Czytaj więcej

Światowy Dzień Gruźlicy
24 Marzec 2015
Reach the 3 Million: Reach, Treat, Cure Everyone
W 2015 roku Światowy Dzień Gruźlicy obchodzony jest pod
hasłem:
Trzy miliony chorych na gruźlicę na
świecie nie ma dostępu do systemu opieki
medycznej. Wykryj. Lecz. Wylecz wszystkich
W 2013 roku, według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na gruźlicę
zachorowało około 9,0 mln osób na świecie. Ta liczba chorych jest wyższa niż podana w
ubiegłym roku (8,6 mln), ponieważ uzyskano pełniejsze dane z kilku krajów, w tym z Nigerii,
kraju o dużej liczbie ludności i wysokiej zapadalności, co wpłynęło na globalną sytuację
epidemiologiczną gruźlicy. Z powodu gruźlicy zmarło na świecie 1,5 mln osób (w tym 0,4
mln zakażonych HIV). Gruźlicę wykryto u 550 tys. dzieci; 80 tys. dzieci zmarło na tę
chorobę. W większości regionów świata zapadalność na gruźlicę powoli spada; zmniejszyła
się o 45% od 1990 roku umieralność z powodu gruźlicy. Większość przypadków gruźlicy
wykryto w Azji (56%) i Afryce (29%). Kraje o największej liczbie chorych to Indie (2,0-2,3
mln), Chiny (0,9-1,1 mln) i Nigeria (340-880 tys.). 1,1 mln chorych na gruźlicę jest
jednocześnie zakażona HIV, najwyższy odsetek takich osób to mieszkańcy Afryki. W
niektórych rejonach na południu Afryki ponad połowa chorych na gruźlicę jest zakażona HIV.
U 480 tys. chorych z całego świata wykryto gruźlicę wielolekooporną (multidrug resistant
tuberculosis-MDR-TB), wywołaną przez prątki oporne jednocześnie na izoniazyd i
ryfampicynę - dwa najsilniejsze leki przeciwprątkowe. Najwięcej chorych na MDR-TB
pochodzi z Indii i Chin. Nie wszystkie przypadki gruźlicy są wykrywane i rejestrowane.
WHO szacuje, że trzy miliony chorych na gruźlicę nie dostało właściwego leczenia, ponieważ
nie miało dostępu do systemu opieki zdrowotnej. Blisko połowa takich "zagubionych
przypadków" to mieszkańcy Indii, Nigerii i Pakistanu.
Najwyższe współczynniki zapadalności na gruźlicę wykazano w południowej części Afryki,
gdzie duży odsetek populacji jest zakażony HIV. W Lesotho, Swazilandzie i Republice
Południowej Afryki każdego roku na gruźlicę zapada 1 na 100 mieszkańców (zapadalność
1000/100000).
Najniższe wskaźniki zapadalności mają zamożne kraje Europy, Kanada, Stany Zjednoczone
Ameryki, Australia i Nowa Zelandia (<10/100 000).
W Polsce w 2013 roku zarejestrowano 7250 przypadków gruźlicy, 292 zachorowania mniej
niż w roku poprzednim i 2243 mniej niż dziesięć lat wcześniej. Zapadalność na gruźlicę
wszystkich postaci w 2013 roku wyniosła 18,8. Należymy już do krajów o zapadalności
niskiej (<20/100 000), jednak nadal wyższej niż średnia w Unii Europejskiej (UE) i krajach
Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EEA) - 12,7/100 000. W 18 krajach UE i EEA
odnotowano mniej niż 10 zachorowań na 100 000 ludności.
Najczęstszą postacią gruźlicy jest gruźlica płuc. W 2013 roku stanowiła 94,3% wszystkich
zachorowań (6835 przypadków). Przypadki gruźlicy płuc potwierdzonej w posiewie, czyli z
pewnym rozpoznaniem (4663 chorych), stanowiły 68,2% wszystkich zachorowań na gruźlicę
płuc. 2859 osób miało najbardziej zakaźną postać choroby- z dodatnimi wynikami
bakterioskopii plwociny.
415 chorych, 5,7 % wszystkich przypadków, miało wyłącznie gruźlicę pozapłucną. Podobnie
jak w przeszłości, najczęstszą postacią gruźlicy pozapłucnej było gruźlicze zapalenie opłucnej
- 142 zachorowania. Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
zarejestrowano w 7 przypadkach. Nie stwierdzono żadnego zachorowania na tę ciężką postać
gruźlicy wśród dzieci i młodzieży, W wielu krajów europejskich udział gruźlicy pozapłucnej
jest większy, przekraczając 40% w Islandii, Szwecji, Holandii i Wielkiej Brytanii.
W Polsce największa zapadalność na gruźlicę występuje w starszych grupach wieku. Średni
wiek chorych wynosił 53,5 lat (nowe zachorowania); najwyższy współczynnik zapadalności
(33,7/100 000) stwierdzono u osób w wieku lat 65 i starszych.
W 2013 roku zgłoszono 116 przypadków gruźlicy u dzieci do 14 roku życia, które stanowiły
1,6% wszystkich zachorowań i 113 zachorowań w grupie młodzieży w wieku 15- 19 lat.
Współczynnik zapadalności w grupie dzieci wyniósł 2,0 na 100 000 i był wyższy niż w latach
poprzednich. Odnotowano natomiast spadek zapadalności na gruźlicę w grupie młodzieży w
wieku od 15 do 19 lat (5,2; w roku 2012-7,3/100 000).
W krajach UE i EEA dzieci stanowiły 4% wszystkich przypadków, co wiąże się z obecnością
w tych krajach wielu młodych imigrantów z krajów o złej sytuacji epidemiologicznej
gruźlicy.
Podobnie jak w latach poprzednich, w 2013 roku zapadalność na gruźlicę w grupie mężczyzn
była wyższa niż u kobiet (26,8 vs. 11,4/100 000); największa różnica zapadalności w grupach
płci występowała u osób w wieku od 55 do 59 lat - 55,5 vs. 13,3/100 000. Rok 2013 był
czwartym z rzędu rokiem, w którym zapadalność wśród mieszkańców miast była wyższa w
porównaniu z ludnością wiejską (20,0 vs. 17,1/100 000).
W Polsce od lat występują znaczne różnice w zapadalności na gruźlicę wszystkich postaci
między województwami. Najwyższą w 2013 roku zarejestrowano w woj. lubelskim - 27,4,
świętokrzyskim - 24,3 i śląskim - 23,9; najniższą- w woj. wielkopolskim - 9,9, podlaskim 12,5 i podkarpackim - 13,1/100 000.
Zarejestrowano 52 cudzoziemców chorych na gruźlicę, którzy stanowili 0,7% wszystkich
chorych. W wielu krajach UE i EEA imigranci dominują wśród chorych na gruźlicę: W
Luksemburgu stanowili w 2013 roku 95% chorych; w Szwecji, Norwegii i na Malcie >85%.
Rzadkie były także przypadki współwystępowania gruźlicy i HIV. Wg danych Narodowego
Instytutu Zdrowia Publicznego- Państwowego Zakładu Higieny w 2013 roku gruźlica była
chorobą wskaźnikową u 35 chorych na HIV/AIDS. Liczba ta nie zmienia się znacząco od
kilku lat.
W Polsce nieliczne są zachorowania na gruźlicę wywołaną przez prątki oporne na leki. Wśród
chorych zarejestrowanych w 2013 roku było 40 przypadków gruźlicy wielolekoopornej
(MDR-TB). Chorzy ci stanowili 0,9% przypadków potwierdzonych bakteriologicznie ze
znanymi wynikami lekowrażliwości (znane u 92,6% chorych z dodatnimi wynikami
posiewów). W krajach UE chorzy na MDR-TB stanowili 4% chorych ze znanymi wynikami
lekowrażliwości prątków.
W roku 2013 zaszczepiono BCG 343 148 noworodków, co stanowiło 92,5% ogółu żywo
urodzonych noworodków (dane Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego- Państwowego
Zakładu Higieny).
W 2012 roku gruźlica była przyczyną zgonu 630 osób. Współczynnik umieralności w grupie
mężczyzn był ponad 3 razy wyższy niż wśród kobiet (2,6 vs. 0,8/100 000). Nie odnotowano
zgonu z powodu gruźlicy w grupie dzieci i młodzieży. Umieralność z powodu gruźlicy w
uprzemysłowionych krajach europejskich jest niższa niż 1 na 100 000; w Polsce nadal
wyższa- 1,6.
Maria Korzeniewska- Koseła
Zakład Epidemiologii i Organizacji Walki z Gruźlicą
Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc