SPIS TREŚCI
advertisement
CSF-PLAN ANEKS NR 2 wersja 1.4 2008 3. Klasyczny pomór świń – informacje ogólne Klasyczny pomór świń (ang. classical swine fever – CSF) wybitnie zakaźna i zaraźliwa choroba wirusowa, występująca w warunkach naturalnych u świń domowych różnych ras, niezależnie od wagi, wieku, płci i u dzików. Chorobę charakteryzują objawy kliniczne i zmiany sekcyjne podobne do ostrej postaci afrykańskiego pomoru świń, a zwłaszcza wysoka gorączka, dużego stopnia wybroczynowość oraz sięgająca 80-100% śmiertelność. Wystąpienie przypadków tej choroby jest przyczyną poważnych strat ekonomicznych związanych z padnięciami zwierząt, wypłatą odszkodowań, kosztami eradykacji choroby a przede wszystkim wstrzymaniem obrotu i eksportu świń oraz artykułów żywnościowych wyprodukowanych z mięsa wieprzowego. Na zakażenie wirusem CSF wrażliwe są świnie domowe wszystkich ras, bez względu na wiek, kondycje czy warunki środowiskowe. CSF rozprzestrzenił się po całej kuli ziemskiej, szczególnie w krajach o intensywnej hodowli trzody chlewnej. Także w Polsce rejestrowano przypadki tej choroby. Polska należy, więc do strefy zagrożenia CSF, i ze względu na wzrastającą bezpośrednią komunikację oraz wymianę towarów z krajami zapowietrzonymi, istnieje potencjalne zagrożenie tą chorobą . Polska posiada długie granice z krajami UE i innymi państwami, wprowadzenie wirusa na terytorium naszego kraju lub państw sąsiadujących stanowi bardzo poważne, wzajemne zagrożenie epizootyczne. Plan zwalczania klasycznego pomoru świń jest kluczowym dokumentem, na podstawie którego możliwa jest ocena stopnia przygotowania Polski do jego zwalczania w przypadku wybuchu. Podstawę prawną do opracowania planu stanowi ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o ochronie zdrowia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Zakres odpowiedzialności oraz podejmowane działania inspekcji weterynaryjnej opisane w planie gotowości opierają się na aktualnie obowiązujących krajowych i międzynarodowych aktach prawnych. Wersja elektroniczna 2.0 19 CSF-PLAN ANEKS NR 2 3.1. wersja 1.4 2008 Choroba i jej przyczyny Klasyczny pomór świń jest chorobą zakaźną i zaraźliwą wywoływaną przez otoczkowy wirus RNA należący do rodziny Flaviviridae rodzaju Pestivirus. Wynikające z tego, znacznego stopnia pokrewieństwo antygenowe z pestiwirusami wywołującymi wirusową biegunkę bydła (BVDV) i chorobę graniczną owiec (BVD) ma poważne konsekwencje w zakresie diagnostyki CSF, bowiem krzyżowe reakcje w odczynach serologicznych mogą prowadzić do fałszywie dodatnich wyników testów laboratoryjnych. Okres inkubacji u pojedynczych świń wynosi od około 7 do 10 dni ale w warunkach terenowych objawy kliniczne mogą być widoczne dopiero po 2-4 tygodniach od zawleczenia wirusa. Czas ten może ulec wydłużeniu, jeśli zakażeniu uległy jedynie dorosłe świnie zarodowe lub kiedy wirus jest średnio zjadliwy. Objawy kliniczne CSF są wyjątkowo zmienne i mogą być pomylone z występującymi w przebiegu wielu innych chorób. Nasilenie objawów zależy głównie od wieku zakażonych zwierząt oraz od zjadliwości wirusa. Zazwyczaj młode zwierzęta chorują ciężej niż starsze osobniki. U starszych świń zarodowych przebieg choroby jest często łagodny lub nawet podkliniczny. 3.2. Atakowane gatunki Wrażliwe na wirus CSF są tylko zwierzęta należące do rodziny Suidae, tzn. świnia domowa, dzik oraz świnie afrykańskie. Choroba nie atakuje ludzi. 3.3. Obszar występowania Po raz pierwszy CSF został stwierdzony i opisany w 1833 roku, w Ameryce Północnej. Na kontynencie europejskim choroba pojawiła się po raz pierwszy prawdopodobnie w tym samym czasie. W 1862 roku klasyczny pomór świń przeniesiono do Anglii i do końca XIX wieku do wszystkich krajów europejskich. Ostatnie notowane przypadki w 2003 roku dotyczą Francji, Włoch i Niemiec. Wersja elektroniczna 2.0 20 CSF-PLAN ANEKS NR 2 3.4. wersja 1.4 2008 Podstawowe objawy W przebiegu klasycznego pomoru świń można wyróżnić postać ostrą, przewlekłą oraz zakażenie prenatalne. Postać ostra Ostra postać klasycznego pomoru świń występuje najczęściej u warchlaków i tuczników. Początkowe objawy to brak łaknienia, zaleganie, letarg, podwyższenie wewnętrznej ciepłoty ciała, zapalenie spojówek, powiększenie węzłów chłonnych, zaburzenia ze strony układu oddechowego oraz zaparcia na przemian z biegunką. W okresie od 2-3 tygodnia trwania choroby aż do padnięcia stwierdza się typowe wybroczyny na skórze uszu, brzucha i wewnętrznej strony kończyn. Częstokroć obserwuje się objawy ze strony układu nerwowego takie jak zaburzenia koordynacji ruchów, chwiejność zadu wynikająca z porażenia tylnych kończyn oraz konwulsje. Stałym objawem jest podwyższenie wewnętrznej ciepłoty ciała. Zazwyczaj jest ona wyższa niż 40ºC ale u dorosłych świń może nie przekraczać 39,5ºC. Wirus CSF prowadzi do silnej leukopenii i działa immunosupresyjnie, czego częstym skutkiem są wtórne zakażenia przewodu pokarmowego lub układu oddechowego. Objawy tych wtórnych infekcji mogą dominować w obrazie klinicznym CSF i działać myląco zarówno na właściciela zwierząt jak i lekarza weterynarii. Padnięcia świń występują zwykle w ciągu miesiąca po infekcji. Przypadki wyzdrowień zdarzają się wyjątkowo i najczęściej dotyczą one dorosłych zwierząt stada podstawowego, u których nie obserwowano nasilonych objawów klinicznych. U świń takich, od 2-3 tygodnia po zakażeniu, można już wykryć obecność przeciwciał. Zmiany patologiczne obserwowane przy badaniu sekcyjnym dotyczą najczęściej węzłów chłonnych i nerek. Stwierdza się powiększenie, obrzęk i przekrwienie węzłów chłonnych. Zmiany krwotoczne w nerkach mogą przybierać różną postać: od ledwo widocznych wybroczyn do wylewów krwawych. Podobne zmiany można obserwować w pęcherzu moczowym, krtani, nagłośni i sercu, a niekiedy także rozsiane na błonach surowiczych jamy brzusznej i piersiowej. Często występuje nie ropne zapalenie mózgu. Stwierdzane przy badaniu sekcyjnym zmiany patologiczne spowodowane wtórnymi zakażeniami mogą prowadzić do pomyłek diagnostycznych. Zawały brzeżne na śledzionie uważane są za zmiany patognomiczne ale stwierdza się je nieregularnie i raczej rzadko. Wersja elektroniczna 2.0 21 CSF-PLAN ANEKS NR 2 wersja 1.4 2008 Afrykański pomór świń (African swine fever – ASF), ogólnie biorąc, przy przebiegu ostrym charakteryzuje się objawami klinicznymi i zmianami patologicznymi bardzo podobnymi do występujących przy klasycznym pomorze świń. Pojawienie się łatwo zauważalnych wybroczyn na skórze lub uszach prowadzi do podejrzenia ASF lub CSF. Podobne zmiany obserwuje się także w przebiegu kilku innych chorób. Ostra postać klasycznego pomoru świń musi być brana pod uwagę przy podejrzeniu różycy, zespołu rozrodczo oddechowego (PRRS), zespołu wyniszczenia poodsadzeniowego (PMWS), zespołu skórno – nerkowego (PDNS), salmonellozy, pasterelozy, zatrucia kumaryną, lub każdym innym zespole chorobowym nie poddającym się terapii antybiotykowej. Wirus klasycznego pomoru świń jest wydalany ze śliną, moczem i kałem od początku wystąpienia objawów klinicznych aż do padnięcia. Wymieniony wirus może być również rozsiewany wraz z nasieniem. Postać przewlekła Przewlekła postać choroby występuje wówczas kiedy świnie nie są zdolne do wytworzenia efektywnej odpowiedzi immunologicznej na zakażenie wirusem klasycznego pomoru świń. Wstępne objawy postaci przewlekłej są podobne do obserwowanych przy postaci ostrej. Później przeważają objawy nietypowe, tj, przerywany typ gorączki, przewlekłe zapalenie jelit oraz wyniszczenie. Brak jest na skórze typowych wybroczyn. Zakażone świnie mogą wykazywać opisane objawy kliniczne choroby przez 2-3 miesiące aż do padnięcia. Siewstwo wirusa u takich zwierząt trwa od pojawienia się objawów klinicznych aż do padnięcia. Specyficzne przeciwciała wykrywane są w surowicy okresowo. Zmiany patologiczne są mniej typowe, zwłaszcza rzadko stwierdza się wybroczyny w narządach i na błonach surowiczych. U zwierząt z objawami przewlekłej biegunki stwierdza się powszechnie zmiany martwicowe w jelicie biodrowym, na zastawce Bauhina i w prostnicy. Ponieważ objawy kliniczne przewlekłej postaci klasycznego pomoru świń są raczej niespecyficzne, w rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić wiele innych chorób. Nie u wszystkich zwierząt stwierdza się podwyższenie wewnętrznej ciepłoty ciała ale w całym stadzie można ją stwierdzić u niektórych świń. Wersja elektroniczna 2.0 22 CSF-PLAN ANEKS NR 2 wersja 1.4 2008 Prenatalne zakażenie wirusem klasycznego pomoru świń i opóźnione wystąpienie choroby Wirus klasycznego pomoru świń ma zdolność do przekraczania bariery łożyskowej i zakażania płodów, przy czym przebieg choroby u prośnych macior jest często podkliniczny. Wynik zakażenia płodów zależy głównie od okresu ciąży i zjadliwości szczepu wirusowego. Zakażenie we wczesnym okresie ciąży może prowadzić do poronień, zamieralności śródporodowej prosiąt, mumifikacji i zaburzeń w rozwoju płodów. Wszystko to prowadzi do obniżenia wskaźnika płodności w zaatakowanym gospodarstwie. Infekcja macior do 90 dnia ciąży może prowadzić do rodzenia trwale zakażonych prosiąt, które po urodzeniu mogą być klinicznie zdrowe i przeżywają nawet kilka miesięcy. Później, zwierzęta takie mogą wykazywać osłabienie wzrostu, wyniszczenie lub niekiedy objawy wrodzonej drżączki. Taki przebieg zakażenia określany jest jako „opóźnione wystąpienie choroby”. Tak zakażone prosięta, siejąc wirus przez cały okres swojego życia aż do padnięcia, mogą odgrywać istotną rolę w rozwlekaniu choroby i utrzymaniu krążenia zarazka w danej populacji świń. Rozpoznanie klasycznego pomoru świń może być szczególnie trudne w chlewniach zarodowych, ponieważ przebieg zakażenia może być słabo wyrażony i poprzez to pomylony z wieloma innymi stanami patologicznymi. Obniżenie płodności i poronienia mogą być wywoływane przez wirus klasycznego pomoru świń jak również przez wirusy Parvo, PRRS i choroby Aujeszkyego a także przez leptospiry. Obserwowane u poronionych płodów zmiany patologiczne nie pozwalają na jednoznaczne określenie przyczyny poronienia. W przypadku podejrzenia wystąpienia zakaźnej choroby układu rozrodczego, należy bezzwłocznie podjąć badania w kierunku CSF, zwłaszcza w przypadku kiedy dane gospodarstwo zlokalizowane jest na obszarze wysokiego ryzyka (np. na terenach występowania klasycznego pomoru świń u dzików). Badania takie należy bezwzględnie wykonać w przypadku wyeliminowania innych, zakaźnych chorób układu rozrodczego. Wersja elektroniczna 2.0 23 CSF-PLAN ANEKS NR 2 3.5. wersja 1.4 2008 Rozprzestrzenianie się Najczęstszą drogę zakażenia organizmu stanowi okolica nosowo-gardłowa poprzez bezpośredni lub pośredni kontakt ze zwierzętami zakażonymi względnie w skutek skarmiania paszy zanieczyszczonej wirusem. Możliwe jest również zakażenie świń przez układ oddechowy, przez rany (szczepienie, kolczykowanie, tatuowanie, kastracja), drogi rodne wraz z nasieniem zakażonych knurów oraz przez śluzówkę oka. Na terenach o wysokim zagęszczeniu świń rozprzestrzenianie się wirusa między gospodarstwami jest stosunkowo łatwe. 3.6. Wrażliwość wirusa Wirus CSF jest stosunkowo stabilny w wydzielinach i wydalinach zakażonych świń, zwłokach padłych zwierząt, świeżej wieprzowinie i niektórych produktach wieprzowych. Jest on dość łatwo inaktywowany przez detergenty, rozpuszczalniki lipidowe, proteazy i zwykłe środki odkażające. 3.7. Strategia kontrolowania choroby Strategia walki z chorobą polega na zlikwidowaniu wirusa w jak najkrótszym możliwym czasie. Obejmuje ona: zabicie i utylizację zwierząt chorych, kwarantannę i kontrolę przemieszczania się zwierząt, ludzi, produktów i sprzętu, oczyszczanie i dezynfekcję skażonych pomieszczeń i sprzętu, prowadzenie dochodzenia epizootycznego, perlustracji mających na celu określenie zasięgu choroby tworzenie stref dla oddzielenia obszarów zapowietrzonych i wolnych od choroby. kontrolowanie sytuacji w populacji dzików pod kątem eliminacji choroby 3.8. Informacje na temat szczepień Istnieje możliwość prowadzenia szczepień przeciwko CSF. Wersja elektroniczna 2.0 24
