Jakość momnitorowania polityk publicznych
advertisement
Program Operacyjny Kapitał Ludzki „Człowiek – najlepsza inwestycja” Sieć podmiotów zaangażowanych w monitorowanie polityk publicznych – cel i rola podmiotów w kreowaniu polityki regionalnej i realizacji jej celów. Monitoring i ewaluacja polityki publicznych. Tworzenie systemu instytucjonalnego wspierającego efektywne prowadzenie polityki regionalnej Sławomir Pastuszka Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Projekt pn.: "Nowa jakość w zakresie monitorowania polityk publicznych w województwie świętokrzyskim" współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Plan prezentacji 1. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 - dokument będący wynikiem wniosków z wdrażania środków Unii Europejskiej. 2. Strategia Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020 jako następstwo strategicznych dokumentów krajowych. 3. Skuteczne i efektywne prowadzenie polityki regionalnej poprzez stworzenie warunków instytucjonalnych dla kształtowania i rozwijania strategicznego myślenia o rozwoju. 4. Sposób realizacji celów KSRR, ze szczególnym uwzględnieniem systemu monitorowania i ewaluacji polityki regionalnej. 2 Uwarunkowania strategiczne krajowej polityki rozwoju Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Strategia UE: Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (MG) Strategia Rozwoju Transportu (MI) Sprawne Państwo (MSWiA) Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego (KPRM) Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi i Rolnictwa (MRiRW) Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego (MKiDN) Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (MG) Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (MRR) Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa RP (PRM/MON) Strategie ponadregionalne Strategie rozwoju województw 3 Kształtowanie polityki spójności po roku 2013 Większa wartość dodana polityki spójności dla Europy (koncentracja tematyczna priorytetów). Lepsze zarządzanie (np. programy rozwoju miast, wzmocnienie partnerstwa). Uproszczony i sprawniejszy system realizacji, m.in. poprawa efektywności sfery finansowania, zarządzania. Poprawa architektury europejskiej polityki spójności interwencji na wszystkie regiony Unii Europejskiej). (zorientowanie Conclusions: the future of Cohesion Policy, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee, the Committee of the Regions and the European Investment Bank, COM(2010)642 final, Brussels 9.11.2010. 4 Strategia UE: Europa 2020 Rozwój inteligentny: i innowacji. rozwój gospodarki opartej na wiedzy Rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. 5 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030 Polska 2030 – Filary rozwoju Cel główny: poprawa jakości życia Polaków mierzona zarówno wskaźnikami jakościowymi, jak i wartością oraz tempem wzrostu PKB w Polsce Obszar konkurencyjności i innowacyjności (modernizacji) Nastawiony na zbudowanie przewag konkurencyjnych kraju opartych o wzrost kapitału ludzkiego, społecznego, relacyjnego, strukturalnego, cyfrowego, co daje w efekcie większą konkurencyjność Obszar równoważenia rozwojowego polskich regionów (dyfuzji) Nastawiony na rozbudzanie potencjału rozwojowego odpowiednich obszarów mechanizmami dyfuzji i absorpcji oraz polityką spójności społecznej, co w efekcie sprzyja zwiększeniu potencjału konkurencyjności kraju Obszar efektywności i sprawności państwa (efektywności) Nastawiony na usprawnienie funkcji państwa, model 4 P: państwo pomocne, przyjazne, partycypacyjne, przejrzyste 6 Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju – SRK 2020 Cel główny Wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. 7 Obszary strategiczne SRK 2020 Sprawne i efektywne państwo - odpowiada mu obszar strategiczny trzeci DSRK. Konkurencyjna gospodarka - odpowiada mu obszar strategiczny pierwszy DSRK. Spójność społeczna i terytorialna - odpowiada mu obszar strategiczny drugi DSRK. 8 Minimalny poziom środków do 2020 (ringfencing) Minimalnie 50% środków EFRR musi zostać przeznaczonych na cele tematyczne 1,2,3,4 Badanie i innowacje; ICT; wzmocnienie konkurencyjności MSP; gospodarka niskoemisyjna Minimalnie 10% FS środków musi zostać przeznaczonych na cel 4 Gospodarka niskowęglowa Minimalnie 20-25% środków EFRR i EFS musi zostać przeznaczonych na cele tematyczne 8,9,10 Promocja zatrudnienia i mobilności pracowników; wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem; inwestycje w edukację, szkolenie, zdobywanie umiejętności i uczenie się przez całe życie Minimalnie 20% środków EFS musi zostać przeznaczonych na cel tematyczny 9 Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem Umowa Partnerstwa, zatwierdzona przez KE 23.05.2014r. 9 Nowy paradygmat polityki regionalnej Przejście od tradycyjnej redystrybucji środków do podejścia zakładającego wzmacnianie i wykorzystanie potencjałów terytorialnych. Odejście od podziału na polityki inter- i intraregionalną, na rzecz jednej, wspólnej polityki określającej w odniesieniu do terytorium cele dla wszystkich podmiotów publicznych. Odejście od modelu krótkoterminowych, odgórnie dystrybuowanych dotacji „dla najmniej uprzywilejowanych obszarów” do modelu długofalowych, zdecentralizowanych polityk rozwojowych adresowanych do wszystkich regionów. Wielosektorowe (horyzontalne) podejście do działań rozwojowych ukierunkowane terytorialnie. Odejście od rozproszonej interwencji do bardziej selektywnych (skoncentrowanych) inwestycji. Zwiększenie roli szczebla regionalnego w uruchamianiu procesów rozwojowych w systemie wieloszczeblowego zarządzania. Zróżnicowane podejście do różnych typów terytoriów (rozumianych funkcjonalnie). 10 Najważniejsze wyzwania polityki regionalnej Lepsze wykorzystanie potencjałów obszarów miejskich najważniejszych dla rozwoju do kreowania wzrostu i zatrudnienia oraz stymulowania rozwoju pozostałych obszarów. Zapewnienie spójności wewnętrznej zróżnicowań przestrzennych. Tworzenie i absorpcja Odpowiedź kraju. Niedopuszczenie do nadmiernych innowacji. na negatywne trendy demograficzne oraz pełniejsze wykorzystanie zasobów pracy. Poprawa jakości zasobów pracy. Odpowiedź na zmiany klimatyczne i zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. Właściwe wykorzystanie zasobów przyrodniczych Zapewnienie odpowiedniej i kulturowych. jakości infrastruktury transportowej i teleinformatycznej. Podwyższenie zdolności instytucjonalnej do zarządzania rozwojem na poziomie krajowym i regionalnym. 11 KSRR - założenia Diagnoza przedstawiona w raporcie Polska 2030 punktem wyjścia dla KSRR. Określa cele polityki rozwoju państwa w układzie terytorialnym oraz zasady realizacji i koordynacji polityk o największym znaczeniu dla osiągania celów terytorialnych w tym polityki rozwoju obszarów wiejskich, polityki miejskiej itp. Oparcie strategii o zmodyfikowany model polaryzacyjno-dyfuzyjny. Skoncentrowanie interwencji polityki regionalnej na wybranych obszarach tematycznych i przestrzennych. 12 Cel strategiczny polityki regionalnej Efektywne wykorzystanie przez regiony ich potencjałów rozwojowych dla osiągnięcia celów rozwoju kraju – wzrostu zatrudnienia i spójności w dłuższym horyzoncie czasu. 13 Triada celów KSRR 2010 - 2020: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów 2. Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych Cel strategiczny 3. Usprawnianie procesów planowania i realizacji polityk publicznych mających wpływ terytorialny Efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych potencjałów rozwojowych 14 Układ celów polityki regionalnej – Cel 1 Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów Cel dotyczy całego obszaru Polski. Koncentruje się na: wykorzystaniu dynamizmu rozwojowego największych ośrodków życia społecznogospodarczego kraju (metropolii) i regionów (stolice województw) dla wspomagania konkurencyjności kraju oraz poszczególnych regionów budowie warunków do tworzenia mechanizmów dyfuzji i absorpcji wzrostu na poziomie europejskim (krajowe obszary metropolitalne – obszary metropolitalne na świecie) krajowym (główne węzły układu osadniczego) regionalnym (najważniejsze ośrodki miejskie – pozostałe obszary) 15 Kierunki działań w ramach celu 1 1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych największych ośrodków wojewódzkich kraju i ich obszarów funkcjonalnych. Warszawa jako główny ośrodek metropolitalny kraju pozostałe ośrodki wojewódzkie 1.2. Tworzenie warunków dla dyfuzji procesów rozwojowych z ośrodków wojewódzkich i ich absorpcji poza miastami wojewódzkimi (poprawa dostępności transportowej wewnątrz regionów, stymulowanie procesów urbanizacyjnych, kreowanie warunków dla lokalizacji inwestycji w miastach subregionalnych i na obszarach wiejskich, efektywne wykorzystanie potencjału specjalizacji terytorialnej – wspieranie klastrów). 16 Kierunki działań w ramach celu 1 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw – działania tematyczne (horyzontalne). rozwój zasobów ludzkich, kapitału intelektualnego i społecznego wsparcie dla lokalizacji inwestycji zewnętrznych, w tym w szczególności zagranicznych zwiększanie możliwości absorpcji rozwiązań innowacyjnych przez przedsiębiorstwa i instytucje regionalne wspieranie rozwoju instytucji otoczenia biznesu zapewnienie stałych dostaw oraz efektywnego wykorzystania energii oraz reagowanie na zmiany klimatyczne wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego współpraca międzynarodowa 17 Cel 1 Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów dyfuzja Zmodyfikowany model polaryzacyjno - dyfuzyjny Polaryzacja rozumiana jako: Koncentracja procesów rozwojowych w podstawowej sieci miast (miasta wojewódzkie główne węzły policentrycznego układu sieci osadniczej) Dyfuzja rozumiana jako: Rozprzestrzenianie się procesów rozwojowych z ww. obszarów na obszary pozostałe (obszary położone poza funkcjonalnymi obszarami miast wojewódzkich, ośrodki subregionalne i lokalne) 18 Cel 2 Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych Cel dotyczy wybranych obszarów zagrożonych marginalizacją, czyli procesem stałego pogarszania się perspektyw rozwojowych bez możliwości ich przezwyciężenia bez zewnętrznego wsparcia dostarczanego z poziomu krajowego lub regionalnego. Obszary te są zbyt odległe od głównych centrów miejskich lub też skala problemów do przezwyciężenia została uznana za zbyt dużą, aby mogły one liczyć na zakładaną na pozostałych obszarach dyfuzję procesów rozwojowych. Obszary te nazwane są obszarami problemowymi - łącznie z ośrodkami metropolitarnymi i pozostałymi miastami wojewódzkimi oraz otaczającymi je obszarami, gdzie zakładana jest dyfuzja procesów rozwojowych, stanowią wspólnie obszary strategicznej interwencji polityki regionalnej państwa (OSI). 19 Cel 2 Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych 2.1. Wzmacnianie spójności w układzie krajowym. 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe. 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze. 2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE. 2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich. 20 2.1.Wzmacnianie spójności w układzie krajowym A. Budowa spójności wewnętrznej na poziomie krajowym wzmacnianie istniejącej sieci miast i wspomaganie urbanizacji, rozwój zasobów ludzkich i kapitału społecznego, rozwój przedsiębiorczości tworzenie infrastrukturalnych i instytucjonalnych warunków do zwiększania poziomu inwestycji i wzrostu wydajności pracy. B. Zróżnicowanie wewnętrzregionalne Zróżnicowanie wewnątrzregionalne rozwoju społeczno-gospodarczego. Iloraz PKB per capita podregionów o najwyższej i najniższej wartości PKB pc w województwie (śr. 2004-2007) 21 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług Działania o charakterze wyrównawczym na rzecz zwiększenia dostępu do usług publicznych służące podniesieniu jakości życia i pracy: usługi edukacyjne i szkoleniowe usługi medyczne usługi komunikacyjne usługi na rzecz ochrony środowiska usługi kulturalne 22 2.3. Rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze Wsparcie kompleksowych działań odbudowujących ich zdolności do rozwoju poprzez przywracanie starych lub nadawanie im nowych funkcji społeczno-gospodarczych oraz wspomaganie realizacji kompleksowych programów rewitalizacji. Problem dotyczy w największym stopniu niektórych obszarów na Górnym Śląsku, Szczecina oraz dzielnic w niektórych miastach, w których zachodzą procesy segregacji przestrzennej Najważniejsze działania: Wsparcie kapitału ludzkiego Modernizacja struktury gospodarczej Poprawa jakości infrastruktury technicznej Rozwój obiektów użyteczności publicznej Wsparcie programów rewitalizacyjnych 23 2.4. Wsparcie obszarów przygranicznych Na obszarach przygranicznych, szczególnie na zewnętrznych granicach UE, celem jest wzajemne zwiększanie dostępności tych obszarów w relacjach krajowych i międzynarodowych oraz pobudzanie endogenicznego rozwoju z wykorzystaniem możliwości jakie oferuje współpraca transgraniczna Najważniejsze działania: Wzmacnianie subregionalnych ośrodków miejskich, w tym przedzielonych granicą państwa, które mogłyby stać się centrami życia gospodarczego i kulturowego dla terenów po obu stronach granicy (szczególnie dla obszarów przygranicznych położonych w pobliżu wewnętrznych granic UE) Przedsięwzięcia na rzecz rozwoju wielopłaszczyznowej współpracy transgranicznej na poziomie lokalnym Specjalne przedsięwzięcia dotyczące rozwoju zasobów ludzkich i kapitału społecznego 24 2.5. Poprawa dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich o najniższej dostępności Najważniejsze działania: Zwiększanie dostępności do regionalnych centrów rozwoju Rozbudowa i modernizacja infrastruktury transportowej – drogowej i kolejowej Polepszanie jakości systemów i środków przewozu zbiorowego 25 Cel 3 Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie 3.1. Wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki regionalnej. 3.2. Poprawa jakości zarządzania politykami publicznymi, w tym ich właściwe ukierunkowanie terytorialne. 3.3. Przebudowa i wzmocnienie koordynacji w systemie wieloszczeblowego zarządzania. 3.4. Wspomaganie budowy kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego w oparciu o sieci współpracy między różnymi aktorami polityki. 26 3.1. Wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki regionalnej Wzmocnienie roli, działającego od kwietnia 2009r., Komitetu Koordynacyjnego ds. Polityki Rozwoju, strategiczne forum refleksji rządu nad polityką rozwoju, w tym polityką regionalną. Krajowe Forum Terytorialne (instrument dyskusji strategicznej o strategicznych kierunkach i formach rozwoju regionalnego oraz wymiaru przestrzennego polityki rozwoju między różnymi podmiotami publicznymi i niepublicznymi zaangażowanymi w działania na rzecz rozwoju). Raporty dotyczące polityki regionalnej. • Raporty roczne nt. polityki regionalnej i przestrzennej • Raport strategiczny dot. wyzwań, nowych uwarunkowań i trendów regionalnych i przestrzennych – co 3 lata Ścisłe powiązanie strategii rozwoju województwa ze strategiami sektorowymi (np. innowacji, polityki społecznej, transportu). 27 3.2. Poprawa jakości zarządzania politykami publicznymi, w tym ich właściwe ukierunkowanie terytorialne Włączenie polityki regionalnej w krajowy system strategicznego zarządzania rozwojem (standardy metodologiczne opracowania dokumentów strategicznych, uporządkowanie terminologii związanej z polityką rozwoju, wypracowanie jednolitego systemu wskaźników kluczowych, niezbędnych dla monitorowania rozwoju) Ściślejsze powiązanie procesów programowania i realizacji działań rozwojowych w ramach różnych polityk, w tym przestrzennej. Warunkowość przekazywania środków finansowych (uzależnienie przekazywania środków od osiągania założonych efektów rzeczowych w określonym czasie). Szersze niż dotychczas wykorzystywanie rezerw efektywnościowych (premiowanie tych podmiotów, które są najbardziej skuteczne e osiąganiu celów rozwojowych). Obserwatorium krajowe i obserwatoria regionalne (monitorowanie polityki regionalnej z wykorzystaniem doświadczeń polityki spójności). Certyfikacja (potwierdzenie wspólnych standardów funkcjonowania i świadczonych usług) instytucji wdrożeniowych odpowiedzialnych za wdrażanie działań rozwojowych 28 w odniesieniu do terytorium. 3.3. Poprawa jakości zarządzania politykami publicznymi, w tym ich właściwe ukierunkowanie terytorialne Zapewnienie skutecznej koordynacji zarówno w układzie pionowym (polityka regionalna) jak i poziomym (działania realizowane przez różne podmioty) Wzmocnienie roli MRR w systemie planowania realizacji polityk publicznych i polityk regulacyjnych, tj. pomocy publicznej i zamówień publicznych (we współpracy z innymi ministerstwami, UOKiK, UZP oraz KE). Umowa o charakterze cywilno-prawnym (Kontrakt terytorialny obejmujący uzgodnione przez rząd i samorząd wojewódzki najważniejsze cele i priorytety z punktu widzenia polityki rozwoju regionalnego). 29 3.4. Budowanie kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego w oparciu o sieci współpracy między rożnymi aktorami polityki regionalnej Zmiana roli samorządu województwa z „szafarza darów” na uznany przez kompetencje, a nie rozporządzane środki czy regulacje prawne, węzeł sieci powiązań społecznych, obejmującej wszystkie instytucje i całe społeczeństwo regionalne. Tworzenie formalnych i nieformalnych powiązań między rożnymi podmiotami zaangażowanymi w działania na rzecz rozwoju na poziomie krajowym i regionalnym Udostępnianie wyników badań ewaluacyjnych (organizacja spotkań i dyskusji, prowadzenie bazy wiedzy, podręczniki, itp.) oraz upowszechnienie dorobku ekspertów, praktyków i instytucji naukowych, opracowanie katalogu dobrych praktyk oraz udostępnianie portalu integrującego tematykę i narzędzia służącego prowadzeniu skutecznych i efektywnych działań rozwojowych. Realizacja programu przygotowania administracji publicznej do kształtowania i prowadzenia polityki zarządzania rozwojem (realizacja procesu edukacyjnego i szkoleniowego administracji w zakresie zarządzania rozwojem poprzez rozwijanie wiedzy, umiejętności i postaw urzędników na wszystkich szczeblach zarządzania rozwojem. 30 Ramy finansowe KSRR - I etap – do roku 2013 Główne źródła finansowania polityki regionalnej: Środki UE w ramach polityki spójności (67,3 mld euro) oraz współfinansowanie krajowe (18,3 mld euro) Środki dla Polski na realizacje celów określonych terytorialnie - np. wsparcie obszarów wiejskich (17,1 mld euro) Inne wspólnotowe środki budżetowe (7PR, TEN, programy z dziedziny edukacji, młodzieży, kultury i sektora audiowizualnego) Inne środki finansowe ze źródeł zagranicznych, w tym kredytów z EBI (10 mld euro) Wspólnotowe inicjatywy JEREMIE - ułatwiania dostępu do kapitału dla mikro oraz małych i średnich przedsiębiorstw (mikrokredyty, kapitał podwyższonego ryzyka, kredyty i gwarancje) JESSICA - wsparcie inwestycji służących zapewnieniu zrównoważonego rozwoju na obszarach miejskich JASMINE - dostarczenie pomocy technicznej instytucjom udzielającym mikrokredytów, JASPERS - zapewnieniu wsparcia technicznego w przygotowaniu inwestycji infrastrukturalnych w sektorze transportu i środowiska. ELENA - pomoc techniczna w przygotowaniu projektów inwestycyjnych z zakresu efektywności energetycznej i pozyskiwania energii z OZE. Uwolnienie ok. 3-5 mld złotych w skali roku dzięki procesowi terytorializacji 31 Ramy finansowe KSRR - II etap – po roku 2013 Suma środków na realizację celów KSRR będzie wynosiła pod koniec roku 2013 nie mniej niż 3% PKB krajowego, w tym: • Wydatki w ramach programów regionalnych oraz programów rozwojowych i operacyjnych dedykowanych realizacji celów KSRR Zwiększenie zaangażowania środków publicznych w realizację polityki regionalnej Programy regionalne - 70% środków publicznych (budżet państwa, w tym jst, środki UE) Programy krajowe - 20% ogólnej puli środków Rezerwy efektywnościowe • Wyniosą łącznie 10% całej alokacji na realizację KSRR • Uruchamiane przez MRR raz na trzy lata na podstawie wyników postępu realizacji i osiągania założonych w Kontraktach terytorialnych wskaźników 32 Strategia Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020 Wizja strategii: Świętokrzyskie – Region zasobny w kapitał i gotowy na wyzwania Misja strategii: Pragmatyczne dążenie do najpełniejszego i innowacyjnego wykorzystania przewag i szans, odwrócenie niekorzystnych tendencji demograficznych oraz podniesienie jakości życia mieszkańców przy jednoczesnej dbałości o stan środowiska Cel strategiczny 1 Cel strategiczny 2 Cel strategiczny 3 Cel strategiczny 4 Cel strategiczny 5 Cel strategiczny 6 Koncentracja na budowie infrastruktury regionalnej Koncentracja na kluczowych gałęziach i branżach dla rozwoju gospodarczego Regionu Koncentracja na budowie kapitału ludzkiego i bazy dla innowacyjnej gospodarki Regionu Koncentracja na zwiększeniu roli ośrodków miejskich w stymulowaniu rozwoju gospodarczego Regionu Koncentracja na rozwoju obszarów wiejskich Koncentracja na ekologicznych aspektach rozwoju Regionu 33 Koncentracja na poprawie infrastruktury regionalnej 1. Poprawa infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej, czyli bliżej siebie i świata. • 2. Poprawa infrastruktury społecznej i usług publicznych, czyli wzrost kapitału społecznego, wsparcie zatrudnienia i wyższa jakości życia w Regionie. • 3. Skomunikowanie regionu z aglomeracjami: Warszawy, Krakowa, Katowic, Łodzi oraz z Lublinem i Rzeszowem Działania w obszarze pracy, kultury, edukacji, bezpieczeństwa społecznego oraz komunikacji społecznej Rozwój harmonijny i ład przestrzenny, czyli nie zapominajmy o tym co już jest. 34 Koncentracja na kluczowych gałęziach i branżach dla rozwoju gospodarczego Regionu 1. Cenna spuścizna - ugruntowanie pozycji przemysłu i budownictwa w Regionie. • Wspieranie innowacyjnych rozwiązań w charakterystycznych gałęziach dla gospodarki regionu jak m.in. przemysł: metalurgiczny, maszynowy, motoryzacyjny, odlewniczy, wydobywczy i przeróbki surowców skalnych 2. Targi Kielce bramą łączącą Świętokrzyskie ze światem – rozwój przemysłu spotkań. 3. Ekologiczna żywność czyli zaspokajanie rosnącego popytu na tradycję. • 4. Pakietyzacja i komercjalizacja produktu turystycznego, czyli rynkowa gra zespołowa. • 5. Podnoszenie konkurencyjności i producentów branży warzywniczo-sadowniczej Pakietyzacja oferty turystycznej uwzględniająca elementy kulturowe, uzdrowiskowe, przyrodnicze, historyczne i kulinarne; rozwój turystyki i kulturowej, edukacyjnej, geologicznej, rodzinnej, sportowej, wypoczynkowej, alternatywnej tzw. „zielonej turystyki” Specjalizacje przyszłości, czyli rozwój branż, które zostaną zidentyfikowane jako rzeczywiście perspektywiczne. 35 Koncentracja na budowie kapitału ludzkiego i bazy dla innowacyjnej gospodarki Regionu 1. Sprzyjanie kumulowaniu kapitału ludzkiego, czyli zdrowi, kreatywni i wykształceni ludzie jako podstawa myślenia o pomyślnej przyszłości. • Działania kierowane przede wszystkim do rodzin, uwzględniające m.in. tworzenie nowych oraz wsparcie istniejących miejsc pracy, poprawę systemu edukacji i opieki nad dziećmi oraz rozwój usług dla osób starszych 2. Usprawnianie i rozwój Regionalnego Systemu Innowacji, czyli potrzeba wzmocnienia istniejącego fundamentu dla przepływu i wykorzystania wiedzy. 3. Tworzenie sprzyjających warunków dla przedsiębiorczości, w tym przede wszystkim sektora MŚP, czyli dla podmiotów, które finalnie decydują o innowacyjności. 36 Koncentracja na zwiększeniu roli ośrodków miejskich w stymulowaniu rozwoju gospodarczego Regionu 1. Kielecki Obszar Funkcjonalny jako ważny stymulator rozwoju całego Regionu. • 2. Usprawnienie systemu komunikacji publicznej wewnątrz KOF, wspieranie rewitalizacji miasta; wspieranie dużych imprez kulturalnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym Ośrodki miejskie jako subregionalne i lokalne bieguny wzrostu. • m.in. wzrost poziomu usług publicznych i komunalnych, rozwój szkolnictwa, rozwój infrastruktury ICT 37 Koncentracja na rozwoju obszarów wiejskich 1. Rozwój usług publicznych. • 2. Rozwój nowoczesnego rolnictwa. • 3. Medycznych, edukacyjnych, sportowo-rekreacyjnych m.in. tworzenie silnych towarowych gospodarstw rolnych, wspieranie powiązań kooperacyjnych między producentami rolnymi, rozwój instytucji wspomagających producentów rolnych, wsparcie specjalizacji w głównych branżach rolnictwa, w tym przede wszystkim produkcji żywności ekologicznej Rozwój funkcji pozarolniczych. • m.in. rozwój przetwórstwa spożywczego, agroturystyki, wsparcie przekwalifikowania siły roboczej, wsparcie inwestycji w odnawialne źródła energii - biomasa 38 Koncentracja na ekologicznych aspektach rozwoju Regionu 1. Energia versus emisja, czyli próba rozwiązania dylematu, jak nie szkodzić jednocześnie środowisku i gospodarce. • 2. Inżynieria środowiska, czyli dokończenie infrastruktury komunalnej oraz efektywne wykorzystanie zlewni Wisły. • 3. m.in. budowa nowych oraz modernizacja i rozbudowa istniejących oczyszczalni ścieków oraz systemów zbiorczej kanalizacji sanitarnej i deszczowej Adaptacja do zmian klimatycznych – przeciwdziałanie zagrożeniom powodziowym i suszy, a także innym klęskom żywiołowym. • 4. m.in. inwestycje modernizacyjne zmniejszające awaryjności systemów, wprowadzenie energooszczędnych technologii, wykorzystanie lokalnych źródeł energii odnawialnej, wspieranie działalności badawczo – rozwojowej m.in. rozbudowa i modernizacja infrastruktury chroniącej przed powodziami w dorzeczu Wisły Ochrona cennych zasobów przyrodniczych. • ochrona rzek, obszarów uzdrowiskowych, powierzchni leśnych 39 Inteligentne specjalizacje województwa świętokrzyskiego 1. Zasobooszczędne budownictwo. 2. Przemysł metalowo-odlewniczy. 3. Turystyka zdrowotna i prozdrowotna . 4. Nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo spożywcze. 5. Technologie informacyjno-komunikacyjne. 6. Zrównoważony rozwój energetyczny. 7. Branża targowo-kongresowa. 40 System realizacji KSRR, Instytucje wdrożeniowe KSRR Komisja Europejska. • Przygotowywanie, we współpracy z państwem członkowskim, dokumentów niezbędnych do wdrażania europejskiej polityki spójności w Polsce Prezes RM/Rada Ministrów/Kancelaria Prezesa RM. • Bezpośredni nadzór nad zarządzaniem rozwojem kraju, w tym polityką regionalną, i zapewnieniem koordynacji działań ukierunkowanych terytorialnie (kierowanie pracami Komitetu Koordynacyjnego) • Podejmowanie najważniejszych decyzji w zakresie zarządzania strategicznego oraz zatwierdzanie celów strategicznych państwa Minister Rozwoju Regionalnego. • Tworzenie podstaw prawnych, metodologicznych i organizacyjnych oraz instytucjonalnych do prowadzenia polityki regionalnej (meta-governance), • Programowanie i realizacja na poziomie krajowym działań rozwojowych, • Koordynowanie działań rozwojowych mających istotny wpływ terytorialny (kontrakt terytorialny) • Nadzór nad monitorowaniem i ewaluacją działań rozwojowych 41 System realizacji KSRR, instytucje wdrożeniowe KSRR Ministerstwa. • Planowanie i realizacja działań w ramach polityk rozwoju, dla zapewnienia na poziomie krajowym zintegrowanego podejścia do realizacji polityk publicznych (transportowa, rolna, rozwoju obszarów wiejskich, gospodarcza (w tym rozwoju innowacyjności, zatrudnienia oraz edukacyjna) mających oddziaływanie terytorialne Wojewoda. • Wspomaga koordynację działań administracji rządowej ukierunkowanych terytorialnie na poziomie województwa • Wojewodzie, jako organowi pełniącemu funkcje kontrolno-nadzorcze zgodnie z ustawowymi kompetencjami, może być powierzone zadanie przeprowadzania kontroli w zakresie prawidłowego wykorzystania środków finansowych pochodzących z budżetu państwa 42 System realizacji KSRR, instytucje wdrożeniowe KSRR Samorządy Województw. • Programowanie i zarządzanie procesami rozwoju na poziomie regionalnym • Budowanie sieci współpracy na szczeblu regionalnym (Regionalne Forum Terytorialne) • Koordynowanie działań rozwojowych realizowanych na terenie województwa (udział w pracach Komitetu koordynacyjnego i komitetów monitorujących) • Nadzór nad przebiegiem procesów realizacji polityki regionalnej na terenie województwa Samorządy lokalne. • Uczestnictwo w konsultacjach dokumentów strategicznych i wdrożeniowych lub • Współpraca w procesach programowania rozwoju regionalnego (komitety monitorujące, KFT, RFT) • Wspieranie inicjatywy służące rozwojowi regionalnemu na szczeblu lokalnym 43 System realizacji KSRR, instytucje wdrożeniowe KSRR Partnerzy (przedstawiciele organizacji społeczno-gospodarczych, stowarzyszeń i organizacji pozarządowych, uczelni, ośrodków badawczych, podmiotów prywatnych) działający na rzecz rozwoju regionalnego. • Współuczestnictwo w tworzeniu zasad leżących u podstaw polityki regionalnej oraz w wyznaczaniu celów i kierunków rozwoju regionalnego • Udział w procesach realizacji (monitorowanie, ewaluacja, komunikacja i promocja) polityki rozwoju • Udział na podstawie porozumienia lub umowy z samorządem województwa we wdrażaniu polityki rozwoju 44 System realizacji KSRR, Kontrakt wojewódzki Umowa między głównymi aktorami polityki regionalnej działającymi dla osiągania określonych w nim celów (rząd, samorząd, ale umożliwia włączenie się innych podmiotów publicznych). Ramy czasowe kontraktu obejmują co najmniej 3 lata. Obejmuje przedsięwzięcia priorytetowe rozumiane jako najważniejsze z punktu widzenia rządu i samorządów województw działania, które mają istotne znaczenie rozwojowe dla regionu. Cele Kontraktu określane są szczegółowo dla różnych terytoriów, a na ich podstawie zadania i obowiązki stron oraz odpowiedzialność za osiąganie w/w celów. Kontrakt określa wartość wskaźników rozwoju pozwalających ocenić skuteczność i efektywność jego implementacji. 45 System realizacji KSRR, Zintegrowane Inwestycje Terytorialne ZIT to narzędzie realizowane przede wszystkim na terenie miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych. Ponadto, zarząd województwa będzie mógł zdecydować o finansowaniu ZIT w mniejszych ośrodkach – tzw. miastach regionalnych i subregionalnych oraz na obszarach powiązanych z nimi funkcjonalnie. Samorządy chcące realizować ZIT są zobligowane do zawiązania zinstytucjonalizowanej formy partnerstwa (np. Kielecki Obszar Funkcjonalny) i przygotowania wspólnej Strategii ZIT. Znajdą się w niej m.in. najważniejsze cele i przedsięwzięcia przewidziane do realizacji. Dofinansowane projekty nie będą mogły być oderwanymi od siebie, punktowymi inwestycjami. Władze niższego szczebla niż regionalny, znając dobrze lokalne uwarunkowania, najlepiej przygotują projekty wzajemnie powiązane i komplementarne (multimodalny transport zbiorowy, systemy kierowania ruchem, rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskiego obszaru funkcjonalnego, poprawa infrastruktury naukowej, gospodarczej, turystycznej, kultury, poprawa stanu środowiska, wzmacnianie IOB, rozwój instytucji edukacyjnych, rozwój wysokowykwalifikowanych zasobów pracy) 46 System monitorowania i ewaluacji polityki regionalnej. Obserwatoria rozwoju regionalnego. Prowadzenie bieżących analiz i ewaluacji polityk publicznych na podstawie porównywalnych i agregowanych danych. Prowadzenie badań i analiz strategicznych dotyczących aktualnej sytuacji, trendów rozwojowych i prognozowania zmian społeczno-gospodarczych zachodzących w regionach. Prowadzenie prac diagnostycznych na potrzeby działalności operacyjnej i planowania strategicznego. Dostarczanie informacji dotyczących postępu realizacji polityki regionalnej warunkujących przyznawanie dalszych środków na finansowanie działań rozwojowych. Wspieranie budowy odpowiedniego systemu monitorowania interwencji publicznych ukierunkowanych terytorialnie poprzez: • tworzenie elastycznego systemu pozyskiwania danych, dającego możliwość szybkiego reagowania na zmieniające się warunki makroekonomiczne • wypracowywanie standardów wymiany danych do wykorzystania przez rząd i samorządy pozwalającego agregować porównywalne dane dla informowania społeczeństwa o zmianach w sposób transparenty 47 System monitorowania i ewaluacji polityki regionalnej Raport dotyczący polityki regionalnej. Roczny raport rozwoju społeczno-gospodarczym, regionalnym przestrzennym jest elementem systemu raportowania przebiegu realizacji polityki regionalnej w regionie. Raport jest podstawą dyskusji na temat efektywności polityki regionalnej oraz do podejmowania działań operacyjnych w obszarze koordynacji i realizacji polityki regionalnej. Baza wskaźników rozwoju. Umożliwia monitorowanie sytuacji społecznej i gospodarczej oraz efektów realizacji polityk rozwojowych na poszczególne terytoria: regiony, subregiony, rożne typy obszarów wiejskich, obszary miejskie. 48 Wskaźniki monitorowania KSRR Nazwa wskaźnika Jednostka miary Źródło zł, % GUS Wskaźnik realnego wzrostu dochodów do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych % GUS Struktura wartości dodanej brutto według rodzajów działalności (rolnictwo, przemysł i budownictwo, usługi, w tym rynkowe) % GUS Nakłady ogółem na B+R w relacji do PKB, w tym ponoszone przez sektor przedsiębiorstw % GUS Wydajność pracy (wartość dodana brutto na 1 pracującego) ogółem i według rodzajów działalności (rolnictwo, przemysł i budownictwo, usługi, w tym rynkowe) tys. zł GUS Wzrost PKB per capita (w cenach bieżących), Polska=100 zmiana wartości bezwzględnej oraz wskaźnika relacji wartości w danym województwie do średniej wartości w kraju w ciągu ostatnich 3 i 5 lat 49 Wskaźniki monitorowania KSRR Nazwa wskaźnika Jednostka miary Źródło % GUS, BAEL, Eurostat Struktura pracujących wg rodzajów działalności (rolnictwo, przemysł i budownictwo, usługi, w tym rynkowe) % GUS, BAEL Stopa bezrobocia wg BAEL % GUS, BAEL Zatrudnienie Wskaźnik zatrudnienia (liczba pracujących w wieku 18-59/64 lata w %ogólnej liczby ludności w tym wieku) - w tym wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 55-64 lata 50 Wskaźniki monitorowania KSRR Nazwa wskaźnika Jednostka miary Źródło PKB per capita (w PPS) UE-27=100 % GUS, Eurostat PKB per capita województw Polski wschodniej (w cenach bieżących)Polska=100 % GUS Przeciętny miesięczny dochód do dyspozycji na 1 osobę w gospodarstwach domowych zł GUS Udział ludności w wieku 15-64 z wykształceniem wyższym w ludności w tym wieku ogółem % GUS Spójność różnica w stosunku do średniej krajowej Wskaźnik zagrożenia ubóstwem relatywnym po uwzględnieniu w dochodach transferów społecznych punkty procentowe % GUS 51 System monitorowania i ewaluacji polityki regionalnej Jednostki ewaluacyjne na poziomie krajowym i regionalnym. Realizacja badań ewaluacyjnych oceniających efekty terytorialne prowadzonych polityk publicznych oraz dostarczających rekomendacji dla władz krajowych i regionalnych Ścisła współpraca z systemem obserwatoriów polityk publicznych w celu zapewnienia komplementarności i spójności podejmowanych działań w obszarze ewaluacji Instytucje wdrożeniowe KSRR. Możliwość przekazania części zadań podmiotom, takim jak agencje rozwoju regionalnego, urzędy pracy, lub instytucje spoza sektora publicznego, po uprzedniej ich certyfikacji przez właściwy urząd marszałkowski we współpracy z MRR Chodzi o realizację przedsięwzięć zintegrowanych (np. łączących interwencję EFRR i EFS), o skomplikowanym charakterze (np. wymagające łączenia nauki z biznesem, rewitalizacji itp.) 52 Bibliografia Ustawa z 6 grudnia 2006r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Dz. U. 2006 Nr 227 poz. 1658 z późn, zm. Ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (Dz.U. 2008 nr 216 poz. 1370. Ustawa o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020, dokument przyjęty przez Radę Ministrów 08 maja 2014r. Conclusions: the future of Cohesion Policy, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee, the Committee of the Regions and the European Investment Bank, COM(2010)642 final, Brussels 9.11.2010. Długookresowa strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Warszawa 11 stycznia 2013r. Komunikat Komisji. Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Komisja Europejska. Bruksela, KOM (2010) 2020 wersja ostateczna, 3 marzec 2010 r. 53 Bibliografia Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 przyjęta przez Radę Ministrów 16 marca 2012 r. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie” (KSRR), przyjęta przez Radę Ministrów13 lipca 2010 r. Słownik Rozwoju Regionalnego, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2001. Strategia Rozwoju Kraju 2020 – Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo przyjętej przez Radę Ministrów 25 września 2012 r. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, przyjęta przez Radę Ministrów 11 lipca 2013r. Strategia rozwoju województwa świętokrzyskiego do 2020, Kielce lipiec 2013, przyjęta przez Sejmik Województwa Świętokrzyskiego w dniu 16.07.2013r. Umowa Partnerstwa, zatwierdzona przez KE 23.05.2014r. Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Polski, GUS i Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2011. 54 Program Operacyjny Kapitał Ludzki „Człowiek – najlepsza inwestycja” Dziękuję za uwagę! Sławomir Pastuszka Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Projekt pn.: "Nowa jakość w zakresie monitorowania polityk publicznych w województwie świętokrzyskim" współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
