Plan zarządzania dla obszaru WYSPY WOLIŃSKIEGO PARKU

advertisement
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Plan zarządzania dla obszaru
WYSPY WOLIŃSKIEGO PARKU
NARODOWEGO
W ramach projektu: „Ochrona wodniczki w Polsce i w Niemczech”
(nr proj. LIFE05 NAT/PL/000101)
finansowanego z funduszu UE LIFE-Nature
Opracowanie: Paweł Jabłoński, Lars Lachmann
Opracowano: listopad 2012
Partnerzy projektu:
Sponsorzy projektu:
Autorzy rozdziałów:
Opracowania całości planu dokonał Paweł Jabłoński, który jest jednocześnie autorem
rozdziałów PołoŜenie i informacje prawne, Historia dotychczasowego zarządzania i badań, Ochrona,
Wizja i cele zarządzania, Pięcioletni program prac według priorytetów, oraz Niespecjalistyczne
podsumowanie Planu Zarządzania. Części Informacje środowiskowe oraz Potencjalne źródła
finansowania napisał Marek Dylawerski. Autorami sekcji poświęconych siedliskom i szacie
roślinnej są Mariola Wróbel i Bartosz Startek. Wszystkie sekcje dotyczące świata zwierząt, w
tym ptaków napisał Marek Dylawerski. Części Odwiedzający i sprawy publiczne są autorstwa
Bogumiły Błaszkowskiej.
2
WSTĘP
Niniejszy plan zarządzania napisany został w ramach projektu „Ochrona wodniczki
w Polsce i w Niemczech” (nr LIFE05 NAT/PL/000101), finansowanego w 75% przez
fundusz Unii Europejskiej - LIFE-Nature.
Fundusz LIFE-Nature zainicjowany został w 1992 roku przez Komisję Europejską,
jako instrument finansowy na rzecz środowiska naturalnego. Jest to nadal jedno z
najwaŜniejszych narzędzi realizacji polityki ochrony środowiska Unii Europejskiej. Z
projektów LIFE korzystają małe i średnie przedsiębiorstwa, władze krajowe i
lokalne, organizacje pozarządowe, instytucje badawcze oraz organy międzyrządowe.
Projekt prowadzony przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP),
jest największym w Polsce projektem ochrony gatunkowej, a przedmiotem
prowadzonych działań ochronnych jest najrzadszy ptak śpiewający kontynentu
europejskiego – wodniczka. Realizacja projektu zakończyła się w listopadzie 2011
roku doprowadzając do stabilizacji populacji wodniczki w kluczowych miejscach na
obszarze jej zasięgu w Polsce i w Niemczech. Następuje to poprzez jednoczesną
poprawę warunków siedliskowych oraz zwiększanie powierzchni samych siedlisk zwłaszcza tam, gdzie gatunek ten występuje najliczniej (Biebrza) oraz zapobieganie
procesowi wymierania pozostałej populacji (Pomorze Zachodnie i Niemcy). OTOP
wspierane jest w realizacji projektu przez inne organizacje pozarządowe oraz
administracje obszarów chronionych, które zarządzają, monitorują oraz wdraŜają
projekt na obszarze dziewięciu lokalizacji (wszystkie wyznaczone jako Obszary
Specjalnej Ochrony Ptaków w ramach sieci ekologicznej Natura 2000).
Działania w ramach projektu zmierzają do osiągnięcia następujących celów:
• zwrócenia uwagi władz, grup interesu oraz społeczności lokalnej na potrzebę
ochrony wodniczki oraz na jej wymagania siedliskowe;
• polepszenia warunków siedliskowych oraz zwiększenia powierzchni siedlisk
odpowiadających wodniczce;
• wypracowania i utrzymania mechanizmów finansowych i prawnych,
umoŜliwiających wdroŜenie zrównowaŜonego zarządzania sprzyjającego
ochronie wodniczki oraz zagwarantowanie odpowiednich środków na
działania ochronne w perspektywie długookresowej.
Choć w niniejszym planie zarządzania oraz w działaniach podejmowanych w
ramach przedmiotowego projektu zwraca się uwagę na wszystkie występujące w
danych lokalizacjach walory przyrodnicze, to zdecydowanym priorytetem jest
wodniczka. Wodniczka Acrocephalus paludicola była niegdyś rozpowszechniona na
bagnach i mokradłach całej kontynentalnej Europy. W XX wieku większość tych
siedlisk została osuszona dla potrzeb rolnictwa i teraz występowanie tego gatunku
zostało ograniczone do wschodniej Polski, Białorusi, Ukrainy, Litwy oraz Węgier.
Liczebność wodniczki w Polsce szacowana jest na 3,5 tysiąca śpiewających samców,
co stanowi ok. 25% populacji światowej i aŜ 80% populacji Unii Europejskiej.
Pomorze Zachodnie zostało objęte projektem jako pozostałość dawnej tzw. Populacji
Zachodniej wodniczki, która obejmowała mokradła od Holandii, przez
Brandenburgię do Pomorza Zachodniego. W ujęciu globalnym wodniczka jest
obecnie najrzadszym i zarazem jedynym zagroŜonym gatunkiem z rzędu
wróblowych (status wg IUCN - naraŜony). Jej populacja osiąga liczebność zaledwie
10000 - 15000 par. Dzisiaj utrzymanie siedlisk wodniczki zaleŜne jest od sposobu
3
zagospodarowania przez człowieka, a będąc gatunkiem podatnym na zmiany w
tradycyjnych metodach uŜytkowania ziemi, wodniczka jest uzaleŜniona od
prowadzenia działań ochronnych. Wodniczka jest wymieniona w Załączniku I
Dyrektywy Ptasiej Unii Europejskiej oraz jako gatunek priorytetowy do ochrony i
finansowania ze środków funduszu LIFE. W lipcu 2004 roku, w ramach Konwencji
Bońskiej dotyczącej ochrony wędrownych gatunków dzikich zwierząt, rząd polski
podpisał porozumienie w sprawie ochrony wodniczki. Integralną częścią tego
porozumienia jest międzynarodowy plan ochrony wodniczki, który państwasygnatariusze zobowiązały się wdroŜyć w Ŝycie na swoich terytoriach.
Ten plan zarządzania dotyczy obiektu, na który składa się obszar czterech wysp
Wolińskiego Parku Narodowego znajdujących się w Delcie Świny (OSOP Natura
2000). Są to Koprzywskie Łęgi, Wydrza Kępa, Koński Smug i Warnie Kępy. Wyspy
te są jedną z waŜniejszym miejsc, z których korzysta zachodnia populacja wodniczki.
Całkowita powierzchnia objęta planem wynosi ponad 440 ha. Inne istotne walory
przyrodnicze tej lokalizacji to halofilne zbiorowiska roślinne (słonawa) z
wartościowymi zespołami fitosocjologicznymi Juncetum gerardi asteretosum tripolii,
Puccinellio-Spergularietum salinae oraz Scirpetum maritimi, które to są lęgowiskiem
ptaków mokradeł, w tym ptaków siewkowych (m.in. czajka, krwawodziób, kulik
wielki, kszyk) oraz miejscem odpoczynku wędrownych ptaków kaczkowatych i
Ŝerowiskiem ptaków drapieŜnych.
Niniejszy plan zarządzania prezentuje opis przyrodniczy i dane administracyjnotechniczne lokalizacji Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego oraz, proponuje
konkretne działania ochronne, organizacyjne, techniczne, społeczne i
monitoringowe, jakie naleŜy na tym terenie podjąć, aby zrealizować cele wyznaczone
dla ochrony wodniczki i jej siedlisk lęgowych. Plan został napisany z udziałem
specjalistów z róŜnorodnych dziedzin (m.in. botanika, ornitologia, geologia i
gleboznawstwo, hydrologia, aspekty społeczne), ale takŜe z udziałem i na drodze
konsultacji z tzw. Stronami Zainteresowanymi (władze Parku, prywatny uŜytkownik
gruntów, urzędnicy samorządowi, urzędnicy państwowi, słuŜby ochrony przyrody,
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków). Choć ten plan zarządzania nie ma
statusu dokumentu prawnego, jak np. plany ochrony rezerwatów czy parków
narodowych, to Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków stawia sobie jako cel
uzyskanie przeniesienia zapisów niniejszego dokumentu do przyszłego planu
ochrony obszaru Natura 2000 Delta Świny.
4
SPIS TREŚCI
1.
Informacje...........................................................................................................................7
1.1.
PołoŜenie oraz informacje prawne .............................................................................9
1.1.1.
1.1.2.
1.1.3.
1.1.4.
1.1.5.
1.1.6.
1.1.7.
1.1.8.
1.1.9.
1.2.
1.2.1.
1.2.2.
1.2.3.
1.3.
1.3.1.
1.3.2.
1.3.3.
1.3.4.
1.3.5.
1.4.
PołoŜenie obiektu i wskazanie kompetentnych władz..................................................................... 9
Dostępne zasoby kartograficzne w tym zasięg fotografii lotniczej lub satelitarnej ....................... 10
Obecne i planowane formy ochrony prawnej obszaru obejmującego obiekt................................. 10
Przyrodnicze, prawne, planistyczne oraz inne czynniki wyboru lokalizacji.................................. 11
Prawa własności i struktura zagospodarowania ziemi................................................................... 11
Infrastruktura techniczna obecna na terenie obiektu i jej zarządcy ............................................... 12
Programy płatności dostępne dla uŜytkowników obszaru ............................................................. 12
Prawne zobowiązania dotyczące działalności na obszarze obiektu ............................................... 13
Dostęp publiczny i turystyczne wykorzystanie obiektu w ujęciu prawnym .................................. 17
Informacje środowiskowe.........................................................................................18
Rzeźba i budowa geologiczna ....................................................................................................... 18
Hydrologia..................................................................................................................................... 19
Klimat ............................................................................................................................................ 23
Informacje biologiczne .............................................................................................25
Stopień rozpoznania biologicznego obiektu oraz źródła danych................................................... 25
Elementy biologiczne nie w pełni udokumentowane .................................................................... 27
Siedliska przyrodnicze i zbiorowiska roślinne .............................................................................. 28
Kluczowe gatunki roślin i zwierząt ............................................................................................... 29
Trendy w populacji wodniczki i innych kluczowych gatunków roślin i zwierząt ......................... 33
Zwiedzający i sprawy publiczne...............................................................................37
1.4.1. Udostępnienie dla turystyki i edukacji........................................................................................... 37
1.4.2. Potencjalni odbiorcy informacji edukacyjnej ................................................................................ 38
1.4.3. Informacja i infrastruktura turystyczna.......................................................................................... 39
1.4.4. Dotychczasowe postrzeganie obiektu przez odwiedzających (walorów przyrodniczych i
dostępności) ................................................................................................................................................. 39
1.4.5. Poparcie i zaangaŜowanie lokalnej społeczności........................................................................... 40
1.4.6. Główne przesłanie społeczne......................................................................................................... 40
1.5.
1.5.1.
1.5.2.
1.5.3.
2.
Historia dotychczasowego zarządzania i badań .......................................................41
Historia dotychczasowego uŜytkowania terenu............................................................................. 41
Historia dotychczasowych badań przyrodniczych......................................................................... 41
Historia dotychczasowych projektów zarządzania ........................................................................ 43
Ocena oraz przesłanki zarządzania...................................................................................45
2.1.
Ochrona ....................................................................................................................47
2.1.1.
2.1.2.
2.1.3.
2.2.
2.2.1.
2.2.2.
2.2.3.
BieŜące problemy i ograniczenia................................................................................................... 47
Określenie czynników wpływających na zarządzanie obiektem ................................................... 47
Stan czynników wpływających na zarządzanie ............................................................................. 48
Odwiedzający i sprawy publiczne ............................................................................49
Analiza ograniczeń i moŜliwości obiektu ...................................................................................... 49
Analiza odbiorcy............................................................................................................................ 50
Uzasadnienie.................................................................................................................................. 51
3.
Wizja i cele zarządzania ...................................................................................................53
3.1.
Wizja długofalowa (w skali 25 lat)...........................................................................55
3.2.
Cele zarządzania i konieczne prace (w skali 5 lat)...................................................56
4. Pięcioletni program prac według priorytetów ..................................................................61
5. Potencjalne źródła finansowania ......................................................................................65
6. Niespecjalistyczne podsumowanie Planu Zarządzania ....................................................69
7. Źródła informacji i literatura ............................................................................................77
8. Załączniki .........................................................................................................................81
5
6
1. INFORMACJE
7
8
1.1. POŁOśENIE ORAZ INFORMACJE PRAWNE
1.1.1. PołoŜenie obiektu i wskazanie kompetentnych władz
PołoŜenie obiektu zobrazowane jest w załączniku kartograficznym Mapa 1.
Obiekt połoŜony jest w północno-zachodniej Polsce, w województwie
zachodniopomorskim, w mieście na prawach powiatu Świnoujście, w obrębach
ewidencyjnych 17 i 18 Przytór. W skład obiektu wchodzą cztery wyspy:
Koprzywskie Łęgi (51,21 ha), Wydrza Kępa (66,19 ha), Koński Smug (70,94 ha) i
Warnie Kępy (251,77 ha). Od południowego zachodu i południa opisywany obszar
oblewają wody rzeki Świny. Od południowego wschodu opisywana lokalizacja
graniczy z innymi wyspami Delty Świny w obrębie Parku Narodowego. Na wschód
rozciąga się Jezioro Wicko, a od północy opisywany teren graniczy z Wyspą Wolin –
poprzez kanały Młyński Rów i Wielka Struga.
PoniŜsza tabela zestawia informacje o władzach kompetentnych dla opisywanego
terenu.
Nazwa obszaru
Powierzchnia objęta planem
Współrzędne geograficzne
Środka obszaru
Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego
440 ha
N 53° 52’ 20’’ E 14° 21’ 13’’
Władze województwa
70-502 Szczecin, ul. Wały Chrobrego 4
Wojewoda Marcin Zydorowicz
http://www.szczecin.uw.gov.pl/
Regionalna Dyrekcja Ochrony
Środowiska
70-502 Szczecin, ul. Wały Chrobrego 4
p.o. RDOŚ dr Przemysław Łagodzki
http://szczecin.rdos.gov.pl/
Regionalny Konserwator Przyrody
Samorząd województwa
70-502 Szczecin, ul. Wały Chrobrego 4
Sylwia Jurzyk-Nordlöw
70-540 Szczecin, ul. Korsarzy 3
Marszałek Władysław Husejko
http://www.um-zachodniopomorskie.pl/
Dyrekcja Wolińskiego Parku
Narodowego
72-500 Międzyzdroje, ul. Niepodległości 3a
Dyrektor dr inŜ. Ireneusz Lewicki
http://www.wolinpn.pl/
Władze miasta
72-600 Świnoujście, ul. Wojska Polskiego 1/5
Prezydent Janusz śmurkiewicz
http://bip.um.swinoujscie.pl/
Regionalny Zarząd Gospodarki
Wodnej
70-030 Szczecin, ul. Tama Pomorzańska 13a
Dyrektor dr inŜ. Andrzej Kreft
http://www.rzgw.szczecin.pl/
Urząd Morski
70-207 Szczecin, pl. Batorego 4
Dyrektor Andrzej Borowiec
http://www.ums.gov.pl/
Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa (oddział
regionalny)
71-245 Szczecin, ul. Szafera 10
Dyrektor Jarosław Łojko
http://www.arimr.gov.pl/
9
1.1.2. Dostępne zasoby kartograficzne w tym zasięg fotografii lotniczej lub
satelitarnej
PoniŜsza tabela zestawia informacje o dostępnych arkuszach map, na których
zobrazowany został opisywany teren lub jego fragment.
Szczegółowe opisy arkuszy znajdują się na stronach internetowych Wojewódzkiego
Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Szczecinie pod adresem:
http://www.wzp.pl/geodezja/biuro_geodety_wojewodztwa1.htm
Typ mapy
Numer arkusza
Skala
raster (topo)
raster (topo)
raster (topo)
raster (topo)
raster (topo)
raster (topo)
raster (topo)
raster (topo)
ortofotomapa
ortofotomapa
ortofotomapa
ortofotomapa
ortofotomapa
ortofotomapa
VMap level 2
N-33-77-B
N-33-77-B-c-2
N-33-77-B-c-4
330.2
330.22
330.222
330.224
81.06.1
N-33-77-B-c-2
N-33-77-B-c-4
N-33-77-B-d-3
N-33-77-B-c-2
N-33-77-B-c-4
N-33-77-B-d-3
N-33-77-AB
1:50 000
1:10 000
1:10 000
1:50 000
1:25 000
1:10 000
1:10 000
1:100 000
1:10 000
1:10 000
1:10 000
1:5 000
1:5 000
1:5 000
-
Układ
współrzędnych
1992
1992
1992
1965
1965
1965
1965
GUGiK 80
1992
1992
1992
1992
1992
1992
WGS 84
Źródło danych
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
WODGiK Szczecin
1.1.3. Obecne i planowane formy ochrony prawnej obszaru obejmującego
obiekt
PoniŜsza tabela zestawia informacje o istniejących i planowanych formach ochrony
prawnej terenów objętych opracowaniem.
Forma ochrony
Nazwa/kod
Powierzchnia
Istniejąca/planowana
Park Narodowy
Woliński Park
Narodowy
Istniejąca
Natura 2000 OSOP
„Delta Świny”
PLB320002
Natura 2000 SOOS
„Wolin i Uznam”
PLH320019
10937 ha
(zawiera wyspy
WPN)
9170,40 ha
(zawiera wyspy
WPN)
35132,90 ha
(zawiera wyspy
WPN)
10
Istniejąca
Istniejąca
Ponadto obszar będący przedmiotem niniejszego opracowania znajduje się w
granicach ostoi ptaków (IBA) o znaczeniu międzynarodowym „Delta Świny” (kod
PL001) (Sidło, Błaszkowska, Chylarecki 2004, Wilk T. i in. 2010).
1.1.4. Przyrodnicze, prawne, planistyczne oraz inne czynniki wyboru
lokalizacji
Na wybór lokalizacji wpłynęło występowanie lęgowych populacji wodniczki i
ptaków z grupy siewkowców oraz występowanie cennych zbiorowisk roślinnych
(zwłaszcza słonaw), a takŜe zagroŜonych wyginięciem gatunków roślin; ponadto
obszar jest waŜnym Ŝerowiskiem i miejscem odpoczynku ptaków podczas
wędrówek i zimowania. Lokalizacją projektu nie objęto wszystkich wysp w obszarze
Delty Świny, poniewaŜ występowanie wodniczki zawsze skupiało się na 4 wyspach
najbliŜszych stałego lądu, podczas gdy na wyspach dalej od lądu, nie znajdowano
siedlisk odpowiednich dla wodniczki. Uwzględniano takŜe fakt, Ŝe prowadzenie
działań ochrony czynnej na najdalszych wyspach moŜe być prawie niemoŜliwe ze
względu na trudny dostęp do nich.
W ujęciu prawnym i planistycznym na wybór lokalizacji wpłynęło jej połoŜenie w
obszarze Wolińskiego Parku Narodowego oraz obszarze Natura 2000 OSOP „Delta
Świny” i w ostoi ptaków IBA „Delta Świny”. Niniejszy plan zarządzania i ochrony
moŜe być dobrym wkładem w prace nad planem ochrony dla całości obszaru Natura
2000.
Do innych czynników, które wpłynęły na wybór tej lokalizacji naleŜy zaliczyć istotną
moŜliwość realizacji programu rolnośrodowiskowego. Chodzi tutaj przede
wszystkim o realizację przez rolników pakietu 5. programu, czyli tzw. pakietu
przyrodniczego. Dla istotnej części lokalizacji moŜliwe są do wdroŜenia warianty 5.1.
ochrona siedlisk lęgowych ptaków oraz 5.9. słonorośla. Choć realizacja programu
rolnośrodowiskowego nie jest obligatoryjna, to moŜe stać się jednym z lepszych
narzędzi dla ochrony zasobów przyrodniczych tego terenu.
Kolejnym z istotnych czynników wyboru lokalizacji jest potencjał rozwoju
współpracy władz, środowisk naukowych i organizacji pozarządowych na polu
nauk przyrodniczych i aktywnej ochrony przyrody.
1.1.5. Prawa własności i struktura zagospodarowania ziemi
Całość areału jest własnością Skarbu Państwa w zarządzie Wolińskiego Parku
Narodowego. Aktualnie całość opisywanego areału powierzona została w
uŜytkowanie na okres blisko 14 lat (2008-2022) prywatnemu uŜytkownikowi, który
realizuje tam program rolnośrodowiskowy. PoniŜsza tabela zestawia informacje o
ewidencyjnej strukturze zagospodarowania gruntów obiektu.
Nazwa wyspy
Koprzywskie Łęgi
Areał [ha] Typ uŜytków
uŜytki zielone
49,64
Działki
0,61
0,96
816, 818, 829, 891. [obręb 17]
(ŁV) i enklawy
nieuŜytków
rowy
drogi
893, 894, 961, 962, 963, 964.
[obręb 17]
817, 830, 851, 892. [obręb 17]
11
Wydrza Kępa
Koński Smug
Warnie Kępy
66,19
70,94
251,77
895. [obręb 17]
nieuŜytki
nieuŜytki
nieuŜytki
561, 562. [obręb 18]
564. [obręb 18]
Struktura ewidencji gruntów i ewidencji ich uŜytkowania przedstawiona została na
załączniku kartograficznym.
1.1.6. Infrastruktura techniczna obecna na terenie obiektu i jej zarządcy
Do infrastruktury technicznej zalicza się:
• Trzy drogi gruntowe na wyspie Koprzywskie Łęgi, o łącznej długości ponad 2
km. Drogi te znajdują się w bardzo złym stanie technicznym, w wielu
miejscach są pokryte ubytkami gruntu, a nawet przebiegają przez znacznej
powierzchni rozlewiska – w praktyce nie wypełniają swej pierwotnej funkcji.
Drogami zarządza Dyrektor Wolińskiego Parku Narodowego.
• Wiaty dla bydła oraz ogrodzenia kwater wypasowych, stanowiące
infrastrukturę konieczną do prowadzenia wypasu, a przez to realizacji
programów rolnośrodowiskowych. Wiatami i ogrodzeniami zarządza
gruntów
(beneficjent
programów
prywatny
uŜytkownik
rolnośrodowiskowych), w sposób uzgodniony z władzami Parku.
1.1.7. Programy płatności dostępne dla uŜytkowników obszaru
Teren objęty jest płatnościami Unii Europejskiej w ramach Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich – Program Rolnośrodowiskowy (PRŚ) i płatnościami
bezpośrednimi, z uwzględnieniem zwiększonych płatności z racji lokalizacji w
obrębie obszaru Natura 2000. W ramach PRŚ, na obszarze ponad 370 ha, realizowany
jest pakiet 5 „Ochrona zagroŜonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na
obszarach Natura 2000” w wariancie 5.1. „Ochrona siedlisk lęgowych ptaków”.
Gatunkami kwalifikującymi do realizacji tego programu w tym miejscu zostały:
wodniczka, czajka, krwawodziób, kulik wielki, kszyk i błotniak łąkowy.
Struktura przestrzenna działek rolnych, na których realizowany jest pakiet
rolnośrodowiskowy przedstawiona została na załączniku kartograficznym Mapa 3.
PoniŜsza tabela podaje szczegóły m.in. dotyczące wariantów i areałów.
Program
płatności
płatność
bezpośrednia
PRŚ
Rok
Rozp.
2006
2009
Wariant
jednolita płatność
obszarowa
5.1. Ochrona siedlisk
lęgowych ptaków
Areał
[ha]
371,90
46,00
44,00
13,80
48,40
9,50
12
Prace zasadnicze
Beneficjent
wypas bydła i/lub
koszenie
wypas bydła
wypas bydła
koszenie,
wypas bydła
wypas bydła
koszenie,
wypas bydła
osoba
prywatna
24,70
152,00
33,50
koszenie,
wypas bydła
wypas bydła
koszenie,
wypas bydła
1.1.8. Prawne zobowiązania dotyczące działalności na obszarze obiektu
W chwili obecnej zasadniczym dokumentem regulującym działalność człowieka na
terenie Wysp Wolińskiego Parku Narodowego jest Ustawa o ochronie przyrody,
która dla opisywanego terenu jako parku narodowego, nakłada następujące
zobowiązania prawne:
Zabrania się:
• budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z
wyjątkiem obiektów i urządzeń słuŜących celom parku narodowego;
• chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub
niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego
płoszenia zwierząt kręgowych, zbierania poroŜy, niszczenia nor, gniazd,
legowisk i innych schronień zwierząt oraz ich miejsc rozrodu;
• pozyskiwania, niszczenia lub umyślnego uszkadzania roślin oraz grzybów;
• uŜytkowania, niszczenia, umyślnego uszkadzania, zanieczyszczania i
dokonywania zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów,
tworów i składników przyrody;
• zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, jeŜeli zmiany te nie
słuŜą ochronie przyrody;
• pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych
szczątków roślin i zwierząt, minerałów i bursztynu;
• niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i uŜytkowania gruntów;
• palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz uŜywania źródeł światła o
otwartym płomieniu, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora
parku narodowego;
• prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyjątkiem
miejsc wyznaczonych w planie ochrony;
• stosowania chemicznych i biologicznych środków ochrony roślin i nawozów;
• zbioru dziko występujących roślin i grzybów oraz ich części, z wyjątkiem
miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego;
• ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z
wyjątkiem szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez dyrektora parku
narodowego;
• wprowadzania psów na obszary objęte ochroną ścisłą i czynną, z wyjątkiem
miejsc wyznaczonych w planie ochrony oraz psów pasterskich
wprowadzanych na obszary objęte ochroną czynną, na których plan ochrony
albo zadania ochronne dopuszczają wypas;
• ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami połoŜonymi
na nieruchomościach będących w trwałym zarządzie parku narodowego,
wskazanymi przez dyrektora parku narodowego;
• umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków
niezwiązanych z ochroną przyrody, udostępnianiem parku albo rezerwatu
13
przyrody, edukacją ekologiczną, z wyjątkiem znaków drogowych i innych
znaków związanych z ochroną bezpieczeństwa i porządku powszechnego;
• zakłócania ciszy;
• wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu;
• biwakowania, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku
narodowego;
• prowadzenia badań naukowych bez zgody dyrektora parku;
• wprowadzania gatunków roślin, zwierząt lub grzybów, bez zgody ministra
właściwego do spraw środowiska;
• wprowadzania organizmów genetycznie zmodyfikowanych;
• organizacji imprez rekreacyjno-sportowych bez zgody dyrektora parku
narodowego.
Zakazy te nie dotyczą:
• wykonywania zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych;
• likwidacji nagłych zagroŜeń oraz wykonywania czynności nieujętych w planie
ochrony lub zadaniach ochronnych, za zgodą organu ustanawiającego plan
ochrony lub zadania ochronne;
• prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem
powszechnym;
• wykonywania zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagroŜenia
bezpieczeństwa państwa.
Szczegółowym aktem wykonawczym, z którego wynikają pozostałe zobowiązania
prawne, stanie się plan ochrony parku narodowego. W chwili obecnej plan nie jest
gotowy, a aktualny zakres zobowiązań prawnych znajduje się w rocznych zadaniach
ochronnych. W kontekście terenów objętych niniejszym planem, zadania ochronne w
latach 2011 i 2012 przedstawiają się następująco:
• Prowadzenie ekstensywnego wypasu i ekstensywnej gospodarki łąkarskiej,
dostosowanej do celów ochrony i restytucji siedlisk rzadkich gatunków
ptaków oraz unikalnych zbiorowisk roślinnych, obejmujące: koszenie działek
kośnych oraz niedojadów od 01.08.2011 do 31.12.2011; wypas kwaterowy do
31.11.2011; okresowe zwiększenie obsady bydła na kwaterach do 1,5 DJP/ha
mające na celu ograniczenie ekspansji trzciny. Zadanie realizowane jest w
ramach wieloletniej umowy dzierŜawy.
• Ochrona czynna gatunków zwierząt – wodniczka: ochrona biotopów
lęgowych poprzez wykaszanie i wypas roślinności w celu uzyskania
właściwej struktury w biotopach.
• Udostępniane obszaru w celach naukowych: prowadzenie monitoringu
hydrologicznego, ornitologicznego, botanicznego i entomologicznego w
ramach programu LIFE (pobyt do 20 osób jednocześnie) (Tylko rok 2011).
Dopóki nie powstanie plan ochrony ostoi Natura 2000 przepisy prawne dotyczące
ochrony przyrody zobowiązują do niepogarszania stanu przyrody na opisywanym
terenie.
Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (Obszar VI E, obejmujący
lokalizację i znajdujący się w granicach Wolińskiego Parku Narodowego) ustala, co
następuje:
• teren jednostki planistycznej E „Woliński Park Narodowy” obejmuje swoim
zasięgiem wyspy delty wstecznej Świny połoŜone w granicach Wolińskiego
Parku Narodowego, okresowo zalewane tereny łęgowe;
14
na terenie całej jednostki planistycznej E dopuszcza się utrzymanie
działalności rolniczej, wypasu bydła i koszenia trzciny, jako zabiegów
ochronnych;
• terminy oraz sposób prowadzenia zabiegów ochronnych naleŜy dostosować
do wymogów Planu Ochrony Wolińskiego Parku Narodowego;
• ze względu na ochronę ekspozycji krajobrazu zabrania się lokalizowania
wszelkiej zabudowy i konstrukcji inŜynierskich.
Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego w części opisującej ochronę
przyrody w jednostce planistycznej VI E ustala, co następuje:
• wszelkie działania na terenie leŜącym w granicach Parku podporządkowane
są ochronie przyrody i mają pierwszeństwo przed innymi działaniami;
• wszelkie działania i inwestycje na terenie WPN muszą być uzgadniane z
Dyrektorem Parku.
Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego w części opisującej sposób
zagospodarowania w jednostce planistycznej VI E ustala, co następuje:
• przeznaczenie terenu: tereny otwarte przeznaczone na cele ochrony przyrody;
• zasady i warunki parcelacji terenu: zakaz dokonywania podziałów terenu;
• kształtowanie zabudowy i zagospodarowania terenu: zakaz lokalizacji
wszelkiej zabudowy oraz trwałego grodzenia.
Dodatkowe zobowiązania wynikają z przepisów o ochronie wybrzeŜa (Ustawa o
obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Dz.U. z 2003 r.
nr 153 poz. 1502) oraz z przepisów dotyczących korzystania z wód i ochrony
przeciwpowodziowej (Prawo wodne. Dz.U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019).
Zakres przestrzenny niniejszego planu zarządzania w kontekście przepisów o
ochronie wybrzeŜa dotyczy wszystkich gruntów. Wynika to z faktu, Ŝe grunty te leŜą
w pasie technicznym, który zgodnie z ustawą definiuje się jako: „stanowiący strefę
wzajemnego bezpośredniego oddziaływania morza i lądu; jest on obszarem
przeznaczonym do utrzymania brzegu w stanie zgodnym z wymogami
bezpieczeństwa i ochrony środowiska”. Granice pasa technicznego wyznaczył
Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie, po zasięgnięciu opinii rady miasta
Świnoujścia. Na terenie pasa technicznego, w przypadku opisywanego obszaru,
obowiązują następujące zakazy wynikające z zarządzenia porządkowego Dyrektora
Urzędu Morskiego (ZP nr 1 z dnia 16.02.2005):
Zabrania się całkowicie:
• niszczenia umocnień brzegowych;
• zbierania i przywłaszczania mienia wyrzuconego przez wody morskie;
• zaśmiecania i zanieczyszczania terenu;
• niszczenia wszelkiej roślinności;
• niszczenia ogrodzeń, konstrukcji zejść na plaŜę i tablic informacyjnoostrzegawczych;
Zabrania się bez zezwolenia Dyrektora Urzędu Morskiego:
• stawiania namiotów i biwakowania;
• wjazdu i parkowania wszelkich pojazdów, z wyjątkiem rowerów;
• rozpalania ognisk na plaŜy;
• prowadzenia działalności gospodarczej połączonej z lokalizowaniem trwałych
i tymczasowych obiektów oraz konstrukcji w celach handlowo-usługowych,
promocyjno-reklamowych, sportowych i rozrywkowych;
•
15
umieszczania łodzi, sieci i innego sprzętu rybackiego;
pasania zwierząt;
polowania;
jazdy konnej;
pozyskiwania trzciny i koszenia trawy, zbierania wodorostów;
wydobywania kopalin, w szczególności piasku, Ŝwiru, kamienia, margla,
gliny, torfu, bursztynu.
Zakres przestrzenny niniejszego planu zarządzania w kontekście przepisów o
ochronie przeciwpowodziowej dotyczy wszystkich gruntów. Znajdują się one w
strefie bezpośredniego zagroŜenia powodzią. Na tego typu obszarach zabrania się
wykonywania robót oraz czynności, które mogą utrudnić ochronę przed powodzią, a
w szczególności:
• wykonywania urządzeń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów
budowlanych;
• sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby
regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej
dolin rzecznych lub słuŜącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub
odsypisk;
• zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania
innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymywaniem
wód oraz brzegu morskiego, a takŜe utrzymywaniem lub odbudową,
rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych wraz z
infrastrukturą.
Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW), jeŜeli nie utrudni to
ochrony przed powodzią moŜe, w drodze decyzji, na obszarach bezpośredniego
zagroŜenia powodzią:
• zwolnić od zakazów określonych w ww. punktach;
• wskazać sposób uprawy i zagospodarowania gruntów oraz rodzaje upraw
wynikające z wymagań ochrony przed powodzią;
• nakazać usunięcie drzew lub krzewów.
Inne szczegółowe plany i zalecenia dotyczące gospodarki wodą znajdą się w
przyszłości w Planie Ochrony Przeciwpowodziowej Regionu Wodnego, jednakŜe
wszystkie podejmowane działania (w tym ujmowanie wód rzecznych i zarządzanie
wodą na terenie obiektu) podporządkowane muszą być zawsze przepisom Prawa
Wodnego.
•
•
•
•
•
•
16
1.1.9. Dostęp publiczny i turystyczne wykorzystanie obiektu w ujęciu
prawnym
Dostęp do wysp istnieje jedynie drogą wodną. Jednak publiczny dostęp do wysp jest
zakazany. MoŜliwe jest jedynie pływanie po kanałach pomiędzy wyspami. Istnieje
kilka miejsc przeznaczonych do cumowania łodzi, jednak cumowanie i wychodzenie
na teren wysp jest moŜliwe tylko za zgodą Dyrektora Wolińskiego Parku
Narodowego. Dyrektor udziela zezwolenia dla osób prowadzących badania,
uŜytkujących rolniczo te tereny, czy prowadzących inne działania ochronne.
NajbliŜszy port ogólnodostępny dla ruchu turystycznego i rybołówstwa znajduje się
w pobliŜu centrum Świnoujścia, natomiast bliŜej są przystanie w Przytorze i
Karsiborze.
Trzy wyspy: Koprzywskie Łęgi, Wydrza Kępa oraz Koński Smug mogą być oglądane
z lądu przez kanał wodny. Tylko Warnie Kępy znajdują się dalej od brzegu. W
okolicy Lubina na południowy wschód od lokalizacji znajduje się na wzgórzu
publicznie dostępny punkt widokowy.
17
1.2. INFORMACJE ŚRODOWISKOWE
1.2.1. Rzeźba i budowa geologiczna
1.2.1.1. Geneza i ukształtowanie terenu
Lokalizacja Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego stanowi część zespołu wielu
wysp wykształconych we wstecznej delcie Świny. Ten unikatowy układ
geomorfologiczny powstał w ujściu duŜej rzeki nizinnej - Odry. Proces tworzenia się
delty został zapoczątkowany około 3000 lat temu, w okresie stopniowego zamykania
dawnej zatoki morskiej, istniejącej w miejscu dzisiejszego zalewu. Zasadnicze rysy
istniejącej formy delty Świny były juŜ ukształtowane w XVII i XVIII wieku. Dalszy jej
naturalny rozwój został wyraźnie zahamowany przez wybudowanie w końcu XIX
wieku kanału Ŝeglugowego - Kanału Piastowskiego. Wybudowano go w celu
umoŜliwienia Ŝeglugi statkom oceanicznym do portu morskiego w Szczecinie.
Budowa Kanału Piastowskiego zmieniła istniejące wówczas warunki hydrologiczne
w tej części Zalewu Szczecińskiego.
Obecnie na południe od zamykającej wody Zalewu Szczecińskiego Bramy Świny
(rozbudowany układ mierzei pokrytej na powierzchni formami eolicznymi,
rozdzielanych zatorfionymi nieckami) rozciąga się delta wsteczna z szeregiem 44
wysp, z których największa to Wielki Krzek oraz Mały Krzek, Wiszowa Kępa,
Trzcinice, Gęsia Kępa, Warnie Kępy, Wydrza Kępa Koński Smug.
Powierzchnia wysp to płaskie, równiny nieznacznie wznoszące się nad poziom
morza – średnio około 1 m. W większości nie uŜytkowane gospodarczo pokryte są
szuwarem trzcinowym. Część z nich objęta jest ochroną w granicach Wolińskiego
Parku Narodowego.
1.2.1.2. Budowa geologiczna
Głębokie utwory geologiczne Bramy i Delty Świny stanowią osady permomezozoiczne i kenozoiczne. Przypowierzchniową część zalegającą do głębokości 20 i
więcej metrów budują młode osady morskie, rzeczno-morskie, eoliczne i
organogeniczne. Cokoły licznych wysp delty zbudowane są z piasków akumulacji
rzecznej i morskiej, które na powierzchni pokrywają mało miąŜsze (do 2 m) namuły
torfiaste składające się z rozłoŜonej masy roślinnej, mułków oraz piasków:
drobnoziarnistego i pylastego.
Budowa geologiczna wysp nie była przedmiotem badan szczegółowych. Jedynie
przy okazji prac z projekcie ochrony wodniczki na Warnich Kępach w części
północnej wyspy zinwentaryzowano torfy niskie (szuwarowe i turzycowiskowe). Ich
miąŜszość, w rejonie załoŜonych piezometrów, wynosi około 80-120 cm. Torfy
zalegają na piasku drobnym z przewarstwieniami iłowymi i pyłowymi. W
południowej części wyspy takŜe występują torfy szuwarowo-turzycowiskowe, ale
zalegają one na pokładach gytii detrytusowej o zróŜnicowanej miąŜszości (20-40 cm).
Pokłady torfu na gytii sięgają do blisko 2 m, a poniŜej zalegają pokłady piasku
drobnego z domieszkami duŜych ilości substancji organicznej.
18
Na Warnich Kępach współcześnie obserwuje się w warstwach powierzchniowych
(na wybranych partiach terenu) tworzenie się narastającej warstwy organicznomineralnej, obecnie silnie przerośniętej korzeniami trzciny.
1.2.2. Hydrologia
Wyspy WPN wykształciły się w nurcie jednego z ramion Odry – tzw. Starej Świnie.
Dlatego warunki hydrologiczne wysp są ściśle powiązane z dynamika i jakością wód
ujściowego odcinka rzeki i Zalewu Szczecińskiego. .
1.2.2.1. Zalew Szczeciński i rzeka Świna
Zalew Szczeciński – dzielony zwyczajowo na Wielki i Mały Zalew, stanowi główne
ogniwo systemu ujściowego rzeki Odry. Oprócz niego system ten stanowią: od
południa Międzyodrze, przepływowe Jezioro Dąbie, Roztoka Odrzańska, cieśnina
Świny, cieśnina Dziwny z Zalewem Kamieńskim i Jeziorem Wrzosowskim oraz
cieśnina Piany (Peenestrom) z zatokami Achterwasser i Krumminer Wiek. Zalew
Szczeciński oddzielają od otwartego morza dwie wyspy: Wolin (wraz mierzejową
struktura z tzw. Bramy Świny) i Uznam. Zasadnicza część Zalewu Szczecińskiego
ma stosunkowo płaskie i mało urozmaicone dno o głębokości 4-6 metrów. Cechy te
wyraźnie upodobniają Zalew Szczeciński do zbiorników lagunowych. Specyfika
Zalewu Szczecińskiego, wynikająca z charakterystycznego połoŜenia w układzie
systemu ujściowego Odry, w którym pełni on rolę zbiornika przepływowego dla
wód rzecznych, a zarazem przyjmującego okresowo wlewy słonych wód morskich,
powoduje, Ŝe trudno jest go jednoznacznie zakwalifikować. Nie ma on cech
typowego estuarium, które w klasycznej postaci jest rozszerzającym się lejkowato
ujściem rzeki do morza, w którym ma miejsce swobodna wymiana wód słodkich i
morskich oraz związana z tym charakterystyczna cyrkulacja gęstościowa. Ponadto
estuaria są związane zazwyczaj z morzami o regularnych pływach, których w
przypadku Morza Bałtyckiego brak. Zalew Szczeciński jest odgraniczony od morza
trwałą barierą lądową ze stosunkowo wąskimi przesmykami, którymi odpływają
wody rzeczne. Wymiana wód rzecznych i morskich odbywa się tu jedynie poprzez
trzy długie i wąskie cieśniny Piany, Świny i Dziwny i jedynie w nich obserwuje się
przejawy typowej estuariowej stratyfikacji zasolenia o charakterze klina wód słonych
– w okresach silnych spiętrzeń sztormowych w Zatoce Pomorskiej. Ciśnieniowe
połączenie z morzem powoduje, Ŝe pod względem hydrodynamicznym Zalew
Szczeciński wykazuje więcej podobieństw do lagun niŜ do estuariów.
Rzeka Świna rozdziela wyspę Uznam, wraz z jej dawną częścią Karsiborem, od
Wolina. Jest onaczęścią systemu wodnego estuarium Odry. Jest najkrótszą z trzech
cieśnin łączących Zalew Szczeciński (zlewnie rzeki Odry) z Morzem Bałtyckim.
rzeka ma długość ok. 16 km i zmienną szerokość 100-1000 m. Jej korytem odpływa
blisko 75% (przez Pianę 13%, a Dziwną 12%) wód z Zalewu Szczecińskiego do Zatoki
Pomorskiej. Rzeka ma liczne naturalne i sztuczne rozgałęzienia, z których największe
to Stara Głębia, kanał Wielka Struga, Mulnik, Byczy Rów. Świna wraz z wodami
przyległymi zajmuje powierzchnię ok. 27 km2.
W części północnej, poniŜej końca Kanału Mielińskiego, Świna ma głębokość 9-15 m.
U jej ujścia do Zatoki Pomorskiej w Świnoujściu znajduje się port morski z bazą
promową a takŜe port rybacki i wojenny.
19
1.2.2.2. Charakterystyka stanów wód
Rzeka Świna stanowi zbiornik wód powierzchniowych oblewający wyspy delty.
Przy zerze wodowskazu Świnoujście na rzędnej 5,08 m n.p.m. wody układają się na
następujących rzędnych: SWW: +0,84 m n.p.m., SSW: +0,11 m n.p.m., SNW: -0,88 m
n.p.m., NNW: -1.72 m n.p.m., woda o p=1%: +1,32 m n.p.m., woda o p=3%: +1,22 m
n.p.m.
W opracowaniu z 2007 roku W. Buchholz podaje charakterystyczne stany wody dla
Świnoujścia na poziomie: WWW: 669 cm (1995.11.4), SWW: 596 cm, SSW: 503 cm,
SNW: 420 cm i NNW: 366 cm (1967.10.18). Zero wodowskazu dla Świnoujścia wg
Kronsztadt (KR) wynosi -5,08 m, a wg Amsterdam (NN) -5,00 m.
Na odcinku ujściowym Świny nie występują zaleŜności pomiędzy stanami i
przepływami, co uniemoŜliwia konstrukcje krzywych konsumpcyjnych oraz
krzywych związków wodowskazów. Stany i przepływy w omawianym rejonie
uzaleŜnione są od stanów morza i warunków anemobarycznych (ośrodki baryczne,
kierunki i siła wiatrów). W wyniku działania tych czynników, z których
pierwszoplanową rolę odgrywają stany morza – przepływy mają charakter
dwukierunkowy niekorelujący ze stanami wody. Wahania stanów wód znacznych
rozmiarów występują w okresach sztormowych (Rycina 1, Rycina 2, Rycina 3, Rycina
4), ale są one krótkotrwałe i przewaŜnie nie trwają dłuŜej jak kilka dni. Sztormowe
wzrosty stanów wody odgrywają waŜną rolę w kształtowaniu warunków
wilgotnościowych (poziomów wód) na wyspach Delty Świny, a w szczególności
determinują wysokie poziomy wód gruntowych. Dalej na Zalewie Szczecińskim
następuje redukcja wahań stanów wody Zatoki Pomorskiej. Średnio poziom wód
Zalewu podnosi się o 50% wartości podniesienia się stanów na Zatoce Pomorskiej.
560
550
Stany wody (cm)
540
530
520
510
500
490
480
470
17 03 19 03 25 03 26 03 28 03 10 04 11 04 14 04 15 04 16 04 17 04 18 04 18 06
Data
Rycina 1. Kształtowanie się stanów wody w Zatoce Pomorskiej (mareograf Świnoujście) w okresie
wiosennym roku 2008
20
540
530
Stany wody (cm)
520
510
500
490
480
06 07 08 07 12 07 13 07 16 07 19 07 20 07 23 07 25 07 30 07 02 08 08 08 10 08 12 08 13 08 17 08 18 08 19 08 20 08 22 08 07 09 10 09 15 09 23 09
Data
Rycina 2. Stany wody w okresie lipiec-wrzesień 2008 (mareograf Świnoujście)
560
550
540
Stany wody (cm)
530
520
510
500
490
480
470
08 10 09 10 10 10 18 10 03 11 04 11 05 11 06 11 24 11 26 11 27 11 01 12 03 12 05 12 08 12 09 12 10 12 11 12 15 12 21 12
Data
Rycina 3. Stany wody w okresie październik-grudzień 2008 (mareograf Świnoujście)
W roku 2008 w okresie październik – grudzień maksymalne notowane stany wód
Zatoki Pomorskiej dochodziły do 550 cm (listopad), a najczęściej oscylowały w
granicach 520-530 cm (Rycina 3).
580
560
520
500
480
Świnoujście
460
Data
Rycina 4. Stany wody Zatoki Pomorskiej w okresie marzec-grudzień 2008 roku (mareograf
Świnoujście)
21
1612
0912
0112
0611
1910
0910
3009
2309
1509
0409
2008
1408
1008
0208
2307
1307
0407
1106
0506
1805
1005
3004
2304
1704
1104
420
2803
440
1703
Stanwody(cm
)
540
Dane wodowskazowe z roku 2008 wskazują, Ŝe w okresie czerwiec – lipiec wystąpiły
stany powyŜej SSW, przekraczające „zero wodowskazu” od kilku do kilkunastu cm.
NajwyŜsze stany wody notuje się w okresach sztormów jesiennych oraz wczesną
wiosną (Rycina 4), zbliŜają się one do stanów ostrzegawczych (stan ostrzegawczy
wynosi 560 cm, stan alarmowy 580 cm - dla ochrony przeciwpowodziowej rejonu
Świnoujścia).
1.2.2.3. Dynamika wód powierzchniowych
Dynamika i zasoby wód oblewających Wyspy WPN kształtowane jest przez czynniki
ponadregionalne i klimatyczne tj. przez napływ wód odrzańskich do Zalewu
Szczecińskiego oraz piętrzenia wiatrowe wód Bałtyku wraz z wlewami tych wód do
Dziwny oraz Świny i Zalewu Szczecińskiego.
Na podstawie analizy częstotliwości wystąpień danych stanów wody w okresie
obserwacji w latach 1881-1997 oraz prawdopodobieństwa wystąpienia stanów
ekstremalnych w rejonie Wysp Wolińskiego Parku Narodowego wyróŜnić moŜna
trzy sezony:
• zimowy (XI-III) o największej dynamice wahań stanów wody,
• wiosenny i jesienny (IV-V i IX-X) o pośredniej dynamice wahań stanów wody,
• letni (VI-VIII) o najmniejszej dynamice wahań stanów wody.
Stany wody akwenów oblewających Wyspy WPN zaleŜą od:
• falowania i piętrzenia wiatrowego Bałtyku,
• poziomu Bałtyku związanego z napływem lub odpływem wód przez
Cieśniny Duńskie,
• wielkości napływu wód Odrą.
Zasadnicze znaczenie w dynamice wód i potencjalnych oddziaływaniach na obszar
Wysp WPN mają stany ekstremalne (sztormowe) Bałtyku. W licznych publikacjach
naukowych zwraca się uwagę na cykliczność wahań stanów wody Morza
Bałtyckiego. Cykle występują w trzech grupach w następujących odstępach
czasowych:
• 19-20 lat – związanych z aktywnością słoneczną,
• 7-11 lat – związanych ze zmianami meteorologicznymi,
• 3-5 lat – o genezie niewyjaśnionej.
W ostatnim czterdziestoleciu ekstremalne sytuacje sztormowe wystąpiły w dniach:
• 17. stycznia 1955 roku,
• 15.-18. stycznia 1961 roku,
• 10. lipca 1980 roku,
• 28.-31. października 1981 roku,
• 18.-19. stycznia 1983 roku,
5. listopada 1995 roku.
Wskaźnikiem wymiany wód, informującym o wlewach wody morskiej do cieśniny
Świny, jest zasolenie. Maksymalne średnie zasolenia wód w okolicach centrum
Świnoujścia i dzielnicy Karsibór wynoszą około 8‰, koło Lubina - 6,2‰, a minima
schodzą do wartości 0,1‰. NajwyŜsze zasolenie zanotowane w rejonie Świnoujścia
nastąpiło zimą i wynosi 13,82 ‰.
22
1.2.2.4. Wahania stanów wody na terenie lokalizacji
Wyspy WPN nie mają ochrony przeciwpowodziowej w postaci wałów. Otwarta linia
brzegowa powoduje, Ŝe poziom wody na nich praktycznie równy jest poziomowi
wody w Zalewie Szczecińskim. W obrębie wysp są tylko niewielkie zbudowane w
ramach projektu LIFE „Ochrona wodniczki w Polsce i Niemczech” podwyŜszenia
terenu, stworzone, by dać bydłu i koniom moŜliwość znalezienia suchego miejsca w
czasie nagłych zalewów terenu.
1.2.3. Klimat
1.2.3.1. Temperatura powietrza
Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego, podobnie jak cała wyspa Wolin, pozostaje
pod wpływem tych samych procesów synoptycznych, które kształtują pogodę w
północno-zachodnim obszarze Polski. NajwaŜniejsze z nich są związane z
przemieszczającymi się nad tym obszarem układami niskiego ciśnienia. W zakresie
stosunków termicznych charakterystyczna jest mała amplituda roczna temperatury
powietrza, przy średniej temperaturze najchłodniejszego miesiąca (styczeń) tylko
nieznacznie poniŜej 0°C. Względnie wysokie temperatury miesięcy zimowych
sprawiają, Ŝe obszar ten cechuje się względnie krótką termiczną zimą, której
początek przypada dopiero na drugą dekadę stycznia. Więcej niŜ na pozostałym
obszarze kraju jest dni z odwilŜami w okresie zimy, latem mniej dni gorących.
Przeciętne daty ostatnich przymrozków wiosennych przypadają w tej części
WybrzeŜa przed 20 kwietnia. W wieloleciu 1971-2000 zdarzały się lata, w których
przymrozki wystąpiły w pierwszej, a nawet w drugiej dekadzie czerwca.
Najwcześniej ostatnie przymrozki wiosenne zanikały w zachodniej części wybrzeŜa przed 5. maja, 10 dni później w pozostałej części wybrzeŜa. Z kolei jesienią pierwsze
przymrozki pojawiły się w obniŜeniach terenowych juŜ w pierwszej dekadzie
września.
1.2.3.2. Opady
Zalew Szczeciński i tereny sąsiadujące z nim znajdują się w zasięgu morskokontynentalnego typu opadów atmosferycznych. Warunki klimatyczne tego rejonu,
kształtują się nie tylko pod wpływem głównych geograficznych czynników
klimatotwórczych, ale takŜe w duŜej mierze pod wpływem Bałtyku i Zalewu
Szczecińskiego. Średnia roczna suma opadów atmosferycznych z wielolecia wynosi
575 mm. W latach 1991-2005 zanotowano cztery lata z sumami rocznymi opadów
powyŜej 780 mm (lata wilgotne), osiem lat z opadami w granicach 625-780 mm (lata
normalne) i trzy lata z opadami 550-625 mm (lata suche).
Średnie opadów atmosferycznych miesięcznych i rocznych dla wybranych okresów
wieloletnich (stacja Świnoujście)
I
II
III
IV
V
VI VII VIII IX
X
XI XII ROK
Lata
189149
35
39
43
47
55
78
76
51
54
46
55
628
23
1930
19511970
19561975
19612000
41
32
33
45
51
60
61
62
54
47
49
46
581
34
30
32
47
51
50
58
57
45
44
46
46
541
39
28
38
38
48
55
54
56
53
45
49
48
551
Cechą charakterystyczną opadów omawianego obszaru, jest mała amplituda roczna,
występowanie największych sum opadów w lipcu lub w sierpniu oraz przewaga
opadów w porze jesieni nad opadami z okresu wiosny. W okresie wegetacyjnym (IVX) średnie opady stanowią 66% sumy opadów rocznych, dlatego okresowe
występują niedobory wody na uŜytkach rolnych.
Średnie sezonowe i roczna liczba dni z opadem dobowym o wartości najmniej 0,1 mm (a),
1,0 mm (b), i 5,0 mm (c), oraz sezonowe sumy opadów, dla stacji Świnoujście, lata 1961-2000
Pory roku
Wiosna, III-V
A
b
c
39,0
24,9
124
8,3
Lato, VI-VIII
a
B
c
37,6
25,5
165
10,9
Jesień, IX-XI
a
b
C
42,4
27,3
9,9
Zima, XII-II
a
b
c
47,8
27,3
Sumy opadów (w mm)
147
115
7,1
Rok, I-XII
a
B
C
166,8
105,0
36,2
551
W okresie letnim, przy duŜych potrzebach wodnych roślinności uŜytków zielonych,
notuje się tylko średnio 10 dni z opadem powyŜej 5 mm (jest to opad
najefektywniejszy zasilający gleby).
24
1.3. INFORMACJE BIOLOGICZNE
1.3.1. Stopień rozpoznania biologicznego obiektu oraz źródła danych
1.3.1.1. Rozpoznanie botaniczne
Począwszy od lat 50. XX wieku prowadzono badania nad rozmieszczeniem,
strukturą i ochroną zespołów roślinności halofilnej wysp Wolina i Uznamu. Badania
te dokumentowały takŜe stanowiska rzadkich, zagroŜonych i chronionych gatunków
flory halofilnej (Piotrowska H. 1957, Piotrowska H. 1966a, Piotrowska H. 1966b,
Piotrowska H. 1974, Piotrowska H., Olaczek R. 1978, Piotrowska H. 1989, Piotrowska
H. 1996a, Piotrowska H 1996b). Obszar wysp Wolińskiego Parku Narodowego był
przedmiotem szczegółowych i wieloletnich badań nad roślinnością halofilną
prowadzonych przez ośrodek naukowy Uniwersytetu Gdańskiego pod kierunkiem
prof. H. Piotrowskiej. Wcześniej juŜ w latach powojennych badaniami
geobotanicznymi objęto cały obszar wysp Wolina i Uznamu, a ich wyniki były
podstawą utworzenia Wolińskiego Parku Narodowego. Badania nad roślinnością
halofilną delty wstecznej kontynuował w latach 90. P. Sągin (Sągin P. i in. 1997, Sągin
P. i in. 1998).
Jednym z najnowszych, szczegółowych opracowań dotyczących flory halofilnej
wyspy Koprzywskie Łęgi jest praca magisterska Ocena stanu zachowania słonaw w
przyujściowych obszarach Świny i Dziwny wykonana w Katedrze Taksonomii i
Fitogeografii Uniwersytetu Szczecińskiego przez B. Startka (Startek 2006).
Wykonana przez autorów operatu botanicznego szczegółowa inwentaryzacja i
waloryzacja florystyczna i fitosocjologiczna wysp WPN dokumentuje aktualny stan
zachowania roślinności halofilnej oraz określa metody czynnej ochrony cennych
siedlisk.
W roku 2008 wykonane zostały badania terenowe dla potrzeb niniejszego planu
zarządzania. Inwentaryzację poprzedził przygotowawczy etap prac, polegający na
zgromadzeniu materiałów i opracowań dotyczących lokalizacji: oryginalnych prac
badawczych z terenu badań, monografii, przewodników oraz podkładów
kartograficznych. Badania terenowe wykonano w lipcu. Prowadzono je tradycyjną
geobotaniczną metodą marszrutową, zakładającą penetrację całego obszaru badań w
celu zdobycia pełnych informacji na temat szaty roślinnej. Wykonano spisy
florystyczne (36) i zdjęcia fitosocjologiczne metodą Braun-Blanqueta (49) na
poletkach o powierzchniach 5-100 m2, z uŜyciem siedmiostopniowej skali
ilościowości i pięciostopniowej miary towarzyskości (Wysocki i Sikorski 2002),
zanotowano ponadto podstawowe dane na temat siedliska zajmowanego przez
opisywany płat (gleby, warunki hydrologiczne, geomorfologia, uŜytkowanie,
zalecenia ochronne i pielęgnacyjne itp.).
W przypadku zbiorowisk roślinnych materiałem wynikowym opracowań są:
• wykaz oznaczonych fitocenoz w porządku syntaksonomicznym, przyjętym za
Matuszkiewiczem (2005),
• tabela z indeksem alfabetycznym fitocenoz (nazewnictwo naukowe i polskie
w oparciu o Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski
Matuszkiewicza (2005), odpowiadającymi im kodami siedlisk Natura 2000
(Dyrektywa Siedliskowa) oraz wiadomości o obecnym gospodarowaniu i
25
tendencjach dynamicznych zbiorowisk, jak równieŜ zaleceniami do ich
czynnej ochrony poprzez ekstensywną gospodarkę łąkarską.
1.3.1.2. Rozpoznanie ornitologiczne
Obszar wstecznej delty Świny cechuje niejednorodnośc stopnia rozpoznania
ornitologicznego, wynikające przede wszystkim z trudności w dostępie i penetracji
obszaru. Najstarsze dane ornitologiczne pochodzą z lat 30. XX wieku. Są to jednak
wyniki obserwacji poczynionych w efekcie sporadycznych obserwacji. Głównym
obszarem, skąd jest najwięcej danych ornitologicznych, są wyspy z tymczasowym
dostępem poprzez mosty: Wydrza Kępa, Koński Smug, Karsiborska Kępa oraz część
wyspy Karsibór - Zajęcze Łęgi. Trudności w dotarciu, będące najistotniejszym
czynnikiem ograniczającym posiadaną wiedzę, utrzymują się aŜ do drugiej połowy
XX wieku. W latach 1960-1970 kontrolowane są wyspy WPN oraz połoŜone w nurcie
Świny małe wyspy z koloniami mew (Jakuczun 1975, Wołk 1967, Gromadzka 1983).
NajwaŜniejszych gatunkiem ptaków wymagającym działań ochronnych jest
wodniczka. W rejonie ujścia Odry występowanie wodniczki przed rokiem 1945
potwierdzają ornitolodzy niemieccy: Hübner (1909) i Robien (1931). Był to wówczas
ptak niemal równie liczny jak rokitniczka. Po roku 1945 występowanie wodniczki w
rejonie Wolina potwierdza Wołk (1967) i Gromadzka (1983). Jednak dopiero lata
1980. przynoszą pierwsze dokładne dane dotyczące liczebności tego gatunku. W
roku 1989 Sellin kontroluje kilka wysp stwierdzając 3 śpiewające samce w
aktualnych granicach Wolińskiego Parku Narodowego.
Początek lat 90. przyniósł pierwsze i jak dotąd jedyne kompleksowe rozpoznanie
awifauny obszaru całej delty Świny. Było ono efektem pracy zespołu ornitologów
szczecińskich (Osiejuk 1993). Późniejsze obserwacje obejmowały jedynie niektóre
powierzchnie, powtarzając na pozostałych obszarach dane z lat 80. (Kaliciuk 1997).
Od początku lat 90. wodniczka jest jednym z bardziej szczegółowo kontrolowanych
gatunków i to na większości wysp (Czeraszkiewicz 1993, 1995, 1997, Kiljan 2000,
Maniakowski 2003, Jabłoński 2004).
W latach 1997-1998 realizowano badania związane z opracowywanym wówczas
Planem Ochrony Wolińskiego Parku Narodowego (Bereszyński 1999, 2000). Od tego
czasu nie były realizowane inne kompleksowe tematy badawcze związane z
awifauną. Tak więc wodniczka pozostaje nadal jedynym gatunkiem, który jest na
przestrzeni ostatniego 20-lecia systematycznie monitorowany, a dane z
prowadzonych obserwacji są publikowane.
Zamieszczone poniŜej informacje o wodniczce opierają się na prowadzonym przez
OTOP monitoringu tego gatunku. W roku 2009 w ramach ogólnopolskiego liczenia
wodniczki obserwowano na terenie wysp WPN 2 śpiewające samce wodniczki, oba
na wyspie Koński Smug. W roku 2012 stwierdzono 3 śpiewające samce: 2 na Warnich
Kępach, 1 na Wydrzej Kępie.
W generalnej ocenie rozpoznanie ornitologiczne obszaru moŜna określić jako
średnie. Jest ono jednak niepełne i niesystematycznie prowadzone. Stan ten
niewątpliwie wymaga pilnej poprawy.
1.3.1.3. Rozpoznanie w dziedzinie innych grup zwierząt
26
Na obszarze wysp objętych opracowaniem nie było dotychczas podjęte Ŝadne
tematyczne badanie innych grup systematycznych fauny. Wyrywkowe obserwacje
gromadzone przez słuŜby Parku dotyczą jedynie duŜych ssaków: jeleń Cervus
elaphus, dzik Sus scrofa, lis Vulpes vulpes i jenot Nyctereutes procyonoides.
W czasie projektu LIFE „Ochrona wodniczki w Polsce i Niemczech”
przeprowadzono takŜe monitoring entomologiczny na tym terenie. Zebrane dane nie
zostały jednak jeszcze opracowane.
1.3.2. Elementy biologiczne nie w pełni udokumentowane
1.3.2.1. Aspekt botaniczny
Do dnia opracowania niniejszego planu zarządzania wszystkie aspekty botaniczne
zostały w pełni opracowane i przedstawione w odpowiednich sekcjach tego
dokumentu oraz w załącznikach tabelarycznych i kartograficznych.
1.3.2.2. Aspekt ornitologiczny
Ptaki są grupą nie w pełni rozpoznaną i udokumentowaną. Ma ona relatywnie słabe
rozpoznanie w szerszym zakresie (np. gatunki lęgowe całego kompleksu wysp,
gatunki zimujące), który mógłby nawiązywać do danych z początku lat 80.
NaleŜy wskazać na konieczność pilnego uzupełnienia braków w zakresie
rozpoznania ornitologicznego obszaru wysp. Niedostatek danych z tego terenu jest
aktualnie jedną z głównych przyczyn braku podstaw do pełnej i krytycznej
waloryzacji obszaru. Ma to szczególne znaczenie po rozpoczęciu w 2009 r. bardzo
szerokiego programu restauracji uŜytkowania rolniczego czterech wysp, który
wobec bardzo dynamicznie zachodzących zmian w biotopach (zmiana szaty
roślinnej) powinien być objęty corocznym monitoringiem awifauny. Minimalny
zakres corocznego monitoringu awifauny powinien obejmować wymienione dalej
gatunki kluczowe. W ustalonych okresach (nie dłuŜszych niŜ 3 lata) monitoring
powinien obejmować równieŜ inne gatunki o znaczeniu mniejszym niŜ kluczowe.
1.3.2.3. Aspekt innych grup zwierząt
W zasadzie zupełnie nierozpoznanymi zasobami przyrodniczymi są aktualnie:
• bezkręgowce – cały obszar wysp Wstecznej Delty Świny jest słabo rozpoznany
pod względem fauny bezkręgowców. Badania obejmujące bezkręgowce
realizowane na obszarze wysp nigdy nie były prowadzone w sposób
metodyczny, a istniejące dane pochodzą najczęściej z obserwacji
wyrywkowych i krótkotrwałych. W większości obserwacje tej grupy były
prowadzone na wyspach łatwo dostępnych i jedynie okazjonalnie. Jako
szczególnie słabo rozpoznane naleŜy wskazać stawonogi i mięczaki. Stanowią
potencjalną bazę Ŝerową ptaków, w tym równieŜ wodniczki i ich rozpoznanie
winno być jednym z waŜniejszych tematów badawczych wskazywanych jako
pilne do podjęcia. Przeprowadzony w ramach projektu „Ochrona wodniczki
w Polsce i Niemczech” monitoring entomologiczny po obszerniejszym
27
opracowaniu danych moŜe wnieść wiele do wiedzy na temat bezkręgowców
tego terenu.
• kręgowce – płazy, gady i ssaki. Obserwacje dotyczące tej grupy fauny, choć
niewątpliwe realizowane przez pracowników Parku, nie są prowadzone w
sposób bardziej szczegółowy. Brak szczególnie danych dotyczących
drapieŜników w tym spotykanych tutaj: norki amerykańskiej Mustela vision i
szopa pracza Procyon lotor.
W stosunku do tych dwóch grup, nie prowadzono Ŝadnych badań naukowych. Jest
to bardzo istotnym brakiem w kompleksowej wiedzy o stanie i zagroŜeniach dla
wartości przyrodniczych wysp w delcie Świny.
Jako pilne naleŜałoby wskazać podjęcie prac badawczych w zakresie bezkręgowców
oraz gatunków znanych jako potencjalnie silnie wpływających na stan metapopulacji
ptaków.
1.3.3. Siedliska przyrodnicze i zbiorowiska roślinne
Autorzy operatu botanicznego przyjęli zasadę grupowania zespołów i zbiorowisk
roślinnych charakterystycznych dla określonych siedlisk (biotopów) w tym siedlisk z
listy Natura 2000. Nie wszystkie zbiorowiska są diagnostycznymi dla określenia
siedliska Natura 2000, ale współwystępują w kompleksie przestrzennym z takimi
charakterystycznymi zespołami. Trudno je wyizolować i ograniczyć tylko do
powierzchni płatu zespołu roślinnego. Granice właściwego siedliska zwykle
przebiegają szerzej niŜ wskazywałoby na to występowanie zbiorowisk roślinnych.
Zalecane uŜytkowanie takiego obszaru ma zwiększyć zasięg zbiorowisk roślinnych
diagnozujących to siedlisko. Dynamikę przemian tych zbiorowisk moŜna
udokumentować tylko na podstawie wieloletniego monitoringu prowadzonych
zabiegów ochrony czynnej oraz obserwacji zmian struktury, zasięgu i składu
gatunkowego zbiorowisk roślinnych poddanych takim działaniom.
Rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych i odpowiadających im siedlisk Natura 2000
umieszczono na załączniku kartograficznym, dodatkowo rozmieszczenie siedlisk
Natura 2000 wyodrębniono na załączniku kartograficznym, a zestawienia opisowe w
załączniku tabelarycznym.
PoniŜej zamieszczono wykaz syntaksonomiczny (Matuszkiewicz 2005) fitocenoz z
obszaru Wysp Wolińskiego Parku Narodowego.
28
CL. PHRAGMITETEA R.TX. ET PRSG 1942
O. Phragmitetalia Koch 1926
All. Phragmition Koch 1926
Ass. Phragmitetum australis (Gams 1927) Schmale 1939
Ass. Typhetum latifoliae Soo 1927
Ass. Typhetum angustifoliae (Allorge 1922) Soo 1927
Ass. Acoretum calami Kobendza 1948
Grupa szuwarów halofilnych
Ass. Scirpetum maritimi (Br.-Bl. 1931) R.Tx. 1937
All. Magnocaricion Koch 1926
Ass. Caricetum ripariae Soo 1928
Ass. Caricetum acutiformis Sauer 1937
Ass. Phalaridetum arundinaceae (Koch 1926 n.n.) Lib. 1931
CL. ASTERETEA TRIPOLIUM WESTH. AT BEEFT. AP. BEEFT. 1962
O. Glauco-Puccinellietalia Beeft. Et. Westh. Ap. Beeft. 1962
All. Puccinellion maritimae (Christ. 1927) R.Tx. 1937
Ass. Puccinellio-Spergularietum salinae (Feekes 1936) R.Tx et Volk 1937
All. Armerion maritimae Br.-Bl. Et de Leeuw 1936
Ass. Juncetum gerardi Nordh. 1923
CL. MOLINIO-ARRHENATHERETEA R.TX. 1937
O. Trifolio fragiferae-Agrostietalia stoloniferae R.Tx. 1970
All. Agropyro-Rumicion crispi Nordh. 1940 em. R.Tx. 1950
Zb. Agrostis stolonifera-Potentilla anserina Oberd. 1979/1980 in Oberd.
O. Molinietalia caerulae W.Koch 1926
All. Calthion palustris R.Tx. 1936 em. Oberd. 1957
Ass. Epilobio-Juncetum effusi Oberd. 1957
Zb. z Holcus lanatus L.
1.3.4. Kluczowe gatunki roślin i zwierząt
1.3.4.1. Kluczowe gatunki roślin
Na podstawie terenowych spisów florystycznych wykonano alfabetyczny indeks
wszystkich stwierdzonych gatunków roślin naczyniowych rozpatrywanej lokalizacji.
Zebrany materiał roślinny oznaczono korzystając z opracowań Rutkowskiego (1998),
Rothmalera (1995), Szafera i in. (1986) oraz Flora Europaea (1964-1980).
Nomenklaturę gatunków roślin naczyniowych przyjęto za Krytyczną listą roślin
naczyniowych Polski (Mirek i in. 2002).
Oceny stopnia zagroŜenia flory naczyniowej na badanym terenie dokonano na
podstawie Czerwonej listy roślin i grzybów Polski Mirka i in. (2006), Ginących i
zagroŜonych roślin naczyniowych Pomorza Zachodniego i Wielkopolski Siukowskiego i
Jackowiaka (1995), Polskiej Czerwonej Księgi Roślin Kazimierczakowa i Zarzycki (red.)
(2001) oraz zagroŜenia populacji w skali kraju wg Zarzyckiego i in. (2002).
Określono inwazyjność i ekspansywność gatunku lub, w przypadku taksonów
rzadkich, priorytet ochronny wynikający z zapisów Dyrektywy Siedliskowej (załącznik
II i IV Dyrektywy).
29
Zestawienie gatunków wraz z klasyfikacją według wyŜej wymienionych kryteriów
znajduje się w załączniku tabelarycznym. Stanowiska najrzadszych, cennych i
chronionych gatunków (tzw.
kluczowych) zaznaczono
w załączniku
kartograficznym.
1.3.4.2. Kluczowe gatunki zwierząt
PoniŜsza tabela zestawia listę gatunków kręgowców (bez ptaków i ryb),
występujących na obszarze lokalizacji Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego, w
tym najcenniejszych dla tego obszaru (dane z lat 1991-2008).
Nazwa
gatunkowa
Czerwone
Listy1
M
B
Status
ochronny w
Polsce2
śaba trawna
Rana
temopraria
3
3
OG
śaba wodna
Rana esculenta
3
3
Status ochronny
międzynarodowy3
Uwagi
dyrektywy
konwencje
Dyrektywa
Siedliskowa
IV
Dyrektywa
Siedliskowa
V
Konwencja
Berneńska
II
Nielicznie występujący
gatunek, spotykany na
wszystkich wyspach w
obrębie wymoklisk i oczek
wodnych.
Dyrektywa
Siedliskowa
V
Konwencja
Berneńska
II
Gatunek występujący
nielicznie jednak
powszechnie w strefie
brzegowej wysp.
Płazy
Ssaki
Lis
Vulpes vulpes
Ł
Konwencja
Berneńska
III
Sporadycznie polujący na
wyspach.
Dzik
Sus scrofa
Ł
Konwencja
Berneńska
III
Gatunek stale przebywający
na wyspach w ilości dwóch
watah (10-15 os.).
Opuszcza wyspy jedynie w
razie wysokich i długich
podtopień.
Jeleń
Cervus
elaphus
Ł
Konwencja
Berneńska
III
Gatunek stale przebywający
na wyspie Warnie Kępy.
Sarna
Capreolus
capreolus
Ł
Konwencja
Berneńska
III
Obserwowana
sporadycznie, głównie na
Koprzywskich Łęgach i
Wydrzej Kępie.
Ł
Konwencja
Berneńska
III
Gatunek obcy, inwazyjny.
Obserwowany na wyspach
stosunkowo rzadko.
Szop pracz
Procyon lotor
Jenot
Nyctereutes
procnides
30
Nazwa
gatunkowa
Czerwone
Listy1
M
B
Status
ochronny w
Polsce2
Status ochronny
międzynarodowy3
Uwagi
dyrektywy
konwencje
Dyrektywa
Siedliskowa
II
Dyrektywa
Siedliskowa
IV
Konwencja
Berneńska
II
Występuje w wodach
kanałów, młode
wyprowadza od strony
stałego lądu.
Wydra
Lutra lutra
OG
Rzęsorek
rzeczek
Neomys
fodiens
OG
Konwencja
Berneńska
III
Gatunek wykazany z
pułapek Moerickego.
Ryjówka
aksamitna
Sorex araneus
OG
Konwencja
Berneńska
III
Gatunek wykazany z
pułapek Moerickego.
czOG
Konwencja
Berneńska
III
Dyrektywa
Siedliskowa
II
Dyrektywa
Siedliskowa
IV
Gatunek penetrujący obszar
wód pomiędzy wyspami i
sporadycznie Ŝerujący na
brzegach wysp. śeremia
buduje około 1,5 km na NE
od obszaru lokalizacji.
Bóbr
europejski
Castor fiber
1)
M
B
Czerwone listy:
Czerwona lista zwierząt Meklemburgii-Pomorza Przedniego
Czerwona lista zwierząt Brandenburgii
2)
OG
czOG
Ł
Status ochronny w Polsce:
ochrona gatunkowa
częściowa ochrona gatunkowa
gatunek łowny
3)
Dyrektywy i Konwencje:
Dyrektywa Siedliskowa
Dyrektywa EWG 92/43/EWG z 21. maja 1992, w sprawie ochrony
siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory tzw. Dyrektywa Habitatowa (Załącznik II,
Załącznik IV i Załącznik V)
Konwencja Berneńska Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich
siedlisk tzw. Konwencja Berneńska (Załącznik II i Załącznik III)
PoniŜsza tabela zestawia listę gatunków ptaków kluczowych dla lokalizacji Wyspy
Wolińskiego Parku Narodowego.
Lp.
1.
Nazwa gatunkowa
polska
Łacińska
wodniczka
Acrocephalus
paludicola
Występowanie
Trend
Status*
Niewielka populacja o wyraźnie
spadkowym trendzie występuje obecnie
tylko na Warnich Kępach i Końskim
Smugu. W ciągu ostatnich 20 lat populacja
ma stały trend spadkowy, zbieŜny z
trendem ogólnym na większości stanowisk
gatunku na Pomorzu. Podjęte od 2006 roku
działania ochronne dają szansę na
utrzymanie części biotopu w dobrym
stanie, a tym samym na zachowanie
wodniczki jako gatunku lęgowego.
Doświadczenie zdobyte w latach 2007-2010
▼
L
31
Lp.
Nazwa gatunkowa
polska
Występowanie
Trend
Status*
Łacińska
wskazuje na konieczność modyfikacji
zabiegów ochrony czynnej w biotopach
tego gatunku.
2.
biegus
zmienny
Calidris alpina
schinzii
W przeszłości (do lat 1990-tych) gatunek
sporadycznie lęgowy na Wydrzej Kępie,
aktualnie bardzo często obserwowany w
okresie przelotu w stadach do 20 os. lub
koczujący nawet w okresie lęgowym.
---
M
3.
czajka
Vanellus
vanellus
Gatunek lęgowy na obszarze lokalizacji. W
roku 2007: 2-3 p., 2008: 4 p., 2009: 6 p., 2010:
7-10 p.
▲
L
4.
kszyk
Gallinago
gallinago
Gatunek lęgowy na obszarze lokalizacji. W
roku 2007: 5-6 p., 2009: ok. 12 p., 2010: ok.
18-20 p. głównie na obszarze uŜytkowanym
kośnie. W okresie migracji bardzo często
obserwowany głównie w obrębie
wymoklisk i powierzchni silniej
wypasionych.
▲
L
5.
kulik wielki
Numenius
arquata
W 2010 r. gatunek lęgowy (1 p.) w płd. cz.
Warnich Kęp. W latach 2005-2008
obserwowane były tutaj tokujące ptaki
jednak nie stwierdzano lęgów.
---
L
6.
krwawodziób
Tringa totanus
Gatunek lęgowy na kaŜdej z wysp (ca. 1820 p.), ponadto bardzo często obserwowany
w czasie przelotów Ŝerujący na
wymokliskach w stadach 10-15 os.
▲
L
7.
batalion
Philomachus
pugnax
Gatunek przelotny, od 2009 r.
obserwowany w ciągu całego sezonu na
obszarze objętym wypasem, głównie w płn.
i płd. cz. Warnich Kęp.
▲
M
8.
płaskonos
Anas clypeata
Gatunek obserwowany na przelotach na
wodach kanałów i oczkach wodnych
wewnątrz wysp. Od 2010 r. wielokrotnie w
ciągu sezonu obserwowane płaskonosy (2-6
os.) na Warnich Kępach na silnie
podmokłych pastwiskach w ciągu sezonu
lęgowego. W kolejnych sezonach moŜliwe
jest jego gniazdowanie.
▲
M
9.
błotniak
stawowy
Circus
aeruginosus
Gatunek lęgowy w płd-wsch. części
Warnich Kęp oraz wsch. cz. Końskiego
Smugu. Obszar lokalizacji to fragment
rewiru łowieckiego kolejnych 1-2 par
gniazdujących w jej pobliŜu.
---
L
10.
błotniak
łąkowy
Circus
pygargus
Gatunek lęgowy w granicach lokalizacji. W
roku 2009 kilkakrotne obserwacje pary
wskazywały na prawdopodobny lęg
gatunku w szuwarach w płd. części
Warnich Kęp.
▼
L
11.
wrona siwa
Corvus corone
cornix
Lęgowe 2 p. (2008) – 3 p. (2010) w kępie
olch na Warnich Kępach. Gatunek mogący
istotnie wpływać na lęgowe populacje
ptaków.
---
L
* - status L: gatunek lęgowy, status M: gatunek pojawiający się regularnie w czasie migracji
32
Lista gatunków ptaków zestawiona została wraz z dokładniejszą charakterystyką w
załączniku tabelarycznym, a rozmieszczenie wybranych gatunków pokazują
załączniki kartograficzne.
1.3.5. Trendy w populacji wodniczki i innych kluczowych gatunków
roślin i zwierząt
1.3.5.1. Trendy populacji wodniczki i innych kluczowych gatunków ptaków
Wodniczka jest jedynym gatunkiem o trendzie spadkowych, spośród tych
występujących w obrębie lokalizacji. Pozostałe gatunki utrzymują stabilne populacje.
W przypadku wodniczki moŜna zaobserwować takŜe stabilizację od roku 2006.
Zbierane w przeszłości dane o innych gatunkach pochodziły z obserwacji
niesystematycznych i mogą być jedynie źródłem wiedzy o występowaniu gatunku
sensu lato. W ramach opracowanej dla dzierŜawcy wysp ekspertyzy na potrzeby
Programu Rolnośrodowiskowego (2008 r.) zebrano dane o kilku gatunkach
kwalifikujących: kszyku Gallinago gallinago, krwawodziobie Tringa totanus, czajce
Vanellus vanellus oraz kuliku wielkim Numenius arquata. Mogą one być punktem
odniesienia do oceny stanu ich populacji w kolejnych latach.
W związku z powyŜszym dane zebrane na potrzeby niniejszego planu naleŜy
traktować jako wyjściowe a wskazania trendów, zawarte w tabeli kluczowych
gatunków ptaków powyŜej, jedynie jako przybliŜone. Jedynym wyjątkiem od tego
jest trend populacji wodniczki.
Na obszarze lokalizacji wodniczkę w końcu XX w. opisano w latach 80. (Sellin 1989).
W tym okresie jej stanowiska były stwierdzane na północnych wyspach, na które
istniała moŜliwość swobodnego dostępu poprzez mosty (Koprzywskie Łęgi i
Wydrza Kępa). Od roku 1993 gatunek ten był na tym terenie systematycznie liczony
(Czeraszkiewicz 1993, 1995, 1997). W latach 1993-1997 wodniczka stwierdzana była
głównie na wyspie Warnie Kępy, gdzie osiągała wysokie zagęszczenie (2,97 ś.s. na 10
ha), a jej areał lęgowy zajmował praktycznie całą powierzchnię wyspy. Po roku 1997
obserwowany jest wyraźny i trwały spadek liczebności połączony z wycofywaniem
się z kolejnych partii wysp.
Od początku lat 2000 wodniczki występują przede wszystkim w części południowej i
północnej wyspy Warnie Kępy oraz niestabilnie na wyspach Koński Smug, Wydrza
Kępa i Koprzywskie Łęgi.
PoniŜsza tabela zestawia najwyŜsze stwierdzane liczby śpiewających samców
wodniczki na obszarze wysp w Wolińskim Parku Narodowym w latach 1989-2012.
Rok
1989*
1990*
1991
1993
1997
Razem
w roku
12
21
48
65
83
Wyspa
Koński
Smug
Koprzywskie
2
12
12
0
0
9
4
1
0
3
Łęgi
Warnie
Kępy
Wydrza
Kępa
Wiszowa
Kępa**
Gęsia
Kępa**
bd.
bd.
1
5
5
0
5
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
30
65
75
33
Rok
1998
1999
2000*
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Razem
w roku
19
19
1
49
11
18
8
10
6
2
4
6***
3
Wyspa
Koński
Smug
Koprzywskie
1
1
bd.
bd.
bd.
bd.
5
Łęgi
2
1
Warnie
Kępy
Wydrza
Kępa
Wiszowa
Kępa**
Gęsia
Kępa**
15
15
3
3
1
3
1
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
5
10
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
0
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
0
0
bd.
bd.
1
2
2
0
0
0
24
9
18
8
10
5
0
2
bd.
0
bd.
0
bd.
2
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
1
0
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
0
* - lata, w których liczenia nie objęły wszystkich wysp
** - wyspy połoŜone poza obszarem objętym projektem LIFE
*** - brak danych o rozmieszczeniu wodniczki
bd. – brak danych
Trendy ilości śpiewających samców wodniczki w latach 1989-2010 przedstawione
zostały na wykresach w załącznikach Rycina 5, Rycina 6 oraz Rycina 7.
W latach 90. XX wieku, kiedy rozpoczęto całkowite liczenia wodniczki na tych
stanowiskach, warunki siedliskowe na wyspach WPN były optymalne, poniewaŜ był
to okres tuŜ po zaniechaniu intensywnego wypasu. W wyniku tego pojawiły się na
tych terenach stadia sukcesji pomiędzy pastwiskami a gęstym trzcinowiskiem,
charakteryzujące się luźnymi trzcinami, które stanowią idealne siedlisko dla
wodniczki i spowodowało jej występowanie w duŜych liczebnościach (bardzo
podobna sytuacja miała miejsce na Karsiborskiej Kępie oraz na Zajęczych Łęgach).
Obecnie nie da się juŜ stwierdzić, czy w czasie, gdy prowadzono tu intensywny
wypas wodniczka teŜ występowała w obrębie lokalizacji w duŜych liczebnościach,
poniewaŜ nie ma danych o jej występowaniu z tego okresu, nie ma takŜe danych o
tym, jak intensywny był wypas. Po zaprzestaniu wypasu na wyspach powoli zaczęła
dominować trzcina, wraz z wzrostem zagęszczenia trzciny, spadała liczebność
wodniczki.
W roku 2004 znów rozpoczęto eksperymentalnie ekstensywny wypas bydła na
jednym stanowisku, a w 2006 rozpoczęto wypas na większą skalę. Wprowadzenie
wypasu wydaje się zatrzymywać trend spadkowy populacji wodniczki, tuŜ przed
jego całkowitym zniknięciem.
Konieczne jest przetestowanie, czy ostroŜne kierowanie ekstensywnym
uŜytkowaniem gruntów moŜe imitować optymalne warunki istniejące w latach 90.
oraz czy moŜliwe będzie efektywne długoterminowe odtworzenie takiego siedliska.
34
NaleŜy dodać, Ŝe na liczebność wodniczki na tym stanowisku wpływają nie tylko
same warunki siedliskowe na stanowisku, ale takŜe ogólny spadek liczebności
populacji pomorskiej.
1.3.5.2. Trendy populacji kluczowych gatunków roślin
Powrót do ekstensywnych form uŜytkowania terenu po roku 2004 doprowadził do
zwiększenia się liczebności populacji wszystkich gatunków chronionych i
zagroŜonych na badanych wyspach w Wolińskim Parku Narodowym. Szczególnie
widoczne jest to na wyspie Koprzywskie Łęgi, gdzie poza ekstensywnym wypasem
bydła wykasza się teŜ szuwar ekspansywnej trzciny i usuwa biomasę. Wykaszanie to
prowadzone jest nieregularnie latem lub zimą poza okresem lęgowym ptaków.
Wyspa Koprzywskie Łęgi jest szczególna takŜe ze względu na łatwy i swobodny
dopływ słonawych wód pochodzących z cofek. Sprzyja to rozwojowi inicjalnego
zespołu mannicy odstającej Puccinellia distans i muchotrzewu solniskowego
Spergularia salina (Puccinellio-Spergularietum salinae) wykształcającego się na
otwartych wymoczyskach w miejscach długotrwałego stagnowania wód słonawych.
Na obrzeŜach wymoczysk rozwija się ekspansywny halofilny szuwar z dominacją
trzciny pospolitej, w którym odnotowano kilka stanowisk jarnika solankowego
Samolus valerandi (tylko na Koprzywskich Łęgach).
W sąsiedztwie wymoczysk rozwijają się niewielkie płaty halofilnego półszuwaru
Scirpetum maritimi, tworzonego przez sitowca nadmorskiego Bulboschoenus maritimus
i oczeret Tabernemontana Schoenoplectus tabernaemontani. ZagroŜeniem dla tej
fitocenozy jest ekspansywna trzcina pospolita Phragmites australis, a sprzyja jej
rozwojowi ekstensywny wypas prowadzący do wygryzania trzciny. Niewielkie
enklawy wymienionych zespołów występują w kompleksie przestrzennym z
rozległymi słonawami Juncetum gerardi. Ekstensywny wypas bydła prowadzony od
kilku lat oraz stały dopływ słonawych wód pochodzących z cofek sprzyja
dynamicznemu rozwojowi bogatych populacji licznych gatunków chronionych i
zagroŜonych występujących w tym zbiorowisku takich, jak: sit Gerarda Juncus
gerardi, aster solny Aster tripolium, babka morska Plantago maritima, świbka morska
Triglochin martimum, mlecznik nadmorski Glaux maritima i komonica wąskolistna
Lotus tenuis.
Stanowiska turówki wonnej Hierochloë odorata odnotowano w płatach halofilnego
szuwaru trzciny pospolitej na wyspach Koński Smug i Warnie Kępy.
Chronione siedlisko Natura 2000 (1330 – solniska nadmorskie), na którym występują
gatunki chronione i zagroŜone, jest w najgorszej kondycji na wyspie Warnie Kępy.
Poprawie sytuacji nie sprzyja zbyt mały wypas bydła, przesuszenie siedlisk,
ograniczony dopływ słonawych wód do centralnej, wyŜej wyniesionej części wyspy.
Efektem jest wyraźna ekspansja szuwaru trzciny pospolitej, w którym nadal moŜna
spotkać sit Gerarda, świbkę morską i sporadycznie astra solnego.
1.3.5.3. Trendy populacji kluczowych gatunków zwierząt
Z uwagi na braki w wiedzy lub nieporównywalność zebranych danych dotyczących
populacji innych kluczowych gatunków zwierząt, nie jest moŜliwe prześledzenie
zmienności wybranych ich cech, a szczególnie określenie trendów liczebności.
35
Analiza zmienności wybranych cech metapopulacji gatunków kluczowych moŜliwa
będzie jedynie po wprowadzeniu monitoringu lub rozszerzeniu jego zakresu.
36
1.4. ZWIEDZAJĄCY I SPRAWY PUBLICZNE
1.4.1. Udostępnienie dla turystyki i edukacji
Zarządzający terenem lokalizacji Wyspy WPN, tj. Woliński Park Narodowy, nie
przewiduje udostępnienia lokalizacji dla turystyki i edukacji. W związku z tym
załoŜeniem nie ma w tej chwili potrzeby prowadzenia celowych badań na temat
wykorzystania obszaru lokalizacji do celów turystycznych i edukacyjnych.
NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe lokalizacja Wyspy WPN leŜy w zachodnim fragmencie
polskiego wybrzeŜa Bałtyku, w jednym z najatrakcyjniejszych turystycznie regionów
w Polsce. Jest to region wybitnie turystyczny, który odwiedza duŜa liczba turystów i
wczasowiczów, dlatego potencjalne zainteresowanie obiektem moŜe być duŜe.
Jednak wstęp na wyspy jest zakazany i moŜliwy jedynie po uzyskaniu zezwolenia
Dyrektora WPN. MoŜliwe jest poruszanie się łódkami po kanałach między wyspami
oraz obserwowanie terenu z punktu widokowego w okolicach Lubinia, na
południowy wschód od lokalizacji.
W bliskim sąsiedztwie lokalizacji Wyspy WPN turyści o zainteresowaniach
przyrodniczych zwiedzają przyrodniczo interesujące miejsca:
• Woliński Park Narodowy – wyposaŜony dobrze w rozwiniętą infrastrukturę
turystyczną: Centrum Edukacyjno-Muzealne przy dyrekcji parku w
Międzyzdrojach, zagrodę pokazową Ŝubrów (ok. 1,5 km na wschód od
Międzyzdrojów), punkty widokowe oraz 50 km sieci szlaków turystycznych i
ścieŜek dydaktycznych. Szczególnie licznie odwiedzane miejsca to: podnóŜe
najwyŜszych w Polsce, aktywnych klifów morskich, Jezioro Turkusowe,
Zagroda pokazowa Ŝubrów oraz punkty widokowe Gosań, Kawcza Góra i
Zielonka koło Lubinia, z tego ostatniego roztacza się malowniczy widok na
rozległą panoramę delty Świny oraz Zalewu Szczecińskiego;
• rezerwat przyrody Karsiborskie Paprocie – połoŜony na południe od
Świnoujścia, utworzony w celu zachowania stanowiska długosza
królewskiego, wiciokrzewu pomorskiego, siedlisko dąbrowy acidofilnej oraz
chronionych i zagroŜonych gatunków zwierząt i roślin (m.in. kruszczyk
szerokolistny, bielik);
• rezerwat społeczny OTOP Karsiborska Kępa – utworzony w celu ochrony
wodniczki i innych ptaków, głównie siewkowych oraz cennych siedlisk
przyrodniczych m.in. solnisk nadmorskich.
Poza obiektami przyrodniczymi turyści mogą zobaczyć połoŜone w pobliŜu:
• obiekty hydrotechniczne ujścia Odry – Kanał Piastowski, przekopany w
południowo-wschodniej części Uznamu w latach 1875-1890 w celu
usprawnienia Ŝeglugi pomiędzy portami w Szczecinie i Świnoujściu. Po jego
wykonaniu doszło do powstania wyspy Karsibór, która wówczas była
półwyspem wyspy Uznam;
• obiekty historyczne z okresu II wojny światowej – pomnik lotników
brytyjskich na skraju lasu w Karsiborze oraz basen U-botów przy Kanale
Piastowskim z 1944 r. z ruinami zabudowań, w których prowadzono remonty
łodzi;
• zabytkowy obiekt sakralny w Karsiborze – kościół wzniesiony w XV/XVI
wieku, w miejscu dawnej przeprawy przez Świnę;
37
•
•
•
ruiny szachulcowych chat rybackich z XIX wieku w Karsiborze, najwięcej
pozostało przy ul. Wierzbowej;
cmentarz ewangelicki (nieczynny) w Karsiborze przy ul. Kwiatowej, którego
część pochodzi z połowy XIX, a część z lat 1910–1914;
miasta Międzyzdroje i Świnoujście z licznymi zabytkowymi obiektami i
atrakcjami turystycznymi.
Wszystkie wymienione obszary i obiekty są atrakcyjne jako cel pieszych i
rowerowych wędrówek. W duŜej mierze uzupełniają one tradycyjną ofertę
wakacyjną pobliskich miejscowości nadmorskich, czyli plaŜowanie i kąpiele w
morzu.
1.4.2. Potencjalni odbiorcy informacji edukacyjnej
Potencjalnymi odbiorcami informacji edukacyjnej o Wyspach WPN są:
• Mieszkańcy okolicznych miejscowości, uczniowie i słuchacze szkół - Wyspy
WPN mimo załoŜenia, Ŝe nie jest są one udostępnione do publicznego
odwiedzania, powinny być jako część parku narodowego, włączone do
programu edukacyjnego WPN. Oferta edukacyjna na lata 2011-2012 nie
przewidywała modułu dedykowanego tej lokalizacji, proponujemy więc aby
w ramach zajęć np. prowadzonych stacjonarnie w Muzeum WPN
przygotować scenariusz zajęć edukacyjnych o specyfice przyrodniczej tych
wysp i prowadzonej tu obecnie ochronie poprzez gospodarowanie rolnicze.
Odbiorcą informacji o walorach przyrodniczych są przede wszystkim szkoły
regionu oraz uczestnicy zielonych szkół odbywający zajęcia w okolicy
Międzyzdrojów i Świnoujścia, a takŜe zainteresowane grupy odwiedzających.
• Turyści i wypoczywający z połoŜonych blisko miejscowości – Są drugą grupą
odbiorców informacji o walorach przyrodniczych wysp. Szacuje się, Ŝe rocznie
Międzyzdroje odwiedza (lata 2000-2008) około 100 tys. – 120 tys. osób, a
Świnoujście 110 tys. - 132 tys. (dane www.swinoujscie.pl). Liczba turystów
zagranicznych w latach 2000-2008 wyniosła od 22 300 do 41 900 osób. MoŜna
więc załoŜyć, Ŝe 250 tys. – 300 tys. osób w najbliŜszym rejonie moŜe być
adresatem informacji, jaką Woliński Park Narodowy jako zarządzający
terenem moŜe przekazać informację na temat walorów przyrodniczych Wysp
WPN, w tym wodniczki w edukacyjnych i informacyjnych materiałach
ogólnych Parku.
• Wyodrębniona grupa aktywnych turystów - Informacja szczegółowa powinna
być adresowana do wyodrębnionej grupy turystów uprawiających turystykę
wodną. W obrębie WPN i akwenów sąsiadujących z nim wytyczony został
szlak kajakowy. Ruch kajakowy moŜliwy jest głównie wodami cieśniny Świny
i Zalewu Szczecińskiego. Kajakarze mogą podziwiać malownicze wyspy
Parku, wchodzące w skład kompleksu wstecznej Delty Świny oraz krajobraz
brzegu wyspy Wolin. Turyści pływający w pobliŜu wysp powinni mieć
moŜliwość otrzymania szczegółowej informacji o walorach przyrodniczych
wysp i ograniczeniach w udostępnieniu tego miejsca (zasady, przyczyny ich
wprowadzenia).
• Klienci specjalistycznych biur podróŜy organizujących wypady „na ptaki” mogą otrzymać ofertę obserwacji ptaków tak przygotowaną, aby w sposób
38
kontrolowany i bezpieczny dla ptaków pokazać najciekawszy okres na
wyspach, czyli okres lęgowy. Informacja dla tej grupy powinna być podobna
jak dla indywidualnych turystów wodnych.
Warunkiem promocji miejsca wobec ograniczonej dostępności lokalizacji dla celów
turystycznych i edukacyjnych jest uwzględnienie faktu, Ŝe obserwacje ptaków
moŜna prowadzić jedynie z wody, bez wchodzenia na wyspy.
1.4.3. Informacja i infrastruktura turystyczna
Zaplecze / Infrastruktura Informacja
Informacja turystyczna o
lokalizacji Wyspy WPN
Obecnie nie ma stałego, odrębnego punktu informacyjnego o
lokalizacji Wyspy WPN w m. Międzyzdroje, Świnoujście i w
dzielnicy Karsibór. Nie ma szczegółowych informacji o walorach
wysp w punktach informacji turystycznej w najbliŜszych
miejscowościach.
Potrzebna jest specjalnie przygotowana ogólna i szczegółowa
informacja o walorach przyrodniczych, zasadach i sposobach
udostępniania Wysp WPN dla turystyki i edukacji.
WieŜa obserwacyjna
Nie ma potrzeby lokalizacji takiej infrastruktury.
Ukrycie obserwacyjne
Nie ma potrzeby lokalizacji takiej infrastruktury.
Trasy do zwiedzania
Wokół Wysp WPN jest wyznaczony szlak wodny, uzupełnić go
naleŜy o informację (np. tablice), o walorach przyrodniczych wysp i
zasadach (w tym ograniczeniach) udostępniania (tylko z łodzi, bez
moŜliwości wychodzenia na ląd).
Personel udzielający
informacji i ochotnicy,
zwiedzanie z
przewodnikiem
Zespół edukacyjny WPN.
Znaki informacyjne
Tablice do ustawienia na lądzie najbliŜszym sąsiedztwie Wysp
WPN, znaki informacyjne na szlaku wodnym.
Ulotki i materiały
informacyjne
Materiały edukacyjne i informacyjne WPN i OTOP.
Imprezy stałe
Nie ma potrzeby tworzenia takiej oferty. Jest potrzeba
przygotowania stałej oferty edukacyjnej do wykorzystania w czasie
zwiedzania Muzeum WPN.
Dojazd
Dostęp jedynie droga wodną, bez wychodzenia na ląd.
1.4.4. Dotychczasowe postrzeganie obiektu przez odwiedzających (walorów
przyrodniczych i dostępności)
Do tej pory ani OTOP ani WPN nie prowadził Ŝadnej celowej akcji zebrania
informacji od turystów na temat odbioru społecznego terenów występowania
wodniczki w Delcie Świny. Z pojedynczych rozmów z odwiedzającymi nie moŜna
zbudować całościowej opinii o odwiedzanej lokalizacji.
Z rozmów prowadzonych przy okazji kontaktów z odwiedzającymi wynika, Ŝe
turyści odwiedzający Deltę Świny latem trafiają tutaj w duŜej mierze przypadkowo,
zwykle na Karsiborską Kępę, i bardzo rzadko mają wiedzę nt. wysp Delty Świny.
39
Uzyskiwali informację o atrakcyjnych miejscach wartych odwiedzenia/zobaczenia w
miejscu zakwaterowania lub samodzielnie sięgali po informację do Internetu. Jedynie
turyści kwalifikowani zainteresowani atrakcjami przyrodniczymi samodzielnie
poszukują moŜliwości dotarcia do interesujących ich miejsc, w tym przypadku
rezerwatu Karsiborska Kępa i przy okazji wód rzeki Świny i wysp. Wydaje się, Ŝe
najlepiej zorientowani są w walorach przyrodniczych wyspy są ornitolodzy zawodowi i amatorzy, oraz botanicy.
1.4.5. Poparcie i zaangaŜowanie lokalnej społeczności
Ze względu na wyłączenie wysp z ogólnodostępnej penetracji waŜne jest, aby
przekazać lokalnej społeczności wiedzę na temat powodów, dlaczego objęto ochroną
wyspy Delty i przyjęto określone zasady ich udostępniania . Przede wszystkim w
procesie przygotowywania planu ochrony parku narodowego lub zadań ochronnych
obszaru Natura 2000 powinny być zorganizowane spotkania lokalnej społeczności w
regionie. Jednym z celów tych spotkań powinno być udostępnienie wiedzy na temat
walorów przyrodniczych Wysp WPN, zagroŜeń oraz adekwatnych do sytuacji
działań ochronnych.
1.4.6. Główne przesłanie społeczne
Wszystkie działania WPN ukierunkowane są na ochronę przyrody zachodniego
fragmentu wyspy Wolin i części ekosystemu delty rzeki Świny. Celem ochrony są
specyficzne dla nadmorskiego połoŜenia, rzadkie i zagroŜone wyginięciem
zbiorowiska roślinne oraz gatunki roślin i zwierząt, w tym wodniczka.
Podstawowym celem ochrony na Wyspach WPN są jej siedliska lęgowe. Dla ich
zachowania niezbędne jest prowadzenie czynnej ochrony poprzez eliminację
zwartych trzcinowisk i stymulowanie kształtowania się słonaw i turzycowisk.
Ochrona przyrody Delty Świny pozwala na zwiększanie komfortu Ŝycia ludzi,
zarówno stałych mieszkańców, jak i licznych turystów odwiedzających region.
40
1.5. HISTORIA DOTYCHCZASOWEGO ZARZĄDZANIA I BADAŃ
1.5.1. Historia dotychczasowego uŜytkowania terenu
Na wyspach Wolińskiego Parku Narodowego w czasach panowania niemieckiego na
tych terenach prowadzony był intensywny wypas przede wszystkim bydła rogatego.
Wyspy były połączone przeprawą stałą z lądem, dzięki czemu moŜliwe było łatwe
uŜytkowanie pastwisk
Po wojnie wypas był kontynuowany, początkowo na mniejszą skalę, ale jego
intensywność z czasem rosła. Załamanie gospodarki pastwiskowej nastąpiło w latach
80. XX wieku, kiedy intensywność wypasu zaczęła spadać z powodu jego niskiej
opłacalności i złego stanu mostów, który utrudniał koordynowanie wypasu.
Wypas najdłuŜej utrzymał się na wyspie Koński Smug, jednak nawet tam
zaprzestano go w latach 90. XX wieku z powodu ekonomicznej
nieopłacalności.Wówczas uŜytkowanie wysp całkowicie zarzucono. Wyspy zaczęły
powoli zarastać trzciną, ale właśnie wtedy notowano tu najwyŜsze znane liczebności
wodniczki. Nieznane są jednak dane z okresu, gdy prowadzony był intensywny
wypas. Wraz z coraz bardziej postępującą ekspansją trzciny liczebność wodniczki
zaczęła spadać.
W roku 2004 eksperymentalnie rozpoczęto na wyspach wypas, który został wsparty
od roku 2006 przez projekt LIFE „Ochrona wodniczki w Polsce i Niemczech”
poprzez budowę infrastruktury wypasowej (płotów grodzących poszczególne
powierzchnie, wiaty dla zwierząt i podwyŜszenia, na które mogą uciekać w razie
zalania wysp w przypadku nagłej cofki).
1.5.2. Historia dotychczasowych badań przyrodniczych
W poniŜszej tabeli zestawiono realizowane na terenie obiektu kompleksowe badania,
obserwacje i monitoring.
Rok/lata
Badacz
Przedmiot badań
1991
Czeraszkiewicz
R. i zespół
inwentaryzacja
ornitologiczna
1993
Czeraszkiewicz
R. i zespół
inwentaryzacja
populacji wodniczki
1995
zespół
ornitologów
szczecińskich
inwentaryzacja
ornitologiczna
1996-1998
Piotrowska H. i
zespół
1997-1998
Bereszyński A.
i zespół
Publikacja/raport
Osiejuk T., Cenian Z., Czeraszkiewicz R.,
Kalisiński M., Włodarczak A. 1993,
„Awifauna wysp w delcie Świny w
sezonie 1990/91”, Przegl. Przyr. IV, 1: 1738.
Czeraszkiewicz R. 1993, „Liczenie
wodniczki Acrocephalus paludicola na
Pomorzu Zachodnim w sezonie lęgowym
1993”, OTOP, Szczecin (msc)
Kaliciuk J., Staszewski A. (red.) 1997,
„Ostoje ptaków w polskiej części Zalewu
Szczecińskiego”, ZTO, Szczecin
1998 „Plan ochrony Wolińskiego Parku
Narodowego. Operat ochrony
inwentaryzacja
ekosystemów nieleśnych” (msc),
botaniczna do planu
1998 „Plan ochrony Wolińskiego Parku
ochrony
Narodowego. Operat ochrony flory”
(msc)
inwentaryzacja
1998 „Plan ochrony Wolińskiego Parku
faunistyczna do planu Narodowego. Operat ochrony fauny”
ochrony
(msc)
41
Rok/lata
Badacz
Przedmiot badań
1997
Czeraszkiewicz
R. i zespół
inwentaryzacja
populacji wodniczki
2001
Czeraszkiewicz
R. i zespół
inwentaryzacja
ornitologiczna
2002-2003
Czeraszkiewicz
R. i zespół
inwentaryzacja
ornitologiczna
2003
Czeraszkiewicz
R. i zespół
inwentaryzacja
populacji wodniczki
2003-2004
Czeraszkiewicz
R. i zespół
inwentaryzacja
ornitologiczna
2004
Kamińska I. i
zespół
inwentaryzacja
populacji wodniczki
2005
Dylawerski M. i inwentaryzacja
populacji wodniczki
zespół
2006
Dylawerski M.
2006
Kamińska I.
2007
Dylawerski M.
2007
Dylawerski M.
2007
Dylawerski M.
Publikacja/raport
Krogulec J., Kloskowski J. 1998,
„Występowanie, liczebność i wybiórczość
siedliskowa wodniczki Acrocephalus
paludicola w Polsce w 1997 roku”, OTOP,
Lublin, Gdańsk (msc.)
Cofta T., Czeraszkiewicz R., Oleksiak A.
Staszewski A. (red.) 2003, „Ptaki wodnobłotne na Pomorzu Zachodnim. Wyniki
liczeń w listopadzie 2001 i styczniu 2003”,
ZTO, Szczecin
Czeraszkiewicz R., Oleksiak A. (red.)
2003, „Ptaki wodno-błotne na Pomorzu
Zachodnim. Wyniki liczeń w sezonie
2002-2003, ekologia i ochrona. Projekt
przyrodniczo-łowiecki”, ZTO, Szczecin
Czeraszkiewicz R. 2003, „Inwentaryzacja
stanowisk wodniczki Acrocephalus
paludicola na Pomorzu Zachodnim w
2003 roku”, OTOP, Szczecin (msc)
Czeraszkiewicz R., Oleksiak A. (red.)
2004, „Ptaki wodno-błotne na Pomorzu
Zachodnim. Wyniki liczeń w sezonie
2003-2004, ekologia i ochrona. Projekt
przyrodniczo łowiecki”, ZTO, Szczecin
Jabłoński P. 2004, “Sprawozdanie z
projektu. Ochrona wodniczki na terenie
Pomorza i Polski Zachodniej. Część II –
Monitoring”, OTOP, Świnoujście (msc)
Sidło P. 2005, „Project report. The
conservation of the Aquatic Warbler In
Pomerania/Western Poland. Monitoring
2005”, OTOP, Warszawa (msc)
monitoring ptaków
lęgowych
monitoring struktury
szaty roślinnej
monitoring ptaków
lęgowych
monitoring struktury
szaty roślinnej
monitoring bazy
pokarmowej
wodniczki
2008
Wróbel M. i
zespół
Wróbel M., Startek B. 2008, „Operat
inwentaryzacja
botaniczny do planów zarządzania
siedliskowa i
siedliskami wodniczki (Acrocephalus
zbiorowisk roślinnych paludicola) dla lokalizacji Woliński Park
Narodowy”, Szczecin (msc).
2008-2010
Gonczarow D. i
zespół
monitoring ptaków
lęgowych
2008-2010
Schulz K.
2008-2010
Gonczarow D.
2008-2010
Gonczarow D.
42
monitoring struktury
szaty roślinnej
monitoring bazy
pokarmowej
wodniczki
monitoring
Rok/lata
Badacz
Przedmiot badań
Publikacja/raport
hydrologiczny
2010
zespół firmy
Eco-Expert
2012
Lachmann L.
inwentaryzacja
ornitologiczna OSOP
Natura 2000
Końcowy raport
monitoringu projektu
LIFE „Ochrona
wodniczki w Polsce i
Niemczech”
1.5.3. Historia dotychczasowych projektów zarządzania
W poniŜszej tabeli zestawiono dotychczas realizowane na terenie obiektu projekty
zarządzania.
Rok/lata
2006-2011
Nazwa projektu
Opis projektu
Ochrona wodniczki w
Polsce i w Niemczech
(sponsor główny: Unia
Europejska – LIFENature)
Kompleksowa ochrona i odnawianie populacji wodniczki
poprzez czynną ochronę i kształtowanie siedlisk lęgowych,
w tym poprzez wdroŜenie systemu letniego koszenia
trzcinowisk z zagospodarowaniem biomasy, wdroŜenie
kwaterowego ekstensywnego wypasu bydła, opracowanie
wieloletniego planu zarządzania siedliskiem. Wszystkie
działania wsparte są dokładnym monitoringiem
przyrodniczym i agrotechnicznym
Dotychczas prowadzona była jedynie doraźna i nieregularna działalność związana z
realizacją zadań ochronnych. W czasie trwania projektu Woliński Park Narodowy
rozpoczął dzierŜawę gruntów w obrębie lokalizacji prywatnym rolnikom, pod
warunkiem rozpoczęcia przez nich ekstensywnego uŜytkowania tych terenów –
koszenia lub wypasania zgodnie z planem ochrony tego terenu. Działanie to nie było
całkowicie związane z projektem.
43
44
2. OCENA ORAZ PRZESŁANKI
ZARZĄDZANIA
45
46
2.1. OCHRONA
2.1.1. BieŜące problemy i ograniczenia
Problem/ograniczenie
Brak przetestowanej i potwierdzonej
najlepszej metody zarządzania
siedliskami wodniczki na Pomorzu
Zachodnim, aktualne metody wciąŜ w
fazie eksperymentalnej
Brak systemu zagospodarowania
biomasy z letniego koszenia szuwarów
Brak moŜliwości regulacji poziomów
wody
Prawdopodobieństwo, Ŝe w przyszłości
dopłaty rolnośrodowiskowe nie będą
wystarczające, by podtrzymać
uŜytkowanie tych terenów
Wpływ na ostoję
ChociaŜ wybrane na bazie najlepszej
wiedzy naukowej, podejmowane
działania mają charakter
eksperymentalny i mogą okazać się
błędne, a przez ten czas populacja moŜe
się zmniejszyć lub zaniknąć
Pozostawiana biomasa w formie balotów
lokalnie niszczy strukturę roślinną
Szybkie zmiany poziomu wody
negatywnie oddziałują na efektywność
lęgową ptaków
Jeśli zaprzestane zostanie ekstensywne
uŜytkowanie tych terenów, sukcesja
trzciny przejmie ponownie całe wyspy i
uczyni je nieodpowiednimi dla
kluczowych gatunków i siedlisk
(wodniczka, siewkowe, słonawy)
2.1.2. Określenie czynników wpływających na zarządzanie obiektem
Czynnik wpływający na
zarządzanie
Wodniczka
G, P1
Słonawy i
zbiorowiska z
halofitami
Lęgowe siewkowce
P1
P1
Migrujące kaczkowate
P2
Przyczyna
Gatunek zagroŜony wymarciem, gwałtownie
zanikający w skali lokalnej, dla którego objęto
ochroną czynną opisywane miejsce, a takŜe
będący kluczowym gatunkiem dla którego
objęto okoliczny teren ochroną Natura 2000,
gatunek-symbol polskiej przyrody, jeden z
kluczowych gatunków ornitofauny
Wolińskiego Parku Narodowego
Kluczowy typ siedliska obszaru Natura 2000,
siedlisko i zbiorowiska interesujące dla
naukowców (botaników, łąkarzy)
Wiele gatunków bliskich zagroŜenia lub
zagroŜonych w skali lokalnej, gatunki tracące
siedliska ze względu na zanik tradycyjnych łąk
ekstensywnych
Przedmiotowy teren to istotne miejsce
koncentracji, Ŝerowania, a takŜe noclegowisko i
pierzowisko tych gatunków
G – czynnik będący głównym powodem zarządzania lokalizacją, nadający kierunek wszystkim działaniom;
P1 – czynnik, za który ponoszona jest odpowiedzialność prawna i ma wpływ na sposób zarządzania;
47
P2 – czynnik, za który ponoszona jest odpowiedzialność prawna, ale nie ma wpływu na sposób zarządzania.
2.1.3. Stan czynników wpływających na zarządzanie
Czynnik
Atrybut
Wielkość
atrybutu
Cel dla
atrybutu
Wodniczka
(populacja
lęgowa)
Liczba
śpiewających
samców
4-6
Zatrzymanie
spadku,
powrót do
liczebności 4050
Słonawy i
zbiorowiska z
halofitami
Lęgowe
siewkowce
Pokrycie
terenu
Liczba par
lęgowych
80%
44-51
Utrzymanie
Utrzymanie
Element
wpływający
na czynnik
Poziom
wody
Struktura
roślinności
Poziom
wody
Prowadzenie
ekstensywnej
gospodarki
rolnej
Poziom
wody
Struktura
roślinna
48
Cel dla elementu
wpływającego
Utrzymanie
naturalnych
procesów
Szuwar turzycowy
o średniej
wysokości <150 cm
w lipcu, w którym
dopuszcza się
występowanie
trzciny w
zagęszczeniu nie
większym niŜ 60
źdźbeł na m2 i bez
grubej warstwy
martwej
roślinności.
Utrzymanie
naturalnych
procesów
Utrzymanie obsady
0,8-1,5 DJP/ha
Utrzymanie
naturalnych
procesów
Niska ruń bez
udziału sitów i
trzciny
2.2. ODWIEDZAJĄCY I SPRAWY PUBLICZNE
2.2.1. Analiza ograniczeń i moŜliwości obiektu
W tej części planu zarządzania przeprowadzono analizę czynników, które mogą
decydować o dostępności lokalizacji i oddziaływać na poziom zabezpieczenia terenu
w momencie jego udostępnienia dla odwiedzających.
PoniŜsza tabela zestawia moŜliwości i ograniczenia w ruchu turystycznym na
obszarze Wysp WPN (matryca ograniczeń i moŜliwości).
Wyspy WPN
Uwarunkowania dla rozwoju turystyki
Prawna moŜliwość
rozwinięcia dostępu
Wyspy WPN są częścią parku narodowego. Są objęte ochroną
czynną. Ze względu na wraŜliwość środowiska nie są obecnie
udostępnione dla turystyki i edukacji.
Otwarcie terenu dla turystyki i edukacji moŜliwe jedynie pod
warunkiem utrzymania ochrony przyrody, na co najmniej
dotychczasowym poziomie.
Z kierunku Międzyzdrojów i Świnoujścia istnieje moŜliwość
dotarcia komunikacją publiczną, nie ma ogólnodostępnych miejsc
parkingowych dla osób, które mogą podróŜować samochodami.
Dostępność terenu:
dotarcie do lokalizacji,
moŜliwość parkowania
Dostępność terenu:
poruszanie się po
drogach wewnętrznych,
moŜliwość obejścia wysp
Nie ma dróg wewnętrznych na wyspach.
Dostęp do niektórych fragmentów wnętrza wysp ograniczony ze
względu na wysoki stan wód gruntowych.
Dostęp publiczny jest ograniczony, moŜliwe jest pływanie po
kanałach między wyspami. Wejście na wyspy jest moŜliwe jedynie
po uzyskaniu zezwolenia od Dyrekcji WPN.
Odporność siedlisk i
gatunków
Stanowiska lęgowe wodniczki i ptaków siewkowych są szczególnie
wraŜliwe na antropopresję. Szczególnym zagroŜeniem w okresie
lęgowym jest penetracja terenu powodująca płoszenie ptaków.
Siedlisko przyrodnicze słonaw nadmorskich (1330) jest stosunkowo
odporne na deptanie.
Atrakcyjność
przyrodnicza
MoŜliwość obserwacji wielu gatunków ptaków lęgowych, w tym
wodniczki, ptaków zimujących na wodach Świny. Rozpoznanie
ptaków wymaga specjalistycznej wiedzy, więc jest to atrakcja dla
wąskiego grona turystów, posiadających specjalistyczną wiedzę.
Atrakcyjność krajobrazu
Krajobraz Wysp WPN jest płaski i monotonny, a więc mało
interesujący.
Atrakcyjny jest krajobraz rozległego wnętrza krajobrazowego Delty
Świny. Najlepszy punkt widokowy jest na wzgórzu Zielonka na
wysokim brzegu Zalewu Szczecińskiego.
Ruch turystyczny – stan
obecny
Brak danych o obecnym ruchu turystycznym.
Potencjał ruchu
turystycznego
Promując lokalizację powinno się:
• zwracać uwagę na priorytet ochrony najcenniejszych
elementów przyrodniczych,
• zwracać uwagę na zaleŜność między odpornością siedliska
a uŜytkowaniem turystycznym,
• wskazywać konieczność prowadzenia ochrony czynnej
siedlisk wodniczki (tradycyjne uŜytkowanie rolnicze, które
jest przyjazne przyrodzie).
Oglądanie wysp i obserwacje ptaków z wód Świny moŜe być
49
Wyspy WPN
Uwarunkowania dla rozwoju turystyki
atrakcyjnym pakietem dla turystów i wypoczywających na
wybrzeŜu Bałtyku, zwłaszcza dla tych, którzy mają łatwy dostęp do
lokalizacji z sąsiednich wybitnie turystycznych i letniskowych
miejscowości. WaŜne jest uświadomienie turystom, jakie negatywne
skutki dla przyrody moŜe przynosić nieodpowiedzialna turystyka
(presja turystyczna na ekosystemy wraŜliwe).
Ewentualna budowa wszelkiej infrastruktury, w tym turystycznej
musi być podporządkowana celom ochrony i tak wdraŜana, by nie
spowodować w lokalizacji zakłóceń i szkód przyrodniczych.
Podział na strefy dostępu
Ze względu na zasadę ograniczonej dostępności do lokalizacji,
dostęp do miejsc lęgowych wodniczki moŜliwy tylko dla
specjalistów w celu prowadzenia badań nad gatunkiem.
Dostępność wysp dla turystów – tylko z wód Świny (z łodzi bez
moŜliwości przybijania do brzegu).
2.2.2. Analiza odbiorcy
PoniŜsza tabela zestawia obecnych i potencjalnych odwiedzających wraz z
określeniem znaczenia poszczególnych grup turystów.
Odwiedzający
Komentarz
Turyści i wypoczywający
w pobliskich
miejscowościach
wypoczynkowych i
uzdrowiskach
Jest to potencjalnie największa grupa, do której wystosowana jest
oferta odwiedzenia blisko siebie połoŜonych lokalizacji Wyspy
WPN, Zajęcze Łęgi i Lisie Łęgi oraz Karsiborska Kępa. Dla tej grupy
jest opracowany specjalny (celowy) program edukacyjny. Materiały
informacyjne i edukacyjne przygotowane są w języku polskim i co
najmniej w niemieckim. WPN i OTOP zatrudnia osoby ze
znajomością języka niemieckiego prowadzące zajęcia dla grup
cudzoziemców.
Obserwatorzy ptaków
Dotychczas główna grupa odwiedzających lokalizację Wyspy WPN
jest niewielka i są to zainteresowani obserwacjami wodniczki.
Mieszkańcy dzielnicy
Przytór
Dobre stosunki są utrzymywane ze wszystkimi sąsiadami. Jest to
waŜne ze względu na konieczność realizacji celów ochrony,
zapewnienia porządku i bezpieczeństwa odwiedzających w
lokalizacji, moŜliwość współpracy w zakresie noclegów,
wyŜywienia, wykonywania drobnych prac technicznych w
lokalizacji czy wzajemne świadczenie usług w rolnictwie.
Fundatorzy i sponsorzy
Lokalizacja jest wykorzystywana jako miejsce promocji wspólnych
działań WPN i organizacji pozarządowych (OTOP) na rzecz
ochrony wodniczki.
Organizacje
pozarządowe
Jest utrzymywany regularny kontakt z regionalnymi organizacjami
pozarządowymi (OTOP, ZTP, Unia na rzecz Ochrony WybrzeŜa,)
gospodarującymi na podobnych terenach i monitorującymi stan
rzadkich i zagroŜonych gatunków ptaków w tej części wybrzeŜa.
Instytucje ochrony
przyrody
Podtrzymywany jest regularny kontakt z RDOŚ w Szczecinie w
kwestiach skutecznych metod ochrony miejsc lęgowych wodniczki i
innych ptaków w Delcie Świny.
Media (radio, TV, strony
internetowe)
Utrzymywany jest regularny kontakt z mediami, a lokalizacja jest
prezentowana w artykułach publikowanych w mediach lokalnych,
regionalnych i krajowych.
Wolontariusze
Jest moŜliwość zaangaŜowania wolontariuszy w ochronę wodniczki
i innych walorów przyrodniczych wysp.
50
2.2.3. Uzasadnienie
Lokalizacja Wyspy WPN jest, razem z lokalizacjami Karsiborska Kępa oraz Zajęcze
Łęgi i Lisie Łęgi, unikatowym miejscem w krajobrazie nadmorskim. Jest częścią
jedynej w swoim rodzaju na polskim wybrzeŜu Bałtyku, formy geomorfologicznej,
jaką jest wsteczna delta Świny. Powstała w środowisku przenikania się wód
morskich i rzecznych, z deponowanych osadów rzecznych. Jest to bardzo rozległa
mozaika, częściowo zalewanych wodami płaskich wysp i rozdzielających je odnóg
rzeki Świny. Zasiedlają je unikatowe, zagroŜone wyginięciem w skali Europy i
Polski, gatunki flory i fauny i pokrywają specyficzne siedliska przyrodnicze.
Głównym i wyróŜniającym z otoczenia walorem przyrodniczym jest występowanie
małej, izolowanej od głównego areału populacji wodniczki - gatunku zagroŜonego
wymarciem w skali globalnej. Mimo swojego niepozornego wyglądu wodniczka jest
przedmiotem zainteresowania turystów specjalistycznych. Jednocześnie moŜe być
wykorzystywana jako narzędzie edukacji i promocji ostoi ptaków w Polsce. Ponadto
w regionie występuje szereg gatunków uznawanych za rzadkie w innych rejonach
kraju i Europy, łatwych do obserwacji w czasie migracji wiosennych czy jesiennych
np. batalion, Ŝuraw, błotniaki, kulik wielki (otwarte łąki nadmorskie) lub w czasie
zimowania na wodach Świny (np. bielik).
Siedliska lęgowe wodniczki na wyspach: Koprzywskie Łęgi, Wydrza Kępa, Koński
Smug i Warnie Kępy wykształciły się i utrzymały się w efekcie ekstensywnej
gospodarki rolnej. Warunkiem ich dalszego zachowania jest pozostanie przy
tradycyjnych metodach uŜytkowania gruntów. Warto takŜe turystów uświadamiać
jakie działania sprzyjają gatunkom ptaków Ŝyjącym na łąkach i dlaczego.
Wzbogacenie oferty turystyki letniej w regionie Świnoujścia o pakiet dedykowany
ochronie przyrody w Delcie Świny, daje duŜe moŜliwości zwiększania dochodu
mieszkańców. Jest teŜ narzędziem, które z powodzeniem moŜe być wykorzystane do
zapewnienia właściwej ochrony obszaru. Jednak rozwój turystyki musi być
podporządkowany potrzebom ochrony przyrody. W tej lokalizacji za priorytet
uznaje się ochronę siedlisk wodniczki i dlatego wysp nie udostępnia się dla turystyki
i edukacji bezpośredniej. Warunkiem pobytu turystów w rejonie Delty Świny jest
zachowanie wysokich walorów przyrodniczych i zrozumienie przez nich prawideł
przyrody. Wyspecjalizowanie biur obsługi turystycznej i odpowiednia obsługa grup
turystycznych i indywidualnych turystów spowoduje, iŜ lokalni mieszkańcy oraz
władze będą przywiązywali większą wagę do potrzeb ochrony przyrody.
51
52
3. WIZJA I CELE ZARZĄDZANIA
53
54
3.1. WIZJA DŁUGOFALOWA (W SKALI 25 LAT)
Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego są znanym obszarem występowania
seminaturalnych zbiorowisk roślinnych i rzadkich gatunków ptaków, na którym z
sukcesem przywrócono i utrzymano ekstensywny sposób gospodarowania. Ten typ
gospodarki rolnej owocuje występowaniem stabilnej populacji wodniczki oraz
ptaków siewkowych, a takŜe obecnością stanowisk roślin słonolubnych i rozległego
areału słonawy. Miejsce to, spośród polskich parków narodowych, wyróŜnia się
umiejętnym pogodzeniem dbałości o wszystkie walory przyrodnicze z ekstensywną
gospodarką, która przynosi gospodarującym wymierne korzyści. Dla rolników
gospodarujących gdzie indziej, na siedliskach równie wymagających specyficznego
sposobu zarządzania, Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego są wskazówką, w jaki
sposób gospodarować w zgodzie z przyrodą.
55
3.2. CELE ZARZĄDZANIA I KONIECZNE PRACE (W SKALI 5 LAT)
CELE GATUNKOWE I SIEDLISKOWE
Cel 1: Uzyskanie i utrzymanie optymalnej dla wodniczki struktury roślinnej na
wszystkich siedliskach obecnie zasiedlanych i potencjalnych (szuwar turzycowy o
średniej wysokości < 150 cm w lipcu, dopuszcza się występowanie trzciny w
zagęszczeniu do 60 źdźbeł na m2 – optimum 15 źdźbeł na m2, i bez grubej warstwy
martwej roślinności. Konieczne jest uwzględnienie, Ŝe odtworzenie optymalnego
siedliska (odtworzenie siedliska, gdzie aktualnie nie ma wodniczki) często wymaga
innych działań niŜ utrzymanie istniejącego siedliska (gdzie wodniczka aktualnie
występuje).
ZADANIE 1.1. - odpowiedzialny: WPN i dzierŜawca gruntów
Wykonywanie letniego koszenia szuwaru z usuwaniem biomasy z dopuszczalnym
prowadzeniem uzupełniającego wypasu bydła w obsadzie od 0,8 DJP/ha do 1,5
DJP/ha.
• Wykonanie koszenia letniego w pierwszej dekadzie lipca poza
wydzieleniami/sekcjami, na których podczas monitoringu wykryto populację
wodniczki (na tych kwaterach dopuszczalne koszenie od sierpnia do lutego
kolejnego roku) i usunięcie biomasy z siedliska.
• Budowa nowych oraz remonty istniejących kwater wypasowych, przy czym
naleŜy prowadzić ogrodzenia według granic wydzieleń planistycznych lub
ich sekcji przedstawionych w załączniku kartograficznym.
• Utrzymanie istniejących wiat dla bydła.
• Prowadzenie uzupełniającego ekstensywnego wypasu bydła z obsadą od 0,8
DJP/ha do 1,5 DJP/ha, w okresie: po wykonaniu letniego koszenia szuwaru
do XI.
Uwagi: Proponowane lokalizacje wydzieleń zobrazowano na załączniku kartograficznym - są
to wydzielenia oznaczone symbolami Sz. UmoŜliwia się stosowanie odmiennych terminów
zabiegów agrotechnicznych lub odmiennej obsady wypasowej pomiędzy sekcjami danego
wydzielenia planistycznego, jednak zgodnie z zakresem przewidzianym do stosowania w
danym wydzieleniu.
Cel 2: Utrzymanie lub poprawa struktury roślinnej na siedliskach lęgowych innych
gatunków ptaków łąkowych, w szczególności ptaków siewkowych (otwarte łąki i
pastwiska o niskiej runi), a dodatkowo utrzymanie prawidłowej struktury cennych
zbiorowisk halofilnych.
ZADANIE 2.1. - odpowiedzialny: WPN i dzierŜawca gruntów
Prowadzenie ekstensywnego wypasu bydła w obsadzie od 0,8 DJP/ha do 1,5 DJP/ha
w okresie V-XI z dopuszczalnym wykonywanie letniego koszenia z usuwaniem
biomasy.
• Budowa nowych oraz remonty istniejących kwater wypasowych, przy czym
naleŜy prowadzić ogrodzenia według granic wydzieleń planistycznych lub
ich sekcji przedstawionych w załączniku kartograficznym.
• Utrzymanie istniejących wiat dla bydła.
• Prowadzenie ekstensywnego wypasu bydła z obsadą od 0,8 DJP/ha do 1,5
DJP/ha w okresie V-XI, przy czym zaleca się stosowanie minimum tego
56
zakresu w okresie V-VII w wydzieleniach/sekcjach, na których podczas
monitoringu wykryto populację wodniczki.
• Wykonanie koszenia letniego (pierwsza dekada lipca) z usuwaniem biomasy
z siedliska, jeśli monitoring nie wykazał lęgów ptaków siewkowych ani
wodniczki na danym wydzieleniu/sekcji, a stan struktury roślinnej wykazuje
zbyt małą efektywność wypasu.
Uwagi: Proponowane lokalizacje wydzieleń zobrazowano w załączniku kartograficznym - są
to wydzielenia oznaczone symbolami Ps. Bydło nie wykorzystywane do wypasu w trakcie
lęgów wodniczki (ze względu na obniŜoną obsadę) zaleca się utrzymywać na innych wyspach
WPN. UmoŜliwia się stosowanie odmiennych terminów zabiegów agrotechnicznych lub
odmiennej obsady wypasowej pomiędzy sekcjami danego wydzielenia planistycznego, jednak
zgodnie z zakresem przewidzianym do stosowania w danym wydzieleniu
Cel 3: Zachowanie siedlisk pozostałych gatunków ptaków – pasy szuwaru
trzcinowego wzdłuŜ brzegów wyspy będące siedliskiem np. potrzosa, wąsatki,
trzcinniczka, łabędzia niemego.
ZADANIE 3.1. - odpowiedzialny: WPN i dzierŜawca gruntów
Zapewnienie utrzymania pasów szuwaru trzcinowego wzdłuŜ brzegów wyspy.
• Zadanie nie wymaga podejmowania Ŝadnych prac technicznych w terenie.
Uwagi: Proponowane lokalizacje wydzieleń zobrazowano w załączniku kartograficznym. - są
to wydzielenia oznaczone symbolem Tr. Wyjątek w wydzieleniach Tr stanowią nieliczne
obszary łąk/pastwisk sięgające lustra wody oraz zlokalizowane tam miejsca cumowania barek
transportowych. Na odcinkach tych nie odnotowano gniazdowania ptaków.
CELE DOTYCZĄCE LUDZI
Cel 4: Wykorzystanie lokalizacji do promocji idei ochrony przyrody poprzez
ekstensywne uŜytkowanie gruntów.
ZADANIE 4.1. – odpowiedzialny: WPN
Przygotowanie wystawy w Muzeum WPN informującej o siedliskach na wyspach w
WPN
ZADANIE 4.2. – odpowiedzialny: WPN
Informowanie turystów o lokalizacji w dwóch głównych punktach widokowych w
okolicy Przytoru i Lubinia.
ZADANIE 4.3. – odpowiedzialny: WPN
RozwaŜenie przygotowania oferty wycieczek z przewodnikiem na wyspy dla
turystów oraz wizyt studyjnych dla rolników oraz naukowców na wyspach WPN.
Cel 5: Zwiększenie zainteresowania rolników uŜytkowaniem specyficznych gruntów
cennych przyrodniczo i połoŜonych na obszarach chronionych, zgodnie z
wymogami przyrodniczymi.
ZADANIE 5.1. - odpowiedzialny: OTOP
Lobbowanie na rzecz zmian prawnych ułatwiających rolnikom i zachęcających ich
do gospodarowania na gruntach o specyficznych metodach gospodarowania i
połoŜonych na obszarach chronionych.
57
•
•
Wnioskowanie na rzecz zmian prawnych polegających na rozszerzeniu roli
eksperta przyrodniczego rolnośrodowiskowego z funkcji opracowującego
ekspertyzę do funkcji osoby w pełni nadzorującej cały cykl realizacji działań
rolnośrodowiskowych na terenie objętym ekspertyzą.
Wnioskowanie na rzecz zmian w płatnościach rolnośrodowiskowych i ONW
zwiększających lub przynajmniej utrzymujących kwoty wypłacane rolnikom
gospodarującym na terenach wymagających specyficznego sposobu
gospodarowania i jednocześnie chronionych ze względu na wyjątkowe
walory przyrodnicze np. wyspy w Delcie Świny.
CELE DOTYCZĄCE ZARZĄDZANIA
Cel 6: Zapewnienie moŜliwości dowozu sprzętu i wypasanych zwierząt do
wszystkich uŜytkowanych rolniczo terenów oraz zapewnienie moŜliwości
wywoŜenia zebranej biomasy.
ZADANIE 6.1. - odpowiedzialny: WPN i dzierŜawca gruntów
Utrzymanie istniejącego systemu komunikacyjnego.
• Konserwacja bieŜąca miejsc cumowania i załadunku/rozładunku barek
transportowych.
Uwagi: konstrukcje cumownicze powinny być wykonane z drewna (np. słupki lub Ŝerdzie) i
nie być trwale związane z gruntem.
Cel 7: Zapewnienie moŜliwości koordynacji i nadzoru nad realizacją przyjętych
zapisów planistycznych.
ZADANIE 7.1. - odpowiedzialny: WPN
Utrzymanie centrum koordynacyjnego.
• Zadanie nie wymaga podejmowania Ŝadnych pilnych działań, poniewaŜ
Woliński Park Narodowy posiada w Międzyzdrojach budynki dyrekcyjne,
wyposaŜone w biura i sale prezentacyjne.
CELE DOTYCZĄCE MONITORINGU
Cel 8: Posiadanie wiedzy na temat działalności człowieka na całym terenie.
ZADANIE 8.1. - odpowiedzialny: dzierŜawca gruntów
Monitoring działalności agrotechnicznej.
• Rejestrowanie terminów i areałów koszeń, oraz innych zabiegów
agrotechnicznych zgodnie z wymogami programu rolnośrodowiskowego.
• Rejestrowanie obsady kwater wypasowych i terminów wypasu zgodnie z
wymogami programu rolnośrodowiskowego.
• Rejestrowanie innych parametrów wypasowych (zaleca się zapisywać takŜe
skład rasowy, wiekowy i płeć).
ZADANIE 8.2. - odpowiedzialny: WPN
Monitoring działalności społecznej.
• Rejestrowanie ruchu turystycznego na wodach Świny w okolicy wysp
metodami patrolowymi w wybranych reprezentatywnych okresach roku,
przynajmniej co 2 lata.
Cel 9: Posiadanie wiedzy na temat stanu przyrody i reakcji jej składników na
działania podejmowane przez człowieka.
58
ZADANIE 9.1. - odpowiedzialny: WPN
Monitoring podstawowych elementów przyrodniczych.
• Monitoring populacji wodniczki według dotychczasowej metodyki OTOP
(corocznie).
• Monitoring populacji ptaków siewkowych oraz płaskonosa, błotniaków,
wrony siwej i mewy srebrzystej (corocznie).
• Monitoring struktury roślinnej na istniejących poletkach badawczych wg
metodyki F. Tanneberger (corocznie).
• Monitoring ptaków migrujących (głównie kaczki i gęsi) w cyklu 3 letnim.
• Dalsza analiza wyników badań bazy pokarmowej wodniczki realizowanych w
ramach projektu LIFE „Ochrona wodniczki w Polsce i Niemczech”.
• Jednorazowe wykonanie cenzusu w zakresie bezkręgowców oraz gatunków
zwierząt (poza ptakami) znanych jako potencjalnie silnie wpływających na
stan populacji ptaków.
• Monitoring poziomu wody w glebie (studzienki do pomiaru poziomu wody
gruntowej) z wykorzystaniem automatycznych urządzeń pomiarowych
(corocznie).
ZADANIE 9.2.. - odpowiedzialny: WPN, dzierŜawca gruntu
Dostosowanie zabiegów agrotechnicznych do wyników monitoringu (w
szczególności monitoringu wodniczki i roślinności)
• Zapewnienie, Ŝe coroczne wyniki liczenia wodniczki są brane pod uwagę w
czasie planowania kaŜdorazowo obszarów koszeń. W tym celu dzierŜawca
musi być informowany o wynikach monitoringu i wynikających z nich
konsekwencji dla zarządzania gruntami najpóźniej do końca czerwca kaŜdego
roku.
59
60
4. PIĘCIOLETNI PROGRAM PRAC
WEDŁUG PRIORYTETÓW
61
62
Priorytety w
kolejnych latach*
1. 2. 3. 4. 5.
Cel 1: Uzyskanie i utrzymanie optymalnej dla wodniczki struktury roślinnej na wszystkich
siedliskach obecnie zasiedlanych i potencjalnych (szuwar turzycowy o średniej wysokości < 150 cm
w lipcu, dopuszcza się występowanie trzciny w zagęszczeniu do 60 źdźbeł na m2 – optimum 15
źdźbeł na m2, i bez grubej warstwy martwej roślinności. Konieczne jest uwzględnienie, Ŝe
odtworzenie optymalnego siedliska (odtworzenie siedliska, gdzie aktualnie nie ma wodniczki)
często wymaga innych działań niŜ utrzymanie istniejącego siedliska (gdzie wodniczka aktualnie
występuje).
Wykonywanie letniego koszenia szuwaru z usuwaniem biomasy z
1.1.
1 1 1 1 1
dopuszczalnym prowadzeniem uzupełniającego wypasu bydła w
obsadzie od 0,8 DJP/ha do 1,5 DJP/ha.
Cel 2: Utrzymanie lub poprawa struktury roślinnej na siedliskach lęgowych innych gatunków
ptaków łąkowych, w szczególności ptaków siewkowych (otwarte łąki i pastwiska o niskiej runi), a
dodatkowo utrzymanie prawidłowej struktury cennych zbiorowisk halofilnych.
Prowadzenie ekstensywnego wypasu bydła w obsadzie od 0,8 DJP/ha do
2.1.
1,5 DJP/ha w okresie V-XI z dopuszczalnym wykonywanie letniego
1 1 1 1 1
koszenia z usuwaniem biomasy.
Cel 3: Zachowanie siedlisk pozostałych gatunków ptaków – pasy szuwaru trzcinowego wzdłuŜ
brzegów wyspy będące siedliskiem np. potrzosa, wąsatki, trzcinniczka, łabędzia niemego.
Zapewnienie utrzymania pasów szuwaru trzcinowego wzdłuŜ brzegów
3.1.
1 1 1 1 1
wyspy.
Cel 4: Wykorzystanie lokalizacji do promocji idei ochrony przyrody poprzez ekstensywne
uŜytkowanie gruntów.
Przygotowanie wystawy w Muzeum WPN informującej o siedliskach na
4.1.
1 1
wyspach w WPN
Informowanie turystów o lokalizacji w dwóch głównych punktach
4.2.
1 1
widokowych w okolicy Przytoru i Lubinia.
RozwaŜenie przygotowania oferty wycieczek z przewodnikiem na wyspy
4.3.
dla turystów oraz wizyt studyjnych dla rolników oraz naukowców na 1 1
wyspach WPN.
Cel 5: Zwiększenie zainteresowania rolników uŜytkowaniem specyficznych gruntów cennych
przyrodniczo i połoŜonych na obszarach chronionych, zgodnie z wymogami przyrodniczymi.
Lobbowanie na rzecz zmian prawnych ułatwiających rolnikom i
5.1.
1 1
zachęcających ich do gospodarowania na gruntach o specyficznych
metodach gospodarowania i połoŜonych na obszarach chronionych.
Cel 6: Zapewnienie moŜliwości dowozu sprzętu i wypasanych zwierząt do wszystkich
uŜytkowanych rolniczo terenów oraz zapewnienie moŜliwości wywoŜenia zebranej biomasy.
6.1.
Utrzymanie istniejącego systemu komunikacyjnego.
2 2 2 2 2
Cel 7: Zapewnienie moŜliwości koordynacji i nadzoru nad realizacją przyjętych zapisów
planistycznych.
7.1.
Utrzymanie centrum koordynacyjnego.
2 2 2 2 2
Cel 8: Posiadanie wiedzy na temat działalności człowieka na całym terenie.
8.1.
Monitoring działalności agrotechnicznej.
2 2 2 2 2
8.2.. Monitoring działalności społecznej.
1
1
1
Cel 9: Posiadanie wiedzy na temat stanu przyrody i reakcji jej składników na działania
podejmowane przez człowieka.
9.1.
Monitoring podstawowych elementów przyrodniczych.
1 1 1 1 1
Dostosowanie zabiegów agrotechnicznych do wyników monitoringu (w
9.2.
szczególności monitoringu wodniczki i roślinności)
Kod
Cele i zadania
* - priorytety oznaczają: 1 - wysoki – zadanie musi być wykonane dla utrzymania
obiektu lub wypełnienia formalnych zobowiązań; 2 – średni – zadanie powinno być
wykonane dla utrzymania obiektu; 3 – niski – poŜądane jest wykonanie zadania, ale
nie jest to konieczne w krótkiej perspektywie czasowej.
63
64
5. POTENCJALNE
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA
65
66
Prace do wykonania
1
Potencjalne źródło finansowania
Beneficjent
Wykonywanie letniego
koszenia szuwaru z usuwaniem
biomasy z dopuszczalnym
prowadzeniem uzupełniającego
wypasu bydła w obsadzie od
0,8 DJP/ha do 1,5 DJP/ha w
okresie: po wykonaniu letniego
koszenia do XI.
Program rolnośrodowiskowy; Płatności
Natura 2000,
Dotacja celowa WFOŚiGW
Rolnik-dzierŜawca obszaru
Program rolnośrodowiskowy; Płatności
Natura 2000
Rolnik-dzierŜawca obszaru
LIFE+
Rolnik-dzierŜawca obszaru
POP WPN
Środki własne Państwowej Osoby
Prawnej Woliński Park Narodowy
LIFE+
POP WPN
Rolnik-dzierŜawca obszaru
LIFE +
Dotacja celowa WFOŚiGW
Dotacja celowa NFOŚiGW
POP WPN
Środki własne Państwowej Osoby
Prawnej Woliński Park Narodowy,
Dotacja celowa NFOŚiGW
LIFE +
POP WPN
Program rolnośrodowiskowy; Płatności
Natura 2000
Rolnik-dzierŜawca obszaru
Środki własne Państwowej Osoby
Prawnej Woliński Park Narodowy
POP WPN
Rolnik-dzierŜawca obszaru
Środki własne Państwowej Osoby
Prawnej Woliński Park Narodowy
Dotacja celowa WFOŚiGW
LIFE+
POP WPN
Rolnik-dzierŜawca obszaru
GIOŚ
2
Prowadzenie ekstensywnego
wypasu bydła w obsadzie od
0,8 DJP/ha do 1,5 DJP/ha w
okresie V-XI z dopuszczalnym
wykonywanie letniego koszenia
z usuwaniem biomasy.
3
Zapewnienie utrzymania
pasów szuwaru trzcinowego
wzdłuŜ brzegów wyspy.
4
Lobbowanie na rzecz zmian
prawnych ułatwiających
rolnikom i zachęcających ich do
gospodarowanie na gruntach o
specyficznych metodach
gospodarowania i połoŜonych
na obszarach chronionych.
5
Utrzymanie istniejącego
systemu komunikacyjnego
6
Utrzymanie centrum
koordynacyjnego
7
Monitoring działalności
agrotechnicznej
8
Monitoring działalności
społecznej
9
Monitoring podstawowych
elementów przyrodniczych
POP WPN – państwowa osoba prawna Woliński Park Narodowy (od 01.01.2012); do
31.12.2011r funkcjonuje Woliński Park Narodowy – jednostka budŜetowa.
67
GIOŚ – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska ; instytucja m.in. realizująca
ogólnopolski monitoring środowiska w tym elementów przyrodniczych , kilka z
niech jest zlokalizowanych na obszarze wysp WPN: monitoring siedliska 1330,
biegusa zmiennego.
http://www.gios.gov.pl/siedliska/default.asp?nazwa=lista_stanowisk&je=pl
LIFE+ - podstawowe narzędzie UE finansowania ochrony przyrody na obszarach
Natura2000;
http://www.nfosigw.gov.pl/srodki-zagraniczne/instrument-finansowy-life
Program rolnośrodowiskowy PROW 2007-2013;
http://www.minrol.gov.pl/index.php?/pol/wsparcie-rolnictwa-irybolostwa/PROW-2007-2013
Dotacje celowe Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
w Warszawie;
http://www.nfosigw.gov.pl/panstwowe-jednostki-budzetowe/programypriorytetowe/
Dotacje celowe Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
w Szczecinie
http://wfos.szczecin.pl/obsluga-beneficjenta/lista-priorytetow-2011.html
68
6. NIESPECJALISTYCZNE
PODSUMOWANIE PLANU
ZARZĄDZANIA
69
70
Niniejszy rozdział stanowi podsumowanie planu zarządzania, a więc opisuje
zawartość planu, jak równieŜ wyjaśnia ideę utworzenia samego planu. PoniŜej w
nawiasach kwadratowych, po opisie danego zagadnienia, podano odsyłacze do
sekcji planu rozwijających dane zagadnienie – moŜe z nich skorzystać kaŜdy, kto
chce zapoznać się ze odpowiednią częścią planu zarządzania.
Idea ochrony wodniczki i utworzenia planów zarządzania
Niniejszy plan zarządzania napisany został w ramach projektu LIFE „Ochrona
wodniczki w Polsce i w Niemczech”, finansowanego w 75% przez fundusz Unii
Europejskiej o nazwie LIFE-Nature. Fundusz ten zainicjowany został w 1992 roku
przez Komisję Europejską, jako instrument finansowy na rzecz środowiska
naturalnego. Jest to nadal jedno z najwaŜniejszych narzędzi realizacji polityki
ochrony środowiska Unii Europejskiej. Z projektów LIFE korzystają małe i średnie
przedsiębiorstwa, władze krajowe i lokalne, organizacje pozarządowe, instytucje
badawcze oraz organy międzyrządowe.
Projekt prowadzony był przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
(OTOP), jako największy w Polsce projektem ochrony gatunkowej, a przedmiotem
prowadzonych działań ochronnych był najrzadszy ptak śpiewający kontynentalnej
Europy – wodniczka. Realizacja projektu zakończyła się w listopadzie 2011 roku.
Jego celem było doprowadzenie do stabilizacji populacji wodniczki w kluczowych
miejscach na obszarze jej zasięgu w Polsce i w Niemczech. Następuje to poprzez
jednoczesną poprawę warunków na siedliskach gatunku oraz zwiększanie
powierzchni samych siedlisk - zwłaszcza tam, gdzie gatunek ten występuje
najliczniej (Biebrza), oraz poprzez zapobieganie procesowi wymierania pozostałej
populacji (Pomorze Zachodnie i Niemcy). OTOP wspierane jest w realizacji projektu
przez inne organizacje pozarządowe oraz administracje obszarów chronionych, które
zarządzają, nadzorują oraz wdraŜają projekt na obszarze dziewięciu lokalizacji.
Działania w ramach projektu zmierzają do osiągnięcia następujących celów:
• zwrócenia uwagi władz, grup interesu oraz społeczności lokalnej na potrzebę
ochrony wodniczki oraz na jej wymagania siedliskowe;
• polepszenia warunków siedliskowych oraz zwiększenia powierzchni siedlisk
odpowiadających wodniczce;
• wypracowania i utrzymania mechanizmów finansowych i prawnych,
umoŜliwiających wdroŜenie zrównowaŜonego zarządzania sprzyjającego
ochronie wodniczki oraz zagwarantowanie odpowiednich środków na
działania ochronne w perspektywie długookresowej.
Choć w niniejszym planie zarządzania oraz w działaniach podejmowanych w
ramach tego projektu zwraca się uwagę na wszystkie występujące w danych
lokalizacjach walory przyrodnicze, to zdecydowanym priorytetem jest wodniczka.
Była ona niegdyś rozpowszechniona na bagnach i mokradłach całej kontynentalnej
Europy. W XX wieku większość tych siedlisk została osuszona dla potrzeb rolnictwa
i teraz występowanie tego gatunku zostało ograniczone do wschodniej Polski,
Białorusi, Ukrainy, Litwy oraz Węgier. Liczebność wodniczki w Polsce szacowana
jest na 3,5 tysiąca śpiewających samców, co stanowi 17% populacji światowej i aŜ
80% populacji Unii Europejskiej. Pomorze Zachodnie zostało objęte projektem jako
pozostałość dawnej tzw. Populacji Zachodniej wodniczki, która obejmowała
mokradła od Holandii, przez Brandenburgię do Pomorza Zachodniego. Populacja
71
zachodniopomorska jest dziś odizolowana od populacji wschodniej, co tym bardziej
wskazuje na wysoki stopień zagroŜenia wymarciem tej zachodniej populacji. W
ujęciu globalnym jej populacja osiąga liczebność zaledwie 10 000 - 15 000 par. Dzisiaj
utrzymanie siedlisk wodniczki zaleŜne jest od sposobu zagospodarowania przez
człowieka, a będąc gatunkiem podatnym na zmiany w tradycyjnych metodach
uŜytkowania ziemi, wodniczka jest uzaleŜniona od prowadzenia działań
ochronnych. Wodniczka jest wymieniona w dyrektywie Unii Europejskiej
dotyczącej ochrony ptaków oraz jako gatunek priorytetowy do ochrony i
finansowania ze środków funduszu LIFE. W lipcu 2004 roku, w ramach tzw.
Konwencji Bońskiej dotyczącej ochrony wędrownych gatunków dzikich zwierząt,
rząd polski podpisał porozumienie w sprawie ochrony wodniczki. Integralną częścią
tego porozumienia jest międzynarodowy plan ochrony wodniczki, który państwasygnatariusze zobowiązały się wdroŜyć w Ŝycie na swoich terytoriach.
Ten plan zarządzania dotyczy obiektu, na który składa się obszar czterech wysp
Wolińskiego Parku Narodowego znajdujących się w Delcie Świny (ostoja
europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000) w granicach miasta na prawach powiatu
- Świnoujścia. Są to Koprzywskie Łęgi, Wydrza Kępa, Koński Smug i Warnie Kępy.
Wyspy te są jedną z waŜniejszych lokalizacji, z których korzysta zachodnia populacja
wodniczki. Całkowita powierzchnia objęta planem wynosi ponad 440 ha. Inne
istotne walory przyrodnicze tej lokalizacji to słonolubne zbiorowiska roślinne (tzw.
słonawy, z wieloma cennymi i chronionymi gatunkami roślin), które są lęgowiskiem
dla rzadkich gatunków ptaków mokradeł (m.in. czajka, krwawodziób, kulik wielki,
kszyk) oraz miejscem odpoczynku dla wędrownych ptaków kaczkowatych i
Ŝerowiskiem dla ptaków drapieŜnych. Populacja wodniczki występująca na terenie
Wolińskiego Parku Narodowego stanowi niemal 20 % zagroŜonej Populacji
Zachodniej, co czyni ją jednym z najwaŜniejszych obszarów ochrony tego gatunku
dla zachowania jego obecnego zasięgu.
Niniejszy plan zarządzania prezentuje opis przyrodniczy i dane administracyjnotechniczne lokalizacji Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego oraz, co waŜniejsze,
proponuje konkretne działania ochronne, organizacyjne, techniczne, społeczne i
monitoringowe (kontrolne, nadzorcze), jakie naleŜy na tym terenie podjąć, aby
zrealizować cele wyznaczone dla ochrony wodniczki i jej siedlisk lęgowych. Plan
został napisany z udziałem licznych specjalistów z dziedzin przyrodniczych, ale
takŜe z udziałem i na drodze konsultacji z tzw. Stronami Zainteresowanymi (władze
Parku, prywatny uŜytkownik gruntów, urzędnicy samorządowi, urzędnicy
państwowi, słuŜby ochrony przyrody, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony
Ptaków). Choć ten plan zarządzania nie ma statusu dokumentu prawnego, jak np.
plany ochrony rezerwatów czy parków narodowych, to Ogólnopolskie Towarzystwo
Ochrony Ptaków stawia sobie jako cel uzyskanie przeniesienia zapisów niniejszego
dokumentu do przyszłego planu ochrony obszaru Natura 2000 Delta Świny.
Opis administracyjno-techniczny lokalizacji
Teren lokalizacji Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego objęty jest obecnie formą
ochrony prawnej w postaci Parku Narodowego oraz wspomnianego obszaru Natura
2000. Całość opisywanych gruntów leŜy w granicach ostoi ptaków o znaczeniu
międzynarodowym o nazwie „Delta Świny”. [1.1.3]
Na wybór lokalizacji wpłynęła, poza wspomnianymi wyŜej walorami
przyrodniczymi i zlokalizowaniem w obszarach Parku Narodowego oraz Natura
72
2000, takŜe istniejąca juŜ od kilku lat moŜliwość realizacji tzw. programu
rolnośrodowiskowego (płatności dla rolników gospodarujących zgodnie z interesem
przyrody) oraz potencjał rozwoju współpracy władz, środowisk naukowych i
organizacji pozarządowych. [1.1.4]
Właściciel gruntów Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego to Skarb Państwa. W
imieniu Skarbu Państwa terenem zarządza Dyrektor Wolińskiego Parku
Narodowego. Aktualnie opisywany obszar powierzony został w uŜytkowanie na
okres blisko 14 lat (2008-2022) prywatnemu uŜytkownikowi, który realizuje tutaj
program rolnośrodowiskowy. [1.1.5]
Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego zawierają infrastrukturę techniczną, do
której zalicza się: drogi (jedynie na Koprzywskich Łęgach), wiaty dla bydła (będące
schronieniem i miejscem dokarmiania) oraz ogrodzenia wypasowe (dzielące teren na
mniejsze pastwiska). [1.1.6]
Gospodarujący na tym terenie rolnicy mogą korzystać z płatności Unii Europejskiej
w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich – Program Rolnośrodowiskowy i
w ramach płatności bezpośrednich, z uwzględnieniem zwiększonych płatności z racji
lokalizacji w obrębie obszaru Natura 2000. Realizowany jest tu następujący pakiet
programu: „Ochrona zagroŜonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na
obszarach Natura 2000” w wariancie nr 5.1. „Ochrona siedlisk lęgowych ptaków”.
[1.1.7]
Obecna i planowana działalność na obszarze opracowania musi być zgodna z
obowiązującym prawem, a niekiedy realizować zobowiązania z niego wynikające.
Najistotniejsze przepisy i akty prawne regulujące ten aspekt to: zadania ochronne
Wolińskiego Parku Narodowego, plan ochrony Wolińskiego Parku Narodowego
(jeszcze nie opracowany), plan ochrony obszaru Natura 2000 (jeszcze nie
opracowany), Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego, Ustawa o
obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (zobowiązania
dotyczące tzw. pasa technicznego – obszaru oddziaływania wód morskich i lądu; w
tym przypadku całe powierzchnie wysp), Prawo Wodne (zobowiązania dotyczące
stref zagroŜenia powodzią; w tym przypadku całe powierzchnie wysp). [1.1.8]
Dostęp publiczny do terenów Wysp Wolińskiego Parku Narodowego jest moŜliwy
jedynie po uzyskaniu zezwolenia Dyrekcji WPN. MoŜliwe jest uczęszczanie po
szlaku wodnym prowadzącym wokół wysp. Lokalizację moŜna takŜe obserwować z
lądu z punktów widokowych w okolicy Przytoru i Lubinia. [1.1.9]
Opis przyrodniczy lokalizacji
Wyspy Wolińskiego Parku Narodowego są przedmiotem badań nad roślinnością
oraz zespołami zwierząt zamieszkującymi je dopiero od lat 90. XX wieku. Dane
sprzed tego okresu są nieliczne i raczej sporadyczne.
Obszar wysp pokryty jest szuwarami zarastającymi trzcinowiskiem, miejscami
występują takŜe niewielkie płaty roślinności halofilnej, takŜe zagroŜonej zarastaniem
przez trzcinę.
Najlepiej rozpoznaną grupą zwierząt na wyspach są ptaki, obserwacje ssaków i
innych kręgowców są nieliczne i nieciągłe, stąd brak moŜliwości oszacowania
trendów ich populacji. NajwaŜniejszym gatunkiem ptaka na tym terenie jest
wodniczka, której największe liczebności obserwowano w latach 90. XX wieku, kiedy
73
to po zarzuceniu intensywnego wypasu na wyspach rozpoczęła się naturalna
sukcesja – zarastanie pastwisk trzciną. Dopóki trzcina nie była gęsta liczebność
wodniczki była wysoka, wraz z gęstnieniem szuwaru trzcinowego, liczebność
wodniczki spadała. Spadek ten został powstrzymany przez wprowadzenie
ekstensywnego wypasu bydła i koni na wyspach, co spowodowało, Ŝe w ostatnich
latach liczebność wodniczki na wyspach utrzymuje się na poziomie ok. 4
śpiewających samców.
Oprócz wodniczki na uwagę zasługują ptaki siewkowe lęgnące się na wyspach:
czajka, rycyk, kszyk oraz lęgowe do niedawna biegus zmienny i kulik wielki.
Wyspy nie posiadają bariery przeciwpowodziowej, co powoduje, Ŝe poziom wody
na nich jest w zasadzie równy poziomowi wody w Zalewie Szczecińskim. Na
obszarze wysp wybudowane są tylko podwyŜszenia umoŜliwiające bydłu i koniom
znalezienie twardego podłoŜa w czasie wezbrania.
Aspekty społeczne zarządzania lokalizacją
Lokalizacja leŜy na terenie Wolińskiego Parku Narodowego. Od 2004 roku teren
wysp jest dzierŜawiony prywatnemu przedsiębiorcy, który prowadzi na ich terenie
ekstensywne uŜytkowanie (wypas bydła i koni), dzięki infrastrukturze (płoty, wiaty,
podwyŜszenia) zbudowanej w ramach projektu LIFE „Ochrona wodniczki w Polsce i
Niemczech”. Poprzez ekstensywny wypas realizowany jest pakiet 5 programów
rolnośrodowiskowych.
Teren wysp nie jest udostępniany do zwiedzania. Wokół wysp biegnie szlak wodny,
po którym się moŜna poruszać kajakiem, czy łódką, zabronione jest jednak
wychodzenie na ląd bez oficjalnej zgody Dyrekcji parku, która udziela jej na
potrzeby prowadzenia badań naukowych, prowadzenia wypasu oraz w innych
przypadkach zgodnie z regulaminem parku. Prawdopodobnie teren ten nigdy nie
będzie udostępniany szerszej rzeszy turystów.
Wizja rozwoju oraz plan działań
Cel 1: Uzyskanie i utrzymanie optymalnej dla wodniczki struktury roślinnej na
wszystkich siedliskach obecnie zasiedlanych i potencjalnych (szuwar turzycowy o
średniej wysokości < 150 cm w lipcu, dopuszcza się występowanie trzciny w
zagęszczeniu do 60 źdźbeł na m2 – optimum 15 źdźbeł na m2, i bez grubej warstwy
martwej roślinności. Konieczne jest uwzględnienie, Ŝe odtworzenie optymalnego
siedliska (odtworzenie siedliska, gdzie aktualnie nie ma wodniczki) często wymaga
innych działań niŜ utrzymanie istniejącego siedliska (gdzie wodniczka aktualnie
występuje).
ZADANIE 1.1.
Wykonywanie letniego koszenia szuwaru z usuwaniem biomasy z dopuszczalnym
prowadzeniem uzupełniającego wypasu bydła w obsadzie od 0,8 DJP/ha do 1,5
DJP/ha.
Cel 2: Utrzymanie lub poprawa struktury roślinnej na siedliskach lęgowych innych
gatunków ptaków łąkowych, w szczególności ptaków siewkowych (otwarte łąki i
pastwiska o niskiej runi), a dodatkowo utrzymanie prawidłowej struktury cennych
zbiorowisk halofilnych.
74
ZADANIE 2.1.
Prowadzenie ekstensywnego wypasu bydła w obsadzie od 0,8 DJP/ha do 1,5 DJP/ha
w okresie V-XI z dopuszczalnym wykonywanie letniego koszenia z usuwaniem
biomasy.
Cel 3: Zachowanie siedlisk pozostałych gatunków ptaków – pasy szuwaru
trzcinowego wzdłuŜ brzegów wyspy będące siedliskiem np. potrzosa, wąsatki,
trzcinniczka, łabędzia niemego.
ZADANIE 3.1.
Zapewnienie utrzymania pasów szuwaru trzcinowego wzdłuŜ brzegów wyspy.
Cel 4: Wykorzystanie lokalizacji do promocji idei ochrony przyrody poprzez
ekstensywne uŜytkowanie gruntów.
ZADANIE 4.1.
Przygotowanie wystawy w Muzeum WPN informującej o siedliskach na wyspach w
WPN
ZADANIE 4.2.
Informowanie turystów o lokalizacji w dwóch głównych punktach widokowych w
okolicy Przytoru i Lubinia.
ZADANIE 4.3.
RozwaŜenie przygotowania oferty wycieczek z przewodnikiem na wyspy dla
turystów oraz wizyt studyjnych dla rolników oraz naukowców na wyspach WPN.
Cel 5: Zwiększenie zainteresowania rolników uŜytkowaniem specyficznych gruntów
cennych przyrodniczo i połoŜonych na obszarach chronionych, zgodnie z
wymogami przyrodniczymi.
ZADANIE 5.1.
Lobbowanie na rzecz zmian prawnych ułatwiających rolnikom i zachęcających ich
do gospodarowania na gruntach o specyficznych metodach gospodarowania i
połoŜonych na obszarach chronionych.
Cel 6: Zapewnienie moŜliwości dowozu sprzętu i wypasanych zwierząt do
wszystkich uŜytkowanych rolniczo terenów oraz zapewnienie moŜliwości
wywoŜenia zebranej biomasy.
ZADANIE 6.1.
Utrzymanie istniejącego systemu komunikacyjnego.
Cel 7: Zapewnienie moŜliwości koordynacji i nadzoru nad realizacją przyjętych
zapisów planistycznych.
ZADANIE 7.1.
Utrzymanie centrum koordynacyjnego.
Cel 8: Posiadanie wiedzy na temat działalności człowieka na całym terenie.
ZADANIE 8.1.
Monitoring działalności agrotechnicznej.
ZADANIE 8.2.
Monitoring działalności społecznej.
Cel 9: Posiadanie wiedzy na temat stanu przyrody i reakcji jej składników na
działania podejmowane przez człowieka.
ZADANIE 9.1.
Monitoring podstawowych elementów przyrodniczych.
ZADANIE 9.2..
75
Dostosowanie zabiegów agrotechnicznych do
szczególności monitoringu wodniczki i roślinności).
76
wyników
monitoringu
(w
7. ŹRÓDŁA INFORMACJI I
LITERATURA
77
78
W niniejszym opracowaniu wykorzystane zostały następujące źródła informacji:
• Bereszyński A. (red.) 1998, Plan ochrony Wolińskiego Parku Narodowego.
Operat ochrony fauny, Poznań (msc).
• Bereszyński A., Dylawerski M., Jakuczun B., Jurczyszyn M., Maciorowski G.
2000, Stan zachowania fauny Wolińskiego Parku Narodowego oraz
perspektywy jej ochrony i restytucji, WPN, Klify 4: 171-184.
• Błaszkowska B. 2011, opracowanie z zakresu aspektów społecznych do planu
zarządzania Wysp Wolińskiego Parku Narodowego, OTOP, Gdańsk (msc).
• Cofta T., Czeraszkiewicz R., Oleksiak A. Staszewski A. (red.) 2003, Ptaki
wodno-błotne na Pomorzu Zachodnim. Wyniki liczeń w listopadzie 2001 i
styczniu 2003, ZTO, Szczecin.
• Czeraszkiewicz R. 1993, Liczenie wodniczki Acrocephalus paludicola na
Pomorzu Zachodnim w sezonie lęgowym 1993, OTOP, Szczecin (msc).
• Czeraszkiewicz R. 2003, Inwentaryzacja stanowisk wodniczki Acrocephalus
paludicola na Pomorzu Zachodnim w 2003 roku, OTOP, Szczecin (msc).
• Czeraszkiewicz R., Oleksiak A. (red.) 2003, Ptaki wodno-błotne na Pomorzu
Zachodnim. Wyniki liczeń w sezonie 2002-2003, ekologia i ochrona. Projekt
przyrodniczo-łowiecki, ZTO, Szczecin.
• Czeraszkiewicz R., Oleksiak A. (red.) 2004, Ptaki wodno-błotne na Pomorzu
Zachodnim. Wyniki liczeń w sezonie 2003-2004, ekologia i ochrona. Projekt
przyrodniczo łowiecki, ZTO, Szczecin.
• Dylawerski M. 2008, Dokumentacja przyrodnicza ornitologiczna na potrzeby
programu rolnośrodowiskowego 2009-2013, Międzyzdroje (msc).
• Dylawerski M. 2011, Materiały do planu zarządzania siedliskiem wodniczki,
Międzyzdroje (msc).
• Głowaciński Z. (red.) 2001, Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce,
Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Gonczarow D. 2009, Plan zarządzania i ochrony dla lokalizacji: Woliński Park
Narodowy, OTOP, Świnoujście (msc).
• Gromadzki M., Dyrcz A., Głowaciński Z., Wieloch M. 1994, Ostoje ptaków w
Polsce, OTOP, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gdańsk.
• Guziak R., Lubaczowska S. (red.) 2001, Ochrona przyrody w praktyce.
Podmokłe łąki i pastwiska, PTPP pro Natura, Wrocław.
• Jabłoński P. 2004, Sprawozdanie z projektu. Ochrona wodniczki na terenie
Pomorza i Polski Zachodniej. Część II – Monitoring, OTOP, Świnoujście (msc).
• Kaliciuk J., Staszewski A. (red.) 1997, Ostoje ptaków w polskiej części Zalewu
Szczecińskiego, ZTO, Szczecin.
• Koźmiński Cz., Michalska B., Czarnecka M. 2007, Klimat województwa
zachodniopomorskiego, Akademia Rolnicza w Szczecinie, Uniwersytet
Szczeciński, Szczecin.
• Krogulec J., Kloskowski J. 1998, Występowanie, liczebność i wybiórczość
siedliskowa wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce w 1997 roku, OTOP,
Lublin, Gdańsk (msc).
• Lachmann L., Zadrąg M., 2012. Final technical report of LIFE Project:
Conserving Acrocephalus paludicola in Poland and Germany (LIFE05
NAT/PL000101 )”.
• Lachmann L., 2012. Final monitoring report of LIFE Project: Conserving
Acrocephalus paludicola in Poland and Germany (LIFE05 NAT/PL000101 ).
79
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
80
Maniakowski M. 2003, All-country survey on the Aquatic Warbler
distribution, habitat condition and threats at the breeding sites, OTOP,
Warszawa (msc)
Osiejuk T., Cenian Z., Czeraszkiewicz R., Kalisiński M., Włodarczak A. 1993,
Awifauna wysp w delcie Świny w sezonie 1990/91, Przegl. Przyr. IV, 1: 17-38.
Piotrowska H. 1996, Chronione gatunki roślin naczyniowych w Wolińskim
Parku Narodowym, WPN, Klify 3: 7-104.
Sągin P. 1998, Plan ochrony Wolińskiego Parku Narodowego. Operat ochrony
flory, PSiPP Locus, Gdynia (msc).
Sągin P. 1998, Plan ochrony Wolińskiego Parku Narodowego. Operat ochrony
lądowych ekosystemów nieleśnych, PSiPP Locus, Gdynia (msc).
Sągin P., Piotrowska H., Fałtynowicz R., Markowski R. 2000, Perspektywy
ochrony nieleśnej roślinności wstecznej delty Świny, WPN, Klify 4: 165-170.
Sągin P., Piotrowska H., Fałtynowicz R., Markowski R. 2000, Uwagi o
ochronie roślin naczyniowych w Wolińskim Parku Narodowym, WPN, Klify
4: 141-148.
Sidło P. 2005, Project report. The conservation of the Aquatic Warbler In
Pomerania/Western Poland. Monitoring 2005, OTOP, Warszawa (msc).
Sidło P.O., Błaszkowska B. & Chylarecki P. (red.) 2004, Ostoje ptaków o
randze europejskiej w Polsce, OTOP, Warszawa.
Tanneberger F., Flade M., Preiksa Z., Schroder B. 2010, Habitat selection of the
globally threatened Aquatic Warbler Acrocephalus paludicola at the western
margin of its breeding range and implications for management, The
International Journal of Avian Science IBIS (2010), 152: 347-358.
Tomiałojć L 1990, Ptaki Polski – rozmieszczenie i liczebność, PWN, Warszawa.
Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003, Awifauna Polski. Rozmieszczenie,
liczebność i zmiany, PTPP Pro Natura, Wrocław.
Uchwała nr XXVI/226/2007 Rady Miasta Świnoujścia z dn. 25.10.2007.
Ustawa z dnia 16.04.2004 Ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004 r. nr 92
poz. 880, Dz.u. z 2005 r. nr 113 poz. 954, Dz.u. z 2005 r. nr 130, poz. 1087, Dz.u.
z 2007 r. nr 75 poz. 493).
Ustawa z dnia 18.07.2001 Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019).
Ustawa z dnia 21.03.1991 Ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej
Polskiej i administracji morskiej (Dz.u. z 2003 r. nr 153 poz. 1502).
Wilk T. i in. 2010. Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce,
OTOP, Marki.
Wróbel M., Startek B. 2008, Operat botaniczny do planów zarządzania
siedliskami wodniczki (Acrocephalus paludicola) dla lokalizacji Woliński Park
Narodowy, Szczecin (msc).
Zarządzenie nr 79 Ministra Środowiska z dnia 20.12.2010 w sprawie zadań
ochronnych dla Wolińskiego Parku Narodowego.
Zarządzenie Porządkowe nr 1 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z
dnia 16.02.2005 w sprawie ochrony terenów pasa technicznego.
8. ZAŁĄCZNIKI
Załączniki kartograficzne:
Mapa 1. PołoŜenie obiektu ...................................................................................................83
Mapa 2. Przestrzenna charakterystyka ewidencji gruntów i uŜytków .........................84
Mapa 3. Struktura przestrzenna ornitologicznych działek rolnych z podaniem
gatunków kwalifikujących i zaleceń uŜytkowania (program na lata 2009-2013) ........85
Mapa 4. Rozmieszczenie gatunków chronionych, rzadkich i zagroŜonych na planie
roślinności i siedlisk (rys. S. Jurzyk, G. Nordlow) ............................................................86
Mapa 5. Zespoły, zbiorowiska i zgrupowania zbiorowisk w nawiązaniu do zaleceń
planistycznych (rys. S. Jurzyk , G. Nordlow) ....................................................................87
Mapa 6. Rozmieszczenie siedlisk chronionych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej
(rys. S. Jurzyk, G. Nordlow).................................................................................................88
Mapa 7. Dystrybucja śpiewających samców wodniczki na przestrzeni lat (rys. M.
Dylawerski) ............................................................................................................................89
Mapa 8. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie 2007 (rys. M.
Dylawerski) ............................................................................................................................90
Mapa 9. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie 2008 (rys. M.
Dylawerski) ............................................................................................................................91
Mapa 10. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie 2009 (rys. M.
Dylawerski) ............................................................................................................................92
Mapa 11. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie 2010 (rys. M.
Dylawerski) ............................................................................................................................93
Mapa 12. Wydzielenia planistyczne na tle zgrupowań zbiorowisk roślinnych...........94
Załączniki tabelaryczne:
Tabela 1. Indeks alfabetyczny flory roślin naczyniowych...............................................94
Tabela 2. Wykaz alfabetyczny fitocenoz i odpowiadających im siedlisk ekologicznej
sieci Natura 2000....................................................................................................................98
Tabela 3. Wykaz zgrupowań zbiorowisk (fitocenoz), ich dotychczasowe uŜytkowanie
i botaniczne zalecenia planistyczne ....................................................................................98
Tabela 4. Gatunki ptaków Wysp Wolińskiego Parku Narodowego (dane z lat 19892010, M. Dylawerski)...........................................................................................................101
81
Załączniki z wykresami:
Rycina 1. Trend ilości śpiewających samców wodniczki w latach 1989-2010 (rys. M.
Dylawerski).......................................................................................................................... 108
Rycina 2. Odnotowane ilości śpiewających samców wodniczki w latach 1989-2010 z
wyróŜnieniem danych dla poszczególnych lat (rys. M. Dylawerski) ......................... 109
Rycina 3. Odnotowane ilości śpiewających samców wodniczki w latach 1989-2010 z
wyróŜnieniem danych dla poszczególnych wysp (rys. M. Dylawerski) .................... 110
82
Mapa 1. PołoŜenie obiektu
83
Mapa 2. Przestrzenna charakterystyka ewidencji gruntów i uŜytków
84
Mapa 3. Struktura przestrzenna ornitologicznych działek rolnych z podaniem gatunków kwalifikujących i zaleceń uŜytkowania (program na lata 2009-2013)
85
Mapa 4. Rozmieszczenie gatunków chronionych, rzadkich i zagroŜonych na planie roślinności i siedlisk (rys. S. Jurzyk, G. Nordlow)
86
Mapa 5. Zespoły, zbiorowiska i zgrupowania zbiorowisk w nawiązaniu do zaleceń planistycznych (rys. S. Jurzyk , G. Nordlow)
87
Mapa 6. Rozmieszczenie siedlisk chronionych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (rys. S. Jurzyk, G. Nordlow)
88
Mapa 7. Dystrybucja śpiewających samców wodniczki na przestrzeni lat (rys. M. Dylawerski)
89
Mapa 8. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie 2007 (rys. M. Dylawerski)
90
Mapa 9. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie 2008 (rys. M. Dylawerski)
91
Mapa 10. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie 2009 (rys. M. Dylawerski)
92
Mapa 11. Rozmieszczenie kluczowych gatunków ptaków w sezonie 2010 (rys. M. Dylawerski)
93
Mapa 12. Wydzielenia planistyczne na tle zgrupowań zbiorowisk roślinnych
94
Tabela 1. Indeks alfabetyczny flory roślin naczyniowych
Nazwa gatunku
*1
Nazwa polska gatunku
1.
Acorus calamus L.
tatarak zwyczajny
2.
Agrostis stolonifera L.
mietlica rozłogowa
3.
Allium angulosum L.
czosnek kątowaty
4.
Alopecurus geniculatus L.
wyczyniec kolankowaty
5.
Aster tripolium L.
aster solny
6.
Atriplex prostrata Boucher ex. DC.
łoboda oszczepowata
7.
Berula erecta (Huds.) Coville
potocznik wąskolistny
8.
Bolboschoenus maritimus (L.) Palla
sitowiec nadmorski
9.
Calamagrostis canescens (Weber) Roth
trzcinnik lancetowaty
10.
Calamagrostis epigejos (L.) Roth
trzcinnik piaskowy
11.
Calystegia sepium (L.) R. Br.
kielisznik zaroślowy
12.
Carex acutiformis Ehrh.
turzyca błotna
13.
Carex distans L.
turzyca odległokłosa
14.
Carex riparia Curtis
turzyca brzegowa
15.
Carex vulpina L.
turzyca lisia
16.
Centaurea jacea L.
chaber polny
17.
Cerastium holosteoides Fr. emend. Hyl.
rogownica pospolita
18.
Cirsium arvense (L.) Scop.
ostroŜeń polny
19.
Dactylis glomerata L.
kupkówka pospolita
20.
Eleocharis palustris (L.) Roem. & Schult.
ponikło błotne
21.
Elymus repens (L.) Gould.
perz rozłogowy
22.
Eupatorium cannabinum L.
sadziec konopiasty
23.
Festuca pratensis Huds.
kostrzewa łąkowa
24.
Festuca rubra L. s. str.
kostrzewa czerwona
25.
Galeopsis speciosa Mill.
poziewnik pstry
26.
Galium palustre L.
przytulia bagienna
27.
Glaux maritima L.
mlecznik nadmorski
28.
Glyceria maxima (Hartm.) Holmb.
manna wodna
29.
Hierochloë odorata (L.) P. Beauv.
turówka wonna
30.
Holcus lanatus L.
kłosówka wełnista
31.
Hypochoeris radicata L.
prosienicznik szorstki
32.
Juncus bufonius L.
sit dwudzielny
33.
Juncus compressus Jacq.
sit ścieśnionny
34.
Juncus conglomeratus L. emend. Leers
sit skupiony
*2
Gatunek
inwazyjny *3
Status zagroŜenia
na Czerwonej
Liście *5
Status zagroŜenia
Status zagroŜenia
w Polskiej
Status zagroŜenia
na Pomorzu
Czerwonej
w skali kraju *7
*8
Zachodnim
Księdze Roślin*6
V
V
V
!!
E
V
V
!!
R
V
V
!!
V
V
E
Ochrona
gatunkowa *4
Gatunek
priorytetowy
UE *9
95
Nazwa gatunku
*1
Nazwa polska gatunku
35.
Juncus effusus L.
sit rozpierzchły
36.
Juncus gerardi Lois.
sit Gerarda
37.
Juncus ranarius Song. et Perr.
sit Ŝabi
38.
Lathyrus pratensis L.
groszek łąkowy
39.
Leontodon autumnalis L.
brodawnik jesienny
40.
Lotus corniculatus L.
komonica zwyczajna
41.
Lotus tenuis Waldst. & Kit. Ex. Willd.
komonica wąskolistna
42.
Lychnis flos-cuculi L.
firletka poszarpana
43.
Lycopus europaeus L.
karbieniec pospolity
44.
Lysimachia vulgaris L.
tojeść pospolita
45.
Lythrum salicaria L.
krwawnica pospolita
46.
Matricaria maritima ssp. inodora (L.) Dostàl
maruna bezwonna
47.
Mentha aquatica L.
mięta wodna
48.
Myosotis palustris (L.) L. emend. Rchb.
niezapominajka błotna
49.
Peucedanum palustre (L.) Moench
gorysz błotna
50.
Phalaris arundinacea L.
mozga trzcinowata
51.
Phleum pratense L.
tymotka łąkowa
52.
Phragmites australis (Cav.) Trin. Ex Steud.
trzcina pospolita
53.
Plantago intermedia Gilib.
babka wielonasienna
54.
Plantago major L.
babka zwyczajna
55.
Plantago maritima L. s. str.
babka nadmorska
56.
Plantago winteri Wirtg.
babka Wintera
57.
Poa pratensis L. s. str.
wiechlina łąkowa
58.
Poa trivialis L.
wiechlina zwyczajna
59.
Polygonum aviculare L.
rdest ptasi
60.
Potentilla anserina L.
pięciornik gęsi
61.
Puccinellia distans (Jacq.) Parl.
mannica odstająca
62.
Ranunculus acris L. s. str.
jaskier ostry
63.
Ranunculus repens L.
jaskier rozłogowy
64.
Ranunculus sceleratus L.
jaskier ostry
65.
Rumex crispus L.
szczaw kędzierzawy
66.
Rumex hydrolapathum Huds.
szczaw lancetowaty
67.
Samolus valerandi L.
jarnik solankowy
68.
Schoenoplectus tabernaemontani (C.C.Gmel.) Palla
oczeret Tabernemontana
69.
Serratula tinctoria L.
sierpik barwierski
96
*2
Gatunek
inwazyjny *3
Ochrona
gatunkowa *4
Status zagroŜenia
na Czerwonej
Liście *5
Status zagroŜenia
Status zagroŜenia
w Polskiej
Status zagroŜenia
na Pomorzu
w skali kraju *7
Czerwonej
Zachodnim *8
*6
Księdze Roślin
V
V
R
V
V
I
I
!!
V
E
VU
V
V
E
V
Gatunek
priorytetowy
UE *9
Nazwa gatunku
*1
Nazwa polska gatunku
70.
Sium latifolium L.
marek szerokolistny
71.
Solanum dulcamara L.
psianka słodkogórz
72.
Solidago canadensis L.
nawłoć kanadyjska
73.
Sonchus asper (L.) Hill.
mlecz kolczasty
74.
Sparganium erectum L.
jeŜogłówka gałęzista
75.
Spergularia salina J. Presl & C. Presl.
muchotrzew solniskowy
76.
Spirodela polyrhiza (L.) Schleid.
spirodela wielokorzeniowa
77.
Stachys palustris L.
czyściec błotny
78.
Symphytum officinale L.
Ŝywokost lekarski
79.
Trifolium fragiferum L.
koniczyna rozdęta
80.
Trifolium pratense L.
koniczyna łąkowa
81.
Trifolium repens L.
koniczyna pospolita
82.
Triglochin maritimum L.
świbka morska
83.
Triglochin palustre L.
świbka błotna
84.
Typha angustifolia L.
pałka wąskolistna
85.
Vicia cracca L.
wyka ptasia
*2
Gatunek
inwazyjny *3
Ochrona
gatunkowa *4
Status zagroŜenia
na Czerwonej
Liście *5
Status zagroŜenia
Status zagroŜenia
w Polskiej
Status zagroŜenia
na Pomorzu
w skali kraju *7
Czerwonej
Zachodnim *8
*6
Księdze Roślin
V
V
V
V
V
V
[E]
Gatunek
priorytetowy
UE *9
Objaśnienia:
!! - chronione ściśle,
! - chronione częściowo,
R – rzadki,
E - wymierający, krytycznie zagroŜony,
V, VU – zagroŜony,
I – inwazyjny,
[ ] – izolowane populacje.
*1, *2 - Wg: Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A, Zając M. et al. 2002, Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin kwiatowych i paprotników Polski. IB PAN. Kraków.
*3 - W oparciu o literaturę tematu.
*4 - Na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. Nr 168 poz.1764).
*5 - Wg Red list of plants and fungi in Poland - Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Szeląg (red.) Instytut Botaniki PAN. Kraków 2006.
*6 - Wg: Polska Czerwona Księga Roślin (red: Kaźmierczakowa R., Zarzycki K.) 2001, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences. Kraków.
*7 - Wg Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., RóŜański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002, Ecological indicator values of vascular plants of Poland (Ekologiczne liczby wskaŜnikowe roślin naczyniowych Polski).
Seria: Biodiversity of Poland, Vol. 2.(red: Z. Mirek). W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences. Kraków.
*8 - Na podstawie: Ginące i zagroŜone rośliny naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. (1995) Red. W. śukowski, B. Jackowiak. Pr. Zakł. Taks. Rośl. UAM 3.
*9 - Wg Załącznika 2 i 4 do Dyrektywy Siedliskowej.
97
Tabela 2. Wykaz alfabetyczny fitocenoz i odpowiadających im siedlisk ekologicznej sieci Natura 2000
Lp.
Nazwa zbiorowiska
Kod siedliska
Natura 2000
Nazwa polska fitocenozy
1.
2.
3.
4.
5.
Acoretum calami Kobendza 1948
Calamagrostietum epigeji Juraszek 1928
Caricetum acutiformis Sauer 1937
Caricetum ripariae Soo 1928
Epilobio-Juncetum effusi Oberd. 1957
Szuwar tataraku zwyczajnego
Zespół trzcinnika piaskowego
Szuwar turzycy błotnej
Szuwar turzycy brzegowej
Zespół wierzbownicy błotnej situ rozpierzchłego
6.
Juncetum gerardi Nordh. 1923
Słonawa z sitem Gerarda
7.
8.
Phalaridetum arundinaceae (Koch 1926 n.n.) Lib. 1931
Phragmitetum australis (Gams 1927) Schmale 1939
Puccinellio-Spergularietum salinae (Feekes 1936)
R.Tx et Volk 1937
Zespół mozgi trzcinowatej
Szuwar trzciny pospolitej
Słonawa z mannicą odstającą i muchotrzewem
solniskowym
10.
Scirpetum maritimi (Br.-Bl. 1931) R.Tx. 1937
Halofilny szuwar sitowca nadmorskiego
11.
12.
Typhetum angustifoliae (Allgore 1922) Soo 1927
Typhetum latifoliae Soo 1927
Zb. Agrostis stolonifera-Potentilla anserina Oberd.
1979/1980 in Oberd 1983
Zb. z Holcus lanatus L.
Szuwar pałki wąskolistnej
Szuwar pałki szerokolistnej
-
Zbiorowisko mietlicy rozłogowej i pięciornika gęsiego
-
Zbiorowisko z kłosówką wełnistą
-
9.
13.
14.
Nazwa polska siedliska
Natura 2000
1330
Solniska nadmorskie (Glauco-Puccinellietalia, część
– zbiorowiska nadmorskie)
1330
1330
Solniska nadmorskie (Glauco-Puccinellietalia, część
– zbiorowiska nadmorskie)
Solniska nadmorskie (Glauco-Puccinellietalia, część
– zbiorowiska nadmorskie)
Tabela 3. Wykaz zgrupowań zbiorowisk (fitocenoz), ich dotychczasowe uŜytkowanie i botaniczne zalecenia planistyczne
Numer
zgrupowania
98
Zgrupowania zbiorowisk
(nazwa łacińska i polska)
Dotychczasowe uŜytkowanie
1.
Acoretum calami Kobendza 1948
szuwar tataraku zwyczajnego
Brak uŜytkowania – zbiorowisko naturalnie
kształtujące się.
2.
Calamagrostietum epigeji Juraszek 1928
zespół trzcinnika piaskowego
Brak uŜytkowania – zbiorowisko naturalnie
kształtujące się.
3.
Caricetum acutiformis Sauer 1937
szuwar turzycy błotnej
Brak uŜytkowania – zbiorowisko naturalnie
kształtujące się.
4.
Caricetum ripariae Soo 1928
szuwar turzycy brzegowej
Brak uŜytkowania – zbiorowisko naturalnie
kształtujące się.
Botaniczne zalecenia planistyczne
Szuwaru tataraku nie uŜytkuje się kośnie ani pastwiskowo.
Na terenach bagiennych jest objawem degeneracji spowodowanej przesuszeniem siedliska.
Przy zachowaniu odpowiednich stosunków hydrologicznych powinno tracić na znaczeniu i zajmować
stanowiska tylko na wysokich, piaszczystych wzniesieniach.
Zbiorowisko nie wymaga Ŝadnego uŜytkowania na terenie wysp.
Dopuszcza się koszenie nie częściej niŜ raz na 5 lat lub 20% płatu siedliska co roku w cyklu 5-letnim (w okresie
letnim po 1. sierpnia) wraz ze zbiorem pokosu. Pozostawiony pokos długo się rozkłada i uniemoŜliwia wzrost
młodym turzycom.
Zbiorowisko nie wymaga Ŝadnego uŜytkowania na terenie wysp.
Dopuszcza się koszenie nie częściej niŜ raz na 5 lat lub 20% płatu siedliska co roku w cyklu 5-letnim (w okresie
letnim po 1. sierpnia) wraz ze zbiorem pokosu. Pozostawiony pokos długo się rozkłada i uniemoŜliwia wzrost
młodym turzycom.
Numer
zgrupowania
5.
Zgrupowania zbiorowisk
(nazwa łacińska i polska)
Epilobio-Juncetum effusi Oberd. 1957
zespół wierzbownicy błotnej i situ rozpierzchłego
Dotychczasowe uŜytkowanie
Botaniczne zalecenia planistyczne
Przywrócony ekstensywny wypas przed kilkoma laty.
Prowadzony jest całoroczny wypas ze względu na
trudny transport bydła wyłącznie drogą wodną.
NaleŜy prowadzić ekstensywne uŜytkowanie pastwiskowe zbiorowiska.
W przypadku uŜytkowania kośnego (koszenie raz w roku po 1. sierpnia) naleŜy zebrać biomasę.
Nie zaleca się nawoŜenia azotem ze względu na duŜe nagromadzenie materii organicznej między innymi poprzez
namuły. W części wypasanej zaleca się ustalenie planu wypasu przez doradcę rolnośrodowiskowego i obsadę do
0,3 DJP/ha.
Zakaz regulacji stosunków wodnych (pozostawić swobodny dopływ słonawych wód pochodzących z cofek).
6.
-7.
*Juncetum gerardi Nordh. 1923
słonawa z sitem Gerarda
Przywrócony ekstensywny wypas przed kilkoma laty.
Prowadzony jest całoroczny wypas ze względu na
trudny transport bydła wyłącznie drogą wodną.
NaleŜy prowadzić ekstensywne uŜytkowanie pastwiskowe zbiorowiska.
W przypadku uŜytkowania kośnego (koszenie raz w roku po 1. sierpnia) naleŜy zebrać biomasę.
Nie zaleca się nawoŜenia azotem ze względu na duŜe nagromadzenie materii organicznej między innymi poprzez
namuły. W części wypasanej zaleca się ustalenie planu wypasu przez doradcę rolnośrodowiskowego i obsadę do
0,3 DJP/ha.
Zakaz regulacji stosunków wodnych (pozostawić swobodny dopływ słonawych wód pochodzących z cofek).
NaleŜy prowadzić działania kierujące do zahamowania ekspansji trzciny do tego zbiorowiska.
8.
Phalaridetum arundinaceae (Koch 1926 n.n.) Lib.
1931
zespół mozgi trzcinowatej
Brak uŜytkowania – zbiorowisko naturalnie
kształtujące się
Zbiorowisko nie wymaga Ŝadnego uŜytkowania na terenie wysp.
Zbiorowiska koszone zimą raz na 2-3 lata od grudnia
do kwietnia wraz ze zbiorem pokosu.
Dopuszczalne koszenie w okresie zimowym od początku grudnia do końca lutego wraz ze zbiorem pokosu lub
wiosenny wypas w celu zmniejszenia ekspansji trzciny (w maju).
NaleŜy prowadzić działania kierujące do zahamowania ekspansji trzciny do zbiorowisk otwartych słonaw,
poprzez wypas bydła w sąsiadujących szuwarach, które wydeptuje kłącza trzciny i wygryzając wiosną stoŜki
wzrostu trzciny hamuje jej wzrost. Drugim sposobem jest zimowe łamanie kłączy trzciny i ugniatanie poprzez
rozjeŜdŜanie ich przez cięŜki mechaniczny sprzęt np. w momencie koszenia. Takie rozjeŜdŜenie powoduje
łamanie kłączy i przerzedzenie populacji trzciny. Szuwar latem jest rzadszy i inne gatunki roślin swobodnie
wnikają pośród trzcinę. Powoduje to powstanie wielogatunkowego szuwaru trzcinowego innego niŜ
monogatunkowy właściwy szuwar trzcinowy.
Koszenie letnie (lipiec, sierpień) szuwaru trzcinowego moŜe doprowadzić do zagęszczenia populacji trzciny i
ekspansję kłączy przez kolejne kilka lat prowadzenia tego typu zabiegów. Połączenie tych zabiegów letnich i
zimowych moŜe dac najlepsze efekty w tzw. zmęczeniu trzciny.
9.
Phragmitetum australis (Gams 1927) Schmale
1939
szuwar właściwy trzciny pospolitej i halofilny
szuwar trzciny pospolitej
10.
*Puccinellio-Spergularietum salinae (Feekes 1936)
R.Tx et Volk 1937
Ekstensywny całoroczny wypas bydła, wydeptywanie
przez wypasane zwierzęta.
słonawa z mannicą odstającą i muchotrzewem
solniskowym
Utrzymać ekstensywny wypas i wydeptywanie przez cały rok. Zakaz regulacji stosunków wodnych (pozostawić
swobodny dopływ słonawych wód pochodzących z cofek). NaleŜy prowadzić działania kierujące do
zahamowania ekspansji trzciny do tego zbiorowiska.
11.
*Scirpetum maritimi (Br.-Bl. 1931) R.Tx. 1937
halofilny szuwar sitowca nadmorskiego
Wydeptywanie całoroczne przez wypasane bydło.
Zbiorowisko nie wymaga Ŝadnego uŜytkowania na terenie wysp.
Dotychczasowe całoroczne ekstensywne wydeptywanie przy okazji wypasu sąsiadujących zbiorowisk nie
wpływa negatywnie na biologię fitocenozy. Zakaz regulacji stosunków wodnych (pozostawić swobodny dopływ
słonawych wód pochodzących z cofek).
Brak uŜytkowania – zbiorowisko naturalnie
kształtujące się.
Zbiorowisko nie wymaga Ŝadnego uŜytkowania na terenie wysp.
12.
Typhetum angustifoliae (Allorge 1922) Soo 1927
szuwar pałki wąskolistnej
Typhetum latifoliae Soo 1927
szuwar pałki szerokolistnej
Brak uŜytkowania – zbiorowisko naturalnie
kształtujące się.
Zbiorowisko nie wymaga Ŝadnego uŜytkowania na terenie wysp.
Zalewane słonymi wodami rzecznymi miejsca ze
stagnującą wodą gdzie po jej ustąpieniu wnikają
gatunki halofilne a następnie zbiorowiska inicjalne.
Zbiorowisko nie wymaga Ŝadnego uŜytkowania na terenie wysp.
Miejsca wraŜliwe i bardzo waŜne dla bioróŜnorodności wysp ze względu na cykliczność ekologicznych zjawisk
zalewów i sukcesji roślinności. Zakaz regulacji stosunków wodnych (pozostawić swobodny dopływ słonawych
wód pochodzących z cofek). NaleŜy prowadzić działania kierujące do zahamowania ekspansji trzciny do tego
zbiorowiska.
13.
Wymoczyska z halofitami otoczone halofilnym
szuwarem Phragmitetum Australis
99
Numer
zgrupowania
14.
Zgrupowania zbiorowisk
(nazwa łacińska i polska)
Zb. Agrostis stolonifera-Potentilla anserina Oberd.
1979/1980 in Oberd 1983
Wydeptywanie i wygryzanie całoroczne przez
wypasane bydło.
zbiorowisko mietlicy rozłogowej i pięciornika
gęsiego
* Siedliska Natura 2000
100
Dotychczasowe uŜytkowanie
Botaniczne zalecenia planistyczne
Utrzymać całoroczne wydeptywanie i wygryzanie przy okazji wypasu sąsiadujących zbiorowisk.
Zakaz regulacji stosunków wodnych (pozostawić swobodny dopływ słonawych wód pochodzących z cofek).
Tabela 4. Gatunki ptaków Wysp Wolińskiego Parku Narodowego (dane z lat 1989-2010, M. Dylawerski)
Lp.
Nazwa gatunkowa
Czerwone Listy1
E
Cz4
PL3
PZ
Status
ochronny
w Polsce5
naukowa
polska
1.
Podiceps cristatus
perkoz dwuczuby
2.
Phalacrocorax carbo
kormoran
O
3.
Botaurus stellaris
bąk
V
4.
Egretta alba
czapla biała
5.
Ardea cinerea
czapla siwa
3
czOG
6.
Ciconia ciconia
bocian biały
3
OG
7.
Cygnus columbianus
łabędź czarnodzioby
8.
Cygnus cygnus
9.
Status ochronny
międzynarodowy2
dyrektywy
konwencje
OG
Bern III
2
czOG
Bern III
2
OG
Bird I
Bern II
Bonn II
OG
Bird I
Bern II
Występowanie
lęgowy w przybrzeŜnych szuwarach
Status6
lokalny
l
gatunek przelotny, nie związany behawioralnie z
obszarem lokalizacji
w okresie zimowym regularnie spotykane osobniki
zimujące (1-2) - głównie w szuwarach trzcinowych w
pobliŜu wody
w roku 2010 gatunek obserwowany min. 10 razy w
małych koczujących grupach (2 i 5 os.)
m
Bern III
gatunek polujący na terenie lokalizacji
k
Bird I
Bern II
Bonn II
OG
Bird I
Bern II
łabędź krzykliwy
OG
Bird I
Bern II
Cygnus olor
łabędź niemy
OG
Bird II/2
Bern III
10.
Anser fabalis
gęś zboŜowa
Ł
Bird II/1
Bern III
11.
Anser albifrons
gęś białoczelna
Ł
Bird II/2
Bern III
12.
Anser anser
gęgawa
Ł
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
13.
Branta canadensis
bernikla kanadyjska
czOG
Bird II/1
Bern III
Ŝerujący na łąkach 1 os. w roku 2007 w czasie migracji
wiosennej
gatunek rzadko obserwowany w czasie zimowego
koczowania na wodach wokół wysp w ilości do 2-3 os.
często wspólnie z ł. krzykliwym
gatunek regularnie obserwowany w czasie zimowego
koczowania na wodach wokół wysp w ilości do 5-7 os.
gatunek lęgowy w strefie przybrzeŜnej wysp,
sporadycznie obserwowane osobniki Ŝerujące na
głównych rowach melioracyjnych
gatunek przelotny; spotykana sporadycznie w okresie
jesiennej migracji, do 450 os. wspólnie z g. białoczelną,
rzadko z gęgawą
gatunek przelotny; spotykany w okresie jesiennej
migracji, do 80 os. wspólnie z gęsią zboŜową
gatunek lęgowy w obszarze lokalizacji; Ŝerujące na
pastwiskach osobniki obserwowane w okresie
koczowania jesienno-zimowego w stadach 300-400 os. (IX
2009, X 2010); w X 2009 na Wydrzej Kępie stado ok. 800
os.
obserwowana sporadycznie w czasie przelotu w stadach
do 10 os. kilka razy w roku
14.
Branta leucopsis
bernikla białolica
OG
Bird I
Bern II
obserwacja 3 os. na wyspie Wydrza Kępa w stadzie
gęgaw w XI 2009 r.
p
15.
Tadorna tadorna
ohar
R
LC
2
OG
Bern II
gatunek lęgowy, częste są obserwacje stad osobników
nielęgowych (do 20 os.)
l
16.
Anas penelope
świstun
R
CR
1
OG
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
gatunek obserwowany na wymokliskach wewnątrz wysp
w okresie migracji
17.
Anas strepera
krakwa
3
OG
Bird II/1
Bern III
18.
Anas crecca
cyraneczka
2
Ł
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
19.
Anas querquedula
cyranka
2
OG
Bird II/1
Bern III
20.
Anas platyrhynchos
krzyŜówka
Ł
Bird II/1
Bird III/1
Bern III
LC
gatunek przelotny; obserwacja 2 os. Ŝerujących na
wymoklisku na Wydrzej Kępie w 2008, 2009 i 2010 r.
gatunek przelotny; sporadycznie Ŝerujące cyraneczki (1-3
os.) obserwowane były w IV.2008 i VIII.2009 na oczkach
wodnych na Warnich Kępach i Wydrzej Kępie. W 2010 r.
wewnątrz Warnich Kęp na silnie pomokłych
wymokliskach 2-4 os. przez cały okres lęgowy
gatunek obserwowany na wymokliskach wewnątrz wysp
w okresie migracji
gatunek lęgowy w obszarze lokalizacji; na obszarze często
obserwowane pojedyncze osobniki Ŝerujące na
wymokliskach, w okresie pierzenia na tychŜe
obserwowano w r. 2010 ok. 200-220 os.
Uwagi
p
p
m
p
p
l
m
m
l
p
m
m
m
m
l
101
Lp.
Nazwa gatunkowa
naukowa
polska
Czerwone Listy1
E
Cz4
PL3
PZ
Status
ochronny
w Polsce5
Status ochronny
międzynarodowy2
dyrektywy
konwencje
3
OG
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
1
OG
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
czernica
3
Ł
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
Aythya ferina
głowienka
3
Ł
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
25.
Bucephala clangula
gągoł
O
3
OG
Bird II/2
Bern III
26.
Mergus serrator
szlachar
E
OG
Bird II/2
Bern III
27.
Mergus merganser
nurogęś
OG
Bird II/2
Bern III
28.
Mergus albellus
bielaczek
29.
Falco tinnunculus
pustułka
30.
Falco peregrinus
sokół wędrowny
31.
Milvus migrans
kania czarna
32.
Milvus milvus
kania ruda
33.
Pandion haliaetus
rybołów
34.
Pernis apivorus
trzmielojad
35.
Haliaeetus albicilla
bielik
36.
Circus cyaneus
błotniak zboŜowy
37.
Circus macrourus
błotniak stepowy
38.
Circus aeruginosus
błotniak stawowy
39.
Circus pygargus
40.
Accipiter gentilis
21.
Anas clypeata
płaskonos
22.
Anas acuta
roŜeniec
23.
Aythya fuligula
24.
102
V
EN
EN
2
Występowanie
gatunek obserwowany na przelotach na wodach kanałów
i oczkach wodncyh wewnątrz wysp; od 2010 r.
wielokrotnie w ciągu seoznu obserwowano płaskonosy
(2-6 os.) na Warnich Kępach na silnie podmokłych
pastwiskach w ciągu sezonu lęgowego; w kolejnych
sezonach moŜliwe jest jego gniazdowanie
gatunek obserwowany na wymokliskach wewnątrz wysp
w okresie migracji
gatunek lęgowy w strefie przybrzeŜnej wysp; minimum
20-30 p.; bardzo liczny w okresie polęgowej migracji
(pow. 6000 os.)
gatunek lęgowy w strefie przybrzeŜnej wysp; minimum
45-50 p.; bardzo liczny w okresie polęgowej migracji
(pow. 2000 os.)
w obszarze lokalizacji obserwowane były osobniki
młodociane i stada rodzinne (dwukrotnie w r.2008); w
okresie migracji i zimowego koczowania często
obserwowany na wodach wokół wysp (do 50-80 os.)
obserwowany na wodach pomiędzy wyspami w okresie
zimowego koczowania
gatunek sporadycznie lęgowy (1-2 p.) na wyspie Warnie
Kępy; bardzo często obserwowany na wodach pomiędzy
wyspami w okresie zimowego koczowania
obserwowany na wodach pomiędzy wyspami w okresie
zimowego koczowania
Status6
lokalny
m
l
l
m
p
l
Bern II
3
OG
Bern II
CR
0-1
OG, OS
Bird I
Bern II
NT
2
OG, OS
Bird I
Bern II
O
NT
3
OG, OS
Bird I
Bern II
V
VU
1
OG, OS
Bird I
Bern II
Bonn II
gatunek przelotny
p
2
OG
Bird I
Bern II
gatunek sporadycznie zalatujący
z
LC
3
OG, OS
Bird I
Bern II
Bonn I
Bonn II
gatunek lęgowy (4 pary) w lasach na N, W i E od
lokalizacji - na obszarze lokalizacji obserwowany w czasie
lotów łowieckich, częściej w okresie jesienno-zimowym
z
VU
2
OG
Bird I
Bern II
gatunek rzadko obserwowany w czasie jesiennego
przelotu; w przeszłości lęgowy na obszarze wysp
p
OG
Bird I
Bern II
3
OG
Bird I
Bern II
błotniak łąkowy
2
OG
Bird I
Bern II
jastrząb gołębiarz
3
OG
Bird I
Bern II
E
K
R
R
obserwowany sporadycznie, corocznie głównie w czasie
wiosennego i jesiennego przelotu
gatunek lęgowy (1 para) w lasach na zachód od
lokalizacji; na obszarze lokalizacji obserwowany rzadko
w czasie lotów łowieckich
gatunek lęgowy (1 para) w lasach na N od lokalizacji - na
obszarze lokalizacji obserwowana rzadko w czasie lotów
łowieckich
sporadycznie obserwowany w okresie zimowej migracji
(w 2008 r.)
gatunek lęgowy w SE części Warnich Kęp oraz E cz.
Końskiego Smugu; obszar lokalizacji to fragment rewiru
łowieckiego kolejnych 1-2 par gniazdujących w jej pobliŜu
gatunek lęgowy w granicach lokalizacji; w roku 2009
kilkakrotne obserwacje pary wskazywały na
prawdopodobny lęg gatunku w szuwarach w S części
Warnich Kęp
gatunek obserwowany był kilkakrotnie w ciągu sezonu
lęgowego oraz w okresie dyspersji polęgowej - w czasie
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
m
OG
polujące w okresie lęgowym osobniki obserwowane
sporadycznie nad Koprzywskimi Łęgami
Uwagi
p
z
p
z
z
p
l
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
l
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
z
Lp.
Nazwa gatunkowa
naukowa
polska
Czerwone Listy1
E
Cz4
PL3
PZ
Status
ochronny
w Polsce5
Status ochronny
międzynarodowy2
dyrektywy
konwencje
Występowanie
Status6
lokalny
Uwagi
przelotu; gatunek nie związany behawioralnie z
obszarem lokalizacji
41.
Accipiter nissus
krogulec
42.
Buteo lagopus
myszołów włochaty
OG
Bern II
43.
Buteo buteo
myszołów zwyczajny
OG
Bern II
44.
Falco subbuteo
kobuz
2
OG
Bern II
45.
Crex crex
derkacz
3
OG
Bird I
Bern II
46.
Rallus aquaticus
wodnik
3
OG
Bird II/2
Bern III
47.
Fulica atra
Łyska
Ł
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
48.
Gallinula chloropus
kokoszka wodna
OG
Bird II/2
Bern III
2
R
V
OG
Bird I
Bern II
gatunek obserwowany był min. 4 razy (w 2009 i 2010 r.) w
okresie polęgowym - w czasie przelotu; gatunek nie
związany behawioralnie z obszarem lokalizacji
sporadycznie obserwowany w okresie zimowego
koczowania: 2009 r. - 1os., 2010 r. - 2 os.
gatunek lęgowy w lesie na N od lokalizacji; w czasie
sezonu lęgowego rzadko obserwowany w czasie
polowania (1-2 os.); w okresie jesienno-zimowego
koczowania obserwowane jest do max. 4-5 os. polujących
na obszarze lokalizacji
gatunek przelotny, obserwowany rzdako głównie
późnym latem
jedna obserwacja w maju 2008 r.
gatunek lęgowy poza granicami lokalizacji. W XI 2009 r. i
i XII 2010 obserwowany 1 osobnik w S części Warnich
Kęp
gatunek lęgowy w strefie przybrzeŜnej wysp,
sporadycznie Ŝerujący na wymokliskach; poza sezonem
lęgowym tworzy niekiedy bardzo liczne stada (max. 2300
os.) głównie przy E brzegu Warnich Kęp
gatunek lęgowy (2-3 p.) przy E brzegu Warnich Kep
gatunek przelotny i koczujący; w okresie migracji
jesiennej obserwoawne były Ŝerujące na pastwiskach
osobniki (do 20-30 os.); w sezonie lęgwym do 5
osobników
gatunek lęgowy na obszarze lokalizacji; w 2008 - 2 p., w
2009 - 6 p., w 2010 - 7 p.
w przeszłości (do lat 1990-tych) gatunek sporadycznie
lęgowy na Wydrzej Kępie, aktualnie bardzo często
obserwowany w okresie przelotu w stadach do 20 os. lub
koczujący nawet w okresie lęgowym
gatunek przelotny, od 2009 r. obserwowany w ciągu
całego sezonu na obszarze objętym wypasem, głównie w
N i S cz. Warnich Kęp
z
m
z
p
p
z
l
l
49.
Grus grus
Ŝuraw
3
OG
Bird I
Bern II
50.
Vanellus vanellus
czajka
3
OG
Bird II/2
Bern III
51.
Calidris alpina
biegus zmienny
E
EN
1
OG
52.
Philomachus pugnax
batalion
V
EN
1
OG
Bird I
Bird II/2
Bern III
53.
Numenius arquata
Kulik wielki
V
VU
1
OG
Bird II/2
Bern III
54.
Gallinago gallinago
kszyk
2
OG
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
55.
Tringa totanus
krwawodziób
1
OG
Bird II/2
Bern III
56.
Scolopax rusticola
słonka
DD
3
Ł
Bird II/1
Bird III/2
Bern III
gatunek przelotny
p
57.
Tringa glareola
łęczak
CR
1
OG
Bird I
Bern II
gatunek przelotny, obserwowany wielokrotnie w stadach
miesznaych, zawsze Ŝerujących na wymokliskach
p
58.
Tringa nebularia
kwokacz
OG
Bird II/2
Bern III
59.
Tringa ochropus
samotnik
3
OG
Bern II
Bern II
gatunek lęgowy (1p.) w S cz. Warnich Kęp
gatunek lęgowy na obszarze lokalizacji; w roku 2009 ok.
12 p., w 2010 ok. 18 p. głównie na obszarze uŜytkowanym
kosnie
gatunek lęgowy na kaŜdej z wysp (cok. 8-10 p.), ponadto
bardzo często obserwowany w czasie przelotów Ŝerujący
na wymokliskach
gatunek przelotny, obserwowany wielokrotnie w stadach
miesznaych, zawsze Ŝerujących na wymokliskach
gatunek prawdopodbnnie lęgwoy na Koprzywskich
Łęgach (2010) , bardzo często obserwowany w okresie
przelotów
m
l
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
m
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
m
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
l
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
l
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
l
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
p
p
103
Lp.
Nazwa gatunkowa
naukowa
polska
60.
Actitis hypoleucos
brodziec piskliwy
61.
Limosa lapponica
szlamnik
62.
Limosa limosa
rycyk
63.
Calidris canutus
64.
Czerwone Listy1
E
Cz4
PL3
PZ
3
Status
ochronny
w Polsce5
Status ochronny
międzynarodowy2
dyrektywy
konwencje
OG
Występowanie
Status6
lokalny
Bern II
gatunek prawdopodobnie lęgowy na Końskim Smugu i
Warnich Kępach; podczas migracji bardzo często
obserwowany w czasie Ŝerowania na brzegach wysp i
wymokliskach
l
OG
Bird I
Bird II/2
Bern III
gatunek przelotny, obserwowany rzadko
p
OG
Bird II/2
Bern III
od roku 2009 prawdopodobnie lęgowa 1 p. na Warnich
Kępach
l
biegus rdzawy
OG
Bird II/2
Bern III
gatunek sporadycznie i nielicznie obserwowany w czasie
migracji
Calidris alba
piaskowiec
OG
65.
Charadrius dubius
sieweczka rzeczna
66.
Charadrius hiaticula
sieweczka obroŜna
V
67.
Haematopus ostralegus
ostrygojad
R
68.
Larus ridibundus
69.
1
Bern II
Bern II
Bonn II
Bern II
Bonn II
m
m
gatunek lęgowy na wymokliskach na wszystkich
wyspach; w 2010 r. ok. 10 p.
1
OG
VU
1
OG
VU
1
OG
Bird II/2
Bern III
mewa śmieszka
3
OG
Bird II/2
Bern III
gatunek przelotny, obserwowany często
p
Larus canus
mewa pospolita
2
OG
Bird II/2
Bern III
gatunek przelotny, obserwowany często
p
70.
Larus argentatus
mewa srebrzysta
3
czOG
Bird II/2
gatunek przelotny, obserwowany często
p
71.
Larus minutus
mewa mała
LC
1
OG
Bern II
gatunek przelotny, obserwowany rzadko
p
Sterna albifrons
rybitwa białoczelna
NT
1
OG
Bird I
Bern II
Bonn II
gatunek przelotny
p
Chlidonias hybridus
rybitwa białowąsa
OG
Bird I
Bern II
gatunek przelotny
p
Chlidonias niger
rybitwa czarna
OG
Bird I
gatunek przelotny
p
Sterna capia
rybitwa wielkodzioba
OG
Bird I
gatunek przelotny
p
Sterna hirundo
rybitwa rzeczna
OG
Bird I
gatunek przelotny
p
Sterna hirundo
rybitwa zwyczajna
OG
Bird I
gatunek przelotny
p
Sterna paradisaea
rybitwa popielata
OG
Bird I
gatunek przelotny
p
Sterna sandvicensis
rybitwa czubata
OG
Bird I
gatunek przelotny
p
Columba palumbus
gołąb grzywacz
Ł
Bird II/1
Bird III/1
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
R
R
LC
2
2
I
LC
I
CR
0
80.
Cuculus canorus
kukułka
82.
Asio flammeus
sowa błotna
83.
Apus apus
jerzyk
81.
104
OG
V
VU
1
OG
OG
Bird I
Bern II
Bonn II
Bern II
Bonn II
Bern II
Bonn II
Bern II
Bonn II
Bern II
Bonn II
Bern II
Bonn II
gatunek lęgowy na wymokliskach na wszystkich
wyspach; w 2010 r. ok. 5 p.
sporadycznie obserwowany na wymokliskach na
Wydrzej Kępie w latach 2008-2009 (1-2 os.) w czasie
polęgowej migracji
gatunek obserwowany w czasie Ŝerowania w okresie
lęgowym (lęgowy w pobliŜu wysp) oraz w czasie
jesiennej migracji
l
l
p
z/p
Bern III
gatunek lęgowy
l
Bern II
gatunek nielęgowy, obserwowany rzadko, corocznie od
2002 r. (w sezonach lęgowych 2007, 2009, 2010)
z
Bern III
gatunek często polujący nad obszarem lokalizacji; lęgowe
pary w miejscowości Przytór i Karsibór
z
Uwagi
Lp.
Nazwa gatunkowa
PZ
Status
ochronny
w Polsce5
3
OG
Bird I
Bern II
skowronek polny
OG
Bird II/2
Bern III
Hirundo rustica
dymówka
OG
Bern II
87.
Delichon urbica
oknówka
OG
Bern II
88.
Anthus pratensis
świergotek łąkowy
OG
Bern II
89.
Anthus campestris
świergotek polny
90.
Motacilla flava
pliszka Ŝółta
91.
Motacilla alba
92.
naukowa
polska
84.
Alcedo atthis
zimorodek
85.
Alauda arvensis
86.
Czerwone Listy1
E
Cz4
PL3
Status ochronny
międzynarodowy2
dyrektywy
konwencje
Występowanie
gatunek często obserwowany w czasie przelotów
łowieckich nad wodami kanałów, głównie w okresie
jesienno-zimowego koczowania
gatunek lęgowy na obszarze lokalizacji w liczbie ok. 10-12
p. głównie na Koprzywskich Łegach, Końskim Smugu i
Warnich Kępach (część centralna)
gatunek obserwowany w czasie lotów łowieckich nad
obszarem lokalizacji; pary lęgowe w zabudowaniach
miejscowości Przytór
gatunek obserwowany w czasie lotów łowieckich nad
obszarem lokalizacji; pary lęgowe w zabudowaniach
miejscowości Przytór
gatunek lęgowy na pastwiskach w bardziej wyniesionych
fragmentach wysp
Status6
lokalny
z
l
z
z
l
Bern II
przelot 2 os. z krótkim odpoczynkiem na wymoklisku
obserwowano w IV 2010 r.
OG
Bern II
gatunek lęgowy na obszarze lokalizacji
l
pliszka siwa
OG
Bern II
gatunek lęgowy na obszarze wysp, często zalatujący z
miejscowości Przytor
l
Bombycilla garrulus
jemiołuszka
OG
Bern II
gatunek obserwowany w przelocie w XII 2009 na wyspie
Wydrza Kępa
p
93.
Saxicola rubetra
pokląskwa
OG
Bern II
gatunek lęgowy w liczbie ok. 25-30 p. głównie w partiach
z większym udziałem płatów łąk
l
94.
Turdus iliacus
droździk
OG
Bird II/2
Bern III
gatunek przelotny
p
95.
Turdus merula
kos
OG
Bird II/2
Bern III
gatunek przelotny
p
96.
Locustella luscinioides
brzęczka
97.
Acrocephalus paludicola
wodniczka
98.
Acrocephalus schoenobaenus
rokitniczka
99.
Acrocephalus scirpaceus
trzcinniczek
100
Acrocephalus arundinaceus
trzciniak
101
Acrocephalus palustris
łozówka
102
Panurus biarmicus
wąsatka
103
Aegithalos caudatus
104
2
OG
Bird I
gatunek lęgowy w szuwarach w strefie brzegowej
Warnich Kęp (część S i E) oraz Wydrzej Kępy (część W)
tracąca biotopy niewielka populacja o wyraźnie
spadkowym trendzie, aktualnie występuje tylko na
Warnich Kępach i Końskim Smugu (2010)
gatunek lęgowy na całym obszarze lokalizacji; często w
strefie przejściowej pastwisk w szuwary trzcinowe
m
2
OG
1
OG
3
OG
Bern II
OG
Bern II
gatunek lęgowy w szuwarach w strefie brzegowej
Warnich Kęp (część S i E)
l
OG
Bern II
gatunek lęgowy w szuwarach w strefie brzegowej
Warnich Kęp (część S i E)
l
OG
Bern II
1 p. w SE części Warnich Kęp w 2009 r.
l
OG
Bern II
gatunek lęgowy w szuwarach trzcinowych głównie w S i
SE części Warnich Kęp oraz E części Końskiego Smugu
l
raniuszek
OG
Bern II
gatunek obserwowany w czasie przelotu migracyjnego
jesienią 2009 r. na wyspie Koński Smug
p
Garrulus glandarius
sójka
OG
sporadycznie przelatująca nad obszarem wysp
p
105
Pica pica
sroka
OG
gatunek sporadycznie zalatujący
z
106
Corvus monedula
kawka
OG
gatunek przelotny, sporadycznie Ŝerująca na łąkach
p
107
Corvus frugilegus
gawron
gatunek przelotny
p
K
R
VU
3
LC
2
3
czOG
Bern II
Bird I
Bern II
Bon II
Uwagi
l
l
gatunek priorytetowy dla lokalizacji; wymaga
prowadzenia corocznego monitoringu stanu populacji
oraz monitoringu stanu biotopu lęgowego
l
105
Lp.
Nazwa gatunkowa
Czerwone Listy1
E
Cz4
PL3
PZ
Status
ochronny
w Polsce5
Status ochronny
międzynarodowy2
dyrektywy
konwencje
Występowanie
Status6
lokalny
naukowa
polska
108
Corvus corone cornix
wrona siwa
109
Corvus corax
kruk
OG
110
Sturnus vulgaris
szpak
OG
111
Carduelis carduelis
szczygieł
OG
Bern II
gatunek przelotny, rzadko Ŝerujący na obszarze pastwisk
p
112
Carduelis cannabina
makolągwa
OG
Bern II
gatunek przelotny
p
113
Coccotrhaustes coccotrhaustes
grubodziób
OG
Bern II
gatunek obserwowany w okresie migracji - wyłącznie
przelot
p
114
Emberiza schoeniclus
potrzos
OG
Bern II
gatunek lęgowy na całym obszarze lokalizacji poza
zwartymi szuwarami trzcinowymi
l
115
Plectrophenax nivalis
śnieguła
OG
Bern II
obserwowana w II 2010 r. - 10 os. na Wydrzej Kępie
p
czOG
Bern III
lęgowe 2 gn. (2008 r.) , 3 gn. (2010 r.) w kępie olch na
Warnich Kępach
gatunek lęgowy w lesie na NE i NW od lokalizacji;
osobniki lęgowe i młodociane obserwowane polujące
często w okresie całego roku
gatunek przelotny, w okresie migracji jesiennej stada do
500 os. Ŝerujące na obszarze lokalizacji, rzadko nocujące w
szuwarach
l
Uwagi
gatunek waŜny dla lokalizacji; wymaga wdroŜenia
okresowego cenzusu
z
p
1) Czerwone Listy:
E
- Europejska czerwona lista zwierząt i roślin zagroŜonych wyginięciem w skali światowej (red. Wajda, śurek)
Cz
- Polska czerwona księga zwierząt (Głowaciński i in., 2001)
PL
- Czerwona lista zwierząt ginących i zagroŜonych w Polsce (Głowaciński i in., 2002)
PZ
- Czerwona lista zwierząt Pomorza Szczecińskiego (Zyska i in., 1996)
2) Dyrektywy i Konwencje:
Bird
- Dyrektywa EWG 79/409/EWG z 2. kwietnia 1979 o ochronie dziko Ŝyjących ptaków tzw. Dyrektywa Ptasia (Załącznik I, Załącznik II/1, Załącznik II/2, Załącznik III/1 i Załącznik III/2)
Bern - Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk tzw. Konwencja Berneńska (Załącznik II i Załącznik III)
Bonn - Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt tzw. Konwencja Bońska (Załącznik I i Załącznik II)
3) ZagroŜenie według Polskiej Czerwonej Listy Zwierząt:
EX
- wymarłe
CR
- krytycznie zagroŜone
EN
- silnie zagroŜone
VU
- umiarkowanie zagroŜone
NT
- bliskie zagroŜenia
LC
- najmniejszej troski
DD
- o statusie słabo rozpoznanym
4) ZagroŜenie według Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt:
EX
- gatunki całkowicie wymarłe
EXP
- gatunki zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe
CR
- gatunki skrajnie zagroŜone
EN
- gatunki silnie zagroŜone
VU
- gatunki naraŜone na wyginięcie
NT
- gatunki bliskie zagroŜenia
LC
- gatunki w kraju nienaleŜące do rzadkich
5) Status ochronny w Polsce:
OG
- ochrona gatunkowa
czOG - częściowa ochrona gatunkowa
OS
- ochrona strefowa
Ł
- gatunek łowny
6) Status lokalny:
l
- lęgowy
m
- pojawiający się regularnie w czasie migracji
106
z
p
- zalatujący
- przelotny
107
Rycina 5. Trend ilości śpiewających samców wodniczki w latach 1989-2010 (rys. M. Dylawerski)
Liczba samców wodniczki Acrocephalus paludicola
stwierdzonych na wyspach w Wolińskim Parku Narodowym w latach 1989-2010
90
83
80
70
65
liczba sm
60
50
49
48
40
30
20
10
21
19
19
18
12
11
8
10
6
1
2
4
2009
2010
0
1989*
108
1990*
1991
1993
1997
1998
1999
2000*
2003
2004
2005
2006
2007
2008
rok
Rycina 6. Odnotowane ilości śpiewających samców wodniczki w latach 1989-2010 z wyróŜnieniem danych dla poszczególnych lat (rys. M. Dylawerski)
Liczba samców wodniczki Acrocephalus paludicola
stwierdzonych na wyspach w Wolińskim Parku Narodowym w latach 1989-2010
80
70
60
50
40
30
20
10
liczba sm
0
Koński Smug
1989*
1990*
Koprzywskie Łęgi
1991
1993
1997
Warnie Kępy
1998
1999
Wydrza Kępa
2000*
2003
2004
Wiszowa Kępa
2005
2006
Gęsia Kępa
2007
2008
2009
2010
109
Rycina 7. Odnotowane ilości śpiewających samców wodniczki w latach 1989-2010 z wyróŜnieniem danych dla poszczególnych wysp (rys. M. Dylawerski)
Liczebność samców wodniczki Acrocephalus paludicola
stwierdzona w latach 1989-2010 na poszczególnych
wyspach Wolińskiego Parku Narodowego
80
Koński Smug
Koprzywskie Łęgi
70
Warnie Kępy
Wielki Krzek
60
liczba s.m.
Wiszowa Kępa
Wydrza Kępa
50
Gęsia Kępa
40
30
20
10
0
1989* 1990*
110
1991
1993
1997
1998
1999
2000*
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
rok
Download