząszczewskiej. Baza surowcowa kruszyw naturalnych i surowców ilastych jest niewielka. Brak złóż udokumentowanych. 16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Za obszary perspektywiczne można uznać rejony: Borucina, Chrząstowa, Benic, Grębowa i Skarchowa. Istnieje możliwość udokumentowania niewielkich złóż dla potrzeb lokalnych. Surowce balneologiczne Na terenie miasta Kamień Pomorski występują dwa istotne w lecznictwie surowce: solanka i borowina. Ich zasoby, jakość oraz ochrona, decydują o powodzeniu rozwoju funkcji uzdrowiskowej. Pod względem ilościowym, zasoby surowców balneologicznych Kamienia Pomorskiego, szacowane są na dziesiątki, a nawet na setki lat, przy obecnym poziomie eksploatacji. Nieco trudniej będzie zapewnić jakość surowców. Borowinie zagrażają ścieki komunalne, które sporadycznie napływają rowami. Natomiast solance grożą infiltracje powierzchniowe, w tym ścieków gospodarczych. Solanka zalega prawie pod całym miastem, zatem głębokie wykopy pod wznoszone budowle, mogą czasami zniszczyć warstwę izolacyjną skalną. Solanka - Na terenie Kamienia Pomorskiego jest czynny jeden odwiert ("Edward II"), położony w pobliżu zakładu balneologicznego. Otwór całkowicie pokrywa zapotrzebowanie na solankę i mógłby dać więcej, gdyby było to potrzebne. Pod miastem i w jego okolicach, stwierdzono liczne i obfite solanki, między innymi na Wyspie Chrząszczewskiej. Obecnie nie ma zapotrzebowania na eksploatację. Borowina - Bardzo duża ilość borowiny występuje na terenie miasta, w odległości 200 m od sanatorium. Charakterystyka złoża jest następująca: 60 ha powierzchni, 108 tys. m3 zasobów, typ torfu niski trzcinowo - turzycowy. Poza złożem w Kamieniu Pomorskim, w najbliższej okolicy stwierdzono występowanie torfowisk z zawartością surowca borowinowego (Wyspa Chrząszczewska). Zasady eksploatacji bogactw naturalnych Przepisy ochrony środowiska nakładają dość ścisłe rygory na eksploatację zasobów przyrodniczych. W odniesieniu do Kamienia Pomorskiego najistotniejszym bogactwem naturalnym są surowce balneologiczne. Ich eksploatacja musi być ujęta w ścisłe ramy. Perspektywicznym dla pozyskania surowców ilastych, dla potrzeb produkcji ceramiki budowlanej, jest rejon wsi Radawka, okolice Giżkowa i Jarzysławia oraz Świńca. W rejonie Niemica - Benice występuje udokumentowane złoże syderytowych rud żelaza, zasoby pozabilansowe, nieopłacalne do wydobywania. 3.1.4. GLEBY Gleby wysokiej jakości zajmują około 19 % powierzchni ogólnej użytków rolnych. Gleby tego kompleksu, w największych areałach, występują w środkowej części gminy. Na terenie miasta występuje kolizja pomiędzy funkcją rolniczą a miejską. 17 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 3.1.5. HYDROGEOLOGIA I HYDROGRAFIA Hydrografia (wody powierzchniowe) Do wód powierzchniowych w granicach gminy należą: morskie wody wewnętrzne, akwatorium Dziwny: Cieśnina Dziwny, Zalew Kamieński, Zatoka Cicha, Zatoka Wrzosowska. rzeki: Wołczenica z Grzybnicą i Stawną, Świniec z Niemicą. Jezioro Śniatowskie, kanały i rowy melioracyjne. Hydrogeologia (wody podziemne) Na obszarze gminy Kamień Pomorski jedyną zasobną w wodę strefę stanowi pradolina Świńca. Poza strukturą hydrogeologiczną doliny Świńca, nie rejestruje się zasobnych struktur wodonośnych w otworach czwartorzędowych. Znaczna ilość ujęć pobiera wody z osadów jurajskich lub z warstwy kontaktu czwartorzędu i jury. Ujęcia te są potencjalnie zagrożone zasoleniem (Żółcino, Jarszewo) lub nawet wyłączone, ze względu na silne zasolenie (Grabowo). Zasolenie wód podziemnych przenika również do warstwy płytszej. Intensywna gospodarka rolna w zlewni Świńca spowodowała znaczny zrzut ładunku mineralnego do wód podziemnych; w ujmowanych wodach obserwuje się wzrost zawartości azotu, manganu i amoniaku, prócz znacznych ilości żelaza. Główny użytkowy poziom wodonośny występuje na głębokości 10 - 40 m, miąższość wynosi 15 - 40 m. Wydajności zmienne wynoszą od kilku do 50 m3/h. Mniejsze znaczenie ma poziom użytkowy w obrębie osadów czwartorzędowych, poziom ten występuje na głębokości od kilku do ponad 60 m (Śniatowo) i osiąga miąższość do 30 m. Wydajność w granicach 10 - 20 m3/h i lokalnie do 40 m3/h. Potencjalna wodonośność otworów studziennych kształtuje się w granicach 10 - 30 m3/h, a w strefie Wrzosowo - Grabowo - Kamień Pomorski - Wyspa Chrząszczewska, spada poniżej 10 m3/h. Na mapie hydrogeologicznej Polski (arkusz Dziwnów - Szczecin) jądro antykliny Kamienia Pomorskiego zostało wydzielone jako obszar praktycznie pozbawiony wód słodkich. 3.1.6. KLIMAT Pod względem klimatycznym, obszar gminy Kamień Pomorski należy do Dzielnicy Bałtyckiej. Zaznacza się tu silnie wpływ morski: wilgotność powietrza, długotrwałość zim, amplituda temperatur. Jak wynika z danych stacji meteorologicznej w Kamieniu Pomorskim, średnia roczna temperatur na tym obszarze waha się w granicach 7-8,3°C. Najcieplejszy miesiąc to sierpień, a najchłodniejszy – styczeń. 18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Temperatura maksymalna mieści się w granicach 32,1° do 33,1°C, a minimalna od -18,6° do -19,2°C. Roczna suma opadów na terenie gminy waha się w granicach 550-650 mm. Długość okresu wegetacyjnego wynosi 210-220 dni. Wiatry wieją najczęściej z kierunku płd.-zach. i płn.-zach. 3.1.7. LASY I TERENY ZIELENI Lasy na terenie gminy stanowią 10,5% powierzchni. Zajmują łącznie 2086 ha. Gospodarka leśna prowadzona jest przez nadleśnictwa: Gryfice i Rokita. Nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa sprawuje Starosta Powiatu Kamieńskiego. Lasy rozproszone są po całej gminie. Większe skupiska lasów znajdują się w obrębie wsi: Benice, Grębowo, Stawno, Wrzosowo i w Górkach Pomorskich. Lasy gminy tworzą 9 rodzajów siedlisk. Największą powierzchnię zajmują: siedlisko boru mieszanego świeżego, siedlisko boru mieszanego wilgotnego, lasu mieszanego świeżego, lasu mieszanego wilgotnego. Lasy spełniają funkcje ochronne, zwłaszcza w obszarze chronionego krajobrazu i ochrony uzdrowiskowej, w dolinach rzek, na terenach alimentacji wód podziemnych, wód jeziora Śniatowskiego. Ponadto, na terenie gminy występują liczne tereny zieleni. Reprezentowane są głównie przez zespoły parkowe i parkowopałacowe z drzewami pomnikowymi i starodrzewem. W Kamieniu Pomorskim, na terenie katedralnym, znajduje się wirydarz z cennymi gatunkami drzew i krzewów. 3.1.8. OBSZARY ZDEGRADOWANE Do obszarów zdegradowanych na terenie gminy Kamień Pomorski zaliczyć należy: dzikie wysypiska i wylewiska, wyeksploatowane wyrobiska ( Chrząstowo, Żółcino, Skarchowo ), zespoły o wyróżniających się walorach krajobrazowych, częściowo zdegradowane (Stare Miasto, na którym zachował się historyczny układ przestrzenny), zespoły o średnich walorach krajobrazu na terenach wiejskich (Benice, Trzebieszewo, Wrzosowo, Śniatowo, Szumiąca, Skarchowo, Rozwarowo, Jarzysław, Borzysław), parki wiejskie (wymagające uporządkowania i odpowiedniego zagospodarowania, wg wytycznych konserwatora), zespoły zdegradowane (miasto - kwartał pomiędzy ulicami: Chrobrego, Rejtana, 5 – Marca; wsie: Świniec, Rarwino, Strzeżewo, Mokrawica, Miłachowo, Rzewnowo, Stawno, Grębowo, Żółcino). 19 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 3.2. OCHRONA PRZYRODY 3.2.1. SYSTEM OCHRONY PRZYRODY Ochrona przyrody oznacza: zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników. Celem ochrony przyrody jest: utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, zachowanie dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu, utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów przyrody i jej składników, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Zasady i formy ochrony przyrody uchwalane są na mocy ustawy o ochronie przyrody (obowiązującej od 1 maja 2004r.). Obecny i projektowany system ochrony przyrody na terenie gminy Kamień Pomorski przedstawiony został w dokumencie pod nazwą „Waloryzacja przyrodnicza gminy Kamień Pomorski”, a następnie poddany został weryfikacji w opracowaniach planistycznych (m.in. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy). Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że w miarę coraz lepszego rozpoznania walorów środowiska i stanu ich zagrożenia, pojawiają się na ogół nowe argumenty na rzecz obejmowania ochroną kolejnych terenów bądź też nadawania wyższej rangi ochrony. W chwili obecnej przeważa kierunek ochrony przyrody polegający na kontynuacji obejmowania różnymi formami ochrony coraz to nowych obszarów i obiektów wraz z wprowadzaniem ograniczeń w stosunku do różnych rodzajów działalności gospodarczej. Ograniczenia te powodowane są obserwowaną degradacją środowiska w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej. Wskazuje się w ten sposób na błędy w gospodarowaniu i nieprzestrzeganie praw przyrody. W przyszłości należy oczekiwać, że każdorazowo będzie następowało dostosowanie prowadzonej działalności gospodarczej do istniejących uwarunkowań środowiska, a więc będzie prowadzone zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. 20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 3.2.2. OBSZARY I OBIEKTY PRAWNIE CHRONIONE Na terenie gminy Kamień Pomorski zaewidencjonowano 1 obszarową formę ochrony przyrody oraz pomników przyrody. Są to: rezerwaty przyrody (1), pomniki przyrody (2). rezerwaty: Bagna Rozwarowskie, rezerwat faunistyczny (gmina Kamień Pomorski, częściowo gmina Wolin). pomniki przyrody: l.p. Nazwa Data utworzenia Dąb szypułkowy 1 2 1986 Lipa drobnolistna 1986 Położenie geograficzne i administracyjne Powierzchnia z wyszczególnieniem formy własności i rodzajów gruntów W pobliżu b.d. kościoła Jarszewo, gm. Kamień Pom. ul. Katedralna , b.d. Kamień Pomorski, gm. Kamień Pom. Opis pomnika przyrody b.d. b.d. 3.2.3. WALORYZACJA BOTANICZNA W trakcie prac nad waloryzacją przyrodniczą gminy, rozpoznano aktualny stan szaty roślinnej, a także wyszukano cenne fragmenty przyrody, pełniące funkcje ekologiczne oraz szczególnie narażone na zniszczenie w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej. Badania terenowe dotyczyły obszaru całej gminy. Na terenie gminy Kamień Pomorski szata roślinna rozpoznana jest bardzo dobrze. Stanowi ona ogromne bogactwo i jest reprezentowana przez: zbiorowiska wodne na wodach morskich wewnętrznych i wodach płynących oraz stojących, zbiorowiska szuwarowe, zbiorowiska bagienne i torfowiskowe, zbiorowiska zaroślowe, zbiorowiska solniskowe (Zalew Kamieński, Wyspa Chrząszczewska), zbiorowiska łąkowe, zbiorowiska leśne (niedobór terenów zalesionych występuje jedynie w rejonie miasta – Grabowo, Żółcino). Zbiorowiska wodne - zbiorowiska wodne występują w ciekach wodnych, w rowach odwadniających i w niewielkich płytkich zatokach nad Zalewem Kamieńskim oraz w oczkach wodnych na terenach bagiennych. Tworzone są przez zespoły pływające z rzędu Lemnetalia, wodne i podwodne z rzędu Potametalia. Zbiorowiska szuwarowe - zbiorowiska szuwarowe zajmują największe powierzchnie wśród roślinności naturalnej i seminaturalnej w gminie. Występuje głownie nad Dziwną i Zalewem Kamieńskim oraz w północnej części „Bagna 21 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Rozwarowskiego” wraz z otoczeniem Zatoki Cichej, a także na terenach podmokłych nad ciekami wodnymi. Najważniejsze zbiorowiska szuwarowe występujące w gminie należą do rzędu Phragmitetalia. Zbiorowiska bagienne i torfowiskowe - zbiorowiska te występują we fragmentach reprezentowanych jedynie przez zespoły mszysto-turzycowe z rzędu Caricetalia fuscae oraz Ericeto-Sphagnetalia. Zbiorowiska zaroślowe - zbiorowisko w postaci naturalnej występuje nad Zalewem Kamieńskim obok szuwarów. Należy do klasy Rudero-Secalieta, rzędu Convonvuletalia sepii. Zbiorowisko solniskowe - należą do najciekawszych zbiorowisk roślinnych w gminie. Występują nad Zalewem Kamieńskim i na Wyspie Chrząszczewskiej w postaci solnych łąk. Zbiorowiska łąkowe - łąki są znacznie zdegradowane /intensywna działalność człowieka. W stanie naturalnym zachowały się fragmenty łąki trzęślicowej. Na terenach nie użytkowanych następują pierwsze etapy sukcesji zbiorowisk leśnych i zaroślowych. Zbiorowiska leśne - lasy występują głównie w siedliskach: olesów, lasów łęgowych, borów mieszanych, a także fitocenoz leśnych z rzędu Fagetalia silvaticeae i świetlistej dąbrowy. Na terenie gminy zachowały się siedliska olszyny bagiennej z pełnym składem gatunkowym. 3.2.4. WALORYZACJA FAUNISTYCZNA W ramach opracowań waloryzacji przyrodniczej gminy dokonano inwentaryzacji faunistycznej. W opracowaniu tym stwierdzono bardzo wysokie walory tego obszaru. Na terenie gminy Kamień Pomorski świat zwierzęcy jest bogaty. Znajduje się tutaj 9 stref faunistycznych oraz 4 główne korytarze ekologiczne o znaczeniu ponadregionalnym (rzeki Dziwny, Wołczenicy, Niemicy, Świńca). Na terenie gminy występują cenne gatunki płazów i gadów, ptaków z gatunków awifauny lęgowej, przelotowej i zimującej oraz ssaków z teriofauny i parzystokopytnych. Na obszarze gminy zaobserwowano gatunki chronione, takie jak: kania rdzawa, orzeł bielik, kania czarna, bocian biały. 3.2.5. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KRAJOBRAZU 22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Analiza zagrożeń środowiska przyrodniczego pozwala sformułować następujące wnioski: Obszary cenne na terenie gminy Kamień Pomorski zagrożone są głównie przez: zanieczyszczenie wód (ścieki, pestycydy, nawozy sztuczne), zachwianie stosunków wodnych (brak melioracji), ruch samochodowy (kolizje dróg ze szlakami komunikacyjnymi zwierząt), antropopresję (wycinanie drzew, itp.), brak pełnej rekultywacji wyrobisk (np. w odniesieniu do borowiny w Kamieniu Pomorskim, urobek po wyeksploatowaniu w zakładzie balneologicznym powinien wrócić na miejsce wydobycia, co pozwoli uniknąć powstawania potrofii, a po kilkudziesięciu latach na samoodtworzenie borowiny), dziką eksploatację kopalin (tereny po byłej cementowni w Buniewicach), brak stref ochronnych ujęć wody na terenach wiejskich, spaliny samochodowe (zwłaszcza teren śródmieścia), lokalizację obiektów uciążliwych dla środowiska w miejscach szczególnie narażonych (np. budowa ferm wielkoobszarowych). 3.3. ŚRODOWISKO KULTUROWE – OCHRONA I ZAGROŻENIA 3.3.1. ROZWÓJ OSADNICTWA Rozwój osadnictwa na terenie gminy Kamień Pomorski, związany jest głównie z powstawaniem i rozwojem miasta. Słowiańska osada plemienia Wolinian, która powstała na wysokim brzegu zalewu, pełniła od IX wieku funkcję portowego grodu obronnego. Zyskała ona na znaczeniu, gdy stała się siedzibą zachodniopomorskich książąt. Ziemia Kamieńska to bardzo stary teren osadniczy. Ślady osadnictwa pochodzą już ze starożytności. Odkrycia archeologiczne ostatnich lat pozwalają stwierdzić, że już w IX wieku na terenie obecnego miasta był gród, a w wieku X istniało obok grodu podgrodzie. Miasto ma ponad 1000 letnią historię. W IX-XII wieku Kamień był grodem obronnym i strzegł drogi wodnej prowadzącej nad Bałtyk. Mieszko I w 967 roku włączył całe państwo Wolinian - łącznie z Kamieniem Pomorskim - do Polski. Dzieje miasta wiążą się szczególnie z czasami Bolesława Krzywoustego. Z jego polecenia misja duchowna w 1124 roku ochrzciła dwór książęcy i ludność miasta. 23 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Prawdopodobnie wtedy powstały dwa pierwsze kościoły: świątynia Najświętszej Marii Panny i katedra. W tym okresie w Kamieniu Pomorskim rozwijała się wymiana towarowa i kwitło rzemiosło. Miasto ustępowało tylko Wolinowi. W 1124 roku z polecenia Bolesława Krzywoustego przybyła na Pomorze misja chrystianizacyjna Ottona z Bambergu. W roku 1140 papież Innocenty II ustanawia biskupstwo w Wolinie. Wolin jest siedzibą biskupią niespełna 36 lat. Zniszczenie miasta przez Duńczyków przesądziło o przeniesieniu w roku 1175 stolicy do Kamienia Pomorskiego. Pomorze, w tym także i Kamień Pomorski, zagrożone były częstymi najazdami duńskimi. W okresie walk (1170 - 1185) poważnemu zniszczeniu uległo zarówno miasto, jak i jego okolice. Nie uzyskując pomocy dworu polskiego, książę Bogusław II poddaje w 1186 roku Pomorze pod zwierzchnictwo duńskie. Fakt ten stanowi kres samodzielności Pomorza (utracił je na przeciąg 38 lat). Powyższe wydarzenia wpłynęły ujemnie na dalszy rozwój miasta. Kamień Pomorski traci swe dawne funkcje społeczne, ale nadal jest siedzibą biskupią i to wpływa na odbudowę miasta (powstają nowe budowle sakralne). W 1228 roku osiedlili się tutaj sprowadzeni z Krakowa dominikanie, co świadczy o ścisłym związku z Polską. Najazdy duńskie doprowadziły do zależności księstwa zachodnio-pomorskiego od Danii na okres około 50 lat. Duńczycy zniszczyli Pomorze, ale Kamień Pomorski zachował swą pozycję, chociaż nie był już siedzibą dworu książęcego. W 1274 roku książę Barnim I nadał mieszkańcom przywileje samorządowe. Kamień polokacyjny powstał na miejscu miasta słowiańskiego i był ośrodkiem handlu, rzemiosła oraz stolicą biskupią. W 1308 roku miasto ponownie zniszczyli i spalili Brandenburczycy. W gruzach legła katedra, a liczba ludności spadła do 500 osób. Dopiero w wyniku starań Warcisława IV miasto otrzymało nowe fortyfikacje. Powstało też samodzielne osiedle katedralne, obejmujące obszar tej budowli, dworu biskupiego i kapituły, otoczone własnymi murami obronnymi. 5 stycznia 1274 roku Kamień otrzymuje z rąk księcia Barnima I prawa miejskie (lubeckie). Nowe polokacyjne miasto powstaje na starym obronnym podgrodziu słowiańskim, leżącym na zachód od katedry i jej zabudowań. Nadanie praw miejskich zamknęło jeden i zapoczątkowało nowy etap w rozwoju miasta, trwający do 1478 roku, kiedy to Bogusław X zjednoczył całe Pomorze Zachodnie. W okresie tym podstawowe zajęcia mieszkańców stanowiły: rolnictwo, rybołówstwo, rzemiosło i w minimalnym stopniu handel, który przebiegał głównie drogami lądowymi. Ze względu na nieżeglowność rzeki Dziwnej, głównymi szlakami wodnymi, które łączyły Szczecin z Bałtykiem były rzeki Piana i Świna. Jednak dzięki dobrym połączeniom lądowym z nadmorskimi miastami niemieckimi przez miasto prowadził szlak handlowy do Kołobrzegu, Słupska i Gdańska. Miasto utrzymywało nawet ścisłe związki z Hanzą. Właściwą zabudowę Kamienia Pomorskiego rozpoczęto po zniszczeniu grodu, dokonanym przez Brandenburczyków w 1308 roku. W wyniku tego najazdu całe miasto wraz z katedrą spłonęło. W pierwszej połowie XIV wieku zaczęto budować mury miejskie. 24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Wzniesiono wokół miasta osiem wież obronnych, w tym trzy od strony Zalewu (rybacka, miejska, maślana). Od lądu otaczały miasto: mur, pięć wież i dwie fosy. Umocnienia te nie obejmowały katedry i zabudowań kapitulnych. Biskup kamieński obwarował swe posiadłości osobnym murem. Z biegiem czasu w obrębie miasta powstało szereg budowli sakralnych i świeckich (zabudowania dominikańskie i kościół św. Mikołaja). W XIV wieku wzniesiono także ratusz, będący siedzibą rady miejskiej, cechów i sądu ławniczego. W 1637 roku umiera książę Bogusław XIV, a wraz z nim wygasa książęca linia Gryfitów na Pomorzu. O wpływy na tej ziemi rywalizują Szwedzi i Brandenburczycy. W wyniku wojny trzydziestoletniej (1618 - 1648) wyniszczeniu i ograbieniu uległo całe Pomorze. Wojna nie oszczędziła tez Kamienia Pomorskiego. Wycofujące się wojska cesarskie spaliły miasto. Katedrę (między innymi wieżę katedralną) i większość zabudowań kapitulnych zniszczono i częściowo splądrowano. W 1630 roku w czasie wojny 30-letniej miasto zajęli Szwedzi. Granica szwedzko-brandenburska przebiegała, na mocy traktatu Westfalskiego, nieco na wschód od miasta. W 1679 roku Kamień Pomorski przypadł Brandenburgii, traktującej zdobycze terytorialne jako bazę rolniczo-hodowlaną. Po 1815 roku rozpoczął się tzw. "Ostflucht" (ucieczka ze wschodu). Następuje stopniowe ożywienie gospodarcze, choć podstawowym zajęciem mieszkańców miasta były w dalszym ciągu rzemiosło i rolnictwo. Od 1842 roku Kamień Pomorski uzyskał połączenie żeglugowe ze Szczecinem, a w latach późniejszych wybudowano nowoczesne drogi bite do Trzebiatowa, Gryfic i Nowogardu, zaś w 1892 roku tor kolejowy do Szczecina. Jednak rozwój miasta był powolny. Nawet odkrycie w 1876 roku źródeł solankowych i w związku z tym wybudowanie zakładu balneologicznego nie wpłynęło na większe ożywienie. Po II wojnie światowej Kamień powrócił do Polski. Przejęto ruiny. Rozpoczęła się trwająca 30 lat odbudowa. Dziś za czynnik miastotwórczy uważa się rozwój uzdrowiska, turystyki, rzemiosła, rybołówstwa i rolnictwa w oparciu o naturalne walory ziemi kamieńskiej. Potwierdzają to współczesne dzieje miasta rozpoczynające się w dniu jego wyzwolenia 5 marca 1945 roku. Szczegółowe dane na temat rozwoju osadnictwa zawarte są w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. 3.3.2. ZAGROŻENIA ORAZ OCHRONA ŚRODOWISKA KULTUROWEGO I KRAJOBRAZU Na terenie gminy istnieje szereg cennych zabytków. Objęte są one stałą ochroną konserwatorską. Kamień Pomorski należy do najstarszych miast na Pomorzu Zachodnim. W jego wielowiekową przeszłość wrosły wspaniałe zabytki. 25 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Najcenniejszym zabytkiem jest katedra św. Jana Chrzciciela ze słynnymi organami. Ponadto pałac biskupi z XIV-XVI w., gotycki ratusz, dom ryglowy z XVIII w, amfiteatr, średniowieczne mury obronne, Brama Wolińska z XIV w Poza zabytkami, stanowiącymi dziedzictwo kultury, miasto i gmina Kamień Pomorski posiada cenne walory krajobrazowe. Wśród zespołów, wyróżniających się szczególnymi walorami krajobrazowymi na terenie samego miasta, ale także na terenach wiejskich, wymienić należy: Zespół Katedralny, Zespół Uzdrowiskowy, wały, fosy, skarpy u podnóża Starego Miasta, Strefę ochrony ekspozycji miasta, Strefy ochrony krajobrazu na terenie gminy (Połchowo, Strzeżewko, Stawnik, Radawka, Płastkowo, Jarszewo, Gościsław, Górki Pomorskie). Według wytycznych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków należy założyć konserwatorską ochronę fizjonomii krajobrazu, pełne zachowanie układu przestrzennego i zabudowy, likwidację, przebudowę lub przysłonięcie dysharmonijnych elementów ekspozycji. Ponadto należy założyć rekonstrukcję zabudowy zachodniej części Placu Katedralnego, rekonstrukcję zabudowy wschodniej części Placu Katedralnego, rekonstrukcję zabudowy północnej pierzei rynkowej, rewaloryzację otoczenia kościoła Mariackiego, rewaloryzację zabudowy terenu dawnych wieków. Do szczególnych problemów należy ochrona zabytków położonych głównie na terenie wsi gminy Kamień Pomorski oraz towarzyszącej im zieleni zabytkowej – parków, cmentarzy i obsadzeń dróg. Stała się ona obecnie jedną z najtrudniejszych dziedzin konserwatorskich. Parki wiejskie wymagają uporządkowania i odpowiedniego zagospodarowania, wg wytycznych konserwatora. Należy także założyć ochronę fizjonomii krajobrazu, zachowanie układu przestrzennego i harmonijnej zabudowy, rewaloryzację zabudowy dysharmonijnej oraz wzbogacenie kompozycji. Do podstawowych zagrożeń dla krajobrazu należy zaliczyć: wtórne podziały własności, zmiany sposobu użytkowania terenów (intensywna gospodarka rolna), powstawanie zabudowy jednorodzinnej według bardzo zróżnicowanych projektów na zbyt małych działkach, bez stosowania komponowanej zieleni, mogącej ograniczać negatywne eksponowanie nowych form architektonicznych, powstawanie osiedli rekreacyjnych bez projektów urbanistycznych, pozbawionych kompozycji i odpowiednich przestrzeni publicznych, powstawanie tzw. obiektów tymczasowych: kiosków, pawilonów, garaży, magazynów i wiat. 26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Do czynników bezpośrednio zagrażających zachowaniu historycznej (powstałej do 1945 r.) zabudowy należą współczesne metody modernizacji i adaptacji polegające na: powiększaniu i wymianie okien oraz powiększaniu wrót i wymiana ich stolarki z naruszeniem zasad pierwotnych podziałów i kompozycji na elewacji, ocieplaniu budynków i związaną z tym likwidacją wystroju ceglanego i tynkowego, a w przypadku konstrukcji szkieletowej przyspieszanie jej destrukcji biologicznej, wymianie pokryć dachowych i upraszczaniu geometrii dachów; adaptacjach zabudowy gospodarczej, bez profesjonalnych opracowań projektowych, fragmentarycznym tynkowaniu i malowaniu elewacji; likwidacji tradycyjnych (drewnianych, murowanych i kamiennych) ogrodzeń i płotów na rzecz betonowych prefabrykatów czy systemowych rozwiązań metalowych, likwidacji brukowanych nawierzchni podwórzy; rozbudowa układów przestrzennych poprzez dodawanie dobudówek, garaży i wiat. Szczegółowy wykaz obiektów: wpisanych do rejestru zabytków, zakwalifikowanych do wpisu do rejestru zabytków oraz ujętych w ewidencji konserwatorskiej znajduje się w opracowaniu „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski”. 3.4. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA – STAN I ZAGROŻENIA Stan i ochrona środowiska są ściśle związane z rozwojem infrastruktury technicznej. Podstawą ochrony wszystkich komponentów jest jego właściwe wyposażenie w urządzenia techniczne. Ma to również istotny wpływ na zdrowie mieszkańców. W parze z rozwojem zabudowy i wodociągów idzie tworzenie systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków, co ma kluczowe znaczenie dla jakości wód powierzchniowych. Rozwój sieci gazowych i cieplnych wpływa na ograniczenie spalania paliw stałych, a tym samym na ochronę powietrza. Niezwykle istotne dla ochrony powierzchni ziemi, wód gruntowych i powierzchniowych jest wyeliminowanie tzw. dzikich wysypisk odpadów poprzez objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym systemem wywozu odpadów i selektywnej zbiórki niektórych ich rodzajów. Modernizacja dróg, tworzenie obwodnic, zmniejsza uciążliwość hałasu i emisji pogarszających zdrowie i komfort mieszkańców. 27 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 3.4.1. ZAOPATRZENIE W WODĘ Prawidłowo prowadzona gospodarka powiązana w łańcuch następujących zależności: ROZWÓJ WODOCIĄGÓW WZROST ILOŚCI ŚCIEKÓW ODPROWADZENIE DO WÓD POWIERZCHNIOWYCH LUB G RUNT U ŚCIEKÓW OCZYSZCZONYCH wodno–ściekowa powinna być ODPROWADZENIE DO SYSTEMU KANALIZACJI OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW Zaspokajanie potrzeb poprzez system wodociągowy wiąże się ze spełnieniem dwóch imperatywów: zachowania wymagań jakościowych wobec wody dostarczanej na różne cele, zapewnienia dostarczania wody w oczekiwanej, racjonalnie uzasadnionej potrzebami ilości. Wody, występujące w przyrodzie narażone są na różnego rodzaju zanieczyszczenia, rozumiane jako nadmierne w stosunku do dopuszczalnych dla danego rodzaju użytkowania wód stężenia związków mineralnych, organicznych lub bakterii. Wody powierzchniowe i podziemne narażone są na zanieczyszczenie azotem, metalami ciężkimi, fosforanami, siarczanami, chlorkami, substancjami powierzchniowo – czynnymi, fenolami, fluorkami, bakteriami chorobotwórczymi, itd. W zanieczyszczonych wodach wzrasta biologiczne i chemiczne zapotrzebowanie tlenu (zmniejsza się stężenie tlenu rozpuszczonego), zmienia się ich barwa, zapach, odczyn i temperatura. Na terenie gminy, podstawowe źródło wody surowej dla potrzeb miejscowych wodociągów stanowi woda, pochodząca z utworów czwartorzędowych oraz utworów górnokredowych Na terenie miasta Kamień Pomorski eksploatowane jest ujęcie wody składające się z 15 studni. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne wód podziemnych z utworów czwartorzędowych wynoszą 91 m3/h. Na terenie Rarwina eksploatowane są dwie studnie głębinowe z utworu czwartorzędowego o zatwierdzonych zasobach 85 m3/h. W Strzeżewie, w granicach administracyjnych gminy eksploatowane jest ujęcie wody dla gminy Dziwnów stanowiące własność tamtej gminy. Miasto zaopatrywane jest w wodę z dwóch ujęć wodociągowych. Produkcja wody waha się w granicach 1.800 m3/d. 28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Stan sieci wodociągowej na terenie Gminy Kamień Pomorski Na terenie gminy Kamień Pomorski jedyną zasobną w wodę strefę stanowi pradolina Świńca. Zwodociągowanie gminy szacowane jest na 90,1%. Zużycie wody do celów konsumpcyjnych na 1 mieszkańca wynosi 42,1 m3/rok. Liczba przyłączy wodociągowych wynosi 1190 sztuk. W gminie funkcjonuje 30 studni o łącznej wydajności 350 m 3/h. Długość sieci wodociągowej wynosi 59,45 km. W miejscowości Strzeżewo znajduje się ujęcie wody, które zasila wodociąg grupowy: Strzeżewo - Strzeżewko – Wrzosowo, znajdujący się w gminie Kamień Pomorski) oraz wodociąg grupowy Dziwnówek – Dziwnów – Międzywodzie, znajdujący się w gminie Dziwnów. Problemem, związanym z eksploatacją powyższych ujęć jest ich zasolenie. Aby jakość wody pitnej była zgodna z obowiązującymi normami, należy wykonać stacje uzdatniania wody dla miasta Kamień Pomorski oraz dla wszystkich ujęć na terenie gminy. Ze względu na niedobór wody pitnej w studniach przydomowych miejscowości wiejskich, a także ze względu na złą jakość wody, należy zwodociągować miejscowości wiejskie na terenie gminy. Tabela nr 3.4.1.1 Zaopatrzenie w wodę na terenie gminy Kamień Pomorski WODA l.p MIEJSCOWOŚĆ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. BENICE BORUCIN BORZYSŁAW BUNIEWICE BUSZĘCIN CHRZĄSTOWO CHRZĄSZCZEWKO CHRZĄSZCZEWO DUCINO DUSIN GOSCISŁAW GANIEC GIZKOWO GÓRKI GRABOWO GRĘBOWO JARSZEWO JARZYSŁAW KUKAŃ KUKUŁOWO MOKRAWICA MIŁACHOWO PŁASTKOWO Sprzedaż w m3w latach Ilość odbiorców Dł. sieci w km 2000 120 4 17 33 4 25 64 31 52 77 - 2001 2002 2003 1,7 2,6 1,1 - 28.055 28.843 22.088 19.056 - 1.1 1,9 2,0 2,2 1,0 - 29 2.466 - 2.715 - 2.405 - 2.942 - - - - - 1.974 1.258 1.728 7.588 6.482 7.657 1.598 5.760 10.455 10.206 9.207 10.809 12.770 11,331 13.375 10.680 - Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski WODA l.p MIEJSCOWOŚĆ Sprzedaż w m3w latach Ilość odbiorców Dł. sieci w km 2000 2001 2002 2003 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. POŁCHOWO RADAWKA RARWINO REKOWO ROZWAROWO RZEWNOWO RZEWNOWEK SIBIN SKARCHOWO SNIATOWO SNIATOWO DPS STAWNO STRZEZEWKO 25 74 77 - 1,9 1,4 1,2 - 6.889 6.367 5.109 8.022 5.451 4.592 5.329 5.316 11,363 12.880 12.400 13.947 - 38 27 4 9 1,4 1,1 0,05 1,0 5,282 2.838 1.500 37. 38. 39. 40. 41. 42. STRZEZEWO SWINIEC SZUMIĄCA TRZEBIESZEWO WRZOSOWO ZOŁCINO 34 31 108 164 33 2,0 2,1 2,9 6,3 1.0 4.400 4.500 3.700 3.800 2.304 2.197 4.502 16.031 18.007 17.053 4.902 16.031 15.700 22.700 34.800 31.700 7.122 6.273 6.269 5.498 855 1.906 23,5 59,45 573627 532088 517122 506077 711.461 680.502 664.927 665.658 43. KAMIEŃ POM. RAZEM 5.131 2.595 115 1.600 5.144 2.725 411 1.300 4.551 2.118 322 1.400 Na podstawie: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kamień Pomorski 3.4.2. ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW Nieuporządkowane usuwanie ścieków z domostw i obiektów gospodarki, najczęściej w pobliżu miejsca wytwarzania, zagraża poważnie jakości wód. Uporządkowanie gospodarki wodno–ściekowej, w tym budowa systemów kanalizacji, powiązanych z oczyszczalniami ścieków, jest jednym z priorytetowych zadań dla gminy Kamień Pomorski, do roku 2008. Podobnie jak pozostałe gminy Powiatu Kamieńskiego, również i gmina Kamień Pomorski boryka się z problemem braku kanalizacji na terenach wiejskich. Na terenach wiejskich brak jest także innych nowoczesnych rozwiązań. Zamiast przydomowych oczyszczalni, odbiornikami ścieków są nieszczelne zbiorniki bezodpływowe, które stanowią zagrożenie dla wód gruntowych. W niektórych przypadkach, gospodarstwa domowe nie posiadają również zbiorników bezodpływowych. Stan sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Kamień Pomorski Gmina Kamień Pomorski skanalizowana jest w 77,6%. Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosi 29,9 km. Ilość ścieków komunalnych, wytwarzanych w gminie, na 1 mieszkańca wynosi 36,4 m3/rok. Liczba przyłączy kanalizacyjnych szacowana jest na 712. 30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Na terenie gminy zinwentaryzowano 720 zbiorników bezodpływowych (szamba). W gminie eksploatowane są następujące oczyszczalnie: Kamień Pomorski - oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna, o przepustowości wynoszącej 4.000 m3/dobę, odbiornik rzeka Niemica, Wrzosowo - oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna, o przepustowości, wynoszącej 110 m3/dobę, odbiornik jezioro Wrzosowskie, Rekowo – oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna, typu Miniblok M-9, o przepustowości, wynoszącej 58 m3/dobę, odbiornik rzeka Wołczenica, Benice, Rarwino – oczyszczalnie typu osadnik Imhoffa, odbiornik rzeka Niemica, Buniewice – oczyszczalnia typu osadnik Immhofa, odbiornik rzeka Dziwna, Miłachowo – oczyszczalnia typu osadnik Imhoffa, odbiornik Zatoka Cicha, Śniatowo (Państwowy Dom Pomocy Społecznej) – oczyszczalnia mechanicznobiologiczna, odbiornik rów melioracyjny i jezioro Śniatowo. Małe oczyszczalnie wiejskie (typu osadnik Imhoffa) nie spełniają warunków technologicznych, związanych z oczyszczaniem ścieków zgodnie z normami. W związku z powyższym istnieje pilna potrzeba przebudowy oczyszczalni oraz budowy nowych, a także skanalizowania terenów wiejskich. Tabela nr 3.4.2.1 Stan sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Kamień Pomorski KANALIZACJA Odbiór w m3w latach Ilość Dł. sieci Ilość Dł. sieci l.p. MIEJSCOWOŚĆ odbiorców w km dostawców w km wody 2000 2001 2002 2003 1. BENICE 2. BORUCIN 120 - 1,7 - 120 - 1.1 - 5.667 - 4.968 - 5.801 - 4.026 - 3. BORZYSŁAW - - - - - - - - 4. BUNIEWICE 4 2,6 5. BUSZĘCIN - - - - - - - - 17 1,1 - - - - - - - - 33 - - - - - - - - - 10. DUSIN - - - - - - - - 11. GOSCISŁAW - - - - - - - - 6. CHRZĄSTOWO 7. CHRZĄSZCZEWKO 8. CHRZĄSZCZEWO 9. DUCINO 12. GANIEC 4 13. GIZKOWO 25 1.1 - - - - - - 14. GÓRKI 15. GRABOWO 64 31 1,9 2,0 - - - - - - 16. GRĘBOWO - - - - - - - - 17. JARSZEWO 52 2,2 - 18. JARZYSŁAW - - - - - - - - 19. KUKAŃ - - - - - - - - 20. KUKUŁOWO - - - - - - - - 21. MOKRAWICA - - - - - - - - 22. MIŁACHOWO 77 1,0 39 1,2 3.327 2.892 3.119 2.322 23. PŁASTKOWO - - - - - - - - 24. POŁCHOWO - - - - - - - - 25 1,9 - - - - - - 25. RADAWKA 31 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski KANALIZACJA Ilość odbiorców wody Dł. sieci w km Ilość dostawców Dł. sieci w km 26. RARWINO 74 1,4 61 27. REKOWO 77 1,2 67 - - 38 l.p. MIEJSCOWOŚĆ 28. ROZWAROWO Odbiór w m3w latach 2000 2001 2002 2003 0,9 3.966 3.374 4.080 3.135 1,1 6.159 6.389 7.412 5.454 - - - - - - - -- - - - - - 1,4 - - - - - - 29. RZEWNOWO 30. RZEWNOWEK 31. SIBIN 32. SKARCHOWO - - - - - - - - 27 4 1,1 0,05 - - - - - - - - - - - - - - 36. STRZEZEWKO 37. STRZEZEWO 9 34 1,0 2,0 - - - - - - 38. SWINIEC 31 2,1 - - - - - - 33. SNIATOWO 34. SNIATOWO DPS 35. STAWNO 39. SZUMIĄCA - - - - - - - - 40. TRZEBIESZEWO 41. WRZOSOWO 108 164 2,9 6,3 81 3,0 6.315 7.463 2.942 10.053 42. ZOŁCINO 33 1.0 - - - - - - 43. KAMIEŃ POM. 855 23,5 845 22,6 561486 519560 499129 463278 1.906 59,45 1.213 29,90 622.616 544.646 522.483 488.268 RAZEM Na podstawie: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kamień Pomorski Zakłady i urządzenia odprowadzające ścieki znacząco oddziaływujące na jakość wód powierzchniowych (dane WIOŚ oraz Starostwa Powiatowego w Kamieniu Pomorskim) Komunalna oczyszczalnia ścieków Kamień Pomorski Użytkownikiem oczyszczalni jest Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Spółka z o. o. w Kamieniu Pomorskim. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Niemica. Przeciętny dobowy odpływ ścieków wynosi 2000 m 3/d. Stan techniczny i eksploatacyjny obiektu nie budzi większych zastrzeżeń, jednak oczyszczalnia nie zapewnia pełnego usuwania zanieczyszczeń biogennych, w związku z tym należy ją zmodernizować. Oczyszczalnia Rarwino Eksploatację obiektu (osadnik Imhoffa), na podstawie umowy z gminą Kamień Pomorski prowadzi Przedsiębiorstwo Usług Wodnych i Sanitarnych Sp.z o. o. w Nowogardzie. Ścieki odprowadzane są do rzeki Niemicy poprzez rów melioracyjny. Przeciętny dobowy odpływ ścieków wynosi 20 m 3/d. Osadnik, który zapewnia jedynie mechaniczne oczyszczanie ścieków jest urządzeniem niewystarczającym. W wyniku działań kontrolnych przywrócony został właściwy stan techniczny i eksploatacyjny osadnika. 32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Osadnik Imhoffa Benice Eksploatację obiektu, na podstawie umowy z gminą Kamień Pomorski, prowadzi Przedsiębiorstwo Usług Wodnych i Sanitarnych Sp. z o. o. w Nowogardzie. Ścieki odprowadzane są do rzeki Niemicy poprzez rów melioracyjny. Przeciętny dobowy odpływ ścieków wynosi 19 m 3/d. Osadnik, który zapewnia jedynie mechaniczne oczyszczanie ścieków jest urządzeniem niewystarczającym. W wyniku działań kontrolnych przywrócony został właściwy stan techniczny i eksploatacyjny osadnika. Oczyszczalnia ścieków Wrzosowo Użytkownikiem oczyszczalni na podstawie umowy z gminą Kamień Pomorski, jest Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Kamieniu Pomorskim. Odbiornikiem ścieków jest jezioro Wrzosowskie. Przeciętny dobowy odpływ ścieków wynosi 77 m 3/d. Podstawowym urządzeniem oczyszczalni jest niewielki rów cyrkulacyjny. Oczyszczalnia jest przestarzała, nie zapewnia usuwania zanieczyszczeń biogennych, jednak jej aktualny stan techniczny i eksploatacyjny nie budzi istotnych zastrzeżeń. Dom Pomocy Społecznej Śniatowo Użytkownikiem oczyszczalni jest Dom Pomocy Społecznej w Śniatowie. Odbiornikiem ścieków jest jezioro Śniatowo. Przeciętny dobowy odpływ ścieków wynosi 55 m3/d. Użytkownik oczyszczalni posiada właściwe pozwolenie wodnoprawne na eksploatację oczyszczalni i odprowadzanie ścieków. 3.4.3. GOSPODARKA ODPADAMI Na terenie gminy Kamień Pomorski funkcjonuje jedno składowisko odpadów komunalnych, w miejscowości Chrząstowo. Składowisko to nie spełnia wymogów ochrony środowiska i zgodnie z obowiązującymi przepisami musi być zamknięte do 31 grudnia 2005r., a zrekultywowane do 31 grudnia. Zestawienie wiodących podmiotów w gospodarce odpadami na terenie gminy obrazuje poniższa tabela: Tabela nr 3.4.3.1. Wykaz wiodących firm obsługujących gospodarkę odpadami na terenie Gminy Kamień Pomorski Nazwa gminy Kamień Pomorski Nazwa firmy obsługującej gospodarkę odp. Komunalnymi Adres, tel. 72-400 Kamień Przedsiębiorstwo Pomorski Gospodarki Komunalnej ul. Szczecińska 2 Sp. z o.o. tel. 382-08-88 Świnoujście KOROS Sp. z o. o. ul. Kołłątaja 3 Obsługiwany obszar/region Lokalizacja składowiska, gdzie kierowane są odpady m. i gm. Kamień Pomorski Chrząstowo (gmina Kamień Pomorski) Na podstawie: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kamieńskiego 33 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Tabela nr 3.4.3.2 Informacja o zamknięciu składowiska i realizowanych przedsięwzięciach na terenie Gminy Kamień Pomorski lp Lokalizacja składowiska (gmina, miejscowość) Decyzja o zamknięciu składowiska (nr decyzji, znak i data wydania) Termin wstrzymania przyjmowania odpadów. Planowany termin zakończenia rekultywacji Informacja o zadaniach przewidzianych do wykonania w latach : 2004 z urzędu 4. Chrząstowo, gmina Kamień Pomorski. BOŚ.71674/2003 z dnia 22.12.2003 roku 2005 2006 Wariant 1 : - uszczelnienie dna składowiska na terenie dodatkowym. Wariant 2 : - niwelacja terenu. Wariant 1 : - przykrycie czaszy składowiska – niwelacja terenu. Wariant 2 : - ułożenie warstwy mineralnej wyrównawczej i warstwy drenażowej odgazowującej. na wniosek Decyzja 2 wariantowa: 1. 31.12.2005 3. roku, lub 2. 01.05.2005 roku Decyzja 2 wariantowa: 1. 31.12.2009 roku, lub 2. 31.12.2009 roku Wariant 1 i 2: - posadowienie reperów, 1. - zainstalowanie przyrządów do pomiaru 2. opadu atmosferycznego lub wyznaczenie stacji meteorologicznej reprezentatywnej dla lokalizacji składowiska. - zainstalowanie 1 kominka odgazowującego. Na podstawie: dane Starostwa Powiatowego w Kamieniu Pomorskim 34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Jak wynika z Planu Gospodarki Odpadami dla Celowego Związku Gmin CZG R-XXI z siedzibą w Nowogardzie, na terenie gminy Kamień Pomorski, w latach 20002002 wytworzono ogółem 5.393 Mg odpadów komunalnych. Na terenie gminy, w zależności od rodzaju zabudowy, funkcjonują dwa sposoby zbiórki odpadów: w zabudowie jednorodzinnej, rozproszonej – pojemniki jednostkowe, dzierżawione mieszkańcom przez firmę obsługująca dany teren, w zabudowie wielorodzinnej, zwartej – pojemniki zbiorcze (kontenery), ustawione w punktach ogólnie dostępnych dla mieszkańców. System zbiórki odpadów obejmuje przede wszystkim odpady komunalne, niesegregowane. Zbieraniem i transportem odpadów komunalnych zajmują się firmy, które uzyskały stosowne decyzje administracyjne na świadczenie tego typu usług tj.: firmy prywatne, firmy publiczne (przedsiębiorstwa usług komunalnych). Największym problemem jest fakt, iż nie wszyscy mieszkańcy objęci są zorganizowanym odbiorem odpadów. Gmina Kamień Pomorski należy do Celowego Związku Gmin R-XXI, dla którego opracowany został odrębny Plan Gospodarki Odpadami. Tworzenie struktur organizacyjnych poprzez łączenie się gmin (jak w przypadku R-XXI), w celu realizacji wspólnych przedsięwzięć w zakresie gospodarki odpadami, a głównie zbiórki odpadów, ma swoje uzasadnienie zarówno z punktu widzenia technicznego, jak i ekonomicznego. Na terenie gminy prowadzona jest w niewielkim zakresie selektywna zbiórka niektórych rodzajów odpadów. Selektywną zbiórką odpadów, objętych jest zaledwie 20% mieszkańców gminy. W roku 2002, na terenie gminy zebrano następujące ilości surowców wtórnych (na podstawie Planu Gospodarki Odpadami dla CZG R-XXI): makulatura: 52,2 Mg, szkło: 12,8 Mg, tworzywa sztuczne: 18,7 Mg, metale: 9,7 Mg. Tabela nr 3.4.3.3. Ilość pojemników do selektywnej zbiórki rozstawionych na terenie gminy Szkło PET Papier ilość ilość miejsc. mieszkańców Kamień Pomorski 20 20 20 43 14.960 Na podstawie: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kamieńskiego Gmina Na składowisku odpadów komunalnych w Chrząstowie prowadzona jest ręczna segregacja odpadów. Wysegregowane odpady (PET, makulatura), przewożone są do bazy Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Kamieniu Pomorskim, tam belowane, a następnie przekazywane firmie Rethmann ze Szczecina. Na terenie gminy, w miejscowości Chrząstowo znajdował się jeden mogilnik (składowisko środków ochrony roślin), zlokalizowany w sąsiedztwie składowiska komunalnego. 35 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski W chwili obecnej zlikwidowany (w ramach likwidacji mogilników w województwie zachodniopomorskim – etap I). Prace wydobywcze i rekultywacyjne prowadzone były w 2001 roku. Obiekt zajmował teren o powierzchni 0,3548 ha. Przeterminowane środki ochrony roślin składowane były w 93 zbiornikach z kręgów betonowych. Łącznie wydobyto 178,19 Mg przeterminowanych środków ochrony roślin wraz z opakowaniami (fabrycznymi). Na terenie gminy wytwarzane są również odpady górnicze, wytwarzane na terenie ośrodków wydobywczych Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A. 3.4.4. ZAOPATRZENIE W PALIWA GAZOWE Zastosowanie gazu ziemnego w indywidualnych gospodarstwach domowych jest jedną z najbardziej efektywnych metod ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza oraz uzyskania wysokiej sprawności energetycznej i komfortu użytkowania. Na terenie gminy Kamień Pomorski przewiduje się następujące preferencje użytkowania gazu ziemnego: zwiększenie zużycia w gospodarstwach domowych w zabudowie rozproszonej (przygotowywanie posiłków, ciepłej wody, ogrzewanie pomieszczeń), użytkowanie gazu w małych ciepłowniach komunalnych nowo budowanych i modernizowanych ze względu na konieczność wymiany kotłów, użytkowanie w ciepłowniach i elektrociepłowniach przemysłowych, substytucja gazu koksowniczego gazem ziemnym, budowa elektrowni szczytowych na gaz ziemny oraz układów gazowo – parowych elektrowni. Preferowanym kierunkiem zużycia gazu powinien być sektor komunalno– bytowy, z uwagi na wysoką efektywność jego użytkowania, w porównaniu z efektywnością wykorzystania paliw stałych. Użytkowanie gazu ziemnego cechuje duża sprawność przy równoczesnych dużych możliwościach regulacji i automatyzacji procesów technologicznych oraz stosunkowo mały, w porównaniu z innymi paliwami pierwotnymi, wpływ na zanieczyszczenie środowiska. Drugim ważnym czynnikiem, stawiającym na paliwo gazowe jest zmniejszenie emitowanych zanieczyszczeń w porównaniu z paliwami stałymi. Kotłownie opalane gazem pracują w automatycznym ruchu bezobsługowym. Kotłownia taka może stanowić automatyczny węzeł cieplny, pozwalający na jednoczesne zasilanie do 16 obiektów niezależnych, gdzie każdy może posiadać inne parametry maksymalne, krzywe regulacyjne oraz czas pracy. Dla każdego z obiektów możliwe jest niezależne programowanie w cyklu tygodniowym okresów ogrzewania obiektów, osłabień intensywności ogrzewania lub prowadzenia instalacji w ruchu dyżurnym, zabezpieczającym instalację przed zamarznięciem. 36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski W zależności od charakteru obiektu możliwe jest uzyskanie dodatkowych oszczędności, wynikających z racjonalizacji ogrzewania w zakresie 15 do 45% w porównaniu z kotłami opalanymi paliwem stałym. Nagminnym zjawiskiem przy spalaniu paliw stałych w uboższych gospodarstwach domowych jest spalanie różnorodnych odpadów, m.in. butelek z tworzyw sztucznych, co powoduje niekontrolowaną emisję do atmosfery bardzo toksycznych związków, m.in. dioksyn. Tabela 3.4.4.1 Efekt ekologiczny. Wielkości emisji przy spalaniu paliw stałych Czynnik Wielkość emisji jednostka Pyły 33 g /kg paliwa SO2 3 kg / Gcal Tlenki azotu 12,3 kg/ 10 x Gcal CO2 3,064 kg / kg paliwa Na podstawie: Podstawy energetyki cieplnej – Jan Szorgut, Andrzej Ziembik, Wydawnictwo Naukowe PWN S.A. 1998 W – wa Dla krajowego systemu energetycznego do roku 2010 prognozuje się wzrost zapotrzebowania gazu ziemnego w sektorze komunalno–bytowym średnio dwukrotnie. Stopień gazyfikacji gminy Kamień Pomorski jest niezadowalający. Rozwój gazyfikacji, zwłaszcza dla potrzeb zaopatrzenia w ciepło, w istotny sposób wpływa na jakość powietrza. Przez wyspę Wolin przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia WolinŚwinoujście o średnicy 300 mm z gazem wysokometanowym GZ 50. Miasto Kamień Pomorski posiada sieć gazową średnioprężną, która zasilana będzie z projektowanej stacji redukcyjno-pomiarowej I-go stopnia. Przewidywana lokalizacja stacji przy ul. Szczecińskiej na granicy miasta. Pozostałe miejscowości gminy nie posiadają gazyfikacji przewodowej. 3.4.5. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ Na terenie gminy istnieje jedna stacja GPZ 110/15KV – Kamień Pomorski (GPZ-Główny Punkt Zasilania). Gmina Kamień Pomorski zasilana jest z GPZ – Kamień Pomorski o mocy 2x16 MVA. Stacja 110/15kV Kamień Pomorski zasilana jest napięciem 110 kV z GPZ Recław i rezerwowana z GPZ Gryfice. Sieć 15 kV zasila, poza gminą Kamień Pomorski, gminy sąsiednie (Dziwnów i zachodnią część gminy Świerzno). Gmina zasilana jest na poziomie 15 kV liniami napowietrznymi, a miasto Kamień Pomorski liniami kablowymi. Gmina Kamień Pomorski kwalifikuje się do obszaru o dobrych warunkach zasilania. Ponadto na terenie gminy istnieją bardzo dobre warunki do wykorzystania energii wiatru (m.in. teren byłego lotniska w Śniatowie). 3.4.6. ZAOPATRZENIE W CIEPŁO Zaopatrzenie w ciepło w rozumieniu ustawy prawo energetyczne, to procesy związane z dostarczaniem do odbiorców energii cieplnej – w gorącej wodzie, parze, lub innych nośnikach. 37 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Uciążliwość tych procesów jest związana z rodzajem użytego nośnika. Najbardziej uciążliwe dla powietrza jest spalanie paliw stałych (węgla, koksu), powoduje tzw. niską emisję. Rozwiązania w zakresie infrastruktury komunalnej i mieszkalnictwa mają wpływ na jakość powietrza. Tworzenie nowoczesnego systemu zaopatrzenia w ciepło: eliminacja lokalnych kotłowni węglowych poprzez podłączenie do sieci, zamiana lokalnych kotłowni węglowo–koksowych na samoobsługowe kotłownie olejowe, gazowe lub biomasę, modernizacja sieciowych źródeł ciepła i wzrost ich sprawności poprzez poprawę jakości paliwa, automatyzacje procesów, modernizacje stacji uzdatniania wody. Duży wpływ na oszczędność zużycia ciepła, a w rezultacie pośrednio mniejszą emisję mają zabiegi termomodernizacyjne budynków: unikanie strat poprzez nieszczelności, poprawa izolacyjności, ocieplanie budynków. Na terenie gminy nie ma scentralizowanych systemów zaopatrzenia w ciepło. Większe kotłownie obsługujące kilka obiektów należą w większości do ośrodków wczasowych i podmiotów gospodarczych. W Kamieniu Pomorskim istnieje potrzeba modernizacji kotłowni węglowej w szpitalu. 3.4.7. TELEKOMUNIKACJA Gmina Kamień Pomorski posiada dobrze rozwinięta sieć telekomunikacyjną. Obsługiwana jest przez 9 automatycznych centrali telefonicznych, z czego 4 znajdują się w obszarze gminy: Kamień Pomorski, Jarszewo, Górki Pomorskie, Wrzosowo. Na terenie gminy rozwinięta jest również sieć telefonii bezprzewodowej. 3.4.8. UKŁAD DROGOWY, KOLEJOWY I TRANSPORT WODNY Przez teren gminy przebiegają drogi wojewódzkie nr 102, 106, 107: droga nr 102: Międzyzdroje- Kamień Pomorski – Kołobrzeg, droga nr 106: Rzewnowo- Golczewo, droga nr 107: Kamień Pomorski – Parłówko. Siec dróg wojewódzkich uzupełniają drogi powiatowe i gminne. Gmina posiada także połączenia kolejowe (linia lokalna Kamień PomorskiWysoka Kamieńska). Transport wodny na terenie gminy zapewnia rzeka Dziwna, która przechodzi w morski tor wodny, łączący Zalew Kamieński z Zalewem Szczecińskim, natomiast przez Zalew Szczeciński przechodzi morski tor wodny, łączący Szczecin ze Świnoujściem. Na wodach Zalewu Kamieńskiego odbywa się swobodna żegluga jachtów i łodzi rybackich. 38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 3.4.9. ZAGROŻENIA JAKOŚCI ŚRODOWISKA Zagrożenia jakości wód powierzchniowych i podziemnych Zagrożenie dla jakości wód podziemnych i powierzchniowych na terenie gminy Kamień Pomorski mogą stanowić: niekontrolowane zrzuty ścieków komunalnych z gospodarstw nieobjętych siecią kanalizacyjną (źle zabezpieczone szamba), powstawanie dzikich wysypisk, brak kanalizacji na terenach wiejskich, zły stan zbiorników bezodpływowych, nieczynne studnie i otwory obserwacyjne, budowa ferm wielkoobszarowych (np. bezściołowa hodowla zwierząt). Zagrożenia jakości powietrza Największym zagrożeniem dla powietrza jest spalanie paliw stałych, co przyczynia się do jego zapylenia i zanieczyszczenia związkami siarki i węgla. Drugą, co do ważności, jest emisja pochodząca ze spalin pojazdów samochodowych. Poważne znaczenie dla ochrony atmosfery ma także ograniczenie emisji pyłów. Zanieczyszczenia powietrza związane z działalnością zakładów przemysłowych i innych podmiotów mających wpływ na jego jakość (dane WIOŚ, stan na koniec roku 2001) Największym źródłem zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Kamień Pomorski są ośrodki wydobywcze Polskiego Górnictwa Naftowego S.A. Istnieje potrzeba wymiany kotła węglowego w szpitalu w Kamieniu Pomorskim. Szpital w Kamieniu Pomorskim. Główne źródło zanieczyszczeń stanowi kotłownia węglowo–koksowa o łącznej mocy 1150 kW. Emituje ona dwutlenek siarki w granicach 0,4 Mg/rok, dwutlenek azotu w ilości 4,5 Mg/rok, tlenek węgla 0,5 Mg/rok oraz pyły w ilości 1,5 Mg/rok. Szpitale uzdrowiskowe w Kamieniu Pomorskim. Obiekty zostały wyposażone w nowe kotłownie olejowe o łącznej mocy 4020 kW. Kopalnia Ropy Naftowej Kamień Pomorski. Kopalnia posiada kilka ośrodków wydobywczych: Zastań, Rekowo, Kamień Pomorski, Buniewice, Ekspedyt Ropy Naftowej Jarszewo, obręb Mirochowo. Powodują one emisję dwutlenku siarki w granicach 75 Mg/rok i dwutlenku azotu rzędu 0,5 Mg/rok. Zagrożenie jakości gleb Zagrożeniem dla jakości gleb jest nieuporządkowana gospodarka odpadami, a co za tym idzie powstawanie dzikich składowisk. Dzikie składowiska na terenie gminy są na bieżąco likwidowane. Jak wynika z Planu Gospodarki Odpadami dla CZG RXXI, na terenie gminy brak jest szczegółowych danych, co do ilości dzikich wysypisk. Zaleca się opracowanie szczegółowej inwentaryzacji dzikich składowisk, znajdujących się na terenie gminy. 39 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Zagrożenie hałasem - środowisko akustyczne w Gminie Kamień Pomorski Do czynników wpływających na obniżenie jakości środowiska akustycznego należy przede wszystkim hałas komunikacyjny. Innym czynnikiem, związanym z oddziaływaniem hałasu jest zły stan nawierzchni dróg. Zagrożenia promieniowaniem elektromagnetycznym Głównym źródłem promieniowania elektromagnetycznego jest infrastruktura elektroenergetyczna, czyli linie i stacje elektroenergetyczne oraz instalacje elektryczne odbiorcze. Na terenie gminy istnieje stacja GPZ 110/15KV: Kamień Pomorski, zasilana liniami napowietrznymi 110 kV. W ramach modernizacji należy dążyć do podwyższenie słupów, celem zmniejszenia oddziaływania pola elektromagnetycznego. Innym źródłem promieniowania elektromagnetycznego są stacje bazowe i maszty telefonii komórkowej. Źródła powstawania pól elektromagnetycznych, posiadające pozwolenie na emisję stanowią: Stacja Bazowa Telefonii Komórkowej PTK CENTERTEL, położona w miejscowości Śniatowo, zainstalowana na wieży wolnostojącej. Stacje Bazowe Telefonii Komórkowych: CENTERTEL, ERA GSM, Plus GSM, zainstalowane na Wieży Ciśnień w Kamieniu Pomorskim. Stacja Bazowa Telefonii Komórkowej PLUS GSM, zainstalowana na wieży Katedry w Kamieniu Pomorskim. Stacja Bazowa Telefonii Komórkowej PLUS GSM przy ul. Okrężnej i Rzemieślniczej. 3.5. EDUKACJA EKOLOGICZNA I ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA Edukacja ekologiczna na terenie gminy Kamień Pomorski prowadzona jest w różnorodnej formie – od edukacji formalnej do nieformalnej. W ramach edukacji formalnej prowadzona jest w placówkach oświatowych wszystkich szczebli – od przedszkola po szkoły ponadgimnazjalne. W placówkach tych organizowane są konkursy i mini-olimpiady o tematyce przyrodniczej i morskiej oraz krajoznawczej. Odbywają się tu lekcje poglądowe. Nauczyciele opracowują własne programy autorskie, związane z tematyką morską i ekologiczną. Biblioteki szkolne (w większości przypadków) wyposażone są w tytuły o tematyce przyrodniczej, morskiej, krajoznawczej, itp. Większość uczniów i przedszkolaków jest członkami Ligi Ochrony Przyrody oraz Ligi Morskiej. Edukacja nieformalna skierowana jest praktycznie do wszystkich mieszkańców gminy i prowadzona jest przez inne podmioty, głównie Woliński Park Narodowy. W ramach edukacji nieformalnej odbywają się różnego rodzaju akcje, festyny, konkursy, wystawy, rajdy, regaty, kampanie i programy edukacyjne. Wymienić w tym miejscu należy „Sprzątanie Świata”. W wymienionych wyżej akcjach i programach biorą udział nie tylko dzieci, ale także i dorośli mieszkańcy gminy. Edukację ekologiczną prowadzi się ponadto w ośrodkach kultury oraz w muzeach (m.in. Muzeum Kamieni). Społeczeństwo gminy, ogólnie rzecz biorąc jest czułe na potrzeby środowiska naturalnego. Wyraża się to m.in. w udziale w wymienionych powyżej działaniach edukacyjnych i informacyjnych. Na terenach nadleśnictw wytyczone zostały tzw. ścieżki dydaktyczne. 40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 4. KIERUNKI DZIAŁAŃ 4.1. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE 4.1.1. OCHRONA PRZYRODY I JEJ ZASOBÓW Ingerencja człowieka w środowisko przyrodnicze staje się, zwłaszcza w ostatnim czasie, czynnikiem naruszającym stan biologicznej równowagi i przyczynia do wielu zagrożeń zasobów naturalnych. Negatywnymi skutkami antropopresji są odpady, zanieczyszczenia, nadmierna eksploatacja zasobów. Skutki te mają charakter strat gospodarczych (wymiernych, finansowych) i społecznych (niewymiernych bądź trudno mierzalnych finansowo), związanych głównie z warunkami życia pracy i wypoczynku ludzi. Ochrona zasobów środowiska naturalnego stanowi zatem jedno z zadań priorytetowych polityki strukturalnej i rozwoju obszaru gminy Kamień Pomorski. Problematyka z tym związana obejmuje między innymi: zalesianie (zadrzewianie) gruntów, ochronę gatunków roślin i zwierząt, ochronę wód podziemnych, redukcję zanieczyszczeń, zachowanie krajobrazu i cennych obiektów przyrodniczych, zagospodarowanie odpadów itd. Przyjęcie przez Polskę ustawodawstwa Unii Europejskiej wymaga podjęcia wielu działań związanych z ochroną środowiska, przyrody i krajobrazu. Zgodnie z przyjętymi celami rozwoju przestrzennego gminy, zasadniczą rolę w procesie ich realizacji pełnić będą przyjęte kierunki ochrony środowiska przyrodniczego. Podstawowe zasady ochrony środowiska przyrodniczego określa się poniżej w odniesieniu do ochrony: cennych zbiorowisk roślinnych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, cennych siedlisk faunistycznych, istniejących form geomorfologicznych i gleb, czystości powietrza, zasobów wodnych, ekosystemów leśnych, terenów zieleni urządzonej. Według ustawodawcy ideą ochrony przyrody jest zachowanie potencjału przyrodniczego biosfery, w szczególności poprzez zachowanie ciągłości istnienia rodzimych gatunków i ekosystemów. W celu realizacji tych zadań niezbędne jest: sukcesywne tworzenie obszarów chronionych, które wraz z lasami i terenami zieleni komunalnej połączone byłyby korytarzami ekologicznymi, optymalne kształtowanie struktury przestrzennej rozmieszczania lasów poprzez nowe zalesienia, jak również objęcie szczególnym nadzorem lasów pozostających poza własnością Skarbu Państwa, Przedmiotem szczególnej ochrony są cenne zbiorowiska oraz chronione gatunki roślin, a także siedliska wielu gatunków zwierząt, których obecność udokumentowano na podstawie odpowiednich badań i inwentaryzacji. 41 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Celem ochrony w/w ekosystemów jest zachowanie pełnej różnorodności świata roślin i zwierząt, a w szczególności gatunków zagrożonych wskutek różnorakiej działalności człowieka. Dla zachowania wymienionych ekosystemów, na terenie gminy Kamień Pomorski planuje się powołanie (zgodnie z założeniami Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kamieńskiego): rezerwatów przyrody (5), użytków ekologicznych (9), pomników przyrody (14). Rezerwaty przyrody: Solne Młaki, na Wyspie Chrząszczewskiej – rezerwat florystyczny, Trzęsawisko mszysto-turzycowe nad Zatoką Cichą – rezerwat florystyczny, Mechowisko Brzozowe koło Grębowa – rezerwat torfowiskowy, Wyspa Gardzka Kępa – rezerwat florystyczny, Obszar o powierzchni 6 ha, na południowy wschód od wsi Benice, częściowo w gminie Golczewo, Użytki ekologiczne: Bagno Łabędzie, na północ od wsi Benice, częściowo w gminie Świerzno, Olszyna bagienna, na południowy wschód od Buniewic, na Wyspie Chrząszczewskiej, Cenny starodrzew na południe od Rekowa, Bagno Kukułowskie, Bagno za Gorzelcem, Obszar na południe od Rekowa, Jezioro Śniatowskie z okolicą, Obszar wzdłuż rzeki Świniec i Stuchowskiej Strugi od Grabowa do Jatek, Teren dawnych kamieniołomów wapienia na Wyspie Chrząszczewskiej, Pomniki przyrody: Proponuje się powołanie 14 pomników przyrody (pojedyncze drzewa, grupy drzew). Elementy Ekologicznej Sieci Obszarów Chronionych (ESOCh) Sieć ESOCh tworzą strefy węzłowe i wiążące je korytarze ekologiczne. Elementy ESOCh to obiekty, których powierzchnia wynosi od kilku arów do kilkuset hektarów. Pełnią one rolę miejsc rozrodu i stałego przebywania zwierząt. Tereny te, to w większości obszary podmokłe, torfowiska, jeziora, oczka wodne lub trzcinowiska. Są miejscami, które zachowały się niemal w stanie naturalnym. Na terenie gminy Kamień Pomorski znajdują się obszary ważne dla fauny zarówno o znaczeniu lokalnym, jak i ponadlokalnym. Zostały one wszystkie szczegółowo opisane w opracowaniu waloryzacyjnym. Strefami faunistycznymi objęto tereny występowania cennych gatunków płazów i gadów (herpetofauna), ptaków z gatunku awifauny lęgowej, przelotowej i zimującej oraz ssaków z teriofauny i parzystokopytnych. Korytarze ekologiczne Korytarze ekologiczne mogą mieć znaczenie przede wszystkim dla lokalnej fauny, ale także mogą pełnić swe funkcje łącznikowe na szczeblu ponadregionalnym. 42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Na terenie gminy występują jedne i drugie. Opisane zostały szczegółowo w opracowaniu waloryzacyjnym. Korytarze ekologiczne na terenie gminy tworzą: rzeka Dziwna, rzeka Wołczenica, rzeka Niemica, rzeka Świniec. Korytarze poboczne tworzą systemy zlokalizowane w pobliżu miejscowości: Kamień Pomorski, Rzewnowo, Jarszewo, Rekowo, Benice. Sieć korytarzy ekologicznych stanowi integralny element Ekologicznej Sieci Obszarów Chronionych (ESOCh) Pomorza Szczecińskiego, Pomorza Zachodniego, jak też i całej Polski. Bariery ekologiczne Do największych barier, które przemieszczaniu się zwierząt należą: drogi szybkiego ruchu, trasy linii kolejowych, linie wysokiego napięcia, miasto Kamień Pomorski, wysokie budynki. stanowią przeszkodę w swobodnym Natura 2000 Polska, zgodnie z Traktatem Akcesyjnym podpisanym w 2003 r. w Atenach, zobowiązana jest przedstawić Komisji Europejskiej listę proponowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO), składających się na Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000, na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (zwana Dyrektywą Siedliskową). Podstawę prawną wyznaczenia obszaru Natura 2000 stanowi nowa ustawa o ochronie przyrody, która weszła w życie 1 maja 2004 r. Obszary Natura 2000 wyznacza się w celu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt wymienionych w załącznikach I i II do Dyrektywy Siedliskowej. Zgodnie tą Dyrektywą, podejmując działania ochronne dla zachowania siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których zostały wyznaczone obszary Natura 2000, należy uwzględniać uwarunkowania gospodarcze, społeczne, kulturalne oraz cechy regionalne i lokalne. Dyrektywa ta nie zakazuje realizacji planów i przedsięwzięć na obszarach Natura 2000, lecz określa stosowne procedury postępowania w przypadku, gdy mogą one w istotny sposób oddziaływać na siedliska lub gatunki o znaczeniu priorytetowym dla wspólnoty. Działania ochronne dla różnych siedlisk i gatunków w obszarach Natura 2000 będą określone w planach ochrony. Głównymi zasadami funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000 jest ochrona siedlisk przyrodniczych oraz gatunków w warunkach gospodarczego użytkowania terenu. 43 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Wyznaczenie obszarów Natura 2000 podniesie rangę gminy w zakresie atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej. Na terenie gminy Kamień Pomorski proponuje się, aby przyszłe obszary NATURA 2000 były zlokalizowane na terenach istniejących oraz planowanych obszarów i obiektów prawnie chronionych, znajdujących się na terenie gminy. Wyznaczenie przyszłych obszarów NATURA 2000 musi być zgodne z zaleceniami i założeniami opracowań planistycznych gminy. 4.1.2. KIERUNKI DZIAŁAŃ W DZIEDZINIE OCHRONY SRODOWISKA Proponowane kierunki działań: (na podstawie Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kamieńskiego) gospodarka wodno–ściekowa, w głównej mierze zaś zaopatrzenie gmin nadmorskich w wodę pitną, w zintegrowanym systemie wodociągów regionalnych, zorganizowany system gospodarki odpadami, prowadzenie szlaków turystycznych, w tym budowa ścieżek rowerowych, ochrona i zagospodarowanie turystyczne atrakcyjnych terenów w gminie, ochrona powietrza, przygotowanie infrastruktury do przyjęcia wzmożonego ruchu turystycznego, poprawa komunikacji (wodna, lądowa, drogowa), promocja komunikacji przyjaznej środowisku, modernizacja dróg, edukacja ekologiczna społeczeństwa, poprawa komunikacji między instytucjami, zwodociągowanie i skanalizowanie wszystkich miejscowości, budowa zbiorników retencyjnych – podniesienie zwierciadła wód gruntowych, gazyfikacja terenów wiejskich, promocja rozwoju rolnictwa ekologicznego i agroturystyki, rozwój turystyki, zwłaszcza agroturystyki, ożywienie rozwoju portu w Kamieniu Pomorskim, pogłębienie toru wodnego w Cieśninie Dziwny, rozbudowa mini–marin jachtowych wzdłuż cieśniny Dziwny oraz Zalewu Kamieńskiego, zlecenie przez gminę opracowania strategii rozwojowej portu, znajdującego się na terenie gminy, zachowanie najważniejszych walorów gminy (zieleń, lasy, woda), przeznaczenie tych terenów na potrzeby sportów (kluby jachtowe, sporty golfowe, budowa centrów rozrywki, sportów ekstremalnych), opracowanie zasad finansowania likwidacji dzikich wysypisk odpadów, zorganizowanie referendum w sprawie finansowania wywozu odpadów przez gminę, rozwój turystyki w lasach we współpracy z gminą Kamień Pomorski, dofinansowanie edukacji ekologicznej, ograniczenie dopuszczalnych inwestycji szkodliwych dla środowiska na terenach cennych przyrodniczo. 44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski (na podstawie Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Kamień Pomorski) rekultywacja terenów zdewastowanych i zdegradowanych w wyniku eksploatacji surowców mineralnych oraz innej działalności gospodarczej, ustalenie zasad promocji dla użytkowników wdrażających technologie ekologiczne, służące poprawie stanu środowiska, generalna modernizacja sieci dróg, przebiegających przez teren gminy, uporządkowanie gospodarki ściekowej na obszarach wiejskich, zwodociągowanie obszarów wiejskich, zabezpieczenia przeciwpowodziowe na rzekach i brzegach zalewu Kamieńskiego, uporządkowana gospodarka odpadami, gazyfikacja, rozwój infrastruktury turystycznej, wykorzystanie terenów dla rozwoju zagospodarowania turystycznego, budowa ścieżek rowerowych, rozwój agroturyzmu, zapewnienia ładu przestrzennego i estetyki, zapewnienie ekologicznych warunków funkcjonowania miasta jako ośrodka uzdrowiskowego, zwiększenie powierzchni leśnej poprzez zadrzewienie słabych gruntów i wzdłuż cieków wodnych, zagospodarowanie istniejących nieużytków i słabych gleb dla funkcji wypoczynkowej i rozwoju sportów wodnych, zwiększenie powierzchni terenów zielonych w odniesieniu do uzdrowiskowego charakteru miasta, odnowa i ochrona walorów środowiska przyrodniczego w strefie nadmorskiej i nadzalewowej, ochrona zasobów naturalnych i racjonalne korzystanie z zasobów przyrody, poprawa jakości wód, zahamowanie procesu zanieczyszczenia wód stojących i płynących, zrealizowanie wymogów dotyczących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskania bezpiecznych wskaźników emisyjnych dla poszczególnych substancji, zagrażających ekosystemom wodnym, a także pośrednio zdrowiu i życiu ludzi, poprawa jakości powietrza, redukcja emisji niektórych substancji niebezpiecznych zagrażających zdrowiu i życiu ludzi lub uzyskanie bezpiecznych wskaźników emisyjnych, rekultywacja obszarów zdegradowanego środowiska, zapobieganie powstawaniu odpadów, ograniczenie ich ilości i szkodliwości, dążenie do jak najwyższego stopnia odzysku lub usuwania odpadów w sposób nie zagrażający życiu ludzkiemu i nie powodujący szkód w środowisku, stworzenie systemu powiązań przyrodniczych w gminie z systemem regionalnym, zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego, potrzeba dalszej poprawy stanu środowiska, stosowanie w przemyśle i usługach technologii niepowodujących degradacji środowiska. 45 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Ponadto do priorytetowych problemów gminy, które należy jak najszybciej rozwiązać należą: ochrona wód podziemnych oraz gruntów: W związku z brakiem kanalizacji sanitarnej, w części miejscowości wiejskich gminy następuje przedostawanie się ścieków do gleby. W związku z tym należy wykonać kanalizację sanitarną terenów wiejskich wraz z budową oczyszczalni ścieków. ochrona powietrza: Na terenie gminy występuje zanieczyszczenie powietrza, wynikające ze spalania w kotłowniach opału typu koks, węgiel, drewno. W związku z tym pilne staje się zgazyfikowanie wszystkich miejscowości wiejskich gminy. ochrona ludzi i zwierząt: W części miejscowości gminy brak jest wodociągów. Woda w studniach przydomowych jest złej jakości. Na istniejących ujęciach brakuje urządzeń do uzdatniania wody. W związku z tym należy zwodociągować wsie, które nie posiadają wodociągów oraz wykonać tam stacje uzdatniania wody oraz wykonać stacje uzdatniania wody na ujęciach już istniejących. 4.2. ŚRODOWISKO KULTUROWE Podstawowym celem przestrzennym rozwoju gminy jest zapewnienie warunków rozwoju przestrzennego i funkcji gospodarczych, przy zachowaniu walorów funkcji miejskich, wiejskich, funkcji uzdrowiskowej, środowiska naturalnego, kulturowego i krajobrazu zindywidualizowanego lokalnie. Realizacja tego celu jest niezbędna dla osiągnięcia jednego z głównych celów społecznych, jakim jest wzmocnienie poczucia tożsamości kulturowej mieszkańców oraz ich więzi z regionem. Ochrona zasobów środowiska kulturowego gminy jest wyznacznikiem jej atrakcyjności i wizerunku w regionie. Ochrona wartości historycznych, materialnych i niematerialnych oraz ochrona substancji zabytkowej miasta Kamień Pomorski, zachowanej do czasów dzisiejszych będzie realizowana w odniesieniu do: poszczególnych obiektów budowlanych, zespołów zieleni komponowanej, zespołów urbanistycznych w powiązaniu z ich otoczeniem naturalnym i przetworzonym, zespołów architektury militarnej, wydarzeń z historii, mających decydujący wpływ na ukształtowanie miasta, zwłaszcza jego rozwój i ewolucję funkcji. Na terenie gminy zaewidencjonowano w trakcie prospekcji terenowej realizowanej w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski oraz badań archeologicznych, szereg stanowisk archeologicznych, o bardzo zróżnicowanej lokalizacji i funkcji. Relikty osadnictwa pradziejowego i średniowiecznego są istotnym elementem środowiska kulturowego, którego zachowanie jest ważnym elementem polityki przestrzennej, wynikającym z obowiązujących ustaw i konwencji międzynarodowych. Celem ochrony stanowisk archeologicznych jest zachowanie rozpoznanych stanowisk archeologicznych w stanie niezmienionym, ograniczenie do niezbędnego minimum prowadzenia archeologicznych badań ratowniczych oraz prawne uregulowanie sposobu zgłaszania i wykonywania prac ziemnych na terenach, na których stwierdzono w ramach badań AZP ślady dawnego osadnictwa. 46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Zachowane układy przestrzenne wsi na terenie gminy oraz samego miasta Kamień Pomorski przedstawiają znaczną wartość. Dla zapewnienia kompleksowej ochrony krajobrazu kulturowego i realizacji wymienionych wyżej działań w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy zostały wyznaczone strefy ochrony dziedzictwa kulturowego, na terenie których obowiązują zróżnicowane rygory w odniesieniu do sposobu zagospodarowania, w zależności od przyjętych celów ochrony. 4.3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 4.3.1. ZAOPATRZENIE W WODĘ W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kamień Pomorski przyjęto następujące kierunki rozwoju zaopatrzenia w wodę: uporządkowanie stanu formalno- prawnego ujęć i źródeł wody, ustanowienie stref ochronnych ujęć wody, pełne zaopatrzenie ludności gminy systemem wodociągów grupowych. Z kolei Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Kamień Pomorski uzupełnia powyższe kierunki o następujące działania: rozbudowa istniejących wodociągów, pełne zaopatrzenie ludności gminy w wodę systemem wodociągów zbiorowych i grupowych, modernizacja stacji uzdatniania wody, poprawa jakości wody pitnej. Na lata 2004-2015 przyjęto następujące zadania do realizacji: wykonanie stacji uzdatniania wody dla istniejących wodociągów w mieście Kamień Pomorski - 2006, budowa hydroforni i stacji uzdatniania w Borzysławiu oraz rurociągu przesyłowego do Rekowa -2005, budowa sieci wodociągowej w Kukułowie -2005, budowa wodociągu Wrzosowo- kol. Wrzosowo – 2005, wykonanie badań geofizycznych w Rawnie – 2005, budowa sieci wodociągowej w Stawnie – 2007, wykonanie stacji uzdatniania wody dla istniejących wodociągów wiejskich oraz modernizacji i budowa nowych wodociągów na terenach wiejskich (2008-2015)stacje uzdatniania w Dusinie, Rozwarowie, Benicach, Borzysławiu. modernizacja stacji uzdatniania w Rarwinie, Żółcinie, Miłachowie, Jarszewie, Górkach, Sibinie. 4.3.2. ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Kamień Pomorski zakłada następujące kierunki: utrzymanie w pełnej sprawności oczyszczalni w gminie, zwiększenie efektywności oczyszczalni, likwidacja głównych źródeł zanieczyszczeń poprzez uporządkowanie gospodarki ściekowej i wyposażenie wiejskich jednostek osadniczych w systemy kanalizacyjne, likwidacja zbiorników bezodpływowych przyjęcie zasady preferencji grupowych oczyszczalni ścieków. 47 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski W gminie Kamień Pomorski na lata 2004-2015 przyjęto następujące zadania do realizacji: budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Miłachowie 2005, modernizacja oczyszczalni w Rekowie -2005, budowa kanalizacji dla terenów wiejskich 2005-2015, budowa dwóch oczyszczalni grupowych na terenie gminy 2005-2015, modernizacja oczyszczalni w Kamieniu Pomorskim 2005-2015, wyłączanie z eksploatacji nieefektywnych oczyszczalni (Imhoff), modernizacja oczyszczalni: Wrzosowo, Rarwino, Rekowo, Śniatowo, budowa nowych oczyszczalni Lokalnych w miejscowościach: Dusin i Śniatowo. 4.3.3. GOSPODARKA ODPADAMI Podstawowe kierunki, założone w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Kamieńskiego oraz Planie Gospodarki Odpadami dla CZG R-XXI: objęcie 100 % mieszkańców zorganizowanym wywozem odpadów, wprowadzenie kompleksowego systemu selektywnej zbiórki odpadów, likwidacja dzikich składowisk odpadów, zamknięcie, a następnie rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Chrząstowie jako składowiska niespełniającego wymogów ochrony środowiska, odzysk odpadów na poziomie: odpady zielone 35%, odpady opakowaniowe (pochodzące z selektywnej zbiórki) 1,5%, odpady wielkogabarytowe 20%, odpady budowlane 15%, odpady niebezpieczne (wytwarzane w grupie odpadów komunalnych) 15%, stworzenie systemu zbiórki odpadów opakowaniowych zgodnie z ustawą o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 r. oraz ustawą o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11 maja 2001 r., zagospodarowanie maksymalnej ilości odpadów przemysłowych oddzielonych od odpadów komunalnych, w istniejących instalacjach. stworzenie regionalnego systemu gospodarki odpadami, w tym budowa Regionalnego Zakładu Zagospodarowania Odpadów i stacji przeładunkowej, wg standardów UE w Słajsinie. 4.3.4. ZAOPATRZENIE W PALIWA GAZOWE Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Kamień Pomorski zakłada następujące kierunki i działania: stacje redukcyjne wc/sc zasilające poszczególne obszary gminy gazem średniego ciśnienia należy lokalizować w Kamieniu Pomorskim oraz w innych rejonach, zgodnie z analizami operatora, przy czym rozwój sieci gazowniczej będzie postępował sukcesywnie, w pierwszej kolejności z uwzględnieniem zaspokojenia potrzeb mieszkańców największych miejscowości, docelowo należy przewidywać pełne rezerwowe zasilania magistral średniego ciśnienia z sieci gazowych gmin sąsiednich, zakłada się zasilanie odbiorców gazem średniego ciśnienia z zastosowaniem reduktorów na ciśnienie użytkowe, 48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski nie planuje się scentralizowanych systemów ogrzewania w skalach poszczególnych miejscowości, ani też ich zespołów, zakłada się zapewnienie przestrzenne możliwości korzystania z każdego rodzaju paliwa, wg decyzji odbiorców, zależnie od relacji ekonomicznych, zakłada się stosowanie paliw ekologicznych do ogrzewania obiektów na obszarach specjalnie chronionych oraz sąsiadujących z tymi obszarami, program rozwoju sieci gazowniczej, przewiduje możliwości techniczne pokrycia 100 % potrzeb cieplnych, na terenie gminy Kamień Pomorski, energią gazową, należy dążyć do eliminowania źródeł ciepła na paliwo stałe i zastąpienie paliwem odnawialnym, gdyż ewentualne ograniczenia w kształtowaniu systemów ciepłowniczych, mogą wyniknąć jedynie z zagadnień ochrony atmosfery przed nadmiernym zanieczyszczeniem spalinami. Gmina Kamień Pomorski posiada Koncepcję programową gazyfikacji, opracowaną w 1999 r. przez PROGAZ-PP, obejmującą gminę Kamień Pomorski i zachodnią część gminy Świerzno. Opracowanie zawiera analizę możliwości doprowadzenia gazu wysokometanowego dla wszystkich potencjalnych odbiorców na terenie objętym opracowaniem, zapewniając pełne zaspokojenie potrzeb komunalno - bytowych i grzewczych dla odbiorców indywidualnych. Zasilanie gminy Kamień Pomorski siecią średnioprężną będzie odbywać się z projektowanej stacji redukcyjno –pomiarowej I stopnia w Kamieniu Pomorskim. Stacja ta zasilana będzie z projektowanego gazociągu wysokiego ciśnienia Dn 200 relacji Recław – Kamień Pomorski. 4.3.5. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ Przy planowaniu zagospodarowania przestrzennego pod względem zaopatrzenia w energię należy uwzględnić, oprócz potrzeb własnych gminy, możliwość funkcjonowania sieci elektroenergetycznych rangi ponadgminnej oraz rezerwacji awaryjnego zasilania. Zakłada się: utrzymanie i rozbudowę istniejących linii WN i stacji 110/15 KV Recław, Kamień Pomorski, rezerwację terenów do realizacji stacji nowych 110/15 kV, rezerwację trasy Recław –Police, przebudowę odcinka linii napowietrznej 110 kV Recław – Golczewo nad jez. Szczucze w Golczewie: przeprowadzenie linii napowietrznej z ominięciem jeziora lub podwyższenie odcinka linii, utrzymanie magistralnych linii średniego napięcia 15 kV, utrzymanie współpracy sieci 15 kV z sieciami w gminach sąsiednich, rozbudowę sieci SN 15 kV dla zasilania nowej zabudowy mieszkaniowej i terenów rekreacyjnych, budowę nowych linii lub przebudowę wzdłuż dróg lub naturalnych linii terenu, zapewnienie zasilania dwustronnego linii magistralnych 15 KV i odgałęzień zasilających kilka stacji transformatorowych 15/0,4 kV, budowę małych elektrowni wodnych na rzekach Niemicy i Wołczenicy, budowę siłowni wiatrowych z uwzględnieniem walorów krajobrazowych, przyrodniczych i kulturowych. 49 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Na terenie byłego lotniska w Śniatowie planowana jest budowa siłowni wiatrowych. Inwestycja w chwili obecnej jest na etapie uzgodnień (inwestor prywatny). 4.3.6. ALTERNATYWNE ŹRÓDŁA ENERGII energia wiatru Na terenie gminy istnieją potencjalne warunki do lokalizacji elektrowni wiatrowych. Przy ich lokalizacji należy uwzględnić ograniczenia (walory krajobrazowe i ochrona przyrody). energia wody Możliwa jest realizacja małych elektrowni wodnych na rzekach Wołczenicy i Niemicy. energia biomasy Na oczyszczalni komunalnej w Kamieniu Pomorskim prowadzone jest przyrodnicze użytkowanie osadów ściekowych poprzez uprawę wierzby wiciowej, a następnie jej zrębkowanie i wykorzystanie energetyczne. Jest to dobre i sprawdzone rozwiązanie. Możliwa jest również zamiana kotłowni węglowych na kotłownie na biomasę (np. słomę), lub kotłów do współspalania z biomasą (peletami). energia geotermalna Istnieją potencjalne warunki do wykorzystania wód geotermalnych. Wody, zawarte w obszarze określonym jako Subbasen Szczeciński już na głębokości 1500 m mają temperatury około 50°C. energia słoneczna Największą dawkę napromieniowania oraz największe przeciętne nasłonecznienie notuje się w obrębie pasa nadmorskiego. Dawka napromieniowania wynosi około 1.070 kWh/m2, przy przeciętnym rocznym nasłonecznieniu (w godzinach ), wynoszącym 1624. W warunkach takich możliwe jest wykorzystanie energii słonecznej do podgrzewania ciepłej wody użytkowej w basenach, itp. 4.3.7. SYSTEM KOMUNIKACYJNY I TRANSPORTOWY Na terenie gminy konieczna jest modernizacja dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Zakłada się budowę nowych obiektów zaplecza modernizacji, wiaduktów ekologicznych (przejść dla zwierząt), modernizację nawierzchni dróg. Zaleca się ujednolicenie przekrojów jezdni na całej długości dróg, budowę chodników w obrębie miejscowości. W projektowanym układzie drogowym przewiduje się zmiany w przebiegu drogi wojewódzkiej nr 102: modernizację drogi nr 102. W ciągu drogi wojewódzkiej nr 107: budowa nowoprojektowanego odcinka drogi, łączącego dzielnicę przemysłowo- składową w Kamieniu Pomorskim z drogą nr 107, budowa połączenia drogi nr 107 z drogą nr 102, budowa obejścia drogowego wsi Rekowo w ciągu drogi nr 107, 50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski W ciągu drogi wojewódzkiej 106 zakłada się: możliwość realizacji nowych stacji paliw wzdłuż drogi wojewódzkiej 106 poza obszarami chronionymi. Ponadto planowane są: budowa obejścia drogowego miasta Kamień Pomorski, w ciągu dróg wojewódzkich nr 107 i 102 (Parłówko - Kamień Pomorski - Dziwnówek), przebudowa odcinka drogowego od wsi Kukułowo do Recławia w ciągu drogi wojewódzkiej nr 0012Z, modernizacja drogi powiatowej nr 0025Z (Jarszewo- Rekowo- Górki Pomorskie- Szumiąca- Chomino), modernizacja drogi powiatowej nr 0026Z (Jatki-Chomino-Śniatowo), oraz drogi nr 0100Z (Pobierowo-GostyńWrzosowo) budowa drogi gminnej, relacji Wrzosowo – Żółcino, modernizacja drogi gminnej Trzebieszewo – Chrząstowo, połączenie drogi krajowej nr 107 z drogą krajową nr 103 na odcinku Mokrawica- Rzewnowo, modernizacja skrzyżowania dróg krajowych 106 i 107 - złagodzenie promienia skrętu, sukcesywna modernizacja dróg powiatowych, polegająca na poszerzaniu jezdni, realizacja ciągów pieszych na terenach zurbanizowanych, przebudowa dróg gruntowych na drogi twarde o nawierzchni asfaltowej na osiedlu Chopina i osiedlu XXX-lecia w Kamieniu Pomorskim, rezerwacja w obrębie Starego Miasta terenu na dodatkowe parkingi, przy realizacji nowych inwestycji należy zapewnić miejsca postojowe na swoim terenie. Komunikacja wodna Konieczne jest ożywienie rozwoju małego portu w Kamieniu Pomorskim. W związku z tym zaleca się opracowanie przez gminę strategii rozwojowej portu. Dla rozwoju komunikacji wodnej konieczne jest pogłębienie toru wodnego w Cieśninie Dziwny. Komunikacja kolejowa Zakłada się utrzymanie istniejących połączeń kolejowych na terenie gminy. Komunikacja przyjazna środowisku Kamień Pomorski, to miejscowość atrakcyjna turystycznie, a jednocześnie leżąca bardzo blisko nadmorskich kurortów, które szczególnie w okresie letnim są masowo odwiedzane przez gości z kraju i zagranicy. Położenie miasta stwarza duże możliwości dla rozwoju aktywnego wypoczynku, zwłaszcza turystyki rowerowej. Bardzo natężony ruch samochodowy na drodze z Kamienia Pomorskiego do Dziwnówka (odcinek ok. 7 km) stanowi dużą przeszkodę dla potencjalnych rowerzystów. W związku z tym władze miasta i gminy widzą potrzebę stworzenia takiej ścieżki rowerowej, która przebiegając wzdłuż drogi 107, umożliwiłaby turystom spokojny dojazd nad morze. Istnieje alternatywne rozwiązanie, które zyskało aprobatę władz województwa, tzn. stworzenie ścieżki rowerowej od kamieńskiej promenady przez Żółcino, dalej drogą gminną do Wrzosowa, a następnie do Dziwnówka. Wspomniana ścieżka ma 51 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski być częścią trasy regionalnej wokół wód Zalewu Szczecińskiego, łącząc się z międzynarodową trasą rowerową wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Problem bezpiecznego przejazdu rowerem z Kamienia Pomorskiego do Dziwnówka winien być jednak rozwiązany niezależnie od funkcjonowania w/w ścieżki rowerowej. Zakłada się: rozwijanie turystyki pieszej, trasowanie szlaków rowerowych, przy wykorzystaniu starych, zabytkowych traktów i innych terenów atrakcyjnych krajobrazowo (propozycja - ścieżka rowerowa wzdłuż północnej granicy gminy: Wolin, Kukułowo, Kamień, Żółcino, Wrzosowo, Łukęcin), budowa ścieżki rowerowej, w relacji Dziwnówek - Wrzosowo - Żółcino Kamień Pomorski - Skarchowo - Dusin - Połchowo - Kukułowo - Sibin – Wolin. Ponadto, w ramach rozwoju komunikacji przyjaznej środowisku, proponuje się przedłużyć i uaktualnić istniejący szlak kajakowy, który stanie się szlakiem dookoła Wyspy Wolin. Szlak ten będzie się zaczynał w Świnoujściu i będzie przebiegał rzeką Świną, przez Ognicę, Karsibór, Przytór, Łunowo, Lubin, Zalewem Szczecińskim do Wolina, rzeką Dziwną do Kamienia Pomorskiego, Dziwnowa i morzem przez Wisełkę, Międzyzdroje do Świnoujścia. 4.4. EDUKACJA EKOLOGICZNA Niezbędnym elementem powodzenia realizacji „Programu”, zarówno w okresie krótkoterminowym, jak i długoterminowym, jest edukacja ekologiczna społeczeństwa, która musi wyprzedzać wszelkie działania, związane z ochroną środowiska na terenie gminy Kamień Pomorski oraz całego Powiatu Kamieńskiego. Powodzenie realizacji działań o charakterze informacyjnym i edukacyjnym, w dużej mierze zależy od świadomości, aktywności i zmiany nawyków społeczeństwa. Potrzebne jest więc wskazanie celu i konieczności wprowadzenia tych systemów w życie. Niezbędna jest zatem informacja i motywacja wyboru określonej metody. W propagowaniu tematu powinna być zachowana ciągłość. Edukacja ekologiczna nie jest bowiem działaniem chwilowym. Aby osiągnąć zamierzony cel trzeba czasu, bywa, że dochodzi się do niego latami. Sukces zależy w dużym stopniu od skutecznej kampanii edukacyjnej. Warunkiem tego powodzenia jest jednak szeroki udział społeczeństwa. Zadania z zakresu edukacji ekologicznej powinny być skierowane praktycznie do wszystkich. Dla sprawnego przebiegu kampanii edukacyjnej mieszkańców niezbędna jest informacja. Edukacja mieszkańców powinna być realizowana na wielu płaszczyznach i różnymi metodami. Metody i sposoby edukacji mogą być wielorakie, od edukacji formalnej (szkoły) poprzez akcje, kampanie, konferencje po różnorodne i wielofunkcyjne ośrodki edukacji ekologicznej. Istotą takiego programu winno być połączenie edukacji z praktycznymi działaniami na rzecz ochrony środowiska. Naczelnym i wiodącym celem programu jest osiągnięcie poprawy stanu środowiska. Edukacja jest niezwykle istotnym aspektem podejmowania działań w zakresie ochrony środowiska, mogącym zadecydować o powodzeniu Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski w perspektywie długookresowej. Tradycyjnie edukacją objęta jest młodzież szkolna, uczestnicząca w imprezach organizowanych na terenie gminy. Ważne jest, aby informować, szkolić i promować zachowania przyjazne środowisku również wśród osób dorosłych. Z tego względu 52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski edukacja ekologiczna powinna obejmować nie tylko programy szkolne, ale też kampanie informacyjne i promocyjne dla wszystkich mieszkańców gminy. Działania podnoszące świadomość ekologiczną mieszkańców, pomogą spełnić wszystkie cele Programu. W szczególności należy prowadzić kampanie edukacyjne w zakresie: gospodarki odpadami. Proponowane jest prowadzenie kampanii na rzecz selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, kontynuacja corocznych akcji: Sprzątanie Świata oraz innych, polegających np. na przeprowadzaniu akcji informacyjnej odnoszącej się do szkodliwości spalania odpadów w warunkach domowych, wdrażania odpowiednich praktyk w gospodarce ściekowej na terenach nieskanalizowanych, promocji ekologicznych sposobów ogrzewania i uświadamiania skutków spalania odpadów w paleniskach domowych, promocji lokalnych walorów przyrodniczych w programach szkolnych i poprzez wydawane publikacje o środowisku regionu, działania zachęcające do oszczędności zużycia wody przez mieszkańców. Należy mieć na uwadze, że na efekty działań podejmowanych w zakresie edukacji ekologicznej trzeba będzie cierpliwie poczekać. 53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 5. HARMONOGRAM DZIAŁAŃ 2004-2015 - CELE I ZADANIA DO REALIZACJI lp. 1 Zadanie 2 Opis przedsięwzięcia 3 okres realizacji 4 odpowiedzialny 5 CEL 1 „GORĄCE PUNKTY” 1 likwidacja lub modernizacja instalacji niespełniających wymagań ochrony środowiska 2 3 opracowanie programu ochrony zlewni rzeki Wołczenicy zaopatrzenie w wodę 2004-2010 modernizacja procesów technologicznych uzdatniania wody poprzez zastosowanie nowoczesnych urządzeń i technologii w celu zapewnienia odbiorcom dostawy większej ilości dobrej jakościowo wody, modernizacja istniejącej sieci wodociągowej, w tym wymiana przestarzałych rurociągów i armatury w celu zlikwidowania niedoborów ciśnienia wody w niektórych rejonach gminy i utrzymanie ciągłości dostaw wody, likwidacja lokalnych oczyszczalni, modernizacja istniejących pompowni ścieków, modernizacja układu rozprowadzającego gaz (układ pierścieniowy) wraz z obiektami na sieci w celu zapewnienia optymalnej pracy sieci, modernizacja systemów grzewczych. 2004 Zlewnia stanowi ewentualne źródło zaopatrzenia w wodę. Opracowanie programu zaopatrzenia w wodę pasa nadmorskiego. 54 2004-2005 Użytkownicy środowiska Samorząd Wojewódzki, RZGW Samorząd Wojewódzki, RZGW, Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. Zadanie Opis przedsięwzięcia 1 2 3 CEL 2 GOSPODARKA WODNA 1 2 3 opracowanie programu zaopatrzenia w wodę pasa nadmorskiego opracowanie bilansów wodno-gospodarczych wraz z uwzględnieniem zasobów dyspozycyjnych wód powierzchniowych i podziemnych realizacja programu oczyszczania ścieków z zakładów produkcyjnych, używających w procesie produkcyjnym substancji niebezpiecznych 4 poprawa pitnej jakości wody Zasięg terytorialny obejmuje gminy zagrożone deficytem, m.in. Kamień Pomorski. Dotyczy prawostronnej zlewni rzeki Dziwny (Wołczenica i Świniec). okres realizacji 4 odpowiedzialny 5 2006 Samorząd Wojewódzki 2004 RZGW modernizacja oczyszczalni ścieków 2007 wraz z systemem kanalizacji, rozbudowa istniejącego systemu magistral wodociągowych, modernizacja istniejącej sieci wodociągowej, w tym wymiana przestarzałych rurociągów i armatury w celu zlikwidowania niedoborów ciśnienia wody w niektórych rejonach gminy, zwłaszcza w okresie letnim i utrzymanie ciągłości dostaw wody, usprawnienie eksploatacji poprzez wprowadzenie programu redukcji przecieków, systemu monitorowania sieci wodociągowej, zagospodarowanie stref ochronnych, zgodnie z obecnymi przepisami oraz odprowadzenie ścieków poza granice stref ochronnych. Ciągły rozbudowa istniejącego układu zasilania w celu zwiększenia jego przepustowości i niezawodności 55 Użytkownicy środowiska, Gmina Gmina Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. 1 5 6 Opis przedsięwzięcia 3 działania oraz utrzymania wymagającej jakości wody pitnej, a także utrzymania wymaganego ciśnienia dyspozycyjnego na terenie gminy, modernizacja procesów technologicznych uzdatniania wody poprzez zastosowanie nowoczesnych urządzeń i technologii w celu zapewnienia odbiorcom dostawy większej ilości dobrej jakościowo wody, zapewnienie rezerwowych systemów zaopatrzenia miasta i miejscowości gminy w wodę pitną, niezbędnych w awaryjnej sytuacji. ustanowienie zlewni rzeki opracowanie programu Wołczenicy z Grzybnicą uporządkowania gospodarki jako zlewni wód wysokiej ściekowej, jakości ochrona wód rzeki Wołczenicy z Grzybnicą, które stanowią potencjalne źródło zaopatrzenia w wodę północno-zachodniej części pasa nadmorskiego. Zadanie 2 budowa oczyszczalni ścieków wraz z systemem sieci kanalizacyjnej w gminie okres realizacji 4 odpowiedzialny 5 2004 Samorząd Wojewódzki Gmina 2008 budowa hydroforni i stacji uzdatniania w Borzysławiu oraz rurociągu przesyłowego do Rekowa, budowa sieci wodociągowej w Kukułowie, 2005 2005 budowa wodociągu Wrzosowo-kol. Wrzosowo, wykonanie badań geofizycznych w 2004 2005 56 Gmina, użytkownicy środowiska Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. 1 Zadanie 2 Opis przedsięwzięcia okres realizacji 3 4 Rarwinie, budowa sieci wodociągowej w 2005 Stawnie, wykonanie stacji uzdatniania wody 2007 dla istniejących wodociągów wiejskich oraz modernizacja i budowa nowych wodociągów na terenach wiejskich – stacje uzdatniania w Dusinie, Rozwarowie, Benicach, Borzysławiu, modernizacja stacji uzdatniania w 2008-2015 Rarwinie, Żółcinie, Miłachowie, Jarszewie, Górkach, Sibinie, budowa sieci kanalizacji sanitarnej w 2005 Miłachowie, modernizacja oczyszczalni w 2005 Rekowie, modernizacja oczyszczalni w 2005-2015 Kamieniu Pomorskim, budowa dwóch oczyszczalni 2005-2015 grupowych na terenie gminy Kamień Pomorski, budowa kanalizacji na terenach 2005-2015 wiejskich (gmina Kamień Pomorski), modernizacja oczyszczalni 2005-2010 Wrzosowo, Rarwino, Rekowo, Śniatowo, budowa nowych oczyszczalni 2005-2015 lokalnych w miejscowościach: Gościsław, Jarzysław, Kukań, Rzewnówek. CEL 3 GOSPODARKA ODPADAMI 57 odpowiedzialny 5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. 1 1 Zadanie Opis przedsięwzięcia 2 3 opracowanie i realizacja Realizacja celów i działań planu gospodarki założonych w planie gospodarki odpadami dla CZG R-XXI odpadami. 2 budowa Międzygminnego Zakładu Utylizacji Odpadów w Słajsinie Realizacja celów i działań założonych w planie gospodarki odpadami. 3 likwidacja składowisk odpadów niespełniających norm UE likwidacja dzikich wysypisk odpadów objęcie 100% mieszkańców zorganizowaną zbiórką odpadów kompleksowy system zbiórki odpadów Likwidacja i stopniowa rekultywacja 2006-2009 składowiska odpadów w Chrząstowie. ciągły Bieżąca inwentaryzacja i likwidacja dzikich wysypisk oraz wylewisk odpadów. 100% mieszkańców objętych zbiórką do 2008 i wywozem odpadów. budowa GPZON 4 5 6 7 Prowadzenie wspólnej gospodarki odpadami wg założeń planu gospodarki odpadami dla CZG RXXI. Budowa Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON). okres realizacji 4 Ciągły odpowiedzialny 5 Gmina, CZG R-XXI, Użytkownicy środowiska, firmy komunalne 2004-2007 Gmina, CZG R-XXI Gmina, Powiat Gmina, Powiat, CZG R-XXI Gmina, CZG R-XXI, Powiat, firmy wywozowe ciągły Gmina, CZG R-XXI 2004-2008 Powiat, Gmina, CZG R-XXI CEL 4 POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA (POWIETRZE, HAŁAS, PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE) POWIETRZE 58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. 1 1 Zadanie 2 utworzenie bazy danych o emisji zanieczyszczeń do powietrza Opis przedsięwzięcia okres realizacji 3 4 inwentaryzacja źródeł emisji zanieczyszczeń 2004 do powietrza: punktowe źródła emisji (o wysokości komina powyżej 10 m i mocy źródła powyżej 10MW), emisja powierzchniowa, związana z bytowaniem ludzi i indywidualnym zapotrzebowaniem na ciepło, emisja liniowa, związana z korzystaniem ze środków transportu. odpowiedzialny 5 Wojewoda, WIOŚ, Powiat, Gmina, PKS, PKP, Port w Kamieniu Pomorskim, Użytkownicy środowiska HAŁAS 1 2 3 aktualizacja informacji o emisji hałasu do środowiska opracowanie map akustycznych ograniczenie emisji hałasu do środowiska Inwentaryzacja źródeł emisji hałasu do środowiska, zwłaszcza hałasu komunikacyjnego i przemysłowego. Mapy akustyczne dla obszarów położonych wzdłuż głównych dróg, linii kolejowych, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach. Opracowanie programu ograniczenia lub wyeliminowania emisji hałasu do środowiska oraz ochrony przed hałasem (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14.10.2002r.). PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE 1 Ocena zagrożenia Inwentaryzacja i kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego, 59 od 2004 2004-2009 WIOŚ, Powiat, Wojewoda Powiat, Zarządcy dróg kołowych, kolejowych, MON rok po wykonaniu mapy akustycznej Wojewoda, Powiat 2006 Wojewoda, WIOŚ, Zakład Energetyczny, Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. 1 Zadanie 2 Opis przedsięwzięcia okres realizacji 3 4 wyodrębnienie obszarów i prowadzenie rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku: kontrola promieniowania elektromagnetycznego w rejonach jego wystąpienia, cykliczna aktualizacja rejestrów, wyznaczanie obszarów ograniczonego użytkowania. odpowiedzialny 5 Powiat, Operatorzy sieci telefonii komórkowych CEL 5 RACJONALIZACJA UŻYTKOWANIA SUROWCÓW ochrona złóż kopalin przed trwałym zainwestowaniem i zalesieniem oraz niekontrolowaną eksploatacją opracowanie programu rozwoju energetyki opartej o surowce odnawialne Weryfikacja stanu zagospodarowania złóż kopalin. 2006 Wojewoda, Powiat, Gmina Rozpoznanie możliwości wykorzystania surowców odnawialnych na terenie gminy. 2006 Samorząd Województwa, Powiat, Gmina 3 zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznanych i eksploatowanych złóż ciągły Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A., Uzdrowisko Kamień Pomorski S.A. 1 rekultywacja gleb zdegradowanych 2006 Wojewoda, Powiat 1 2 Racjonalne wykorzystanie zasobów kopaliny głównej i towarzyszącej oraz racjonalne zagospodarowanie wyrobisk. CEL 6 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I OCHRONA WYBRZEŻA inwentaryzacja degradacji gleb, opracowanie programu rekultywacji gleb. 60 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. 1 2 Zadanie Opis przedsięwzięcia 2 3 ochrona gleb przed erozją program zalesień dla gleb erodowanych, stałe zalesianie i zadrzewianie terenów erodowanych i po rekultywacji. CEL 7 RACJONALNE UZYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH 1 opracowanie planu Plany ochrony dla rezerwatów ochrony rezerwatów istniejących. przyrody 2 utworzenie nowych Wg wykazu zawartego w rozdziale obszarów chronionych 4.1.1. 3 wytyczenie obszarów Obecne i planowane obszary i NATURA 2000 obiekty prawnie chronione na terenie gminy, zgodnie z ustaleniami i założeniami opracowań planistycznych. 4 dostosowanie lasów do Opracowanie programu pełnienia zróżnicowanych udostępniania i zagospodarowania funkcji przyrodniczych i lasów do celów rozwoju turystyki i społecznych wypoczynku, regeneracji zdrowia, edukacji ekologicznej. 5 zalesienia gruntów Opracowanie zasad dotyczących wyłączonych z zalesiania gruntów porolnych (z użytkowania rolniczego uwzględnieniem potrzeb ochrony różnorodności biologicznej oraz zachowania korytarzy ekologicznych. 6 współpraca transgraniczna w zakresie ochrony przyrody Rozwinięcie współpracy transgranicznej w zakresie ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych, pełniących kluczową rolę dla obszarów uzdrowiskowych. 61 okres realizacji 4 2006 odpowiedzialny 5 Powiat 2006 Wojewoda 2004-2010 Wojewoda, Powiat, Gmina Ministerstwo Środowiska, Wojewoda 2004 Ciągły Wojewoda, Powiat, Gmina Lasy Państwowe Ciągły Wojewoda, Powiat, Gmina Lasy Państwowe Ciągły Powiat, Gmina Organizacje pozarządowe, Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. 1 7 Zadanie 2 promocja walorów przyrodniczych – rozwój turystyki Opis przedsięwzięcia okres realizacji 3 4 Ciągły Utrzymanie konsensusu wykorzystania krajobrazu i funkcji turystycznej przy równoczesnym wyznaczeniu stref penetracji turystycznej uwzględniającej stopień wrażliwości środowiska na antropopresję (wykorzystanie dla turystyki pieszej rowerowej i konnej z ruchem prowadzonym po wyznaczonych szlakach, z dopuszczeniem urządzenia punktów widokowych oraz miejsc odpoczynku i kąpieli słonecznych. odpowiedzialny 5 Powiat, Gmina, Organizacje turystyczne, Organizacje ekologiczne CEL 8 PRZECIWDZIAŁANIE POWAŻNYM AWARIOM 1 zwiększenie bezpieczeństwa przewozów substancji niebezpiecznych 2 zapobieganie katastrofom ekologicznym 3 współpraca transgraniczna w zakresie informowania o zagrożeniach i prowadzenia akcji ratowniczych 2010 Wyznaczenie optymalnych tras przewozu substancji niebezpiecznych oraz stworzenie stanowisk postojowych i parkingów dla pojazdów przewożących substancje niebezpieczne. Stworzenie punktu magazynowania 2010 odpadów, powstałych na skutek katastrof, awarii i wycieków (deponator) – 1 miejsce – tereny oczyszczalni ścieków lub baz straży pożarnej. 2006 stworzenie systemu informacji o zagrożeniach transgranicznych, podpisanie polsko-niemieckich umów o wspieraniu w akcjach ratowniczych i wspólnych ćwiczeniach. 62 Gmina, Zarządcy Dróg, Wojewoda, Straż Pożarna Powiat, Gmina, Straż pożarna, Ministerstwo Środowiska, Komendant Wojewódzki PSP, Komendant Powiatowy PSP, WIOŚ, Wojewoda Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. Zadanie Opis przedsięwzięcia okres realizacji 1 2 3 4 CEL 9 ZWIĘKSZENIE ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ – EDUKACJA EKOLOGICZNA 1 koordynacja edukacji ekologicznej w gminie 2 program edukacji ekologicznej mieszkańców 3 utworzenie na terenie Starostwa Powiatowego i Urzędu Miejskiego w Kamieniu Pomorskim systemu gromadzenia i upowszechniania informacji o środowisku odpowiedzialny 5 Ciągły opracowanie programu edukacji ekologicznej skierowanego do wszystkich mieszkańców gminy, współpraca z powiatowym ośrodkiem edukacji ekologicznej, organizacja imprez okołoekologicznych, organizacja i realizacja programów edukacyjnych i akcji ekologicznych, prowadzenie konkursów, szkoleń, warsztatów, wycieczek, wprowadzenie większej ilości ścieżek przedmiotowych w większej ilości szkół na terenie gminy, współpraca różnych instytucji w zakresie edukacji ekologicznej i ochrony środowiska. Współopracowanie kompleksowego 2006 powiatowego programu edukacji ekologicznej (4-letniego), skierowanego do wszystkich mieszkańców i osób odwiedzających powiat. Powiat, Gmina, Nadleśnictwa, Placówki oświatowe, Ośrodek Kultury i Sportu, Biblioteka, organizacje pozarządowe, R XXI Ciągły tworzenie systemu elektronicznej 2015 bazy danych, opracowanie systemu udostępniania danych społeczeństwu. Wojewoda, WIOŚ, Powiat, Gmina 63 Powiat, Gmina, Nadleśnictwa, Placówki oświatowe, Ośrodek Kultury i Sportu, Biblioteka, Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. 1 4 8 Zadanie 2 prowadzenie szkoleń, konkursów, promocja wydawnictw w zakresie edukacji ekologicznej opracowanie programu badawczoobserwacyjnego najbliższego otoczenia stworzenie internetowej mapy problematyki dotyczącej ochrony środowiska wprowadzenie tzw. „Małych projektów ekologicznych” ścieżki dydaktyczne 9 edukacja leśna 5 6 7 Opis przedsięwzięcia 3 okres realizacji 4 Ciągły 2015 odpowiedzialny 5 Wojewoda, Powiat, Gmina działalność w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, ochrona środowiska w praktyce. Racjonalne korzystanie z oferty edukacyjnej. Ciągły 2015 Kuratorium Oświaty, Gmina Ciągły 2015 Powiat, Gmina Rozstrzyganie problemów lokalnych na terenie gminy. Ciągły Powiat, Gmina Opracowanie i budowa ścieżek dydaktycznych w miejscach szczególnie atrakcyjnych przyrodniczo, krajobrazowo i turystycznie. Prowadzenie i promocja edukacji przyrodniczo leśnej. 2005-2007 Powiat, Gmina, Nadleśnictwa, użytkownicy środowiska ciągły Nadleśnictwa Stały monitoring i ocena jakości powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, hałasu, przyrody. Ocena realizacji niniejszego ciągły WIOŚ, Powiat 2005-2008 Gmina CEL 10 MONITORING ŚRODOWISKA 1 monitoring środowiska 2 monitoring Programu 64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. 1 Zadanie 2 Ochrony Środowiska Opis przedsięwzięcia 3 programu (sprawozdania, raporty, opinie, oceny). okres realizacji 4 odpowiedzialny 5 6. KOSZT REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA W LATACH 2004-2008 (SZACUNKOWY) lp. Zadanie opis przedsięwzięcia okres realizacji 1 2 3 4 65 Kwota Źródła finansowania w tys. PLN 5 6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. Zadanie opis przedsięwzięcia okres realizacji 1 2 3 4 Kwota Źródła finansowania w tys. PLN 5 6 CEL 2 GOSPODARKA WODNA 1 2 budowa hydroforni i stacji uzdatniania wody z zasilaniem elektroenergetycznym w Borzysławiu oraz rurociągu wodnego Borzysław – Rekowo wraz z przyłączami w Rekowie budowa sieci – wodociągowej w Kukułowie wraz ze stacją uzdatniania wody 2004-2005 Wg opracowanego projektu technicznego, projekt posiada pozwolenie na budowę, W związku ze złą jakością wody w Rekowie (przekroczenie poziomu chlorków o 100%) zachodzi konieczność doprowadzenia jej z sąsiedniej miejscowości Borzysław. Zgodnie z posiadanym projektem, w oparciu o wcześniej wykonane studnie głębinowe w Borzysławiu i udokumentowane zasoby wody zostanie wykonane ujęcie wody wraz z uzdatnianiem, a następnie rurociąg wodny do Rekowa i włączenie go do istniejącej sieci wodociągowej oraz zostanie wykonane 13 szt. nowych przyłączy wodociągowych do budynków. W wyniku realizacji projektu z wody o dobrej jakości skorzysta 376 mieszkańców Rekowa. Ponadto wykonanie ujęcia wody w Borzysławiu umożliwi zwodociągowanie w następnej kolejności: Borzysławia i sąsiedniej miejscowości Stawno. Wykonanie projektu spowoduje spadek zachorowalności mieszkańców Rekowa oraz rozwój agroturystyki. 990 budżet gminy, fundusze UE (ZPORR) 2005-2006 2.380 budżet gminy, fundusze UE (ZPORR) W fazie projektowania, Miejscowość Kukułowo nie posiada wodociągu, a mieszkańcy korzystają ze studni przydomowych, w których woda jest 66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. Zadanie opis przedsięwzięcia 1 2 3 3 budowa kanalizacji Gminy Kamień Pomorski z modernizacją istniejącej oczyszczalni ścieków w Mokrawicy – I etap kompleksowej kanalizacji gminy Kamień Pomorski 4 budowa kanalizacji sanitarnej w m. Miłachowo okres realizacji 4 bardzo złej jakości. Ponadto w okresach letnich występuje brak wody w studniach. W wyniku zwodociągowania Kukułowa z wody pitnej o dobrej jakości skorzysta 149 osób. Nastąpi spadek zachorowalności mieszkańców, poprawa ich bytu, rozwój agroturystyki. Nastąpi wzrost lokalnego budownictwa. W wyniku realizacji zadania nastąpi znaczna 2005-2010 poprawa czystości wód Zalewu Kamieńskiego. Budowa kanalizacji wiejskich umożliwi likwidację niesprawnych zbiorników, likwidację dołów ściekowych i rowów odprowadzających ścieki. Pośrednio realizacja zadania będzie miała wpływ na zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności ludności na choroby przenoszone drogą wodną. Ulegnie poprawie stan czystości wód powierzchniowych, których efektem będzie wzrost ilości siedlisk dzikiej fauny i flory wodnej, w tym szczególnie ryb i ptactwa wodnego. Poprawa stanu środowiska spowoduje zwiększony napływ kuracjuszy do ośrodków uzdrowiskowych i rehabilitacyjnych, związanych z Uzdrowiskiem Kamień Pomorski. Gmina posiada projekt techniczny i pozwolenie na budowę. W wyniku realizacji zadania nastąpi znaczna poprawa czystości wód Zalewu 67 2005-2010 Kwota Źródła finansowania w tys. PLN 5 6 66.660 Budżet gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW, fundusze UE (ZPORR) 530 budżet gminy, fundusze UE Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. Zadanie opis przedsięwzięcia okres realizacji 1 2 3 4 5 6 7 8 budowa rurociągu wodnego Wrzosowo-kol. Wrzosowo wykonanie badań geofizycznych w Rarwinie budowa sieci wodociągowej w Stawnie modernizacja oczyszczalni ścieków w Rekowie Kwota Źródła finansowania w tys. PLN 5 6 Kamieńskiego. Budowa kanalizacji wiejskich umożliwi likwidację niesprawnych zbiorników, likwidację dołów ściekowych i rowów odprowadzających ścieki. W fazie projektowania. 2004 90 budżet gminy W trakcie realizacji. 2005 90 budżet gminy Brak projektu. 2007 210 budżet gminy, fundusze UE Brak projektu. 2007 70 budżet gminy CEL 3 GOSPODARKA ODPADAMI 1 budowa Międzygminnego Zakładu Utylizacji Odpadów W ramach realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla CZG R-XXI (faza projektowania). 2004-2007 962 budżet gminy, PFOŚiGW, fundusze UE, krajowe i zagraniczne środki pomocowe 2 rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Chrząstowie Wg opracowanego projektu technicznego. 2006-2009 400 budżet gminy, PFOŚiGW, WFOŚiGW, fundusze UE, krajowe i zagraniczne środki pomocowe CEL 4 POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA (POWIETRZE, HAŁAS, PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE) POWIETRZE 1 utworzenie powiatowej bazy danych inwentaryzacja źródeł emisji zanieczyszczeń 68 2004 5 WFOŚiGW, Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. Zadanie opis przedsięwzięcia okres realizacji 1 2 o emisji zanieczyszczeń do powietrza 3 4 HAŁAS 1 aktualizacja informacji hałasu do środowiska 2 o emisji opracowanie koncepcji i wytyczenie tras szlaków turystycznych i rowerowych do powietrza, współtworzenie i współfinansowanie bazy danych. Inwentaryzacja źródeł emisji hałasu do środowiska, zwłaszcza hałasu komunikacyjnego i przemysłowego, współpraca przy zbieraniu danych. ścieżka rowerowa wzdłuż północnej granicy gminy: Wolin, Kukułowo, Kamień, Żółcino, Wrzosowo, Łukęcin, budowa ścieżki rowerowej, w relacji Dziwnówek - Wrzosowo - Żółcino - Kamień Pomorski - Skarchowo - Dusin - Połchowo Kukułowo - Sibin – Wolin. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE 1 Ocena zagrożenia inwentaryzacja i kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego, wyodrębnienie obszarów i prowadzenie rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Kwota Źródła finansowania w tys. PLN 5 6 PFOŚiGW, budżet powiatu, budżet gminy 5 WFOŚiGW, budżet powiatu, budżet gminy 2005-2007 50 Środki pomocowe UE, budżet gminy 2006 50 WFOŚiGW, Środki własne przedsiębiorstw 2006 50 NFOŚiGW, Budżet Państwa, od 2004 CEL 5 RACJONALIZACJA UŻYTKOWANIA SUROWCÓW 1 ochrona złóż kopalin przed trwałym zainwestowaniem i zalesieniem oraz Weryfikacja stanu zagospodarowania złóż kopalin na terenie gminy. 69 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. Zadanie opis przedsięwzięcia okres realizacji 1 2 niekontrolowaną eksploatacją opracowanie programu rozwoju energetyki 3 4 2 Rozpoznanie możliwości wykorzystania surowców odnawialnych na terenie gminy. 2006 Kwota Źródła finansowania w tys. PLN 5 6 budżet powiatu, budżet gminy 20 WFOŚiGW, Środki własne przedsiębiorstw, budżet powiatu, budżet gminy CEL 7 RACJONALNE UZYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH 1 utworzenie nowych obszarów chronionych wg wykazu zawartego w rozdziale 4.1.1. 2004-2010 Opracowanie powiatowego programu edukacji ekologicznej (współfinansowanie). 2006 Realizacja programu edukacji ekologicznej. ciągły 40 budżet powiatu, budżet gminy, WFOŚiGW, PFOŚiGW, fundusze UE, fundacje i fundusze polskie i zagraniczne, firmy prywatne, Nadleśnictwa, instytucje ekologiczne Wspólnie z powiatem. 2005-2007 50 budżet powiatu, budżet gminy, WFOŚiGW, PFOŚiGW, fundusze UE, fundusze i fundacje polskie, firmy prywatne, środki własne nadleśnictw 250 Środki pomocowe krajowe, UE, budżet powiatu, budżet gminy 7 budżet powiatu, budżet gminy CEL 9 EDUKACJA EKOLOGICZNA 1 2 program edukacji ekologicznej mieszkańców budowa ścieżek dydaktycznych w miejscach atrakcyjnych turystycznie, przyrodniczo i krajobrazowo wraz z opracowaniem pakietu dydaktycznego 70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski lp. Zadanie opis przedsięwzięcia okres realizacji 1 2 3 4 Kwota Źródła finansowania w tys. PLN 5 6 CEL 10 MONITORING ŚRODOWISKA 1 monitoring środowiska Monitoring stanu środowiska. od 2005 90 2 monitoring Programu Ochrony Środowiska Ocena realizacji niniejszego programu (sprawozdania, raporty, opinie, oceny). 2005-2008 70 71 WFOŚiGW, PFOŚiGW, Użytkownicy środowiska, Środki własne firm, budżet powiatu, budżet gminy budżet gminy Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 7. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM ORAZ PROGRAMEM Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski będzie realizowany w długim okresie czasu. W wyniku podejmowanych działań stopniowo będą osiągane jego cele i w związku z tym będą zmieniały się priorytety. Na początku realizacja Programu powinna doprowadzić do rozwiązania najpilniejszych problemów – osiągnięcia najważniejszych celów. Po tym czasie do osiągnięcia pozostaną cele, które obecnie są oceniane jako mniej ważne, a w przyszłości staną się priorytetami. Rysunek 7.1. Schemat zarządzania Programem Ochrony Środowiska PLANOWANIE Podstawowe zadanie kierownictwa, opierające się na ciągłym określaniu nowych celów i programów z zakresu ochrony środowiska KOREKTA REALIZACJA Podejmowanie działań naprawczych w stosunku do zdefiniowanych, na etapie oceny, odchyleń od stanu docelowego Osiąganie wcześniej założonych celów poprzez wdrażanie nowych rozwiązań, procedur postępowania, technologii OCENA Opracowanie efektywnego systemu rejestracji i przetwarzania danych zapewniającego ocenę stopnia realizacji ustalonych celów Narzędzia i instrumenty realizacji programu Niniejszy rozdział opisuje instrumenty wspomagające realizację programu ochrony środowiska, tzw. instrumenty polityki ekologicznej, zasady zarządzania środowiskiem, wynikające z zakresu kompetencyjnego administracji samorządowej szczebla gminnego. W zarządzaniu środowiskiem szczególną rolę pełni „Program ochrony środowiska”, który to program, może być postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy różnych instytucji / organizacji, opartej o dobrowolne porozumienia na rzecz efektywnego wdrażania niniejszego Programu. Instrumentarium służące realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw, wśród których najważniejsze to prawo ochrony środowiska, prawo wodne, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Tradycyjny podział instrumentów zarządzania środowiskiem wyróżnia instrumenty o charakterze prawnym, finansowym i społecznym. 72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski Instrumenty prawne Kompetencje gminy w zakresie ochrony środowiska, zawarte są w ustawach: Prawo Ochrony Środowiska, Ustawa o Ochronie Przyrody, Ustawa o Odpadach, Ustawa o Lasach, Prawo Wodne, Prawo Geologiczne i Górnicze. Poniżej wymieniono ważniejsze kompetencje gminy w zakresie ochrony środowiska: wydawanie decyzji, o których mowa w art. 150 ust.1 i art. 154 ust. 1 Prawa Ochrony Środowiska (decyzje dotyczące prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji wykraczających poza obowiązki wynikające z art. 147 ust. 1-2 i 4 przez prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia oraz decyzja w sprawie wymagań w zakresie ochrony środowiska dotycząca instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia), przyjmowanie wyników pomiarów, o których mowa w art. 149-150 Prawa Ochrony Środowiska, przyjmowanie zgłoszeń, o których mowa w art. 152 ust. 1 Prawa Ochrony Środowiska (zgłoszenie instalacji mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko, z której emisja nie wymaga zezwolenia) sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska, wydawanie decyzji i dokonywanie uzgodnień w zakresie zwykłego korzystania ze środowiska, wydawanie pozwoleń związanych z prowadzeniem gospodarki wodno-ściekowej, prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, utrzymanie porządku i czystości na terenie gminy, dokonywanie uzgodnień i wydawanie opinii w zakresie gospodarki odpadami, wydawanie decyzji o usunięciu odpadów z miejsc nie przeznaczonych do ich składowania, organizowanie usuwania skutków klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska, wydawanie zezwoleń na wycięcie drzew i krzewów oraz prowadzenie postępowań administracyjnych związanych z wymierzaniem kar za usuwanie drzew oraz krzewów bez wymaganego zezwolenia, prowadzenie spraw związanych z ochroną gruntów rolnych, prowadzenie ewidencji dóbr kultury, wydawanie zarządzeń w zakresie ochrony zabytków. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych należą przede wszystkim opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, kary za przekroczenie wartości dopuszczalnych i fundusze celowe. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Opłaty pobierane są za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, składowanie odpadów, usuwanie drzew i krzewów, System opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska skłania przedsiębiorstwa do minimalizowania negatywnego oddziaływania na środowisko m.in. poprzez lokalizację produkcji, dobór technologii, oszczędniejsze korzystanie z 73 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski zasobów naturalnych czy instalowanie urządzeń ochronnych. Gromadzone środki finansowe przekazywane są następnie do Funduszy Ochrony Środowiska różnych szczebli oraz funduszu ochrony gruntów. Osoby fizyczne, nie będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Należy także wspomnieć, że podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną. Administracyjne kary pieniężne. Kary pobiera się w tych samych sytuacjach, co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa POŚ przewiduje możliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieniężnych, a także możliwości rozłożenia na raty. Fundusze celowe Środki funduszy przeznacza się na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, a w szczególności na: edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom, profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, wspieranie ekologicznych form transportu, działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi, położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, inne zadania ustalone przez radę miejską, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Instrumenty społeczne Instrumenty społeczne wspomagają realizację programu ochrony środowiska. Wśród instrumentów społecznych można wyróżnić narzędzia dla usprawniania współpracy i budowania partnerstwa, tzw. „uczenie się poprzez działanie” z podziałem na dwie kategorie wewnętrzne. Pierwsza (I) z nich dotyczy działań 74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski samorządów, druga (II) polega na budowaniu powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem. Narzędziami w poszczególnych kategoriach są: dokształcanie profesjonalne i systemy szkoleń (I), interdyscyplinarny model pracy (I), współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych (I), udział społeczeństwa w zarządzaniu poprzez systemy konsultacji i debat publicznych (II), wprowadzanie mechanizmów tzw. budowania świadomości np. kampanie edukacyjne (II). Narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrażania polityk środowiskowych: środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, strategie i plany działań, systemy zarządzania środowiskiem, ocena wpływu na środowisko, ocena strategii środowiskowych. Narzędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków rozwoju zrównoważonego: wskaźniki równowagi środowiskowej, ustalenie wyraźnych celów operacyjnych, monitorowanie skuteczności procesów zarządzania. Stosowanie instrumentów społecznych winno być wspierane przez edukację ekologiczną. Działania edukacyjne realizowane są w różnych formach i na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich szczebli, a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Wypracowane procedury i strategie działań powinny po ustaleniu i weryfikacji stać się rutyną i podstawą współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych. Kontrola realizacji programu Głównym realizatorem Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski jest Burmistrz. Proponuje się wyznaczenie przez Burmistrza Miasta i Gminy Kamień Pomorski osoby odpowiedzialnej za wdrażanie Programu (Kierownika Programu). Osoba ta pełniłaby rolę koordynatora pomiędzy samorządem lokalnym, organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorstwami i instytucjami monitorującymi stan środowiska. Byłaby także odpowiedzialna za monitorowanie efektów Programu i uruchamianie procedur korygujących. Za realizację poszczególnych zadań odpowiadać będą osoby lub jednostki organizacyjne, które po zakończeniu prac nad zadaniami obowiązane będą do sporządzenia sprawozdania z wykonania zadania, obejmujące m.in. przedmiot i poniesione nakłady. Podstawą zarządzania Programem będzie stałe monitorowanie uzyskiwanych efektów, stwierdzanych jako poprawa jakości środowiska, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń oraz skutki podejmowanych działań. 75 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski W celu monitorowania stanu środowiska proponuje się zastosowanie wskaźników stanu środowiska, oddziaływania na środowisko oraz wskaźników reakcji na złą jakość środowiska albo na nadmierne oddziaływania. Przydatne jest pokazywanie tendencji zmian poszczególnych wskaźników w kolejnych latach. Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, co dwa lata będzie sporządzany przez Kierownika Programu raport szczegółowy z wykonania Programu, a dotyczący szczególnie działań, które są związane z likwidacją przekroczenia przepisów prawa, wynikami monitorowania jakości środowiska, konieczności wprowadzenia korekt do Programu itp. Raporty szczegółowe winny być przedstawiane na posiedzeniach Rady Miejskiej. Wskazane jest, by korekty Programu były wprowadzane w drodze uchwały Rady Miejskiej. Na potrzeby tworzenia raportów należy wykorzystywać wszelkie dostępne dane i informacje. Poszczególne informacje są dostępne m.in. w: Wydziałach Starostwa Powiatowego, Urzędzie Miejskim (referaty i samodzielne stanowiska) w Kamieniu Pomorskim, Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Kamieniu Pomorskim, WIOŚ w Szczecinie, Urzędzie Statystycznym w Szczecinie, RDLP w Szczecinie oraz poszczególnych nadleśnictwach. Źródłem informacji mogą być także przeprowadzone badania i wykonane opracowania. Tabela nr 7.1. Organizacja zarządzania Programem Ochrony Środowiska JEDNOSTKA ODPOWIEDZIALNA Burmistrz Miasta Kamień Pomorski ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI i Gminy Główny realizator Programu TERMIN Okres realizacji Programu Rada Miejska Uchwalenie Programu, Co dwa lata przyjmowanie raportów szczegółowych na sesjach Rady Miejskiej Kierownik Programu Koordynacja prac, monitorowanie realizacji, uruchamianie korekty, przygotowanie rocznego sprawozdania zbiorczego oraz raportów szczegółowych Osoba/Jednostka Odpowiedzialna za zadania Podmioty Gospodarcze Nadzór nad realizacją zadania, realizację sporządzenie sprawozdania z jego wykonania i przekazanie Kierownikowi Programu Realizacja zadań 76 Zarządzanie Programem – stale, Raporty szczegółowe - co 2 lata Czas realizacji zadania Czas realizacji zadania Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamień Pomorski 8. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych, z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania, jak również będą mogły być dokonane ewentualne modyfikacje Programu. Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach: monitoring środowiska, monitoring programu, monitoring odczuć społecznych. Monitoring środowiska – system kontroli środowiska, jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone w ramach istniejących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych są wykonywane w ramach działalności np. WIOŚ, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, łąk, terenów parkowych, użytków ekologicznych) znany jest instytucjom takim, jak np. Starostwo Powiatowe, Urząd Miejski w Kamieniu Pomorskim, RDLP, Urząd Morski. Monitoring programu – najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zadań, które powinno się odbywać np. co roku, na podstawie zestawienia planu działań przewidzianych do realizacji z postępem ich wdrożenia. W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny. Powodem mogą być np. brak czasu, środków finansowych, zasobów ludzkich lub też zmiana kolejności przewidzianych w programie zadań priorytetowych. Monitoring odczuć społecznych – jest on sprawowany na podstawie badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo efektów Programu, między innymi przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do Urzędu Miejskiego w Kamieniu Pomorskim. Wśród wskaźników odczuć społecznych można wymienić: udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska (wg oceny jakościowej), liczbę i jakość interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszkańców, liczbę, jakość i skuteczność kampanii edukacyjno-informacyjnych. Szczecin październik 2004 77
