pobierz

Borelioza – najczęściej występująca choroba
zawodowa rolników
Praca i życie na wsi narażają człowieka na zwiększony kontakt z kleszczami które, choć
niewielkie, są nosicielami wielu groźnych chorób. Placówka Terenowa KRUS w Makowie
Mazowieckim w roku 2014 i w pierwszej połowie roku 2015 odnotowała przypadki zachorowania na
boreliozę.
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wypłaca rocznie prawie 200 jednorazowych
odszkodowań z tytułu uszczerbku na zdrowiu bądź śmierci wskutek choroby zawodowej. Wśród
chorób najczęściej rozpoznawane są roznoszone przez kleszcze (boreliozy i kleszczowe zapalenie
opon mózgowo-rdzeniowych), choroby układu oddechowego (astma oskrzelowa, alergiczne zapalenie
pęcherzyków płucnych i alergiczny nieżyt nosa) oraz uczuleniowe zapalenie skóry i przewlekłe
choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy.
W świetle Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników
jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi, który doznał stałego lub
długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby
zawodowej. Za rolniczą chorobę zawodową uważa się chorobę, która powstała w związku z pracą
w gospodarstwie rolnym, jeżeli objęta jest ona wykazem chorób zawodowych określonych
w przepisach wydanych na podstawie Kodeksu Pracy (Ustawa z dnia 20 grudnia 1990r.
o ubezpieczeniu społecznym rolników, art.12).
Jednostki lub grupy chorobowe z tytułu których przyznano jednorazowe odszkodowania
w latach 2009 - 2013
Jednostka lub grupa chorobowa:
2009
2010
2011
2012
2013
2
Astma oskrzelowa
12
11
7
3
14
3
Przewlekle obturacyjne zapalenie oskrzeli
0
0
1
0
0
4
Zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych
5
8
4
12
16
5
Alergiczny nieżyt nosa
2
6
0
3
4
6
Choroby skóry
5
8
6
3
4
7
Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem
wykonywania pracy
2
0
1
4
1
8
Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego
wywołane sposobem wykonywania pracy
0
2
4
5
3
9
Nowotwór złośliwy
0
0
1
0
0
10
Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego
2
1
0
1
2
11
Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami
fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi
0
0
0
0
1
12
Jednostka lub grupa chorobowa:
2009
2010
2011
2012
2013
Choroby zakaźne w tym:
146
134
159
166
189
a) borelioza
132
125
146
155
176
b) bruceloza
1
0
0
0
0
c) kleszczowe zapalenie opon mózgowych
9
7
12
11
11
d) aspergiloza
1
0
0
0
0
e) toksoplazmoza oczna
1
0
0
0
0
f) brodawki wirusowe
0
0
0
0
1
g) toksokaroza
0
2
1
0
1
h) bąblowica wątroby
2
0
0
0
0
Ogółem:
174
170
183
198
234
Liczba chorób zawodowych w latach 2010 – 2014
Opracowano w Biurze Prewencji i Rehabilitacji Centrali KRUS
Warszawa, 02.02.2015 r.
Stwierdzone choroby to przede wszystkim borelioza i odkleszczowe zapalenie opon
mózgowych, astma oskrzelowa i zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych. Były
też przypadki chorób skóry, przewlekłych chorób obwodowego układu nerwowego oraz narządów
ruchu.
Do czynników powodujących powstawanie u rolników chorób zawodowych należy przede
wszystkim czynnik fizyczny. Są to pewnego rodzaju drgania, hałas, który oddziałuje na człowieka.
Elementem istotnym jest też oddziaływanie czynników chemicznych, czyli znajdujących się
w gospodarstwach rolnych pestycydów, paliw, smarów, środków do mycia, dezynfekcji. Bardzo też
istotne jest oddziaływanie czynników biologicznych. W przypadku rolników najczęściej przyczyną
chorób pasożytniczych są kleszcze, które powodują zarażenie boreliozą .
Pod wpływem wielu czynników, między innymi ocieplenia klimatu, od kilku lat zwiększa się
w Polsce populacja tych pajęczaków i tym samym wzrasta ryzyko przenoszenia na ludzi i zwierzęta
odkleszczowych chorób zakaźnych.
Kleszcze występują praktycznie na terenie całego kraju szczególnie na kontakt z nimi narażeni są mieszkańcy Opolszczyzny, Warmii, Mazur, Podlasia
a w ostatnim okresie również północnego Mazowsza. Naturalnym miejscem bytowania kleszczy są
tereny leśne i łąki, w tym także parki oraz inne obszary zalesione lub zakrzewione nieopodal dużych
osiedli mieszkalnych. W naszej szerokości geograficznej kleszcze największą aktywność przejawiają
od czerwca do końca października. Ukąszenia kleszcza zwykle nie czuje się, ponieważ jego ślina
zawiera substancje znieczulające. Jeśli jednak doszło do ukąszenia, kleszcza należy jak najszybciej
usunąć, najlepiej przy pomocy specjalnej pompki próżniowej lub wyciągnąć pęsetą - nie należy jednak
próbować go wykręcać. Jeżeli kleszcz tkwi zbyt głęboko w ciele, powinno się niezwłocznie udać się
do lekarza. Usunięcie kleszcza w pierwszej dobie po ukąszeniu wielokrotnie zmniejsza
prawdopodobieństwo zarażenia. Im dłużej kleszcz tkwi w ciele, tym większe ryzyko zachorowania,
gdyż po upływie kilku lub kilkunastu godzin kleszcz zaczyna odżywiać się krwią żywiciela i wtedy
może zarazić przenoszonymi przez siebie chorobami. Okres inkubacji chorób wywoływanych przez
kleszcze trwa od 2 do 32 dni. Gdy zatem doszło do zakażenia przez kleszcza, w miejscu ukąszenia na
skórze pojawia się charakterystyczny rumień wedrujący o średnicy od 1 cm do 1,5 cm, który w długim
okresie czasu powiększa się do kilku centymetrów, po czym blednie od środka i zanika.
W diagnostyce wystąpiły również przypadki, gdy rumień nie wystąpił, a kleszcz został niezauważony.
Należy pamiętać, że borelioza zwłaszcza późna wywołuje czasami objawy podobne do grypy, np.:
przedłużający się stan podgorączkowy, dreszcze, poty z nieznanych przyczyn; nawracające bóle
głowy, mięśni i stawów; dezorientacja, zagubienie, oszołomienie; huśtawki nastrojów, depresja;
zaburzenia snu; duszności, kaszel; nagłe problemy ze słuchem; powiększone węzły chłonne;
nawracające bóle brzucha. Krętki boreliozy atakują układ nerwowy (penetrują płyn mózgowordzeniowy, mózg i opony mózgowe) krótko po zakażeniu, wpływając na zachowanie osoby zarażonej.
Dlatego więc bywa często mylona z chorobami psychicznymi, nerwicą, reumatoidalnym zapaleniem
stawów, wadami serca, stwardnieniem rozsianym czy chorobą Alzheimera. Jeśli po ukąszeniu przez
kleszcza wystąpią takie niepokojące objawy, bezwzględnie trzeba zgłosić się do lekarza w celu
wykluczenia boreliozy bądź poddania się leczeniu w razie potwierdzenia choroby. Tylko rozpoznany
rumień wędrujący jest potwierdzeniem zakażenia i podstawą do rozpoczęcia leczenia. Jeśli nie
wystąpił (został zignorowany lub pomylony z innym objawem), do zdiagnozowania boreliozy
konieczne jest wykonanie testów diagnostycznych. Nieleczona borelioza może prowadzić do
uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i układu sercowo-naczyniowego. Choroba zawodowa
musi powstać w okresie ubezpieczenia rolnika.
Rolnik, aby otrzymać jednorazowe odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej, musi przede
wszystkim złożyć wniosek w KRUS. Można znaleźć go na stronie internetowej Kasy Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego. Należy również przedłożyć decyzję państwowego inspektora sanitarnego
o stwierdzeniu choroby zawodowej. Osoba która podejrzewa u siebie chorobę zawodową, powinna
zgłosić to przede wszystkim swojemu lekarzowi, a także Państwowemu Inspektorowi Sanitarnemu,
który ustali, czy schorzenie jest chorobą zawodową i czy w związku z tym będą rolnikowi
przysługiwały świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników. W czasie wizyty u lekarza należy
zwrócić uwagę, czy występujące objawy związane są z naszym środowiskiem pracy. O przyznanie
takiego odszkodowania mogą starać się również rolnicy, którzy są już na emeryturze. W ich
przypadku kluczowe będzie jednak, kiedy doszło do zachorowania.
W przypadku przedłożenia decyzji o stwierdzeniu rolniczej choroby zawodowej, dla której
wykaz chorób zawodowych nie określa okresu, w jakim wystąpienie udokumentowanych objawów
chorobowych upoważnia do jej rozpoznania, lekarz regionalny - inspektor orzecznictwa lekarskiego
Kasy wydaje opinię na podstawie zgromadzonej dokumentacji medycznej oraz przedłożonej decyzji,
w jakim okresie mogła powstać choroba zawodowa. Organ rentowy ustali, czy powstała ona w okresie
ubezpieczenia. Jeśli tak, osoba chora zostaje skierowana na postępowanie orzecznicze w celu ustalenia
procentowego uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek choroby zawodowej. Lekarz -rzeczoznawca
w pierwszej instancji będzie orzekał, czy taki uszczerbek nastąpił, czy też nie.
Żeby zmniejszyć ryzyko zakażenia chorobami odkleszczowymi należy:

nosić szczelne obuwie i ubranie, zakrywające większość ciała,

stosować środki odstraszające kleszcze,

trzymać się z dala od miejsc, w których kleszcze zazwyczaj przebywają, takich jak wysokie
trawy i tereny gęsto zakrzewione,

po każdym pobycie w plenerze starannie obejrzeć swoje ciało – szczególnie skórę głowy,
uszy, szyję, a szczególnie miejsca w zagięciach rąk, kolan, pachwin itp.
Aby uniknąć zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu (KZM), warto się zaszczepić. Przeciwko
boreliozie nie ma jednak dostępnej szczepionki.
Źródło: Borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego. Warszawa 2012.
Opracował: A. Miecznikowski
Placówka Terenowa KRUS w Makowie Mazowieckim
Ul. Gen. Pułaskiego 25
Tel. (29) 7172621, (29) 7142713
e-mail: [email protected]