zjawisko prostytytucji wsrod osob nieletnich
advertisement
1 Szkoła Policji w Katowicach Zjawisko prostytucji wśród osób nieletnich Opracowanie: podkom. Marcin Kaszuba asp. szt. Tomasz Sibiela ŁA PO O CJ LI I S ZK Zakład Służby Prewencyjnej Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach 2010 2 Wszelkie prawa zastrzeżone – Szkoła Policji w Katowicach 2010 Książki nie wolno reprodukować (adaptować) ani w całości, ani w części, niezależnie od zastosowanej techniki (druk, fotografia, komputer, kserograf, fonografia itd.), bez pisemnej zgody Wydawcy. Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach 3 Spis treści Wstęp 5 1. Zjawisko prostytucji 6 2. Uwarunkowania i formy zjawiska prostytucji 7 3. Prostytucja nieletnich 13 4. Regulacja prawna – przeciwdziałanie prostytucji 20 5. Rola Policji w zakresie przeciwdziałania prostytucji wśród osób nieletnich 26 6. Organizacje niosące pomoc osobom zajmującym się prostytucją 30 Zakończenie 33 Bibliografia 34 4 5 Wstęp Prostytucja jest poważnym problemem społecznym zwykle traktowanym jako jeden z przejawów patologii społecznej. Głównymi kryteriami zaliczenia jej do kategorii zachowań dewiacyjnych są związki z przestępczością i nadużywaniem alkoholu oraz narkotyków. Zjawisko to uwarunkowane jest różnymi czynnikami: społecznymi, ekonomicznymi, kulturowymi i fizjologicznymi. Prostytucja ma wiele postaci, form oraz swoją „kolorystykę”. Wskazania w tym miejscu wymagają następujące problemy, z którymi, choć nie zawsze w sposób bezpośredni, możemy się zetknąć: korzystanie przez dorosłych z usług prostytutek, funkcjonowanie indywidualnych prostytutek i agencji towarzyskich w blokach mieszkalnych, przypadki prostytuowania się dzieci dla zaspokojenia prostych potrzeb materialnych, zmuszanie dzieci przez rodziców do świadczenia takich usług, prostytuowanie w ramach zależności służbowych lub „otwierania kariery”, usługi seksualne jako forma zapłaty za załatwienie jakiejś sprawy bądź też zapewnienia stabilizacji zawodowej. W niniejszej pracy będziemy chcieli zdefiniować prostytucję oraz scharakteryzować jej istotę. Przedstawimy rodzaje i formy prostytucji a także czynniki sprzyjające wkraczaniu na tę drogę osób nieletnich. Wskażemy regulację prawną tego zjawiska, jak również czynności Policji zmierzające do przeciwdziałania tej patologii. 6 1. Zjawisko prostytucji „Prostytucja – sprzedaż usług seksualnych (głównie: odbywanie stosunków płciowych) za pieniądze lub inne korzyści. Osoba oferująca usługi seksualne nazywana jest prostytutką; termin ten odnosi się również do mężczyzn – >> męska prostytutka<<”1. Termin ten wywodzi się od łacińskiego słowa prostittutio, które oznacza nierząd uprawiany w celu osiągnięcia zysku. Etymologia wskazuje również słowo prastare, czyli stać przed czymś, ofiarować się na sprzedaż. Zgodnie z klasyczną definicją prawa rzymskiego prostytutka to kobieta, która jawnie oddaje się dla zysku pieniężnego większej liczbie mężczyzn bez różnicy i wyboru. Dla określenia tego zjawiska w języku prawniczym używane są pojęcia: „zawodowy nierząd” lub „uprawianie nierządu”2. Należy podkreślić, że prostytucja jest zjawiskiem istniejącym we wszystkich kulturach i wspólnotach. Występuje ono także we wszystkich warstwach społecznych, nie wyłączając tych najwyższych. Obecnie, przy daleko posuniętej swobodzie seksualnej, która w wielu społecznościach jest akceptowana, bardzo trudne do określenia jest pojęcie prostytucji oraz ustalenie kryterium jej rozróżnienia i rozgraniczenia. Są kobiety, których moralność budzi poważne zastrzeżenia czy wręcz publiczne zgorszenie, ale pomimo tego nikt nie nazywa ich prostytutkami. Również kobiety, która zgadza się na stosunek seksualny np. w zamian za sfinansowanie przez partnera pobytu i zabawy w drogim lokalu lub przyjmuje prezenty za swoje usługi nie uznaje się za prostytutkę. Ważne jest tutaj, że zapłata nie została ustalona z góry, jako „cena” za odbycie stosunku seksualnego. Podobnie częsta zmiana partnerów nie czyni z kobiety prostytutki3. Zdaniem Mc Caghy prostytucję określają następujące przesłanki: 1) „Zachowanie, które ma dla klienta znaczenie seksualne. 2) Element transakcji ekonomicznej zapłaty, która jest określona z góry. 1 <http://pl.wikipedia.org/wiki/Prostytucja>. M.W. Poznańska, Prostytucja (w:) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. nauk. T. Pilch, t. 4, Warszawa 2005, s. 995. 3 Tamże. 2 7 3) Uczuciowa obojętność – zachowanie się obojga partnerów zmierza do wymiany usług. Należy dodać, iż istotny jest tu element świadomości prostytutki, że zajmuje się ona odpłatnym świadczeniem usług, ponieważ element ten odróżnia prostytucje od rozwiązłości seksualnej”4. „Termin prostytucja jak się okazuje nie jest łatwy do zdefiniowania. Prostytucja w potocznym rozumieniu jest domeną kobiet, przy istnieniu w małym zakresie prostytucji mężczyzn, gdyż kobieta w odróżnieniu od mężczyzny może uczestniczyć w sposób bierny w wielu aktach seksualnych następujących po sobie. Prostytutka oddaje do dyspozycji (sprzedaje) swoje ciało, by zaspokajać seksualne potrzeby mężczyzn, ograniczone do redukcji napięcia seksualnego bez głębszej więzi uczuciowej, gdy ta więź jest istotną cechą miłości. Dlatego nazwanie prostytucji płatną miłością jest błędem. Prostytucja wg przyjętej oficjalnie definicji posiada następujące cechy: odpłatność w jakiejkolwiek formie, częsta zmiana partnerów bez ich wyboru, obojętność uczuciowa ze strony prostytutki. Przy posługiwaniu się podaną definicją napotyka się często na trudności w ustalaniu granic i ocen zachowań łączonych z prostytucją, a więc np. w takich przypadkach, gdy ma miejsce odpłatność za satysfakcję niezwiązaną z kontaktem seksualnym (sadyzm, masochizm itp.) i gdy kobieta uzyskuje korzyści materialne, oddając się tylko wybranym partnerom a nawet tylko jednemu. Wypada więc uznać, że istotną cechą prostytucji jest uzyskiwanie korzyści materialnych i uprawianie tych kontaktów dla tych korzyści”5. 2. Uwarunkowania i formy zjawiska prostytucji Zjawisko prostytucji nieustannie w dziejach ludzkości poddawane jest rozmaitym osądom moralnym jak i rozwiązaniom prawnym. Na treść tego zjawiska składają się następujące elementy: 4 5 Tamże, s. 996. <http://www.nil.org.pl/xml/oil/oil64/gazeta/numery/n2007/n200702/n20070212>. 8 1. Sprzedajność własnego ciała – wiąże klienta i oferenta przez różnego typu formy zaspokojenia seksualnej pożądliwości, mającej zarówno charakter stosunku seksualnego, w sensie dosłownym, jak i podejmowania różnych praktyk seksualnych wynikających z fantazji, potrzeb i żądań klienta, za co on płaci. Zarówno sposób aktywności, jak i jej efekt seksualnego zaspokojenia, wynikają z oczekiwań klienta. 2. Brak zaangażowania emocjonalnego – jest cechą charakteryzującą tego typu kontakty, są one obojętne w sensie uczuciowym. Uczestnicy nie mają ani intencji, ani oczekiwań związanych z budowaniem trwałych, emocjonalnych relacji między stronami. Kontakty często są epizodyczne, a nawet jeśli zdarzy się, że klient spotyka się kilka razy z tą samą prostytutką, kwestie uczuciowe z reguły mają powierzchowny charakter. Cechuje je bardziej dążenie do zaspokojenia seksualnych żądz niż tworzenie na tej podstawie erotycznoemocjonalnej relacji z druga osobą. 3. Wielość partnerów – jest cechą typową, gdyż najczęściej bywa tak, że osoba pracująca w tym zawodzie spotyka się z dużą liczbą klientów. Jest to cecha samoistna tego zawodu – jeśli osoba chce więcej zarobić, musi mieć więcej zobowiązań. Niekiedy mylnie traktuje się tę cechę z pewnymi skłonnościami jednostki o wybujałym temperamencie seksualnym, określanym mianem „promiskuityzmu”. Mamy wtedy do czynienia z osobą, której nieokiełzany seksualny apetyt wymaga zaspokojenia poprzez spotykanie się z wieloma partnerami i nie pobiera za to opłaty. 4. Brak wyboru partnera i oddawanie się każdemu, kto zapłaci – prostytutka rzadko ma sposobność „przebierania w klientach”, podejmuje relacje zawodowe zawsze wtedy, gdy dojdzie do uzgodnienia zadowalającej obie strony relacji cenowej za usługę (jeżeli pracuje samodzielnie) lub nie ma na to wpływu, gdy otoczona jest siecią zależności sutenerskich. 5. Świadomość uprawianego procederu – przeświadczenie i świadomość faktu, że to zawód, aktywność uprawiana w celu zdobycia pieniędzy. Środowisko zawodowe prostytutek jest zróżnicowane, natomiast hierarchia jest zależna od: 9 miejsca zawierania znajomości (prostytutki uliczne, dworcowe, przydrożne tzw. tirówki), miejsca odbywania stosunku prostytucyjnego (pracownice salonów masażu, agencji towarzyskich, stojące w bramach domów), czasu oddawania się prostytucji (lolitki, mewki, świnki – młode w zawodzie; muzeum rezydentki – pracujące dłuższy czas), kryterium zawodowości (rozmaitego typu nazwy wynikające np. ze specjalizowania się w określonego typu usługach seksualnych), kategorii klientów. Według Brunona Hołysta można wyróżnić następujące kategorie prostytutek działających na terenie naszego kraju: 1. „Call girls – to kobiety młode, wykształcone, znające języki obce, posiadające mieszkania własnościowe. Kontakty zawierają przez telefon głównie z cudzoziemcami, ludźmi biznesu i kultury. Mało znane policji ze względu na zakonspirowany teren działania i dlatego, że nie łamią przepisów prawnych. 2. Prostytutki pracujące w hotelach i nocnych klubach, znane pracownikom hotelowym i personelowi lokali. Niektóre pracują samodzielnie, inne mają sutenerów. Z reguły nie popełniają przestępstw, a prostytucja jest ich głównym źródłem zarobkowania. 3. Prostytutki uliczne – pracujące w miejscach określanych mianem pigalaków. zazwyczaj mają sutenerów i ochronę ze strony taksówkarzy”6. Inaczej kategorie prostytutek definiuje J. Kurzępa. Przedstawił typowe drogi prostytuującej się dziewczyny oraz ustalił istniejącą w ich środowisku hierarchię: 1. „Świnki (lolitki, mewki), tj. młodociane prostytutki, świeże w procederze, atrakcyjne dzięki młodemu wiekowi, jędrnemu ciału. Panuje przekonanie o ich naiwności, niewinności i zdrowiu. Z reguły brak im doświadczenia, są mało zaradne w zawodzie lub uzależnione od swojego dotychczasowego partnera, 6 R. Gardian, Zjawisko sponsoringu jako forma prostytucji kobiecej, Kraków 2007, s. 27. 10 który staje się ich alfonsem. Po nabyciu doświadczenia w branży, obyciu się, nabraniu technicznej sprawności mogą zmienić charakter swojej działalności. 2. Gejsze – to klasowe prostytutki, dobrze opłacane, przy założeniu, że zdobędą wykształcenie, poznają języki obce, będą osobami o wysokiej kulturze osobistej, o wysublimowanym smaku i urodzie. 3. Call girls – dziewczyny na telefon. Zazwyczaj są to uczennice lub studentki, które dorabiają sobie w ten sposób. 4. Prostytutki weekendowe – podobna profesja do gejsz, tzn. pracują indywidualnie w soboty i niedziele. 5. Cichodajki – prowadzą indywidualną działalność. Zazwyczaj są to mężatki lub matki dorabiające do pensji. 6. Libertynki, technomanki – dziewczęta, dla których to, co moralne i niemoralne, straciło sens. Oddają się totalnej wolności, szafując szczodrze swoim ciałem, starając się jednocześnie w ten sposób zdobywać środki na swoje zachcianki. 7. Towarzyszki i/lub agentki – zorganizowane grupy trudniące się stręczycielstwem. Należą do nich: tirówki, boczniaki – prezentują z reguły podobny typ i klasę dziewczyn. Obecnie najczęściej są to Rosjanki, Białorusinki, Ukrainki, Bułgarki, Rumunki, dziewczęta zwabione do Polski zza wschodniej granicy. Najczęściej przyjeżdżają za tzw. chlebem, natomiast w swoim macierzystym kraju wykonują zawód: nauczycielki, stomatologa itp. szprychy vel żylety – dziewczyny o dużym temperamencie i seksualnym wyuzdaniu. Szybko i często zmieniają partnerów. Pozują lub są wyemancypowanymi kobietami żądnymi nie tylko kariery w świecie, ale także seksualnego zdobycia jak największej liczby mężczyzn. Z początku robiące to dla sportu, z czasem dochodzą do wniosku, że nie warto bezproduktywnie marnować czasu i jednocześnie dawać samcom darmową rozkosz, zaczęły więc brać pieniądze. muzeum – to dziewczyny wiekowo nie zawsze zaawansowane, choć klasycznie ten przydomek przypisuje się już starszym wiekowo kobietom. Jednak z uwagi na tryb życia i aktywność zawodową szybko degenerują się fizycznie. 11 dżont – to kobiety sprzedajne najniższej rangi, uprawiające swój proceder za butelkę wódki, działkę narkotyków czy parę groszy. Podejmują taką działalność dziewczęta uzależnione od narkotyków, które z reguły są nosicielkami wirusa HIV. Często notowane na policji. Do miejsc ich aktywności zalicza się przede wszystkie okolice dworców, obrzeża wielkich miast”7. Do czynników, które sprzyjają wkraczaniu na drogę prostytucji, zalicza się: biedę i ogólne ubóstwo, niski poziom wykształcenia, niski status ekonomiczny, niskie wynagrodzenia, bezrobocie, kryzys lub wzrost rozwoju gospodarczego, wadliwą strukturę rodzinną, rodzinę patriarchalną, system wartości preferowany przez rodziców, złe pożycie rodziców, co stwarza nieprzyjazną atmosferę, bierność i bezradność życiową rodziców, nadużywanie alkoholu i innych środków psychotropowych przez członków rodziny, przynależność do grup o charakterze dewiacyjnym, przestępczość członków rodziny, niepowodzenia szkolne i uchylanie się od obowiązku szkolnego, wzrost potrzeb konsumpcyjnych, chęć szybkiego osiągnięcia wysokiego standardu życia, skłonność min. do lenistwa, zamiłowanie do strojenia się, zmienność środowisk wychowawczych, niski status materialny rodziny, 7 Tamże, s. 27. 12 wczesne rozpoczynanie życia seksualnego z przygodnymi partnerami. Do czynników osobowych, sprzyjających wkraczaniu na drogę prostytucji zalicza się: niezdolność do nawiązywania i utrzymywania prawidłowych i społecznie pozytywnych kontaktów uczuciowych, zaburzenia w sferze motywacji, obniżenia uczuciowości wyższej, zaburzenia popędowe. „Osoby uprawiające nierząd bardzo często cechuje: brak zainteresowań, powierzchowność myślenia, niechęć do wysiłku umysłowego, brak wytrwałości i silnej woli, skłonności do nałogów, kłamstw i kradzieży, oziębłość seksualna, tendencje samobójcze. Cechy te świadczą o patologicznym charakterze osobowości prostytutek, który jest konsekwencją braku prawidłowości kontaktów uczuciowych i związków emocjonalnych. Badania przeprowadzone wśród nieletnich prostytutek wykazują, że ponad 60 procent pochodzi z rodzin niepełnych (rodziny rozbite, sieroty społeczne)”8. W ostatnich latach, w związku z gwałtownymi zmianami ekonomicznymi, społecznymi, jak i kulturowymi, zmianie uległ obraz zachowań towarzyszących procederowi prostytucji. Profesja ta zaczęła stawać się równoprawna z innymi zawodami, na co wpływ mają m.in.: „czynniki ekonomiczne, a szczególnie fakt pozostawania wielu kobiet poza rynkiem pracy, w stanie permanentnego bezrobocia, które w imię wyższych racji podejmują prostytucję głodową, czyli ten typ zachowań, który etiologicznie jest związany głównie z przesłankami ekonomiczno-bytowymi. W warunkach nędzy, ubóstwa jednostka staje pod pręgierzem walki o przetrwanie rodziny, dzieci, wobec czego podejmuje taką aktywność. Ten typ prostytucji jest powszechny zarówno wśród dorosłych oraz prostytuujących się dzieci i młodzieży, 8 M.W. Poznańska, Prostytucja (w:) Encyklopedia pedagogiczna…, s. 996. 13 czynniki kulturowe i somatyzację świadomości w połączeniu z warunkami pozwalającymi jednostce na poszukiwanie doznań, w tym przypadku możemy mówić o prostytucji uwarunkowanej kulturowo, czynniki wpływające na dewiację tożsamości jednostki i prowadzące ją do prostytucji dewiacyjnej, czyli takiej, której źródeł należy dopatrywać się np. w zaburzeniach seksualnych, zaburzeniach osobowościowych, zaburzeniach psychopatologicznych, czy niedojrzałości emocjonalnej”9. „Prostytucja we współczesnym świecie stała się nie tylko koniecznością, wynikającą ze skrajnie ubogiej i trudnej sytuacji życiowej, lecz również łatwą formą zarobku. Prostytucja jest zatem sposobem na szybkie i skuteczne pozyskiwanie środków niezbędnych do życia. Wbrew powszechnym stereotypom wśród osób uprawiających prostytucję, znajdują się ludzie pochodzący z rodzin o różnym statusie ekonomiczno-społecznym, zróżnicowanym poziomie wykształcenia, różnych wyznań (również niewierzący) i narodowości. Często są to osoby wykształcone, biegle władające wieloma językami, zamężne lub żonate, wychowujące dzieci, inteligentne. To, co różni prostytucję lat 60-tych, 70-tych od prostytucji we współczesnym świecie, to fakt, że kiedyś większość kobiet świadczących usługi seksualne pochodziła ze środowisk patologicznych. Obecnie wiele prostytutek wywodzi się z tzw. >> dobrych rodzin<<. Prostytutka wcale nie musi wywodzić się z rodziny patologicznej! Jedyne co łączy prostytucję kiedyś i dziś to pobudki finansowe”10. 3. Prostytucja nieletnich Należy podkreślić fakt, że jedną z najpoważniejszych kwestii związanych z prostytucją jest dynamicznie rozwijająca się prostytucja nieletnich, która warunkowana jest głównie przez takie czynniki, jak: „Dewiacyjna struktura rodziny – często dochodzi tu do wczesnej inicjacji 1) seksualnej, na drodze wykorzystywania seksualnego dzieci przez dorosłych, bądź 9 J. Kurzępa, Prostytucja – regulacje prawne (w:) Encyklopedia pedagogiczna…, s. 997. <http://www.okiem.pl/cnota/sex/prostytucja.htm>. 10 14 poszukiwanie kompensujących wzmocnień w obliczu ubóstwa potrzeb emocjonalnych, bezpieczeństwa, akceptacji. Dziecko, nastolatek – poszukując owych substytutów akceptacji – jest skłonny poświęcić wiele, nawet własne ciało, z czasem przyjmując takie zachowanie jako źródło dochodów. 2) Nałogowe kontinuum zachowań dewiacyjnych wieku dorastania – następująca w okresie adolescencji burza hormonalna zmienia postrzeganie siebie przez jednostkę, wyzwala w niej wiele żądz, ciekawość cielesno-seksualną. Dąży ona do zaspokojenia owej ciekawości, poszukuje ku temu sposobności i towarzystwa, najczęściej są nimi rówieśnicy, z którymi dokonuje rozpoznania własnego ciała, użytkowania go. Młodzież wówczas wchodzi w rozmaite zachowania nałogowe – alkohol, narkotyki, nikotynizm – stara się wejść w role dorosłego z należnymi dorosłości atrybutami. Jednym z nich jest seks, więc zaraz po wczesnej inicjacji, młodzież podejmuje pełnozakresowe zachowania seksualne. 3) Uwarunkowania rówieśnicze i socjalizacja negatywna – proces demoralizacji prowadzący do prostytucji jest wzmacniany przez środowisko rówieśnicze o dysfunkcyjnym charakterze”11. Współcześnie takie zachowania są udziałem sfrustrowanej młodzieży, która w imię włączenia do grupy rówieśniczej neguje dotychczasowe zasady obyczajowe i moralne, podejmując ekstremalne zachowania. Prostytucja, także nieletnich najczęściej kojarzona jest z sytuacją, w której dziewczyna pochodząca z biednej, patologicznej rodziny, aby zmienić swoją sytuację życiową, oddaje się za pieniądze mężczyznom. Taki stereotyp, funkcjonujący w społecznej świadomości do dziś, jest tylko jednym z wielu obliczy współczesnej prostytucji. W tym przypadku jest to prostytucja określana mianem głodowej, której motywem jest przede wszystkim czynnik ekonomiczny. Jednakże równie często spotykane są prostytucje: aspiracyjna oraz kulturowa. Pierwszy przypadek dotyczy sytuacji, gdy jednostka potrzebuje „zastrzyku finansowego” w celu podwyższenia lub też utrzymania określonego standardu życia (kontynuowanie studiów, dokształcanie się, nabycie wyrafinowanych i jednocześnie drogich dóbr, tzw. ostentacyjna konsumpcja), 11 J. Kurzępa, Prostytucja – regulacje prawne (w:) Encyklopedia pedagogiczna…, s. 999. 15 bardzo często jest to także związane z nobilitacją w strukturze społecznej. Natomiast istota prostytucji kulturowej wpisuje się we współczesny styl eksponowania własnego ciała jako towaru, atutu i jednocześnie atrybutu. Traktowanie ciała przedmiotowo jest implikacją podkultury młodzieżowej lansowanej przez stacje muzyczne, treści piosenek, modne filmy i komiksy, krypto-przekazy, a także czytelne komunikaty werbalne, na przykład: „idź na całość”, „daj sobie szansę”, „rób, co chcesz”. Wśród młodych ludzi można także wskazać na taką formę prostytucji, której istota sprowadza się do traktowania seksu „sportowo”, bowiem zdarza się, że pomiędzy młodością a wulgarnym hedonizmem stawiany jest znak równości. Sprowadza się to do częstego, przypadkowego i swobodnego wchodzenia w kontakty seksualne. „Jak zarabiają nastolatki, których rodziców nie stać na satysfakcjonujące je kieszonkowe? Niektóre opiekują się dziećmi sąsiadów. Niektóre latem zbierają owoce. A niektóre idą do galerii handlowej. Zakładają kuse spódniczki, białe kozaczki, różowe kurteczki. Na buzie nakładają mocny makijaż. Jego zadaniem jest ukrycie faktu, że mają dopiero 14 czy 15 lat. Snują się między sklepami, kręcąc pupami i uważnie lustrują wzrokiem otoczenie. Samotny, dobrze ubrany, dojrzały facet? To jest to. Nie zaszkodzi więc podejść i zagadać, a nóż widelec zechce wejść w układ – niepisaną umowę z nastolatką, która potrzebuje nowych ciuchów, telefonu, chce zjeść od czasu do czasu obiad w miejscu dla niej niedostępnym. W zamian otrzyma jej ciało – młode i niedoświadczone, ale za to bardzo uległe i wdzięczne za okazaną dobroć. Tak zaczyna się sponsoring – transakcja wiązana. >> Galerianki<< często nazywane są nieletnimi prostytutkami. W końcu niewiele różnią się od kobiet stojących co wieczór na ulicy. Ich ulica jest po prostu pod dachem, a zapłatę, zamiast w gotówce, dostają w formie flakonika z perfumami, spodni, których pozazdroszczą im koleżanki czy nawet doładowania telefonu. Zgodnie z wynikami wielu badań społecznych, zjawisko prostytuowania się młodych dziewczyn nie zawsze jest efektem biedy w domu rodzinnym. Częściej chodzi o ubóstwo emocjonalne. Rodzice nie rozmawiają z dziećmi o miłości i uczuciach, więc młodzi ludzie seks zaczynają traktować instrumentalnie. Temat seksu w wielu domach nie istnieje. Mamy swoim córkom nie tłumaczą, czym jest miesiączka, a pytania 16 o współżycie zbywają groźnym, karcącym spojrzeniem. Efektem tego są patologiczne zachowania, takie jak prostytucja. Konsumpcyjny styl życia, media propagujące luksusowe życie, koleżanki chwalące się nowymi ubraniami, gadżetami i kosmetykami – to wszystko, w kontraście z życiem w biedzie, jest bodźcem popychającym młode dziewczyny do zasmakowania życia u boku sponsora”12. Z informacji przekazanych przez specjalistów ds. nieletnich wynika, że zjawisko prostytucji wśród nieletnich przechodzi formę przeobrażenia i ewoluuje w kierunku tzw. „sponsoringu” (utrzymywanie nieletniego, zaspokajanie jego potrzeb w sferze materialnej w zamian za świadczenie usług o charakterze seksualnym). Ponadto oferujący swoje usługi seksualne często korzystają z komunikatorów internetowych, które dają im poczucie anonimowości i specyficznie pojmowanych środków ostrożności umożliwiających „zachowanie dyskrecji”. Kolejnym czynnikiem utrudniającym rozpoznanie skali zjawiska jest fakt, iż nieletni z jednej strony ukrywają zachowania świadczące o uczestnictwie w tym procederze przed dorosłymi, zaś z drugiej strony mają niemal całkowitą aprobatę do promowania nowego konsumpcyjnego stylu przez najbliższe otoczenie, w tym także rodzinę, która niejednokrotnie zna i akceptuje takie zachowania, ponieważ sama czerpie z tego korzyści. Znamienne jest, iż niektórzy nieletni nie widzą nic złego w świadczeniu usług seksualnych w ramach tzw. „sponsoringu”, wyznaczając tym samym nowy kierunek procederu, który w ich przekonaniu nie zalicza się do oznak demoralizacji i przybiera formę normy społecznej młodego pokolenia, w której nacisk położony jest na tzw. „radzenie sobie” lub umiejętność „ustawienia się w życiu”. Jednocześnie słabość więzi rodzinnych wpływa bezpośrednio na ułatwienie nawiązywania kontaktów z osobami dorosłymi, zacieśniania z nimi więzi i świadczenia usług seksualnych, w zamian za poczucie bezpieczeństwa materialnego lub psychicznego. To właśnie między innymi zmiany w strukturze rodziny – takie jak brak więzi, praca rodziców za granicą lub inne dysfunkcje występujące w rodzinie powodują, że młodzież szuka akceptacji, zrozumienia oraz wsparcia w nowych środowiskach. 12 <http://www.papilot.pl/article/949/Galerianki-nieletnie-prostytutki.html>. 17 Prostytucja homoseksualna W ostatnich latach dynamicznie rozwija się prostytucja homoseksualna, której szczególnym przejawem była prostytucja chłopców w Berlinie związanych z dworcem ZOO – centrum dawnego Berlina Zachodniego. Kiedyś kultowe miejsce kojarzone z handlem narkotykami, dziś stało się głównym punktem, gdzie następuje inicjacja męskich prostytutek. Wielu z tych młodych chłopców, wysiadając po raz pierwszy z pociągu, liczyło na znalezienie dobrej pracy w Niemczech. Niejeden, zawiedziony szybko wracał na dworzec i decydował się na najprostszy, ale i najokrutniejszy sposób zarabiania pieniędzy. Podobne miejsca można znaleźć także w Polsce. Szybka i łatwa gotówka jest najczęstszym motorem, skłaniającym młodych ludzi do oddawania się za pieniądze. Równie ważnym powodem wydaje się być brak perspektyw w rodzinnych miastach oraz brak wykształcenia. Wśród sprzedawców tego rodzaju uciech liczną grupę stanowią studenci. W ostatnim czasie jednak ich szeregi w wydatnym stopniu zasilają także uczniowie szkół ponadpodstawowych. Wyróżnia się następujące typy prostytuujących się chłopców: „>>książę<< – chłopak, który jest atrakcyjny ze względu na urodę, ale i fakt, że jest nowicjuszem w procederze, >> pracuś<< – chłopak, który traci pozycje gwiazdy na skutek pojawienia się na rynku nowych kusicieli, schodzi na niższy poziom preferencji, spotyka się z większą niż do tej pory liczbą klientów (jako „książę”, który z reguły miał 1-2 klientów), choć jeszcze może wybierać, grymasić, >> omnibus<< – chłopak wchodzi na orbitę towarzyskich uprzejmości i rekomendacji, czyli przekazywania go sobie przez jednego klienta drugiemu; zaczyna utożsamiać się z grupą osób prostytuujących się, rozpoznaje ich zwyczaje, miejsca spotkań, lokale, staje się zawodowcem, >> Darek<<, >> wędkarz<<, >> dżont<< – chłopcy, którzy znajdują się na najniższych szczeblach atrakcyjności wśród klientów, z tytułu deklasacji, będącej wynikiem 18 uzależnienia, nałogu, który często jest sposobem ucieczki przed świadomością patologiczności przyjętej postawy”13. Sekwencje zdarzeń prowadzących osoby nieletnie do ryzykownych zachowań seksualnych przedstawiają poniższe schematy. 13 J. Kurzępa, Prostytucja – regulacje prawne (w:) Encyklopedia pedagogiczna…, s. 1000. 19 Schemat 1 trudności w nauce wagary alkohol wczesna inicjacja seksualna prostytucja Schemat 2 wczesna inicjacja seksualna (ofiara przemocy seksualnej w domu) zaburzenia emocjonalno osobowościowe prostytucja ucieczka w bezosobowy seks Schemat 3 wczesna inicjacja seksualna (imprezy, dyskoteki, wycieczki szkolne itp.) swoboda obyczajowa (wzmocniona kulturowymi ikonami i wzorcami zachowań) prostytucja Schemat 4 wczesna inicjatywa seksualna ryzykowne zachowanie obyczajowo nasycone wzmocnieniami nałogowymi zachęta ze strony grupy rówieśniczej prostytucja Schemat 5 seksualna swoboda i kalkulacja zachowań (swoisty pragmatyzm obyczajowy), które mogą przynieść określone profity bez względu prostytucja Schemat 6. wejście w krąg rówieśniczy lub towarzyski, który wprowadza jednostkę w proceder oplatanie wokół niej sieci zależności niemożność porzucenia procederu (zniewolenie i/lub przymuszenie przez ludzi seksbiznesu) Źródło: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. nauk. T. Pilch, t. 4, Warszawa 2005, s. 999 20 4. Regulacja prawna – przeciwdziałanie prostytucji Prostytucja stanowi poważny problem społeczny, dlatego wśród sposobów jej przeciwdziałania stosowanych w różnych kulturach należy wymienić: 1) „Prohibicję – prostytucja jest karana przez prawo i uważana za przestępstwo. Prohibicja nie zdała egzaminu, nie wyeliminowały prostytucji nawet najsurowsze kary, spowodowały natomiast szerzenie się prostytucji nielegalnej ze wszystkimi jej następstwami. 2) Reglamentację – prostytucję wolno uprawiać tylko w domach publicznych, pod nadzorem służb sanitarnych i władz porządkowych. 3) Neoreglamentację – uprawianie prostytucji bez skoszarowania, rejestrowaniem prostytutek zajmuje się nie policja, ale służby sanitarne i porządkowe. Każda prostytutka musi posiadać książeczkę kontrolną, w której odnotowuje się okresowe, kontrolne badania lekarskie. Celem takiego systemu jest przede wszystkim zapobieganie szerzeniu się chorób wenerycznych. 4) Abolicjonizm – przeciwdziałanie nie samej prostytucji, lecz zwalczanie przyczyn skłaniających kobiety do jej uprawiania oraz ich skutków. Abolicjonizm widzi w prostytucji chorobę społeczną, w której należy leczyć przyczyny, a nie objawy; chodzi tu o ochronę tych, którzy na drogę prostytucji wkroczyli mniej czy bardziej przypadkowo, a zwłaszcza tych, których do jej uprawiania zmusiły złe warunki ekonomiczne”14. „Prostytucja jako zjawisko społeczne nieustannie wymusza na społeczeństwie potrzebę jej uregulowania. Wynika to z zagrożeń, jakie wiążą się z jej istnieniem, zarówno epidemiologicznych, zdrowotnych, jak i społecznych np. przestępczością około prostytucji, handlem narkotykami, alkoholizowaniem się czy kradzieżami. Na przestrzeni wieków stosowano rozmaite podejścia do problemu, począwszy od systemu prohibicji, zwanego też systemem ekstraminacyjnym (polegał na zakazie uprawiania prostytucji pod groźbą kary), przez system reglamentacyjny (kontroli prostytucji, rejestrowaniu prostytutek i poddawaniu każdej z osób uprawiających nierząd przymusowym oględzinom lekarskim). W następstwie powstał system 14 M.W. Poznańska, Prostytucja (w:) Encyklopedia pedagogiczna…, s. 996. 21 neoreglamentacyjny, gdzie w miejsce rejestracji policyjnej wprowadzono rejestr sanitarno-lekarski, ograniczając jurysdykcję w tym zakresie policji obyczajowej. Aktualnie w wielu krajach panuje system abolicjonistyczny, polegający na zniesieniu wszelkiej rejestracji prostytutek, co wpływa nie tylko na dekryminalizację uprawiania nierządu, ale także zaostrzenia kar dla tych, którzy czerpią korzyści z prostytucji i handlu kobietami. W 1949 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło konwencję w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji. Wśród 28 artykułów znajdują się te, które postulują, żeby ukarać każdego, kto: dostarcza, zwabia lub uprowadza w celach prostytucji inną osobę, nawet za jej zgodą; eksploatuje prostytucję innej osoby, nawet za jej zgodą; utrzymuje, prowadzi lub finansuje dom publiczny albo wynajmuje lub odnajmuje pomieszczenia dla celów prostytucji innych osób. Polska ratyfikowała ten dokument 29 lutego 1952 r. W polskim systemie prawnym prostytucja nie jest karana. Karane jest natomiast stręczycielstwo, kuplerstwo i sutenerstwo”15. Sutenerstwo to czerpanie korzyści majątkowych z uprawiania prostytucji przez inną osobę. Zwykle jest powiązane ze stręczycielstwem (nakłanianiem do uprawiania prostytucji) i kuplerstwem (ułatwianiem uprawiania prostytucji), a czasami z innymi przestępstwami, jak handel ludźmi oraz stosowanie gróźb i przemocy wobec prostytutek. Oprócz indywidualnych sutenerów, jest to jedno z pól działalności, którą zajmują się zorganizowane grupy przestępcze. W Polsce sutenerstwo (podobnie jak stręczycielstwo i kuplerstwo) jest przestępstwem, opisanym w art. 204 § 2 Kodeksu karnego, zagrożonym karą do 3 lat pozbawienia wolności (lub karą do 10 lat, jeśli osoba prostytuująca się jest małoletnia). 15 J. Kurzępa, Prostytucja – regulacje prawne (w:) Encyklopedia pedagogiczna…, s. 998. 22 Dane statystyczne Komendy Głównej Policji: Seksualne wykorzystywanie dzieci – liczba przestępstw stwierdzonych16 Czynności seksualne z małoletnim (art. 200 kk) § 1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. § 2. Tej samej karze podlega, kto w celu zaspokojenia seksualnego prezentuje małoletniemu poniżej lat 15 wykonanie czynności seksualnej. Rok Art. 200 kk (liczba przestępstw stwierdzonych) 16 2008 1.683 2007 1.882 2006 1.687 2005 1.697 2004 1.923 2003 1.817 2002 1.485 2001 1.460 2000 1.518 1999 1.673 <http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/956/50880/Seksualne_wykorzystywanie_dzieci.html>. 23 Pornografia (art. 202 kk) § 1. Kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która tego sobie nie życzy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 2. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 3. Kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, przechowuje lub posiada albo rozpowszechnia lub publicznie prezentuje treści pornograficzne z udziałem małoletniego albo treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 4. Kto utrwala treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej lat 15, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 4a. Kto sprowadza, przechowuje lub posiada treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej lat 15, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 5. Sąd może orzec przepadek narzędzi lub innych przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstw określonych w § 1-4, chociażby nie stanowiły własności sprawcy. 24 Liczba przestępstw stwierdzonych Rok Art. 202 § 1 kk Art. 202 §2 i 3 kk Art. 202 § 4 i 4a kk 2008 48 816 345 2007 46 429 222 2006 31 332 356 2005 25 158 2004 20 147 2003 43 104 2002 14 98 2001 23 67 2000 14 65 1999 15 53 1998* 5 13 * dane podane zostały według Kodeksu karnego obowiązującego od 1 września 1998 r. 25 Czerpanie zysku z cudzego nierządu (art. 204 kk) § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Karze określonej w § 1 podlega, kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę. § 3. Jeżeli osoba określona w § 1 lub 2 jest małoletnim, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 4. Karze określonej w § 3 podlega, kto zwabia lub uprowadza inną osobę w celu uprawiania prostytucji za granicą. Liczba przestępstw stwierdzonych Rok Art. 204 § 1 i 2 kk Art. 204 § 3 kk Art. 204 § 4 kk 2008 214 21 3 2007 271 44 1 2006 205 29 3 2005 422 59 3 2004 376 43 6 2003 250 34 3 2002 317 45 2 2001 436 43 10 2000 168 30 6 1999 156 20 3 1998* 44 3 6 26 5. Rola Policji w zakresie przeciwdziałania prostytucji wśród osób nieletnich Powyższą tematykę w sposób trafny, precyzyjnie przedstawia odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Adama Rapackiego – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 10081 w sprawie podjęcia działań mających na celu likwidację procederu przydrożnej prostytucji, z dnia 16 lipca 2009 r., którą umieszczono poniżej: „Rzeczywista skala zjawiska prostytucji małoletnich jest trudna do oszacowania, gdyż Policja najczęściej ujawnia prostytuujących się nieletnich w wyniku prowadzonych kontroli, działań prewencyjnych, bądź na podstawie informacji operacyjnych oraz informacji uzyskanych od innych nieletnich. Wyjątkowo zdarzają się przypadki, kiedy o prostytuowaniu się dziecka Policję powiadamiają rodzice lub opiekunowie. Mając więc na uwadze, że prostytucja jest groźnym czynnikiem kryminogennym generującym zachowania przestępcze i patologiczne (np. alkoholizm, narkomanię, demoralizację nieletnich) oraz uciążliwe dla społeczeństwa zachowania związane z zakłócaniem spokoju i porządku publicznego, podejmuje się szereg inicjatyw mających na celu ograniczenie zjawiska prostytucji oraz zlikwidowania zjawiska sutenerstwa, stręczycielstwa. Szczególną ochroną prawną objęte są w tym względzie dzieci i młodzież. Policja monitoruje i przeciwdziała zjawisku uprawiania nierządu przez osoby, które nie ukończyły 18. roku życia, gdyż zgodnie z art. 4 § 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t. j.: Dz. U. z 2002 r., Nr 11, poz. 109, z późn. zm.) prostytucja jest jednym z przejawów demoralizacji. Każdorazowo po ujawnieniu takiego faktu powiadamia się sąd rodzinny celem zastosowania odpowiednich środków wychowawczych. Ponadto Policja dąży do ustalenia osób, które ułatwiały lub nakłaniały do uprawiania prostytucji w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Niejednokrotnie pozwala to również ustalić osoby korzystające z usług seksualnych nieletnich poniżej 15 lat, co umożliwia wszczęcie postępowania przygotowawczego z art. 200 Kodeksu karnego. 27 Policja stara się ograniczać zjawisko prostytucji, a w szczególności prostytucji dziecięcej. Policjanci wspólnie z wyspecjalizowanymi terapeutami z poradni rodzinnych i psychologiczno-pedagogicznych prowadzą spotkania organizowane w szkołach na temat skutków społecznych i zdrowotnych prostytuowania się oraz innych zagrożeń związanych z tym procederem (np. gwałtów, pobić, zabójstw). Na zagrożenia i niebezpieczeństwa związane z prostytuowaniem się dzieci i młodzieży przeszkoleni w tym zakresie policjanci zwracają uwagę również w trakcie spotkań z rodzicami i kadrą pedagogiczną szkół. Prowadzone są ponadto rozmowy profilaktyczne z dziećmi zagrożonymi demoralizacją oraz ich rodzicami lub opiekunami. Jednym z najistotniejszych elementów działań Policji ukierunkowanych na przeciwdziałanie prostytucji uprawianej przez nieletnich są wczesne działania profilaktyczne skierowane do dzieci i młodzieży zagrożonej tym zjawiskiem. Policjanci wraz z przedstawicielami innych służb mundurowych brali udział w spotkaniach w szkołach z młodzieżą, podczas których m.in.: informowano dzieci i młodzież o obowiązujących regulacjach prawnych oraz ostrzegano o zagrożeniach związanych ze zjawiskiem prostytucji – zgwałceniach, pobiciach, zabójstwach dokonywanych przez >> klientów<< i sutenerów, ale również informowano pedagogów szkolnych, wychowawców i dyrektorów, a także uczniów i ich rodziców, o konieczności zawiadamiania odpowiednich służb o wszelkich niepokojących zjawiskach świadczących lub mogących świadczyć, że dziecko się prostytuuje. Przy poruszaniu problematyki prostytuowania się przez osoby nieletnie należy jednoznacznie stwierdzić, że w roku 2008, podobnie jak w latach wcześniejszych, zjawisko to ewoluuje w kierunku tzw. sponsoringu, a oferty świadczenia usług seksualnych składane są bezpośrednio oraz za pośrednictwem sieci Internet. Policja odnotowuje przypadki uprawiania tego procederu przez nieletnich w mieszkaniach osób korzystających z ich usług oraz w hotelach. Znaczącą liczbę spośród ujawnionych przypadków stanowią także osoby nieletnie oferujące usługi seksualne na ulicach dużych miast, parkingach, trasach szybkiego ruchu oraz dworcach PKP i PKS. Jednym z istotnych elementów działań systemowych, których celem jest przeciwdziałanie prostytucji wśród dzieci i młodzieży, jest – opracowany przez rządowy 28 zespół przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, przyjęty przez Radę Ministrów w roku 2003 – Program zapobiegania niedostosowaniu społecznemu i przestępczości wśród dzieci i młodzieży. Program rozłożono na 10 lat, a MSWiA koordynuje jego realizację, przygotowując coroczne sprawozdania z jego wdrażania. Jednym z elementów programu są m.in. procedury postępowania nauczycieli i metody współpracy szkół z Policją w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży przestępczością i demoralizacją, a w szczególności narkomanią, alkoholizmem i prostytucją. Procedury przewidują, iż w przypadku uzyskania przez nauczyciela informacji, że uczeń, który nie ukończył 18 lat, używa alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawia nierząd bądź przejawia inne zachowania świadczące o demoralizacji, powinien on przekazać niezwłocznie uzyskaną informację wychowawcy klasy. Wychowawca natomiast powinien poinformować o tym fakcie pedagoga/psychologa szkolnego i dyrektora szkoły oraz wezwać do szkoły rodziców (prawnych opiekunów) ucznia. Następnie po przeprowadzeniu rozmowy z rodzicami oraz z uczniem i w przypadku potwierdzenia informacji powinien on zobowiązać ucznia do zaniechania negatywnego postępowania, rodziców zaś bezwzględnie do szczególnego nadzoru nad dzieckiem. W toku interwencji profilaktycznej może on zaproponować rodzicom skierowanie dziecka do specjalistycznej placówki i udział dziecka w programie terapeutycznym. Jeżeli rodzice odmawiają współpracy lub nie stawiają się do szkoły, a nadal z wiarygodnych źródeł napływają informacje o przejawach demoralizacji dziecka, szkoła pisemnie powiadamia o zaistniałej sytuacji sąd rodzinny lub Policję (specjalistę ds. nieletnich). Szkoła powiadamia sąd lub Policję także wtedy, gdy wykorzysta wszystkie dostępne jej środki oddziaływań wychowawczych (rozmowa z rodzicami, ostrzeżenie ucznia, spotkania z pedagogiem, psychologiem itp.), a ich zastosowanie nie przynosi oczekiwanych rezultatów. W przypadku natomiast, gdy zachowania świadczące o demoralizacji przejawia uczeń, który ukończył 18 lat, a nie jest to udział w działalności grup przestępczych czy popełnienie przestępstwa, postępowanie nauczyciela powinno być określone przez wewnętrzny regulamin szkoły. Podkreślenia wymaga ponadto, że policjanci wraz ze Strażą Graniczną, Strażą Miejską, pracownikami sanepidu, ZUS-u, Państwowej Inspekcji Pracy i innymi 29 instytucjami – w ramach przeciwdziałania prostytucji, sutenerstwu i stręczycielstwu – uczestniczą w okresowych kontrolach agencji towarzyskich, salonów masażu, klubów, hoteli, moteli, zajazdów i lokali oferujących krótkotrwały wynajem lokali. Kontrole takie mogą sprzyjać zmniejszeniu zainteresowania korzystaniem z usług agencji towarzyskich. Prowadzone są również inne działania rozpoznawcze oraz prewencyjne, w tym kontrole dworców oraz monitorowanie dróg krajowych i tras szybkiego ruchu pod kątem ujawniania prostytuujących się nieletnich i obywatelek obcych państw nielegalnie przebywających na terenie Polski. Prowadzono także działania zmierzające do ustalenia osób nakłaniających do prostytucji i ułatwiających ten proceder oraz legitymowano osoby małoletnie przebywające w porze wieczorowo-nocnej bez opieki. Dzielnicowi kontrolowali rodziny patologiczne i dysfunkcyjne, a specjaliści do spraw prewencji kryminalnej wspólnie z zespołami prasowymi opracowywali materiały profilaktyczno-edukacyjne dla mediów”17. 17 A. Rapacki, Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 10081 w sprawie podjęcia działań mających na celu likwidację procederu przydrożnej prostytucji, Warszawa 2009. 30 6. Organizacje niosące pomoc osobom zajmującym się prostytucją Fundacja przeciwko handlowi kobietami „La Strada”: międzynarodowa sieć zajmująca się działaniami mającymi ukrócić handel kobietami a także pomagająca wyjść kobietom z sytuacji prostytucji przymusowej, najczęściej wyjazdowej, fundacja oprócz pracy prowadzi szkolenia na terenie wielu krajów dla innych organizacji, adres polskiej fundacji: <www.strada.org.pl>, adres międzynarodowy: <www.fo-stvkennisnet.nl>. Program „Stacja” – Zintegrowana pomoc w zapobieganiu i wychodzeniu z prostytucji dziecięcej oraz młodzieżowej. Zadania realizowane w ramach Programu STACJA to: bezpośrednia praca w środowisku „dzieci i młodzieży ulicy” – metoda streetworkingu, interwencja i wsparcie, praca z indywidualnym przypadkiem, poradnictwo psychologiczne, medyczne (lekarz – specjalista z zakresu chorób zakaźnych), prawne (adwokat, kurator społeczny), socjalne (pracownik socjalny), telefon interwencyjny, prowadzenie zajęć profilaktyczno-edukacyjnych dla młodych ludzi jako alternatywa wobec podejmowania zachowań ryzykownych, szkolenie wychowawców, wolontariuszy. End Child Prostitution Child Pornography & Trafficking Children for Sexual Purposes (ECPAT) – Koniec Prostytucji Dziecięcej, Pornografii i Handlu Dziećmi w Celach Seksualnych (ECPAT) to międzynarodowa organizacja pozarządowa działająca na rzecz zwalczania dziecięcej prostytucji, pornografii i handlu dziećmi. ECPAT to obecnie niekwestionowany światowy lider na polu walki ze zjawiskiem wykorzystywania dzieci 31 do pracy w sex-przemyśle. Sukcesy tej organizacji, powstałej na bazie czterech lokalnych azjatyckich grup roboczych, są imponujące, zwłaszcza że liczy ona niespełna 10 lat. Dziś sieć ECPAT to ponad 60 grup-organizacji działających w ponad 50 krajach na całym świecie, aktywnie współpracujących z Interpolem, Światową Organizacją Turystyki i UNICEF. ECPAT to również potężna struktura organizacyjna składająca się ze Zgromadzenia Międzynarodowego, Rady, Sekretariatu oraz rozbudowanej sieci Regionalnych Koordynatorów. Podstawowe cele organizacji: monitorowanie działań podejmowanych przez rządy w zakresie przeciwdziałania problemowi, przeciwdziałanie zjawisku dziecięcej sex-turystyki, aktywizacja młodzieży, wypracowanie uniwersalnych narzędzi metodologicznych, promocja przyjaznych dziecku regulacji i procedur prawnych. Siedziba Stowarzyszenia do Walki z Dziecięcą Prostytucją i Pornografią „Pro-Ecpat” ul. Energetyków 2, 65-729 Zielona Góra, tel.: (0 68) 323 79 47 w. 43. Women Hurt In Systems of Prostitution Engaged in Revolt (WHISPER): organizacja założona przez byłe prostytutki, same o sobie mówią „ocalone z prostytucji”, uznają, że prostytucji nie można traktować jak zawodu. Prostitution Groups: organizacja działająca w Szwecji w czterech największych miastach: Sztokholmie, Malm, Goeteborgu i Norkoping, dąży do ograniczenia zjawiska prostytucji, pracuje w środowisku kobiet świadczących usługi seksualne, udzielając im wsparcia i zachęcając jednocześnie do porzucenia prostytucji, przeciwdziała rekrutacji młodych dziewczyn, informuje o zagrożeniach związanych z AIDS i chorobami przenoszonymi drogą płciową, 32 dociera do ludzi, kupujących usługi seksualne (klientów) i przekonuje, by tego nie robili. Comitato per i Diritti Civili delle Prostitute – Commitee for the Civil Rights of Prostitutes: organizacja włoska, adres: <www.luccioleonline.org>. Eaves Housing for Women POPPY Project: organizacja brytyjska, 24 Hour HOTLINE: 0207 840 7129 (telefon zaufania dla kobiet ofiar handlu ludźmi), mail: <[email protected]>. 33 Zakończenie Z dotychczasowych ustaleń policyjnych wynika, że przyczyny prostytuowania się nieletnich są bardzo złożone. Bywa, że uczestniczący w tym procederze kierują się chęcią pomocy finansowej rodzinie, zwłaszcza biednej i wielodzietnej. Niejednokrotnie wówczas rodzina akceptuje tę patologię. Często jednak jest to chęć zdobycia pieniędzy na własne wydatki, np. ubrania, kosmetyki, narkotyki, i nie ma charakteru stałego zajęcia zarobkowego. Niekiedy osoby nieletnie uczestniczą w tzw. sponsoringu, który jest swoistą formą prostytucji. W przypadku prostytuujących się nieletnich na podjęcie decyzji o prostytuowaniu się mają wpływ także ucieczki z domów rodzicielskich lub placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych oraz związana z tym konieczność zdobycia środków na utrzymanie. Przyczyny demoralizacji nieletnich należy się doszukiwać w niezaspokojeniu ważnych potrzeb psychicznych młodzieży, co często prowadzić może do poważnych zaburzeń funkcjonowania, kryzysów emocjonalnych i w systemie wartości oraz wątpliwości i lęków egzystencjonalnych. Winę za taki stan rzeczy ponosi rodzina, następnie szkoła i środowisko lokalne. Warto także pamiętać, że wpływ na demoralizację młodych ludzi mają także środki masowego przekazu lansujące niejednokrotnie zapożyczone z kultur innych narodów, wartości społeczne i wzorce zachowań. Młodzież zinternalizuje je bezkrytycznie, co nie w każdym przypadku przynosi korzyści społeczne, a czasami jest wręcz szkodliwe. 34 Bibliografia 1. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 43 poz. 277, z późn. zm.). 2. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109, z póź. zm.). 3. Zarządzenie nr 590 Komendanta Głównego Policji z dnia 24 października 2003r. w sprawie metod i form wykonywania zadań przez policjantów w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich (Dz. Urz. KGP Nr 8, poz. 33). 4. Czapiewska E., Czapiewski W., Profilaktyka demoralizacji i patologii społecznej nieletnich w środowisku lokalnym, Centrum Szkolenia Policji w Legionowie. 5. Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. nauk. T. Pilch, t. 4, Warszawa 2005. 6. Gardian R., Zjawisko sponsoringu jako forma prostytucji kobiecej, Kraków 2007. 7. Gryglewicz D., Wybrane aspekty patologii społecznej, Szkoła Policji w Słupsku 2004. 8. Jędrzejko M., Prostytucja jako problem społeczny, moralny i zdrowotny, Pułtusk – Warszawa 2006. 9. Marzec-Holka K., Przemoc seksualna wobec dziecka, Bydgoszcz 1999. 10. Pisz Z., Zadania społeczne, Wrocław 1999. 11. Rapacki A., Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 10081 w sprawie podjęcia działań mających na celu likwidację procederu przydrożnej prostytucji, Warszawa 2009. 12. Warylewski J., Przestępstwa seksualne, Gdańsk 2001. 13. Wasik A., Problematyka nieletnich w aspekcie służby prewencyjnej, Szkoła Policji w Katowicach 2005. 14. <http://pl.wikipedia.org/wiki/Prostytucja>. 15. <http://www.nil.org.pl/xml/oil/oil64/gazeta/numery/n2007/n200702/n20070212>. 16. <http://www.okiem.pl/cnota/sex/prostytucja.htm>. 17. <http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/>.
