Ro´ z˙ne postacie egzemy

Różne postacie egzemy
13
Różne postacie egzemy
Istnieje kilka typów egzemy. Moga˛ one zupełnie różnić sie˛ mie˛dzy soba˛,
jednak wszystkie maja˛ pewne wspólne cechy, np. proces zapalny. Ważne
jest określenie, z jakim typem egzemy mamy do czynienia u danej osoby,
gdyż umożliwia to podje˛cie skutecznego leczenia i określenie przypuszczalnego czasu jej trwania. Na naste˛pnej stronie opisane sa˛ różne typy egzemy
(patrz Tab.1), jednakże nie w każdym przypadku łatwe jest konkretne
określenie jej typu, ponieważ może też zaistnieć sytuacja, gdy w tym samym
czasie chorujesz na wie˛cej niż jedna˛ postać tego schorzenia.
Egzema egzogenna
(zewna˛trzpochodna) oraz egzema
endogenna lub konstytucjonalna
[Egzogenny (zewna˛trzpochodny)
wyprysk kontaktowy oraz wyprysk
endogenny lub konstytucjonalny]
Istnieja˛ dwie główne grupy egzemy. Egzema e g z o g e n n a, inaczej
kontaktowa, oraz egzema endogenna, inaczej konstytucjonalna.
kontaktowa/egzogenna
powstaja˛ca na skutek kontaktu z substancja˛
z zewna˛trz
Egzema
konstytucjonalna/endogenna
powstaja˛ca na skutek skłonności organizmu
do jej wysta˛pienia
Różne typy egzemy maja˛ tendencje do pojawiania sie˛ w różnych okresach
życia, i tak na przykład w dzieciństwie najcze˛ściej wyste˛puje endogenna
14
Skóra prawidłowa a egzema
egzema atopowa, natomiast u osób dorosłych postacie egzemy sa˛ bardziej
zróżnicowane (patrz Tab. 1).
Tab. 1.
Różne postacie egzemy (wyprysku)
Powszechnie wyste˛puja˛ce postacie egzemy w różnych grupach wiekowych
noworodki/
niemowle˛ta
Kontaktowy wyprysk z podrażnienia
dzieci dorośli
+
(wysypka
od pieluszek)
Alergiczna egzema kontaktowa
Wyprysk atopowy
++
Wyprysk łojotokowy
++
osoby
starsze
++
+
++
++
+
++
++
+
++
++
Wyprysk żylakowy
+
++
Wyprysk asteatotyczny
(nadmierna suchość skóry)
+
++
Wyprysk dyskoidalny
+
++ Najcze˛stsza grupa wiekowa
+ Niekiedy wyste˛puje
Egzema egzogenna czy też kontaktowa
Pojawia sie˛ na skutek działania wyste˛puja˛cego w środowisku czynnika zewne˛trznego, który ma uszkadzaja˛cy lub też szkodliwy wpływ na skóre˛. Czynnik ten może być naturalny lub sztuczny. Moga˛ być nim np. zmiany w klimacie — zimne i suche powietrze. Jeżeli unikamy kontaktu z agresywnie
oddziałuja˛cymi substancjami, to istnieje spora szansa na usta˛pienie egzemy.
Czynniki zewne˛trzne można generalnie zgrupować w tak szerokim zakresie
poje˛ć jak c z y n n i k i p o d r a ż n i a j a˛ c e (czynniki szkodliwe, które
w pewnym stopniu sa˛ w stanie uszkadzać skóre˛ u każdego) oraz c z y n n i k i a l e r g i c z n e (substancje, na które skóra pewnych osób reaguje
w specyficzny sposób, a dzieje sie˛ tak dlatego, że ich układ immunologiczny
błe˛dnie identyfikuje je jako oddziałuja˛ce szkodliwie) (patrz Rozdział 4).
Różne postacie egzemy
15
Ważne
E g z e m a e g z o g e n n a (k o n t a k t o w a) — postać egzemy wywoływana
przez kontakt skóry z substancja˛ pochodza˛ca˛ z zewna˛trz.
E g z e m a e n d o g e n n a (k o n s t y t u c j o n a l n a) — egzema pojawiaja˛ca
sie˛ na skutek tkwia˛cej w organizmie tendencji, nie jako naste˛pstwo oddziaływania jakiegoś czynnika z zewna˛trz.
C z y n n i k p o d r a ż n i a j a˛c y — szkodliwa substancja z zewna˛trz albo
czynnik klimatyczny, które uszkadzaja˛ skóre˛.
C z y n n i k a l e r g i c z n y — substancja pochodzenia naturalnego albo też
sztucznego, która przez układ odpornościowy człowieka jest mylnie identyfikowana i traktowana jako szkodliwa, co wiedzie do powstania reakcji alergicznej.
U k ł a d i m m u n o l o g i c z n y — układ obronny organizmu, zbudowany z wielu
wyspecjalizowanych komórek kra˛ża˛cych w obre˛bie skóry, we krwi oraz w gruczołach, zorganizowanych i ukształtowanych tak, aby rozpoznawać i zwalczać
chorobe˛ i infekcje˛.
Dwoma głównymi typami wyprysku egzogennego/kontaktowego sa˛:
• alergiczny wyprysk kontaktowy,
• wyprysk kontaktowy z podrażnienia.
Wyprysk endogenny inaczej
konstytucjonalny
Jest to schorzenie uwarunkowane genetyczna˛ skłonnościa˛ organizmu do
jego rozwinie˛cia sie˛ u danej osoby. W zwia˛zku z tym może sie˛ ono ujawnić
nawet u kogoś, kto całe życie spe˛dza pod szklanym kloszem czy też na
odizolowanej wyspie, be˛da˛cej w dodatku pustynia˛, znajduja˛cej sie˛ z dala od
świata zewne˛trznego. Nie oznacza to jednak, iż przebieg endogennej
egzemy nie może ulegać zaostrzeniu przez czynniki środowiskowe, może
być ona nawet przez nie wywołana; jednak z powodów, które pozostaja˛
w znacznej mierze niezbadane, u chorego wyste˛puje wrodzona skłonność do
wysta˛pienia u niego tej dolegliwości. U niektórych osób podobnie objawia
sie˛ tendencja do wyste˛powania bólów głowy czy niestrawności. Może to
zatem przemawiać za skłonnościa˛ organizmu uwarunkowana˛ rodzinnie,
16
Skóra prawidłowa a egzema
z zaangażowaniem czynników dziedzicznych oraz udziałem genów, choć
schorzenie to nie jest dostrzegalne w momencie narodzin.
Uwarunkowania egzemy konstytucjonalnej czy też endogennej moga˛ być
trudne do zrozumienia i zaakceptowania, ponieważ ludzie spodziewaja˛ sie˛
raczej, iż za stany chorobowe dotycza˛ce skóry odpowiedzialne sa˛ jakieś
przyczyny zewne˛trzne, czynniki, które można zidentyfikować.
Wspomniane różnorodne postacie egzemy/wyprysku obejmuja˛:
•
•
•
•
•
wyprysk
wyprysk
wyprysk
wyprysk
wyprysk
atopowy,
łojotokowy,
dyskoidalny,
żylakowy,
asteatotyczny (nadmierna suchość skóry).
Jakie sa˛ zewne˛trzne objawy
egzemy i jakie odczucia
towarzysza˛ chorym?
Wygla˛d skóry dotknie˛tej egzema˛ ulega zmianie wraz z upływem czasu. We
wczesnym czy też ostrym stadium, godziny lub dni po zapocza˛tkowaniu,
skóra jest obrze˛knie˛ta, zaczerwieniona, nierówna i pokryta grudkami,
zazwyczaj odczuwamy także nadmierne jej ucieplenie, doznajemy uczucia
swe˛dzenia i bolesności (patrz kolorowa wklejka, Fotografia 1). Moga˛ być
dostrzegalne drobne pe˛cherzyki wielkości łebka od szpilki zawieraja˛ce
wodnisty płyn. W przypadku rozdrapania powierzchnia skóry łatwo ulega
pe˛knie˛ciom, którym towarzysza˛ sa˛czenie sie˛ płynnej zawartości, pokrwawianie i tworzenie sie˛ krost. W cia˛gu około tygodnia sytuacja może sie˛
wyklarować, po okresie nadmiernej suchości skóry i marszczenia sie˛ jej
łuszcza˛cej powierzchni. Jeżeli egzema trwa dłuższy czas, a dotknie˛te
zmianami chorobowymi miejsca były rozdrapywane lub pocierane, staja˛ sie˛
one ciemniejsze, wysuszone i pogrubiałe, uwydatnia sie˛ na nich naturalna
rzeźba skóry i pogłe˛biaja˛fałdy skórne (patrz kolorowa wklejka, Fotografia 2).
Jakie sa˛ zewne˛trzne objawy egzemy...
17
Stan taki określamy mianem egzemy przewlekłej, a proces zmiany wygla˛du
skóry — przypomina starczy wygla˛d skóry — nosi nazwe˛ lichenizacji.
Skóra ulega pogrubieniu, ponieważ w ten sposób zapobiega uszkodzeniom
wynikaja˛cym z powtarzaja˛cego sie˛ jej pocierania — tak jak w sytuacji
noszenia zbyt ciasnego obuwia powoduja˛cego powstawanie odcisków
i zgrubień skóry oraz obszarów jej zrogowacenia.
Brzegi obszarów zmian obje˛tych egzema˛ zazwyczaj nie sa˛ wyraźnie odgraniczone i trudno jest stwierdzić dokładnie, w którym miejscu znajduje
sie˛ obszar skóry zmieniony chorobowo, a w którym pozostaje ona prawidłowa. Dotyczy to w szczególności egzemy atopowej (patrz Rozdział 2),
w przypadku której generalnie wysuszona jest cała skóra. Najbardziej
dostrzegalne jest to u osób maja˛cych ciemna˛ karnacje˛ skóry, uste˛puje
stopniowo wraz z uste˛powaniem egzemy.
Ważne
E g z e m a o s t r a — stan egzemy krótko po rozpocze˛ciu sie˛ choroby lub jej
nasileniu (od kilku godzin lub dni). Skóra jest nadmiernie ucieplona, zaczerwieniona, swe˛dza˛ca i bolesna, wymienionym objawom towarzyszy obrze˛k.
E g z e m a p r z e w l e k ł a — egzema utrzymuja˛ca sie˛ przez dłuższy czas (od
tygodni lub miesie˛cy) i podlegaja˛ca cia˛głemu rozdrapywaniu. Skóra wygla˛da na
pogrubiona˛, pomarszczona˛i złuszczona˛, objawom tym towarzyszy poczucie jej
wysuszenia, swe˛dzenie i bolesność.
Nasza rodzina pochodzi z Indii. U mojej ośmioletniej córki wyste˛puja˛
na policzkach plamy egzemy o bladawym zabarwieniu. Obawiam sie˛, że
maja˛ one trwały charakter i że powstały w zwia˛zku z leczeniem tej
choroby. Co moge˛ zrobić, aby z powrotem przywrócić skórze właściwy
kolor?
Egzema nie powoduje powstania trwałych blizn lub uszkodzenia skóry.
Osoby posiadaja˛ce naturalnie ciemna˛ karnacje˛ skóry cze˛sto spostrzegaja˛,
iż dotknie˛te egzema˛ obszary staja˛ sie˛ bledsze lub ciemniejsze niż otaczaja˛ca je skóra. Blade plamy na obszarze policzków u dzieci wyste˛puja˛ cze˛sto,
dermatolodzy nazywaja˛ taki przebieg egzemy łupieżem białym. Jest on
spowodowany tym, że komórki pigmentu znajduja˛ sie˛ w stanie spoczynku i wytwarzaja˛ mniejsza˛ ilość melaniny. Stan ten uste˛puje samoistnie
18
Skóra prawidłowa a egzema
w okresie dojrzewania, kiedy to skóra dziecka uzyskuje obfitsza˛ powłoke˛
tłuszczowa˛. Pomóc moga˛ środki nawilżaja˛ce i łagodnie działaja˛ce kremy
steroidowe. Prosze˛ spróbować sie˛ tym nie martwić, ponieważ emocje moga˛
udzielić sie˛ Pani córce. Tego stanu chorobowego nie powinno sie˛ mylić
z bielactwem, w którym utrata pigmentu wykazuje tendencje˛ długotrwała˛.
W jaki sposób rozpoznaje sie˛
egzeme˛?
Diagnozy egzemy lub też zapalenia skóry lekarz zazwyczaj dokonuje,
wypytuja˛c pacjenta o wszelkie detale dotycza˛ce charakteru zmian skórnych
oraz dokładnie badaja˛c skóre˛. W rzadkich przypadkach pomocne może
okazać sie˛ pobranie niewielkich próbek — wycinków skóry dotknie˛tej
zmianami chorobowymi (biopsja skóry) — w celu dokonania analizy
mikroskopowej, jednak dokonuje sie˛ tego głównie po to, by wykluczyć inne
schorzenia. Zwykle wystarczaja˛ce jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem (lub też jego rodzicami) i zbadanie skóry. Zdiagnozowanie egzemy jest
relatywnie proste. Wie˛kszym wyzwaniem jest znalezienie czasu na przedyskutowanie przyczyn oraz czynników wyzwalaja˛cych egzeme˛, różnego
rodzaju sposobów terapii i ich skutecznego zastosowania, jak również
wyjaśnienie osobie dotknie˛tej schorzeniem i jej rodzinie wpływu dolegliwości na ich życie.
Moje doświadczenia
Kiedy odkryłem swe˛dza˛ca˛ wysypke˛ na twarzy i pokrywaja˛ce owłosiona˛ skóre˛
głowy łuski, lekarz po prostu spojrzał na moja˛ skóre˛ i stwierdził, że to egzema
wywołana przez stres. Pracowałem pod ogromnym napie˛ciem, lecz myślałem
raczej o wykonaniu badania krwi w celu stwierdzenia obecności jakichś
problemów zwia˛zanych z narza˛dami wewne˛trznymi lub niedoborem witamin.
Lekarz powiedział, iż nie jest to konieczne i zapisał kremy i szampon. Okazały sie˛
skuteczne, choć gdy przestałem je stosować, wysypka pojawiła sie˛ ponownie.
Poprosiłem lekarza o udzielenie mi obszerniejszych informacji na temat egzemy
W jaki sposób rozpoznaje sie˛ egzeme˛?
19
i wtedy wyjaśnił mi on, że mam endogenny czy też konstytucjonalny typ tego
schorzenia, nazywany egzema˛ łojotokowa˛, który można kontrolować, lecz
którego nie da sie˛ leczyć. Uspokajał mnie, że nie ma to nic wspólnego z rodzajem
spożywanego pożywienia i że ten rodzaj schorzenia wyste˛puje dość powszechnie
u zdrowych dorosłych osób. Przyzwyczaiłem sie˛ już do stosowania zaleconej
terapii i zyskałem głe˛bsze przekonanie, że jestem w stanie lepiej kontrolować
u siebie te˛ skórna˛ przypadłość.
Egzema wyste˛puja˛ca w wieku dziecie˛cym jest generalnie typem egzemy
konstytucjonalnej czy też endogennej, a wie˛c testy alergiczne maja˛ ograniczone znaczenie i nie ma konieczności ich rutynowego wykonywania.
Egzema obejmuja˛ca obszar twarzy lub dłoni i rozpoczynaja˛ca sie˛ w okresie
dorosłym może stanowić postać egzemy kontaktowej, konieczne może
wówczas okazać sie˛ wykonanie testów skórnych z użyciem metody paskowej, ma to na celu upewnienie sie˛, czy osoba chora nie wykazuje alergii na
kosmetyki czy przybory toaletowe (patrz Rozdział 5). W przypadku egzemy badanie krwi nie jest zazwyczaj wymagane, ponieważ choroba nie jest
wywoływana przez niedobory pokarmowe czy schorzenia wewne˛trzne.
Moje doświadczenia
Opieka nad dzieckiem cierpia˛cym na egzeme˛ jest frustruja˛ca. Jedna˛ z najgorszych
rzeczy jest przygla˛danie sie˛ z bezsilnościa˛, jak rozdrapuje ono skóre˛ do krwi, co
powoduje trudności ze snem, nie tylko dziecka, lecz także całej rodziny. Jednego
dnia schorzenie uste˛puje, po czym naste˛pnego nasila sie˛ bez widocznej przyczyny.
Czuje˛ sie˛ odpowiedzialna za te˛ sytuacje˛ i jej winna, brak skutecznej terapii złości
mnie i stresuje. Tak wiele słyszymy o poste˛pach w medycynie, nawet o lekach na
raka. I pomyśleć, że już dawno powinni byli znaleźć jakiś skuteczny lek na coś tak
nieskomplikowanego jak schorzenie skóry. Gdy staniesz twarza˛ w twarz z przewlekłym stanem, jakim jest egzema, czujesz frustracje˛ i jest to zrozumiałe. Fakt, iż
współczesna nauka umożliwiła wysyłanie rakiet kosmicznych, a wcia˛ż jeszcze nie
rozwikłała przyczyn powstawania chorób, ani nie zdołała odkryć odpowiednich
lekarstw na wiele z nich, stanowi dowód na złożoność ludzkiego organizmu. Skóra
posiada ekstremalnie aktywny układ immunologiczny, który znajduje sie˛ w stanie
,,podwyższonej gotowości’’ w zakresie wykrywania infekcji i ochrony przed nimi.
W przypadku egzemy jest on stale nadmiernie aktywny. Choroby skóry sa˛ po
prostu tak samo złożone jak choroby serca czy płuc i niestety wcia˛ż jeszcze
w przypadku wie˛kszości osób cierpia˛cych z powodu egzemy nie jest doste˛pna
20
Skóra prawidłowa a egzema
terapia zapewniaja˛ca trwałe wyniki. Jednak istnieje wiele różnych rodzajów
leczenia, które zapewniaja˛ lepsza˛ kontrole˛ nad tym schorzeniem i usta˛pienie
objawów. Szeroki wybór doste˛pnych kremów, olejków oraz maści może pocza˛tkowo sprawiać kłopoty, jednak wraz z upływem czasu wie˛kszość chorych ba˛dź też
osób sprawuja˛cych nad nimi opieke˛ nabywa umieje˛tność skutecznego ich
stosowania. Jedynie w przypadku niewielkiego odsetka dzieci i dorosłych
cierpia˛cych na egzeme˛ pojawia sie˛ bardziej nasilona postać tego schorzenia, która
wymaga leczenia prowadzonego w warunkach szpitalnych. Spróbuj zachować
pozytywne nastawienie i dowiedz sie˛ jak najwie˛cej na temat egzemy wyste˛puja˛cej
u Ciebie lub Twojego dziecka. Pomoże Ci to w zachowaniu lepszej kontroli nad
tym schorzeniem, jak również zapewni wie˛ksze umieje˛tności w walce z nim.
Podsumowanie
• Egzema stanowi schorzenie skóry o podłożu zapalnym, powoduje jej
zaczerwienienie, powstawanie obrze˛ku i grudek, naste˛pnie suchość
i łuszczenie sie˛. Towarzyszy temu poczucie nadmiernego ucieplenia,
bolesność i świa˛d.
• Egzeme˛ można w ogólnych zarysach przyporza˛dkować do dwóch grup:
egzemy zewna˛trzpochodnej/kontaktowej oraz endogennej/konstytucjonalnej.
• Nieustanne drapanie powoduje, że skóra staje sie˛ grubsza, jej powierzchnia ulega uszkodzeniom i uwydatnieniu jej naturalnej rzeźby i fałdów, co
wpływa na pogorszenie przebiegu egzemy i utrudnia gojenie.
• Wiele form egzemy konstytucjonalnej przybiera postać przewlekła˛
i nieuleczalna˛, jednak metody skutecznej terapii sa˛szeroko doste˛pne. Aby
móc kontrolować symptomy choroby, trzeba je stosować nieustannie, tak
jak ma to miejsce w przypadku osoby cierpia˛cej na nadciśnienie lub
cukrzyce˛, która przez długi okres musi przyjmować leki, aby likwidować
objawy choroby. Niestety w przypadku wie˛kszości schorzeń skóry
brakuje jednego magicznego środka leczniczego.