Ryc. 5. Procentowy udział bezrobotnych w m.st. Warszawa wg
advertisement
URZĄD MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY BIURO POLITYKI ZDROWOTNEJ WARSZAWSKI PROGRAM PROFILAKTYKI I PROMOCJI ZDROWIA NA LATA 2008 – 2011 Warszawa, lipiec 2007 SPIS TREŚCI: Wprowadzenie………………………………………………………………………………. 1. Ogólna charakterystyka m.st. Warszawy……………………………………………… 2. Wybrane czynniki demograficzne ludności m.st. Warszawy………………………. Struktura wieku i płci mieszkańców……………………………………………………...... Prognoza ludności do 2030 roku…………………………………………………………... Ruch naturalny……………………………………………………………………………….. Przyrost naturalny…………………………………………………………………………… Zgony…………………………………………………………………………………………. Umieralność niemowląt……………………………………………………………………... Przeciętna długość trwania życia ludności Warszawy…………………………………... Niepełnosprawność………………………………………………………………………….. 2.1. Czynniki społeczno-ekonomiczne………………………………………………………. Wskaźniki bezrobocia……………………………………………………………………….. Wykształcenie………………………………………………………………………………... 3. Zasoby ochrony zdrowia…………………………………………………………………. 4. Styl życia…………………………………………………………………………………….. Palenie tytoniu……………………………………………………………………………...... Alkohol………………………………………………………………………………………… Używanie substancji psychoaktywnych…………………………………………………… Aktywność fizyczna………………………………………………………………………….. Odżywianie…………………………………………………………………………………… Zdrowie psychiczne…………………………………………………………………………. Zdrowie ludzi starszych……………………………………………………………………... 5. Sytuacja zdrowotna mieszkańców m.st. Warszawy………………………………..... Główne problemy zdrowotne……………………………………………………………….. Choroby układu krążenia…………………………………………………………………… Choroby nowotworowe……………………………………………………………………… Choroby układu oddechowego…………………………………………………………...... Przyczyny zewnętrzne zgonów…………………………………………………………….. 5.1. Inne problemy zdrowotne………………………………………………………………… Choroby układu pokarmowego…………………………………………………………...... Cukrzyca……………………………………………………………………………………… Choroby zakaźne……………………………………………………………………………. Choroby zawodowe…………………………………………………………………………. 6. Podsumowanie…………………………………………………………………………....... 7. Cel ogólny programu i cele szczegółowe……………………………………………… 7.1. Oczekiwane efekty do 2011 roku……………………………………………………...... 8. Programy profilaktyczne i promocja zdrowia w m.st. Warszawie………………… Programy profilaktyczne i promocja zdrowia w latach 2006 – 2007…………………… Programy profilaktyki i promocji zdrowia planowane do realizacji w IV kwartale 2007 roku oraz w latach 2008 – 2011………………………………………….................. 9. Załączniki…………………………………………………………………………………..... Spis tabel……………………………………………………………………………………... Spis rycin……………………………………………………………………………………... 1 7 9 9 11 15 16 16 17 18 19 20 20 21 21 24 25 25 26 27 28 28 29 30 31 33 35 38 39 41 41 42 44 45 46 47 48 49 49 52 53 53 54 WPROWADZENIE Definicja przyjęta w 1947 roku przez Światową Organizację Zdrowia określa zdrowie, jako stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby, niedomagania, czy kalectwa. Zdrowie zostało uznane za podstawowe prawo każdego człowieka. Jest wartością pozwalającą na samorealizację, właściwe pełnienie ról społecznych, dobrą adaptację do zmian oraz osiągnięcie satysfakcji z życia. Na zdrowie ma wpływ wiele czynników, których oddziaływanie powoduje zwiększenie lub zmniejszenie poziomu zdrowia. Sami w znacznym stopniu decydujemy o swoim zdrowiu poprzez sposób i styl życia, jego uwarunkowania, środowisko, w którym żyjemy oraz warunki społeczno – ekonomiczne. Niebagatelny wpływ mający odzwierciedlenie w stanie zdrowotnym populacji mają czynniki zaliczane do społecznych uwarunkowań tj.: zatrudnienie i warunki pracy, a zwłaszcza stresogenność i niebezpieczeństwa związane z jej wykonywaniem, edukacja i jej poziom, jako podstawowy warunek statusu społeczno – ekonomicznego obywateli, wysokość dochodów oraz warunki zamieszkania warunkujące stabilizację, żywność i jej dostępność (nadmierna podaż, niedostatek, prawidłowe odżywianie, dieta), indywidualna troska o zdrowie. Międzynarodowa Konferencja na temat promocji zdrowia w 1986 roku przyjęła Kartę Ottawską, która definiuje promocję zdrowia, jako „proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem poprzez podejmowanie wyborów i decyzji sprzyjających zdrowiu”. Promocja zdrowia jest zbiorem przedsięwzięć oddziaływujących na siebie, a w efekcie przyczyniających się do poprawy stanu zdrowotnego społeczeństwa i jakości życia. Promowanie zdrowia powinno dotyczyć całej populacji niezależnie od wieku i obecnego stanu zdrowia. Powinno być ono wdrażane tam gdzie ludzie żyją, pracują, odpoczywają i są leczeni (dom, szkoła, zakład pracy, placówki służby zdrowia) poprzez: edukację z ukierunkowaniem na styl życia, rozwój społeczno – środowiskowy umożliwiający prozdrowotne zachowanie, leczenie z uwzględnieniem podnoszenia jakości i dostępności usług medycznych oraz informowanie o nowych technologiach medycznych. Podstawowym aktem prawnym normującym uprawnienia obywatela do ochrony zdrowia jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., która w art. 68 stanowi: 1 Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. Obowiązujące regulacje prawne nakładają na samorząd obowiązek do podejmowania działań z zakresu ochrony i promocji zdrowia tj.: Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o Samorządzie Gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 159 z późn. zm.), której art. 7 ust. 1 brzmi „Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: ochrony zdrowia, polityki prorodzinnej, w tym zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej”. Ustawa z dnia 15 marca 2002r. o ustroju Miasta Stołecznego Warszawy (Dz. U. z 2002r. Nr 41, poz. 361), która uwzględnia zadania związane z ochroną zdrowia. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o Świadczeniach Opieki Zdrowotnej Finansowanych ze Środków Publicznych (Dz. U. 04.210.2135) określa, jako zadanie własne gminy opracowywanie i realizację programów zdrowotnych oraz podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców. Biuro Polityki Zdrowotnej Urzędu m.st. Warszawy opracowało projekt programu pod nazwą „Warszawski Program Profilaktyki i Promocji Zdrowia na lata 2008 – 2011” zawierający: analizę sytuacji zdrowotnej mieszkańców m.st. Warszawy, główne problemy zdrowotne, priorytetowe działania w zakresie polityki zdrowotnej ze szczególnym uwzględnieniem promocji zdrowia. Warszawski Program Profilaktyki i Promocji Zdrowia na lata 2008 – 2011 jest rozwinięciem celów zawartych w Strategii Rozwoju m.st. Warszawy do 2020 roku, przyjętych uchwałą 2 Rady Miasta Stołecznego Warszawy Nr LXII/1789/2005 z dnia 24 listopada 2005 roku. Strategia Rozwoju Warszawy stanowi spójną koncepcję działań na rzecz długotrwałego rozwoju Miasta. Zagadnienia związane z polityką zdrowotną zostały ujęte w ramach Celu Strategicznego I „Poprawa jakości życia i bezpieczeństwa mieszkańców Warszawy” oraz Celu Operacyjnego 1.1 „Podniesienie poziomu dostępności usług publicznych, w tym oświaty, kultury, rekreacji i sportu, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej”. Program również ściśle koresponduje z założeniami, celami oraz zadaniami Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007 – 2015, przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 15 maja 2007 roku. Narodowy Program określa niezbędne działania ze strony ochrony zdrowia i samorządu terytorialnego w celu poprawy zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszenie nierówności w zdrowiu, które obejmują: aktywizację samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych działających na rzecz zdrowia społeczeństwa, poprawę jakości świadczeń zdrowotnych w zakresie skuteczności bezpieczeństwa i akceptowalności społecznej, w tym przestrzeganie praw pacjenta, usprawnienie wczesnej diagnostyki i czynnej opieki nad osobami zagrożonymi chorobami układu krążenia, udarami mózgowymi, nowotworami, powikłaniami cukrzycy, chorobami układu oddechowego oraz chorobami reumatycznymi, szczególnie przez działania podstawowej opieki zdrowotnej, zwiększenie i optymalne wykorzystanie systemu ochrony zdrowia oraz infrastruktury samorządowej dla potrzeb promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej. Warszawski Program Profilaktyki i Promocji Zdrowia nawiązuje także do dokumentu przyjętego przez Światową Organizację Zdrowia w 1998 roku Strategii „Zdrowie 21 – zdrowie dla wszystkich w XXI wieku”. Strategia określa główne kierunki polityki zdrowotnej, a za podstawę działania przyjmuje promocję i ochronę zdrowia oraz redukcję występowania głównych przyczyn chorób i urazów oraz minimalizowanie ich skutków. W programie „Zdrowie 21” stwierdza się, że działania w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej powinny mieścić się w priorytetach zdrowotnych populacji, a także w przyjętych do stosowania dokumentów ogólnie obowiązujących. Niniejszy dokument określa najbardziej istotne elementy polityki zdrowotnej m.st. Warszawy i wyznacza kierunki w zakresie poprawy stanu zdrowia mieszkańców i zaspokojenie ich potrzeb zdrowotnych. 3 Program będzie realizowany we współpracy z podmiotami, które ustawowo zobowiązane są do działania w zakresie ochrony i promocji zdrowia, a także z organizacjami pozarządowymi, które realizują zadania publiczne, inicjując działania związane z rozwiązywaniem problemów społecznych i zdrowotnych mieszkańców Warszawy. Odbiorcami Programu jest społeczność Warszawy, zróżnicowana pod względem wieku, potrzeb zdrowotnych, narażenia na czynniki ryzyka, ze szczególnym uwzględnieniem działań skierowanych do dzieci i młodzieży. Działania te obejmować będą: opracowanie i wdrożenie programów cząstkowych, ukierunkowanych na dane grupy wiekowe i wybrane problemy zdrowotne, szkolenie realizatorów poszczególnych programów (szkolenie obejmuje m.in. pielęgniarki szkolne, nauczycieli, pedagogów, lekarzy, pielęgniarki środowiskowe, pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej), opracowanie i dystrybucja materiałów edukacyjnych i promocyjnych dla mieszkańców Warszawy w zakresie zdrowia, edukację zdrowotną mieszkańców przy udziale mediów, społecznych kampanii propagujących prozdrowotny styl życia, zachęcające do przeprowadzania badań profilaktycznych, organizację imprez plenerowych promujących programy profilaktyczne, organizację szkoleń i konferencji o tematyce zdrowotnej. Biuro Polityki Zdrowotnej monitorować będzie działania profilaktyczne w oparciu o m.in.: dane epidemiologiczne (zachorowalność), ilość zawartych umów z realizatorami programów, ilość mieszkańców biorącą udział w programach, ilość zrealizowanych świadczeń w ramach programów profilaktycznych, ilość opracowanych i wydanych materiałów edukacyjnych, ilość osób biorącą udział w szkoleniach i konferencjach. Sprawozdanie z realizacji programu będzie corocznie przedstawiane Prezydentowi i Radzie m.st. Warszawy. Środki finansowe (w układzie rocznym) na realizację Programu ustalone zostaną po zatwierdzeniu budżetu m.st. Warszawy na 2008 rok i kolejne lata. W ramach realizacji programu powołany zostanie Zespół ds. Programu, który będzie odpowiedzialny za: 4 opracowanie i koordynację rocznych harmonogramów realizacji Programu, odnoszących się do celów określonych w niniejszym dokumencie, określenie kompetencji zadań dla Wydziałów Spraw Społecznych i Zdrowia w dzielnicach, współpracę z partnerami, realizującymi założenia programu w ramach zadań własnych, monitoring i przygotowanie sprawozdań z realizacji programu. Realizatorami Programu są: Na poziomie Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy: Prezydent m.st. Warszawy za pośrednictwem Biura Polityki Zdrowotnej; Biuro Polityki Zdrowotnej – koordynator zadań; Biura Urzędu Miasta realizujące w ramach zadań własnych, zadania z zakresu ochrony i promocji zdrowia w tym: Biuro Polityki Społecznej, Biuro Edukacji, Biuro Ochrony Środowiska, Biuro Sportu i Rekreacji; Wydziały Spraw Społecznych i Zdrowia w Urzędach Dzielnic m.st. Warszawy. Partnerzy zewnętrzni zapraszani do realizacji Programu: Mazowiecki Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia; Mazowieckie Centrum Zdrowia Publicznego; Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna; Instytuty i placówki naukowo – badawcze; Organizacje pozarządowe; Inne podmioty wybrane do realizacji poszczególnych zadań. Do opracowania programu niezbędne było ustalenie danych na temat uwarunkowań zdrowia mieszkańców Warszawy. Ich spełnienie wpływa m.in. na zachowania zdrowotne sprzyjające utrzymaniu i rozwijaniu zdrowia, stanowi punkt wyjściowy do działań w kierunku ich zmiany. Informacje te obejmują: demografię, środowisko społeczne, w tym wskaźnik bezrobocia, poziom wykształcenia, wiodące przyczyny umieralności, oczekiwaną długość życia, wskaźnik hospitalizacji, występowanie długotrwałej niepełnosprawności, wybrane problemy zdrowotne, styl życia, wskaźnik umieralności noworodków, zdrowie ludzi starszych, zdrowie psychiczne, choroby zakaźne. 5 Ze względu na niedostateczną liczbę danych epidemiologicznych dotyczących m.st. Warszawy, które pozwoliłyby na pełną analizę sytuacji zdrowotnej mieszkańców, niniejszy dokument będzie stopniowo doskonalony. 6 1. Ogólna charakterystyka m.st. Warszawy Warszawa położona jest na Nizinie Środkowomazowieckiej Polski i graniczy z powiatami województwa mazowieckiego: legionowskim, wołomińskim, mińskim, otwockim, piaseczyńskim, pruszkowskim, warszawskim zachodnim. Z dniem 27.10.2002 roku (na mocy Ustawy o Ustroju Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 15.03.2002 r., Dz. U. Nr 41, poz. 361 z późn. zm.) m.st. Warszawa obecnie stanowi jedyną gminę, mającą jednocześnie status miasta na prawach powiatu. Stolica podzielona jest na 18 dzielnic: Bemowo, Białołęka, Bielany, Mokotów, Ochota, Praga Południe, Praga Północ, Rembertów, Śródmieście, Targówek, Ursus, Ursynów, Wawer, Wesoła, Wilanów, Włochy, Wola, Żoliborz. Mapa administracyjna Warszawy (wg podziału z dnia 27.10.2002) Warszawa jest największym miastem w kraju pod względem powierzchni (517,2 km2) i liczby ludności, która według Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w dniu 31 grudnia 2006 roku wynosiła 1 702 139 osób. Liczba ta systematycznie wzrastała w porównaniu z rokiem 2005 i wynosiła 1 697 596, w 2004 (1 692 854). W ogólnej liczbie 38 122 tys. ludności Polski (stan w dniu 31 grudnia 2006 roku) mieszkańcy Warszawy stanowią 4,5% ogółu ludności, kobiety 2,4%, mężczyźni 2,0%. Największą pod względem powierzchni dzielnicą Stolicy jest Wawer (79,7 km2), natomiast najmniejszą Żoliborz (8,5 km2). Najwięcej ludności mieszka na Mokotowie (226 846 osób), a najmniej w Wilanowie (15 731 osób). Kobiety w 2006 roku stanowiły ponad połowę (918 678) mieszkańców Warszawy (mężczyźni 783 461 osób). Na każdych 100 mężczyzn przypadło 117 kobiet, najwięcej na Żoliborzu (128), a najmniej w Wesołej (106). Jest to więcej niż w miastach Polski ogółem 7 gdzie wskaźnik wynosi 111. Gęstość zaludnienia m.st. Warszawy w 2006 roku to 3 291osób na km2 i była większa od średniej krajowej (122 osoby). Największe zaludnienie na 1 km2 jest na Ochocie (9 403 osoby), a najmniejsze w Wilanowie (428 osób). Warszawa, jako stolica Polski pełni funkcje stołeczne, tj.: administracyjne, kulturalne, gospodarcze, infrastrukturalne. Warszawa jest krajowym centrum medycznych usług specjalistycznych, czego przykładem mogą być działające ośrodki medyczne takie, jak m.in.: Instytut Hematologii, Instytut Onkologii im. Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Instytut Kardiologii im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Centrum Zdrowia Dziecka i inne. Tabela 1. Powierzchnia geodezyjna m.st. Warszawy wg dzielnic (stan w dniu 1.01.2007r.) Dzielnice M.ST. WARSZAWA Bemowo Białołęka Bielany Mokotów Ochota Praga – Południe Praga – Północ Rembertów Śródmieście Targówek Ursus Ursynów Wawer Wesoła Wilanów Włochy Wola Żoliborz W km2 W odsetkach 512,2 25,0 73,0 32,2 35,4 9,7 22,4 11,4 19,3 15,6 24,2 9,4 43,8 79,7 22,9 36,7 28,6 19,3 8,5 100,0 4,8 14,1 6,3 6,9 1,9 4,3 2,2 3,7 3,0 4,7 1,8 8,5 15,4 4,4 7,1 5,5 3,7 1,6 Źródło: dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Tabela 2. Ludność m.st. Warszawy wg dzielnic w 2006 roku. Dzielnice M.ST. WARSZAWA Bemowo Białołęka Bielany Mokotów Ochota Praga Południe Praga Północ ogółem 1702139 108174 79092 134774 226846 91402 184447 72906 Liczba ludności kobiety mężczyźni 918678 783461 56125 52049 41393 37699 73044 61730 124232 102614 49572 41830 99820 84627 39416 33490 8 Kobiety na 100 mężczyzn Ludność ogółem na 1 km2 117 108 110 118 121 119 118 118 3291 4337 1083 4169 6404 9403 8242 6384 Rembertów Śródmieście Targówek Ursus Ursynów Wawer Wesoła Wilanów Włochy Wola Żoliborz 22701 132820 122843 47721 144722 66793 21127 15731 39710 141223 49107 11803 74317 65700 25386 76374 35322 10869 8413 21025 78331 27536 10898 58503 57143 22335 68348 31471 10258 7318 18685 62892 21571 108 127 115 114 112 112 106 115 113 125 128 1176 8531 5076 5104 3305 8377 921 428 1387 7332 5798 Źródło: dane GUS. 2. Wybrane czynniki demograficzne ludności m. st. Warszawy Struktura wieku i płci mieszkańców Rezultatem dokonujących się procesów demograficznych jest gwałtowne zmniejszanie się liczby dzieci i młodzieży w wieku do 17 lat w łącznej liczbie ludności Polski. W 2006 roku ich udział w ogólnej liczbie mieszkańców Warszawy wynosił 14,6 %, a populacja w wieku 0 – 2 lata stanowiła 2,7% ludności Miasta. Mężczyźni w wieku 18 – 64 lata i kobiety 18 – 59 lat stanowili 65,4% ogółu ludności Stolicy, a 20,0% stanowili mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety 60 lat i więcej. Struktura ludności według płci charakteryzuje się liczebną przewagą kobiet. Tabela 3. Ludność m. st. Warszawy wg płci i wieku ekonomicznego w 2006 roku. Wiek OGÓŁEM 0 – 17 lat 0 –2 3–6 7 – 14 15 - 17 Wiek produkcyjny mężczyźni 18 – 64 lata kobiety 18 – 59 lat Wiek poprodukcyjny mężczyźni 65 lat i więcej kobiety 60 lat i więcej Mężczyźni Kobiety 2006 2006 w liczbach bezwzględnych 783461 126432 23420 26117 53062 23833 548465 548465 x 108564 108564 x 918678 121750 22424 25257 50940 23129 565172 x 565172 231756 x 231756 Ogółem 2006 1702139 248182 45844 51374 104002 46962 1113637 x x 340320 x x Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i Mazowieckiego Centrum Zdrowia Publicznego (MCZP). 9 w% 100 14,6 2,7 3,0 6,1 2,8 65,4 32,2 33,2 20,0 6,4 13,6 Tabela 4. Ludność m. st. Warszawy wg płci i grup wiekowych w 2005 r. 2005 r. GRUPY WIEKOWE ogółem w tysiącach w odsetkach 1697,6 100,0 67,6 4,0 62,4 3,7 69,6 4,1 88,4 5,2 131,1 7,7 160,2 9,4 145,0 8,5 102,7 6,0 97,0 5,7 131,4 7,7 149,7 8,8 124,3 7,3 77,9 4,6 81,2 4,8 80,3 4,7 66,8 3,9 61,9 3,6 OGÓŁEM 0 – 4 lata 5 – 9 lat 10 – 14 lat 15 – 19 lat 20 – 24 lata 25 – 29 lat 30 – 34 lata 35 – 39 lat 40 – 44 lata 45 – 49 lat 50 – 54 lata 55 – 59 lat 60 – 64 lata 65 – 69 lat 70 – 74 lata 75 – 79 lat 80 lat i więcej kobiety 915,3 33,1 30,7 34,0 43,6 65,9 84,1 74,9 51,4 49,8 70,2 81,5 69,0 45,0 48,9 49,1 41,0 43,0 mężczyźni w tysiącach 782,3 34,5 31,7 35,6 44,8 65,2 76,1 70,1 51,3 47,2 61,2 68,2 55,3 32,9 32,3 31,2 25,8 18,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego (US) w Warszawie z dnia 20.07.2007 i MCZP. Tabela 5. Ludność m.st. Warszawy wg dzielnic i wieku biologicznego w 2002 i 2005 roku. Dzielnice a – 2002 r. b – 2005 r. m.st. Warszawa a b Bemowo a b Białołęka a b Bielany a b Mokotów a b Ochota a b Praga Południe a b Praga Północ a b Rembertów a b Śródmieście a b Targówek a b Ursus a b Ursynów a Biologiczne grupy wieku 0-14 lat 15-64 65 i więcej 205451 199599 12295 11469 10515 12949 16083 14832 23979 23003 10141 9323 22376 20520 10704 9862 3324 3134 13970 15343 16251 15092 6287 6829 17216 1201744 1207743 83934 84760 45904 57564 98552 95621 160116 154899 62175 61417 135290 133512 52751 52931 15634 16640 89137 86449 91793 89483 31094 33237 109985 280999 290254 8448 10040 3473 4126 23095 25134 49372 49619 21292 21169 30838 31514 11494 10764 2638 2839 34878 33435 15618 17929 5972 6707 8765 10 b Wawer a b Wesoła a b Wilanów a b Włochy a b Wola a b Żoliborz a b 17213 9588 9517 3457 3655 1754 1821 5772 5308 16247 14601 5492 5128 114693 43042 45469 12702 14576 10200 10735 27094 27573 98916 95965 33425 32219 10950 9850 10606 1778 2058 1913 2217 6357 6919 32725 32013 12493 12215 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. Prognoza ludności do 2030 roku Według prognoz Głównego Urzędu Statystycznego liczba ludności Warszawy będzie systematycznie zmniejszać się. W okresie do 2030 roku nastąpi istotne przesunięcie w proporcjach między wiekiem ludności Warszawy. Zmniejszeniu ulegnie liczba młodych mieszkańców do 18 roku życia, podczas gdy w pozostałych grupach wiekowych obserwowany będzie wzrost liczby ludności. Z analizy przekroju wieku biologicznego ludności w 2030 roku, największą grupę (150 710 tys. osób) będą stanowili mieszkańcy w przedziale wieku 50 – 54 lata, a najmniejszą (40 628 osób) w przedziale 0 – 4 lata. Kobiety w przedziale wieku 50 – 54 lata będą stanowiły 53,3% ogółu mieszkańców (mężczyźni 46,7%). Przedstawione dane i ich analiza dają podstawę do stwierdzenia, że postępuje powolny proces starzenia się społeczeństwa. Należy jednak podkreślić, że prognoza GUS nie uwzględnia specyfiki m.st. Warszawy charakteryzującej się dynamicznym wzrostem liczby mieszkańców, związanym z migracją. Zarówno obecny wzrost gospodarczy, zwiększenie liczby inwestycji miejskich, a zwłaszcza niska stopa bezrobocia i wysoki poziom wynagrodzenia powoduje, że ten proces jest szczególnie nasilony. Obecnie szacuje się, że liczba osób przebywających na terenie m.st. Warszawy (w tym osoby niezameldowane) wynosi 2,5 mln. 11 Prognoza ludności m.st. Warszawy do 2030 roku. liczba mieszkańców m. st. Warszawy Ryc. 1. 1720000 1700000 1680000 1660000 1640000 1620000 1600000 1580000 1560000 1540000 1520000 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 lata Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 6. Prognoza ludności m.st. Warszawy wg płci i wieku na lata 2010 – 2030. Wyszczególnienie o – ogółem m – mężczyźni k - kobiety OGÓŁEM w wieku: 0 – 4 lata 5 – 9 lat 10 – 14 lat 15 – 19 lat 20 – 24 lata 2010 2015 2020 2025 2030 o m k 1678050 772666 905384 1660275 763190 897085 1630874 749572 881302 1588394 730754 857640 1532735 705747 826988 o m k o m k o m k o m k o m k 60535 31099 29436 63002 32112 30890 63753 32346 31407 72652 36941 35711 97522 48854 48668 58937 30275 28662 61228 31316 29912 63536 32360 31176 65888 33253 32635 80048 40106 39942 53993 27719 26274 59798 30537 29259 61719 31542 30177 65262 33133 32129 71492 35671 35821 46543 23864 22679 54717 27917 26800 60243 30748 29495 63328 32241 31087 69755 35147 34608 40628 20869 19759 47030 24001 23029 55023 28034 26989 61811 31387 30424 67395 34112 33283 12 25 – 29 lat 30 – 34 lata 35 – 39 lat 40 – 44 lata 45 – 49 lat 50 – 54 lata 55 – 59 lat 60 – 64 lata 65 – 69 lat 70 – 74 lata 75 – 79 lat 80 – 84 lata 80 lat i więcej o m k o m k o m k o m k o m k o m k o m k o m k o m k o m k o m k o m k o m k 135904 65821 70083 158232 75717 82515 138577 66941 71636 101658 50135 51523 96662 46504 50158 129449 59523 69926 145577 65321 80256 119442 51983 67459 73189 29908 43281 73160 28000 45160 67161 24800 42361 49208 17627 31581 32367 9034 23333 101246 49233 52013 140710 67534 73176 157416 74839 82577 137327 65808 71519 100662 49256 51406 94885 45280 49605 125699 57015 68684 139205 61280 77925 112015 47480 64535 66332 26200 40132 61741 22330 39411 50263 17082 33181 43137 12543 30594 83154 40461 42693 105900 50992 54908 140893 67200 73693 155833 73566 82267 135580 64579 71001 98880 48026 50854 92691 43791 48900 120957 54010 66947 131305 56521 74784 102024 41910 60114 56530 21173 35357 46747 15524 31223 48118 13217 34901 Źródło: Rocznik Statystyczny Warszawy 2006. 13 72797 35536 37261 86395 41694 44701 106256 50835 55421 140000 66415 73585 153772 72178 81594 132933 62963 69970 96731 46629 50102 89594 41807 47787 114632 50224 64408 120428 50437 69991 87865 34383 53482 43559 14997 28562 48846 12739 36107 69315 34394 34921 73931 35893 38038 86239 41382 44857 105799 50348 55451 138561 65407 73154 150710 70399 80311 129767 61003 68764 93542 44604 48938 85432 39214 46218 105846 45257 60589 104693 41940 62753 68709 24826 43883 48304 12677 35627 Prognoza ludności m. st. Warszawy wg grup wiekowych na lata 2010 – 2030. Ryc. 2. 180000 liczba mieszkańców m. st. Warszawy 160000 140000 120000 2010 100000 2015 2020 80000 2025 2030 60000 40000 20000 grupy w iekow e 80 lat i więcej 80 – 84 75 – 79 70 – 74 65 – 69 60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29 20 – 24 15 – 19 10 – 14 5–9 0–4 0 Źródło: Rocznik Statystyczny Warszawy 2006. Prognoza ludności w dzielnicach m.st. Warszawy na lata 2010 – 2030. Ryc. 3. 250000 liczba ludności 200000 2010 150000 2015 2020 100000 2025 2030 50000 dzielnice m.st. Warszawy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 14 Żoliborz Wola Włochy Wilanów Wesoła Wawer Ursynów Ursus Targówek Śródmieście Rembertów Praga Północ Praga Południe Ochota Mokotów Bielany Białołęka Bemowo 0 Tabela 7. Prognoza ludności m.st. Warszawy wg dzielnic w latach 2008 – 2030. Dzielnice m.st. Warszawy Bemowo Białołęka Bielany Mokotów Ochota Praga Południe Praga Północ Rembertów Śródmieście Targówek Ursus Ursynów Wawer Wesoła Wilanów Włochy Wola Żoliborz 2008 105872 80193 135167 218799 90957 182847 71638 22438 130063 120706 46663 148823 66086 20723 15031 41283 137990 47668 2009 105963 83201 134519 216242 90402 181764 71175 22600 128697 120116 47192 150662 66568 21204 15265 41596 136389 47153 Liczba ludności w latach 2010 2015 2020 106077 105947 104787 86076 99676 110487 133839 129623 124053 213694 200315 186117 89855 87080 84179 180654 174315 166474 70733 68639 66589 22771 23853 25234 127310 120464 113846 119473 115718 110770 47663 50026 51894 152414 160074 164568 67039 69279 70951 21669 24198 26834 15482 16864 18529 41881 43257 44384 134762 126538 118543 46658 44409 42635 2025 102218 117285 117546 172464 81306 157498 64442 26578 107673 104883 52999 165001 71642 29212 20221 45163 111071 41192 2030 98380 120255 110449 159581 78243 147600 61878 27774 101571 98430 53339 161617 71402 31109 21771 45534 103865 39937 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. Ruch naturalny W 2006 roku w Warszawie odnotowano 16 403 urodzenia żywe (o 1 268 więcej niż w 2005 roku). Współczynnik urodzeń żywych na 1000 ludności ogółem wyniósł 9,7 (w roku 2005 wyniósł 9,0), przy średniej dla Polski 9,8. Liczba zgonów w Warszawie w 2006 roku wynosiła 17 363 (tj. o 250 mniej niż w 2005 roku). Współczynnik zgonów na 1000 ludności wynosił 10,3 i jest wyższy niż dla Polski (9,7). Tabela 8. Ruch naturalny w latach 1990 – 2006. Wyszczególnienie 1990 1995 2000 2003 2004 2005 2006 Urodzenia żywe Zgony Przyrost naturalny Przyrost naturalny na 1000 ludności 14604 19020 - 4416 11576 18718 - 7142 11594 17551 - 5956 12731 17816 - 5085 13990 17464 - 3474 15135 17613 - 2477 16403 17363 - 960 - 2,7 - 4,4 - 3,6 - 3,0 - 2,1 - 1,5 - 0,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane z dnia 23. 07. 2007 r.). 15 Przyrost naturalny Od kilku lat notuje się w Warszawie ujemny przyrost naturalny, który w 2006 roku wyniósł w liczbach bezwzględnych (–960), tj. (–0,6) na 1000 ludności (w 2005 roku –1,5). W latach 2004 – 2006 nastąpił niewielki wzrost liczby urodzeń, co zgodnie z prognozą GUS wskazuje na możliwość przełamania niekorzystnych trendów. Przewiduje się, że proces ten będzie postępował do 2010 roku, a po omawianym czasie współczynnik przyrostu naturalnego będzie powoli malał. Zgony W 2006 roku zarejestrowano ogółem 17 363 zgonów mieszkańców Warszawy. Zgony kobiet stanowiły 50,6% ogółu zgonów (zgony mężczyzn 49,4%). Liczba ogółu zgonów zmniejszyła się o 250 w porównaniu do 2005 roku. W 2005 roku zarejestrowano 17 613 zgonów, w tym zgony kobiet stanowiły większość (50,6%), a zgony mężczyzn 49,3%. W latach 2002 - 2006 liczba zgonów ludności m.st. Warszawy utrzymywała się na stałym poziomie. Tabela 9. Wybrane przyczyny zgonów mieszkańców m. st. Warszawy w latach 2002 – 2006. 2002 2003 LATA 2004 2005 2006 ogółem 17370 mężczyźni 8506 kobiety 8864 Choroby zakaźne i pasożytnicze ogółem 132 mężczyźni 76 kobiety 56 w tym gruźlica układu oddechowego ogółem 32 mężczyźni 23 kobiety 9 Nowotwory ogółem 4941 mężczyźni 2513 kobiety 2428 Cukrzyca ogółem 227 mężczyźni 102 kobiety 125 Choroby układu nerwowego ogółem 196 mężczyźni 90 kobiety 106 Choroby układu krążenia ogółem 7091 mężczyźni 3073 kobiety 4018 17816 8789 9027 17464 8638 8826 17613 8695 8918 17363 8578 8785 155 94 61 176 103 73 140 75 65 x x x 44 32 12 41 32 9 22 16 6 x x x 4910 2518 2392 4918 2564 2354 4946 2514 2432 x x x 236 100 136 233 99 134 220 108 112 x x x 189 104 85 192 76 116 281 136 145 x x x 7133 3101 4032 6729 2943 3786 6593 2853 3740 x x x Wybrane przyczyny zgonów M. ST. WARSZAWA 16 w tym: choroba nadciśnieniowa ogółem 110 120 155 mężczyźni 41 49 56 kobiety 69 71 99 choroba niedokrwienna serca ogółem 2877 2897 2768 mężczyźni 1325 1282 1303 kobiety 1552 1615 1465 choroba naczyń mózgowych ogółem 1773 1746 1574 mężczyźni 701 712 613 kobiety 1072 1034 961 miażdżyca ogółem 555 524 405 mężczyźni 154 159 112 kobiety 401 365 293 Choroby układu oddechowego ogółem 976 1099 1082 mężczyźni 478 509 483 kobiety 498 590 599 Choroby układu trawiennego ogółem 874 961 977 mężczyźni 427 463 472 kobiety 447 498 505 w tym: choroby wątroby ogółem 321 325 358 mężczyźni 194 210 223 kobiety 127 115 135 Zewnętrzne przyczyny zgonu ogółem 1059 1064 1017 mężczyźni 691 695 667 kobiety 368 369 350 w tym: samobójstwa ogółem 162 169 173 mężczyźni 130 135 139 kobiety 32 34 34 Choroby układu moczowo-płciowego ogółem 281 280 289 mężczyźni 140 141 129 kobiety 141 139 160 Zaburzenia psychiczne ogółem 43 68 80 w tym: spowodowane zatruciami substancjami psychoaktywnymi ogółem 39 62 74 Objawy, cechy chorobowe i nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych ogółem 1393 1542 1582 150 58 92 x x x 2711 1234 1477 x x x 1589 631 958 x x x 396 118 278 x x x 1214 574 640 x x x 996 517 479 x x x 364 239 125 x x x 1038 659 379 x x x 176 129 47 x x x 332 158 174 x x x 50 x 46 x 1639 x Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie i MCZP. Umieralność niemowląt Współczynnik umieralności niemowląt jest istotny dla określenia sytuacji zdrowotnej ludności. W 2006 roku odnotowano 82 zgony niemowląt tj. o 15 zgonów więcej niż w 2005 roku (67 zgonów). Współczynnik umieralności niemowląt na 1000 urodzeń żywych zwiększył się od 17 poziomu 4,43 w 2005 roku do wartości 5,0 w 2006 roku. Wskaźnik ten był wyższy niż współczynnik dla Polski, który wynosił 4,98 na 1000 urodzeń żywych. Należy stworzyć warunki do dalszego obniżania współczynnika umieralności niemowląt, w celu zachowania przy życiu jak największej liczby noworodków. Według danych Urzędu Statystycznego w Warszawie najczęstszą przyczyną zgonów niemowląt w 2005 roku były stany chorobowe powstające w okresie okołoporodowym i wady rozwojowe wrodzone. Priorytetowym celem opieki zdrowotnej nad kobietą w ciąży staje się, więc zapewnienie prawidłowego przebiegu ciąży oraz jak najwcześniejsza identyfikacja czynników ryzyka, umożliwiająca objęcie tych kobiet odpowiednią opieką. Umieralność niemowląt w latach 1990 – 2006. Ryc. 4. 250 liczba zgonów 200 150 100 50 0 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 lata Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. Przeciętna długość trwania życia ludności Warszawy Przeciętne dalsze trwanie życia jest prognozą stawianą na podstawie aktualnej sytuacji epidemiologicznej i wskazuje, ile jeszcze lat będzie żyła osoba znajdująca się aktualnie w określonym wieku. Według danych GUS w roku 2006 przeciętna długość życia mężczyzn w Warszawie wynosiła 73,7 lat, a dla kobiet 80,5. Nadwyżka umieralności mężczyzn w stosunku do kobiet oznacza, że mężczyźni żyją znacznie krócej niż kobiety. W przypadku mieszkańców Warszawy różnica ta wynosi 6,8 roku i jest mniejsza niż dla całej Polski. Przeciętna długość życia mieszkańców Warszawy wzrosła w porównaniu do roku 2003 (mężczyźni 72,6, kobiety 79,8). 18 Niepełnosprawność Osoby niepełnosprawne stanowią w Warszawie grupę zróżnicowaną pod względem stopnia, rodzaju niepełnosprawności i innych ważnych cech wyznaczających ich ograniczenia i możliwości samodzielnego zaspokajania potrzeb. Istnieją znaczne bariery urbanistyczne, architektoniczne i komunikacyjne utrudniające poruszanie się niepełnosprawnych. Sytuacja ta powoduje poczucie dyskomfortu psychicznego i społecznego. Według danych Urzędu Statystycznego w Warszawie w 2002 roku (brak danych GUS za lata 2003 - 2006) było 177 000 osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej. Liczba niepełnosprawnych w Polsce w 2004 roku wynosiła 6 200 tys. osób. Szacuje się, że liczba ta będzie systematycznie wzrastać. Tabela 10. Osoby niepełnosprawne w dzielnicach m.st. Warszawy wg Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 r. Niepełnosprawni w wieku 15 lat i więcej Mężczyźni Kobiety Ogółem 177 000 78739 98261 Bemowo 8 423 4 243 4 180 Białołęka 3 660 1 726 1934 Bielany 14 746 6 603 8 143 Mokotów 28 930 12 789 16 141 Ochota 11 084 4 798 6 286 Praga-Południe 19 528 8 722 10 806 Praga-Północ 8 696 3 846 4 850 Rembertów 1 965 960 1 005 Śródmieście 18 377 7 299 11 078 Targówek 12 566 5 959 6 597 Ursus 3 991 1 875 2 116 Ursynów 7 811 3 774 4 037 Wawer 6 356 2 887 3 469 Wesoła 1 388 676 712 Wilanów 1 084 489 595 Włochy 4 030 1 847 2 183 Wola 18 214 7 688 10 526 Żoliborz 6 161 2 558 3 603 Osoby niepełnosprawne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. 19 2.1. Czynniki społeczno - ekonomiczne Wskaźniki bezrobocia Poziom bezrobocia stanowi zmienną, która silnie koreluje ze stanem zdrowia oraz samopoczuciem i zachowaniami zdrowotnymi ludności. W końcu grudnia 2006 roku, liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Warszawie wynosiła 49 409 osób (dane GUS) i była o 8 989 osób, tj. o (15,4%) mniejsza niż w grudniu 2005 roku. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych kobiet wynosiła 26 073, co stanowi 52,8% ogółu bezrobotnych i 17,6% bezrobotnych kobiet w województwie mazowieckim. Stopa bezrobocia rejestrowanego wynosiła 4,6% i była niższa niż w grudniu 2005 roku (5,6%). Najwięcej bezrobotnych było na Pradze Południe 6 916 osób (13,9% ogółu bezrobotnych w Warszawie), a najmniej w Wilanowie 220 osób (0,4%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2006 roku wynosiło 4001,14 zł. Ryc. 5. Procentowy udział bezrobotnych w m.st. Warszawa wg dzielnic w 2006 roku. 16,00% 13,9% 14,00% 11,7% 12,00% 9,2% 9,9% 10,00% 6,00% 7,9% 7,5% 8,00% 7,8% 5,2% 5,6% 3,9% 4,3% 3,9% 4,00% 2,0% 1,5% 2,00% 1,1% 2,1% 1,7% dzielnice m . st. Warszaw y Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 20 Żoliborz Wola Włochy Wilanów Wesoła Wawer Ursynów Ursus Targówek Śródmieście Rembertów Praga Północ Ochota Mokotów Bielany Białołęka Bemowo Praga Południe 0,4% 0,00% Wykształcenie Wykształcenie stanowi jedną ze zmiennych społeczno – demograficznych, która wpływa na zachowania i styl życia ludności. Na podstawie danych z Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku (brak danych za lata 2003 – 2006) wynika, że w Warszawie większość mieszkańców posiadała wykształcenie średnie. (Ryc. 6). Wykształcenie wyższe posiadało ok. 30% mieszkańców Warszawy. Największy odsetek osób z wykształceniem wyższym był na Ursynowie i Żoliborzu. Natomiast na Pradze Północ i Targówku był największy odsetek osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Ryc.6. Wykształcenie mieszkańców m. st. Warszawy według dzielnic na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku. Żoliborz Wola Włochy dzielnice m. st. Warszawy Wilanów Wesoła Wawer Ursynów Ursus zasadnicze zaw odow e Targówek średnie Śródmieście w yższe Rembertów Praga Północ Praga Południe Ochota Mokotów Bielany Białołęka Bemowo 0% 10% 20% 30% odsetek w ykształcenia 40% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. 3. Zasoby ochrony zdrowia Świadczenia zdrowotne mieszkańców m.st. Warszawy zwłaszcza w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia zabezpieczają publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. Organami założycielskimi publicznych zakładów opieki zdrowotnej są: 21 1. Minister Zdrowia 2. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji 3. Minister Obrony Narodowej 4. Samorząd Województwa Mazowieckiego 5. Akademia Medyczna 6. Miasto Stołeczne Warszawa 7. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Tabela 11. Zakłady opieki zdrowotnej na terenie m.st. Warszawy w 2005 roku. Liczba zakładów Wyszczególnienie Szpitale ogółem Zakłady opieki zdrowotnej i praktyki lekarskie ogółem 48 637 w tym: zakłady opieki zdrowotnej ogółem 537 ogółem 100 praktyki lekarskie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. Miasto Stołeczne Warszawa jest organem założycielskim dla 31 zakładów opieki zdrowotnej, w tym: 10 szpitali, 15 zakładów lecznictwa otwartego, 3 zakładów opiekuńczo – leczniczych, 3 zakładów leczenia uzależnień. Podstawą sytemu opieki zdrowotnej nad pacjentem jest instytucja lekarza rodzinnego działającego w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. W Warszawie funkcjonuje 637 zakładów opieki zdrowotnej, w tym 100 praktyk lekarskich. Istotnym elementem oddziaływań profilaktyki i promocji zdrowia w ramach omawianego programu są placówki oświatowo wychowawcze i całodobowe placówki opiekuńczo – wychowawcze, które stanowią priorytetową bazę oddziaływań. Edukacja zdrowotna zwłaszcza dzieci i młodzieży stanowi podstawę do nabycia niezbędnych umiejętności dla promowania i ochrony zdrowia mieszkańców Warszawy. 22 Istotnym elementem promocji zdrowia jest również zapewnienie stałej opieki profilaktycznej ze względu na okres dynamicznego rozwoju dzieci i młodzieży, w którym mogą ujawnić się np.: zaburzenia układu ruchu, otyłość. Korzystanie z nowych technologii (telefonów komórkowych, komputerów, walkmanów) stwarza również niebezpieczeństwo uszkodzenia słuchu, wzroku. Rozpowszechnienie na szeroką skalę działań w zakresie edukacji zdrowotnej propagującej prozdrowotny styl życia i zwalczanie zachowań ryzykownych dla zdrowia (palenie tytoniu, picie alkoholu, używanie narkotyków, stosowanie diet odchudzających) wśród dzieci i młodzieży jest ważnym czynnikiem warunkującym stan zdrowia przyszłego dorosłego społeczeństwa. Do zadań osób pracujących w gabinetach medycyny szkolnej należy nie tylko sprawowanie opieki medycznej nad uczniami, ale także promowanie zdrowia. W roku szkolnym 2005/2006 liczba dzieci i młodzieży w szkołach wynosiła ogółem 199 623, w tym w specjalnych 33 310 uczniów. Najwięcej (78 266) uczniów uczęszczało do szkół podstawowych, mniej (75 295) do szkół ponadgimnazjalnych, a najmniej (46 062) uczniów do gimnazjum. Wychowaniem przedszkolnym objętych było 45 518 dzieci. W 18 całodobowych placówkach opiekuńczo - wychowawczych było pod opieką w 2005 roku (brak danych za 2006 r.) 963 wychowanków. Ponadto na terenie m.st. Warszawy w 2005 roku funkcjonowały 44 placówki stacjonarnej pomocy społecznej. Tabela 12. Placówki oświatowo – wychowawcze na terenie m.st. Warszawy w roku szkolnym 2005/2006. Rodzaj jednostki Rok szkolny 2005/2006 Liczba jednostek Liczba uczniów Przedszkola: ogółem w tym: przedszkola specjalne oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych Szkolnictwo podstawowe: ogółem w tym specjalne Szkolnictwo gimnazjalne: ogółem w tym: specjalne Szkolnictwo zasadnicze zawodowe: ogółem w tym: specjalne przysposabiające do pracy zawodowej specjalne Szkolnictwo średnie zawodowe i artystyczne: ogółem Licea profilowane w tym: specjalne 23 625 11 45518 529 154 4522 280 39 78266 1200 217 39 46062 1386 41 5 3403 62 8 182 145 30 3 16267 4031 125 technika technika uzupełniające średnie szkoły zawodowe Szkoły artystyczne: ogółem w tym: nie dające uprawnień zawodowych ze specjalnymi dające uprawnienia zawodowe Szkolnictwo ogólnokształcące: ogółem w tym: specjalne Uzupełniające licea ogólnokształcące: ogółem Szkolnictwo policealne: ogółem w tym: pomaturalne Szkoły ogółem w tym specjalne 76 9 27 11018 308 785 23 3028 10 1450 13 1578 165 6 47981 357 1 50 47 1 919 100 4566 80 199 623 33 310 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. Tabela 13. Całodobowe placówki opiekuńczo – wychowawcze dla dzieci i młodzieży na terenie m.st. Warszawy w roku 2005. Wyszczególnienie Ogółem w tym: interwencyjne rodzinne socjalizacyjne wielofunkcyjne Placówki 18 2 1 13 2 Miejsca 1063 180 6 700 177 Wychowankowie 963 152 6 635 170 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 4. Styl życia Styl życia mieszkańców Warszawy jest bardzo zróżnicowany, o czym świadczą wyniki badania, które zostało przeprowadzone w 2006 roku w oparciu o kwestionariusz wypracowany w ramach Projektu „HEPRO – Zbiór Narzędzi do Opracowania Profilu Zdrowia” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach programu INTERREG III B. Badana populacja była reprezentatywną grupą ogółu mieszkańców Warszawy. W koncepcji badania wśród czynników ze wspomnianego szczegółowe kwestie, mające wpływ na zdrowie: - palenie tytoniu - spożywanie alkoholu - aktywność fizyczna - wybrane aspekty odżywiania 24 obszaru uwzględniono następujące - indeks masy ciała i intencje związane z jego zmianą - odczuwane wsparcie społeczne oraz poziom zaufania Palenie tytoniu Palenie tytoniu jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych antyzdrowotnych elementów stylu życia człowieka. Zdrowotne powikłania wynikające z palenia papierosów mieszczą się w trzech podstawowych grupach schorzeń: nowotworach, chorobie wieńcowej serca oraz niewydolności płuc. Palenie tytoniu jest bardzo istotnym, podlegającym modyfikacji czynnikiem wpływającym na stan zdrowia ludności. Spośród osób objętych badaniem HEPRO, 24% (niemal 1/4) mieszkańców Warszawy paliło codziennie, natomiast ok. 5% stanowili palacze okazjonalni, 60% nigdy nie paliło papierosów. Mężczyźni znacznie częściej sięgali po papierosa - codziennie paliło prawie 30% mężczyzn i około 20% kobiet. Najwyższy odsetek palaczy zanotowano w przedziale wiekowym 45 - 54 lata, gdzie do regularnego palenia przyznało się ponad 36% osób. Około 2% mniej paliło w grupie 55 i 64-latków. Najmniej palaczy 12% było w najmłodszej grupie do 25 roku życia. Najwięcej palących papierosy (ponad 60%) znajdowało się w grupie badanych z wykształceniem zasadniczym zawodowym i podstawowym. Ponadto osoby mające trudniejszą sytuację materialną częściej paliły papierosy – codziennie paliło 40% respondentów w najtrudniejszej sytuacji oraz około 30% mających trudności finansowe. Wśród palących badanych 17% uznało rzucenie palenia za bardzo ważne, zaś 16% za zupełnie nieistotne, 6% ankietowanych nie miało zdania w tej kwestii. Pozostali mieszkańcy Warszawy 61% uznali rzucenie palenia za istotne. Są to korzystne, ale daleko niewystarczające tendencje. Alkohol Alkohol jest przyczyną wielu różnorodnych problemów społecznych i zdrowotnych, których rozpowszechnienie jest ściśle związane z wielkością spożycia. Problemy zdrowotne dotyczą zarówno zdrowia fizycznego jak i psychicznego. Wśród nich istotną rolę odgrywa uzależnienie od alkoholu. Nadmierne spożywanie alkoholu związane jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia licznych chorób: marskości wątroby, chorób sercowo-naczyniowych. W omawianym badaniu konsumpcja alkoholu była bardziej rozpowszechniona wśród mężczyzn niż kobiet. Głównym aspektem związanym ze spożywaniem alkoholu jest problem tzw. „weekendowego upijania się”. Ilość wypijanego alkoholu wzrasta (do 32% dla mężczyzn i 13% dla kobiet) w dniach wolnych od pracy. Najwięcej osób spożywających alkohol 25 występowało w grupie osób pomiędzy 25 a 34 rokiem życia. Spośród badanych 7% osób uznało konieczność ograniczenia spożywania alkoholu za bardzo ważny problem. Dla niemal 40% było to zupełnie nieistotne. Używanie substancji psychoaktywnych W Warszawie liczba osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych jest trudna do oszacowania. Liczbę okazjonalnych użytkowników narkotyków w Warszawie można szacować na około 110 tys. osób, w tym 70 tys. w wieku 16 – 24 lata. Liczbę problemowych użytkowników narkotyków można szacować na 4000 – 10 000 osób. W grudniu 2005 roku w Warszawie było: 652 osoby seropozytywne używające narkotyków w iniekcjach, 1500 – 2750 osób problemowych użytkowników opiatów, 1200 – 2200 problemowych użytkowników opiatów w iniekcjach, 1100 – 2300 problemowych użytkowników opiatów chętnych do podjęcia leczenia substytucyjnego, 300 pacjentów rocznie uczestniczy w trzech programach substytucyjnych, które funkcjonują na terenie m.st. Warszawy Z danych zawartych w Raporcie pt.: „Oszacowanie występowania chorób zakaźnych (wirusowe zapalenie wątroby typu C i B, HIV wśród narkomanów przyjmujących środki odurzające w iniekcjach w miastach o różnym stopniu realizacji programów redukcji szkód” (M. Rosińska Państwowy Zakład Higieny 2004 r.) wynika, że w Warszawie w grupie osób, które choć raz przyjęły narkotyk dożylnie 16% z nich to osoby zakażone wirusem HIV, a 60% to osoby zakażone wirusowym zapaleniem wątroby typu C. Wzrost spożycia substancji psychoaktywnych dotyczy głównie osób młodszych, które nie są jeszcze uzależnione, ale narażają się na ryzyko związane z problemowym przyjmowaniem substancji droga dożylną. W 2004 roku współczynnik zgonów z przedawkowania narkotyków w Warszawie wynosił 1,7 na 100 000 ludności i był wyższy niż dla Polski (0,6 na 100 000 ludności). W 2005 roku według danych Urzędu Statystycznego w Warszawie z powodu zażywania substancji psychoaktywnych zmarło 46 osób. Istnieje potrzeba intensyfikacji działań w zakresie ograniczenia popytu na narkotyki, szczególnie wśród okazjonalnych użytkowników substancji psychoaktywnych oraz osób używających ich problemowo. 26 Ryc. 7. Zgony z powodu przedawkowania narkotyków (współczynniki na 100 tys. mieszkańców). 2,5 Warszawa Polska 2,1 2 1,7 1,7 1,5 1,2 1 0,7 0,7 0,8 0,8 0,8 0,8 0,6 0,6 0,5 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Źródło: Janusz Sierosławski – Instytut Psychiatrii i Neurologii: Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków. Aktywność fizyczna Aktywność fizyczna to nie tylko uprawianie sportów, jak jogging czy pływanie, ale także większa aktywność podczas wykonywania codziennych, rutynowych obowiązków. Nieaktywny styl życia jest powiązany bezpośrednio z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Brak aktywności podnosi ryzyko otyłości, występowania cukrzycy, nadciśnienia i nadmiernego poziomu złego cholesterolu we krwi. Natomiast zachowując zwiększoną aktywność fizyczną poprawia się stan zdrowia psychicznego oraz samopoczucie. Pozwala to na lepsze radzenie sobie ze stresem oraz poprawę samooceny. W badaniu HEPRO najwięcej mieszkańców Warszawy spędzało czas wolny wykonując lekkie ćwiczenia (spacery, dojazd rowerem do pracy lub praca w ogródku). Intensywnie uprawiało sport (kilka razy w tygodniu) 7% badanych, natomiast 11% ćwiczyło lub wykonywało ciężkie prace fizyczne, przez co najmniej 4 godziny w tygodniu. Niemal 1/4 oceniła aktywność fizyczną jako bardzo istotną. Zaledwie 6% osób uznało tę kwestię za mniej ważną. Poziom aktywności fizycznej w widoczny sposób spadał wraz ze wzrostem wieku badanych. O ile intensywnie sport uprawiało ok. 12% osób z grupy wiekowej do 34 lat, 27 to wśród 35 – 44-latków było to ok. 6%. Zaledwie ok. 5% mieszkańców w wieku 55 - 64 lata wykonywało ćwiczenia fizyczne. Wzrastała również liczba osób preferujących bierny wypoczynek – z 18% w grupie najmłodszej, do ponad 58% w najstarszej grupie. Poziom wykształcenia także miał wpływ na sposób spędzania wolnego czasu oraz podejmowanie aktywności fizycznej. Najwięcej mieszkańców intensywnie uprawiających sport było wśród osób z wykształceniem podstawowym (12,64%) i wyższym (7,58%). Ponad połowa osób (54,64%) z wykształceniem zasadniczym zawodowym preferowała bierny sposób spędzania wolnego czasu. Odżywianie Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (Word Health Organization - WHO) otyłość jest rezultatem niepożądanego przyrostu masy ciała, spowodowanego dodatnim bilansem energetycznym – spożywaniem większej ilości kalorii niż jest zużywane przez daną osobę. Otyłość zwiększa ryzyko rozwoju wielu chorób, m.in.: cukrzycy insulinoniezależnej, choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego oraz pojawienia się problemów psychospołecznych. W Europejskim Regionie WHO nadmierna masa ciała stanowi przyczynę jednego miliona zgonów rocznie. W badaniu HEPRO nawyki żywieniowe mieszkańców Warszawy badano poprzez rozpoznanie częstości spożywania określonych grup produktów spożywczych ważnych dla utrzymania zdrowia takich, jak: warzywa, owoce, pieczywo z pełnego ziarna oraz ryby. Na podstawie wzrostu i masy ciała ankietowanych określono wskaźnik masy ciała (BMI) mieszkańców Miasta. Obliczenia te umożliwiły analizę częstości występowania nadwagi i otyłości w badanej populacji. Nadmiar masy ciała występował u 32% badanych mieszkańców. Wskaźnik masy ciała większości badanych (63%) był w granicach normy (norma BMI 18,5 – 24,9). Wraz z wiekiem ankietowanych wzrastał odsetek osób z nadwagą i otyłością. Częstość występowania nadwagi i otyłości korelowała z wykształceniem warszawiaków i dominowała wśród osób z wykształceniem podstawowym (34,12%) i zasadniczym zawodowym (51,58%). Zdrowie psychiczne Zdrowie psychiczne jest określane jako harmonia w obrębie struktury osobowości, harmonia ze środowiskiem społecznym, dobre samopoczucie, zdolność do pracy, miłości i działalności twórczej. W ostatnich latach zwiększa się liczba osób zgłaszających się po pomoc psychologiczno – psychiatryczną. Wzrasta także występowanie zaburzeń depresyjnych oraz problemów spowodowanych piciem alkoholu i przyjmowaniem substancji psychoaktywnych. Znaczna liczba osób (70%) w badaniu HEPRO uskarżała się na odczuwanie stresu w życiu codziennym. Wraz z wiekiem wrastała częstotliwość odczuwania stresu osiągając najwyższe 28 wartości w grupie wiekowej 35 – 44 oraz 45 – 54-latków. Najczęściej uskarżały się na niego osoby po studiach lub szkole średniej. Istotnym elementem przeciwdziałania powstawaniu niekorzystnych czynników psychicznych jest wsparcie społeczne ze strony rodziny i przyjaciół. W populacji warszawskiej obserwuje się niekorzystne trendy w tym zakresie. Osoby badane uskarżały się na samotność i brak wsparcia ze strony najbliższych. Zdrowie ludzi starszych Obserwowane w Warszawie zjawisko starzenia się społeczeństwa ma istotny wpływ na kształtowanie się zachorowalności i chorobowości. Mieszkańcy po 65 roku życia w największym stopniu korzystają z różnego rodzaju świadczeń medycznych udzielanych zarówno w ramach lecznictwa otwartego, jak i zamkniętego. Według prognozy do 2030 roku zwiększy się liczebność starszych mieszkańców Warszawy. Oznacza to duże potrzeby zdrowotne w zakresie opieki nad osobami starszymi, przewlekle chorymi i niepełnosprawnymi. W badaniu HEPRO ponad 46% badanych mieszkańców w wieku powyżej 55 lat, cierpi na chroniczną chorobę lub inną przewlekłą przypadłość, przy czym dla 22% całej populacji powyżej 55 lat dolegliwości te stanowiły znaczne utrudnienie w codziennym funkcjonowaniu. Największym problemem są dolegliwości związane z chorobami układu mięśniowoszkieletowego. Na bóle kręgosłupa cierpiała zgodnie z własnymi wskazaniami prawie połowa mieszkańców, a dodatkowo prawie 14% doświadczyło takich dolegliwości w przeszłości. Drugim co do częstotliwości schorzeniem wśród osób powyżej 55 lat było nadciśnienie tętnicze. Istotnym elementem charakterystyki tej grupy w kontekście stanu zdrowia jest zwiększający się indeks masy ciała. Osób z prawidłową masą ciała w tej grupie jest mniej niż mających nadwagę lub otyłość. Dodatkowo dla ponad 20% mieszkańców z tej grupy zmiana wagi ciała jest bardzo istotna. Przeważająca większość pytanych pragnęłaby schudnąć. Osoby zaliczane do starszej populacji Warszawy rzadziej spędzają swój czas wolny w sposób aktywny – ok. 56% powyżej 55 lat, odpoczywa głównie przed telewizorem, czytając książkę. W całej populacji odsetek tak organizujących sobie czas wolny osób sięgał 39%. Sport intensywnie uprawia ok. 2% 55-latków i starszych mieszkańców (7% w populacji badanej), a lekki trening podejmowało ok. 30% badanych mieszkańców (wobec 39% w całej grupie). 29 Ocena stanu opieki, kondycji zdrowotnej osób starszych w Warszawie oraz trendów demograficznych była podstawą do opracowania pilotażowego: Miejskiego Systemu Opieki Geriatrycznej na lata 2008 – 2011. Głównym założeniem projektu jest: 1. Zapewnienie starszym mieszkańcom Miasta pełnej opieki medycznej, a także umożliwienie im kontynuacji aktywnego życia i pozostanie osobą sprawną, jak najdłużej zdolną do samodzielnego życia. 2. Profilaktyka chorób typowych dla wieku podeszłego, która pozwoli na utrzymanie bardziej zdrowego społeczeństwa, a co za tym idzie do obniżenia kosztów ponoszonych przez Państwo na leczenie i rehabilitację. W pilotażu będą brały udział trzy ośrodki opieki dziennej wraz z poradnią geriatryczną oraz z domową opieką geriatryczną w trzech dzielnicach: Żoliborz, Praga Północ, Wola (są to najstarsze pod względem demograficznym dzielnice m.st. Warszawy). Wypracowany model pracy i świadczenia usług zdrowotnych, psychologicznych pielęgnacyjnych i innych oraz stworzenie warunków środowiskowych minimalizujących bariery m.in. architektoniczne, będzie modelem pracy dla pozostałych ośrodków dla osób starszych. 5. Sytuacja zdrowotna mieszkańców m.st. Warszawy Według danych Urzędu Statystycznego w Warszawie liczba porad w poradniach podstawowej opieki zdrowotnej w 2006 roku wynosiła 14 994 790. W zakresie podstawowej opieki zdrowotnej notuje się znaczną tendencję wzrostową w liczbie udzielonych porad wzrost o ok. 3 086 w porównaniu z 2000 rokiem. W 2006 roku udzielono 8 634 720 porad specjalistycznych. Wzrasta również liczba porad stomatologicznych. W roku 2006 z wizyty u stomatologa skorzystało 1 643, 5 osób. W miejskich ośrodkach leczenia uzależnień leczono 6 065 pacjentów. Tabela 14. Ambulatoryjna opieka zdrowotna w m. st. Warszawie. WYSZCZEGÓLNIENIE 2000 2003 2004 2005 2006 w tys. Udzielone porady (w ciągu roku) Lekarskie 11908,8 13766,1 13 905,2 13 093,7 14 994,8 10631,8 12150,2 12219,4 11601,4 13 351,3 w tym specjalistyczne x x x x 8 634,7 stomatologiczne Porady udzielone na 1 mieszkańca lekarskie 1277,0 1615,9 1685,9 1492,4 1 643,5 7,1 8,2 8,2 7,7 x 6,3 7,2 7,2 6,8 x 0,8 1,0 1,0 0,9 x stomatologiczne Źródło: Rocznik Statystyczny Warszawy 2006, dane za 2006 r. US w Warszawie stan na dzień 23.07.2007 r. 30 Tabela 15. Świadczenia udzielone w 2006 r. w zakładach opieki zdrowotnej dla których m.st. Warszawa jest organem założycielskim. Zakłady Opieki Zdrowotnej 2006 r. Szpitale: Liczba pacjentów hospitalizowanych ogółem w tym dzieci 140561 7586 Liczba pacjentów przyjętych w poradniach przyszpitalnych 282436 w tym dzieci Liczba pacjentów w lecznictwie otwartym: w poradniach specjalistycznych nocna pomoc lekarska dyżury sobotnio-niedzielne i świąteczne Zakłady Opiekuńczo-Lecznicze: liczba przyjętych pacjentów Ośrodki leczenia uzależnień: liczba pacjentów 30667 1940798 72091 90754 274 6065 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Biura Polityki Zdrowotnej Urzędu m. st. Warszawy. Główne problemy zdrowotne Główne problemy zdrowotne populacji Warszawy stanowią w większości choroby będące najczęstszymi przyczynami zgonów. Do najważniejszych przyczyn zgonów mieszkańców Warszawy w 2005 roku (brak danych w GUS za 2006 r.) należały: choroby układu krążenia (37,4% ogółu zgonów), nowotwory (28,0%), choroby układu oddechowego (6,9%), przyczyny zewnętrzne (5,9%), choroby układu pokarmowego (5,6% ogółu zgonów). W opracowaniach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), umieralność osób przed 65 rokiem życia przyjmuje się za umieralność przedwczesną. Problem przedwczesnej umieralności w większym stopniu dotyczy mężczyzn (8,5% ogółu zgonów) niż kobiet (5,8% ogółu zgonów). W 2005 roku w Warszawie zmarło 2 521 osób w przedziale wieku 60 - 69 lat, co stanowi 14,3 % ogółu zgonów. Obserwuje się duże różnice w poziomie umieralności ogółu mieszkańców poszczególnych dzielnic Warszawy. Charakter tego zróżnicowania częściowo wynika z różnic w strukturze wieku mieszkańców, co szczególnie wyraźnie zaznacza się w przypadku poziomu umieralności mieszkańców Śródmieścia, Woli i Pragi Północ. Natomiast Wilanów i Ursynów są dzielnicami, których mieszkańcy są najmniej narażeni na ryzyko zgonów. 31 Tabela 16. Zgony według płci i wieku w m.st. Warszawie w latach 2000 – 2005. WYSZCZEGÓLNIENIE o – ogółem m - mężczyźni k - kobiety OGÓŁEM o m k w wieku: 0 – 4 lata o m k 5 – 9 lat o m k 10 – 14 lat o m k 15 – 19 lat o m k 20 – 29 lat o m k 30 – 39 lat o m k 40 – 49 lat o m k 50 – 59 lat o m k 60 – 69 lat o m k 70 lat i więcej o m k LATA 2000 2003 2004 2005 17551 8748 8803 17816 8789 9027 17464 8638 8826 17613 8695 8918 92 57 35 6 3 3 14 9 5 41 30 11 194 144 50 294 214 80 1172 777 395 1732 1163 569 3306 2019 1287 10700 4332 6368 92 59 33 10 3 7 9 4 5 46 33 13 183 141 42 234 169 65 904 590 314 1985 1319 666 2753 1637 1116 11600 4833 6767 97 64 33 5 3 2 8 6 2 37 27 10 175 138 37 261 195 66 921 637 284 2041 1353 688 2572 1523 1049 11347 4692 6655 81 54 27 9 5 4 12 10 2 41 24 17 200 164 36 256 196 60 861 585 276 2110 1376 734 2521 1498 1023 11521 4783 6738 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych – Rocznik Statystyczny Warszawy 2006 r. 32 Zgony według głównych przyczyn w dzielnicach m. st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności) 800 700 600 500 Targówek Śródmieście Rembertów Praga Północ Praga Południe Ochota Mokotów Bielany Białołęka 0 Żoliborz choroby układu oddechowego Wola 100 Włochy zewnętrzne przy czy ny zachorowania i zgony Wilanów 200 Wesoła choroby układu krążenia Wawer 300 Ursynów nowotwory Ursus 400 Bemowo współczynnik zgonów na 100 tys. ludności według głównych przyczyn Ryc. 8. dzielnice m . st. Warszaw y Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie z dnia 23.07.2007. Choroby układu krążenia Stanowią najważniejszą przyczynę umieralności wśród kobiet i mężczyzn w Warszawie. W 2005 roku z powodu chorób układu krążenia zmarło 6 593 osoby, co stanowi 37,4% ogółu zgonów mieszkańców Warszawy (388 zgonów na 100 tys. ludności). Dominującą przyczyną zgonów w tej grupie chorób jest choroba niedokrwienna serca (15,4% ogółu zgonów), w mniejszym stopniu choroby naczyń mózgowych, które były odpowiedzialne za 9,0% wszystkich zgonów warszawiaków. Choroby układu krążenia stanowiły największe zagrożenie życia dla mieszkańców Żoliborza (678 zgonów na 100 tys. ludności), Woli (598 zgonów na 100 tys. ludności), Śródmieścia (592 zgony na 100 tys. ludności) i Pragi Północ (512 zgonów na 100 tys. ludności). Natomiast w korzystnej sytuacji pod tym względem byli mieszkańcy Ursynowa (129 zgonów na 100 tys. ludności), Wilanowa (183 zgony na 100 tys. ludności) i Bemowa (208 zgonów na 100 tys. ludności). Pomimo ogólnego trendu spadkowego zgonów z powodu chorób układu krążenia, nadal stanowią one istotne zagrożenie dla życia i zdrowia mieszkańców. Istnieje zatem ogromna 33 potrzeba oddziaływań edukacyjnych i prewencyjnych w celu minimalizowania chorób sercowo – naczyniowych. Tabela 17. Umieralność z powodu chorób układu krążenia w latach 2002 – 2005. Przyczyny zgonów ogółem mężczyźni kobiety ogółem mężczyźni kobiety ogółem mężczyźni kobiety ogółem mężczyźni kobiety ogółem mężczyźni kobiety Choroby układu krążenia w tym: choroba nadciśnieniowa choroba niedokrwienna serca choroby naczyń mózgowych miażdżyca 2002 Lata 2003 2004 2005 7091 3073 4018 110 41 69 2877 1325 1552 1773 701 1072 555 154 401 7133 3101 4032 120 49 71 2897 1282 1615 1746 712 1034 524 159 365 6593 2853 3740 150 58 92 2711 1234 1477 1589 631 958 396 118 278 6729 2943 3786 155 56 99 2768 1303 1465 1574 613 961 405 112 293 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie i MCZP. Zgony z powodu chorób krążenia w latach 2002-2005 (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 9. 450,00 współczynnik na 100 000 ludności 400,00 350,00 Choroby układu krążenia 300,00 choroba nadciśnieniow a 250,00 choroba niedokrw ienna serca choroby naczyń mózgow ych 200,00 miażdżyca 150,00 100,00 50,00 0,00 2002r. 2003r. 2004r. lata Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. 34 2005r. Liczba zgonów z powodu chorób układu krążenia w dzielnicach m.st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności) Ryc. 10. 700 600 500 400 300 200 Żoliborz Wola Włochy Wilanów Wesoła Wawer Ursynów Ursus Targówek Śródmieście Rembertów Praga Północ Ochota Mokotów Bielany Białołęka 0 Praga Południe 100 Bemowo współczynnik zgonów na 100 tys. ludności 800 dzielnice m . st. Warszaw y Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Warszawie z dnia 23.07.2007. Choroby nowotworowe Stanowią drugą przyczynę zgonów w Warszawie. W 2005 roku z ich powodu zmarło 4 946 mieszkańców, co stanowi 28,0% ogółu zgonów w Warszawie (291 zgonów na 100 tys. ludności). Wśród nowotworów złośliwych największe zagrożenie życia dla mieszkańców stanowią nowotwory tchawicy, oskrzeli i płuc, z powodu których w 2005 roku zmarło w Warszawie 1 131 osób, co stanowi 6,4% ogółu zgonów mieszkańców. Drugą przyczynę stanowi nowotwór jelita grubego, który był odpowiedzialny za 538 zgonów (3,0% ogółu zgonów mieszkańców). W 2005 roku z powodu nowotworu sutka zmarło 316 kobiet, z powodu nowotworu żołądka zmarły 232 osoby. Nowotwory złośliwe stanowiły największe zagrożenie dla życia mieszkańców Żoliborza (464 zgony na 100 tys. ludności), Śródmieścia (392 zgony na 100 tys. ludności) i Pragi Północ (376 zgonów na 100 tys. ludności). Najmniejsze zagrożenie stanowiły dla mieszkańców Białołęki (103 zgony na 100 tys. ludności), Ursynowa (126 zgonów na 100 tys. ludności) i Wesołej (157 zgonów na 100 tys. ludności). Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe systematycznie wzrasta mimo prowadzonych bezpłatnych badań profilaktycznych, skierowanych 35 do różnych grup wiekowych. Rozpoznanie nowotworu we wczesnej fazie można w wielu przypadkach wyleczyć, a w wielu innych przedłużyć i poprawić jakość życia. Ponadto na podstawie prognozy do 2030 roku należy spodziewać się znacznego wzrostu liczby zachorowań na nowotwory złośliwe w populacji Warszawy, z uwagi na przewidywany wzrost liczby ludności w najstarszych grupach wiekowych i zależność między zachorowalnością na nowotwory złośliwe a wiekiem. Tabela 18. Umieralność z powodu nowotworów złośliwych w latach 2002 – 2005. Lata Przyczyna zgonu Choroby nowotworowe ogółem mężczyźni kobiety 2002 2003 2004 2005 4941 2513 2428 4910 2518 2392 4918 2564 2354 4946 2514 2432 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie i MCZP. Tabela 19. Najczęstsze nowotwory złośliwe w populacji Warszawy w 2005 roku. Umiejscowienie nowotworu Ogółem Tchawica, oskrzela i płuca Jelito grube Sutek Żołądek Trzustka Gruczoł krokowy Mózg Pęcherz moczowy Jajnik Białaczka Wątroba i przewody żółciowe wewnątrzwątrobowe Szyjka macicy Chłoniaki nieziarnicze Warga, jama ustna i gardło Przełyk Szpiczak mnogi Krtani Skóra Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. 36 Zgony z powodu nowotworów złośliwych w 2005 r. Liczby bezwzględne % zgonów 4946 100 1131 22,86 538 10,9 316 6,4 232 4,7 223 4,5 187 3,9 154 3,1 144 2,9 134 2,7 132 2,7 121 2,4 89 1,8 88 1,7 86 1,7 74 1,5 70 1.4 54 1,0 38 0,8 Ryc. 11. Zgony z powodu wybranych nowotworów złośliwych w roku 2005 (współczynnik na 100 tys. ludności) nowotwór złośliwy tchawicy oskrzeli i płuc nowotwór złośliwy okrężnicy nowotwór złośliwy sutka nowotwór złośliwy żołądka nowotwór złośliwy trzustki 2005r. nowotwór złośliwy opon mózgowych, mózgu i innych nowotwór złośliwy pęcherza moczowego nowotwór złośliwy jajnika nowotwór złośliwy wątroby nowotwór złośliwy szyjki macicy 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 współczynnik zgonów na 100 tys. ludności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie. Ryc. 12. Zgony z powodu nowotworów złośliwych w dzielnicach m. st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 000 ludności) Żoliborz Wola Włochy dzielnice m. st. Warszawy Wilanów Wesoła Wawer Ursynów Ursus Targówek Śródmieście Rembertów Praga Północ Praga Południe Ochota Mokotów Bielany Białołęka Bemowo 0 100 200 300 400 w spółczynnik zgonów na 100 tys. ludności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie z dnia 23.07.2007. 37 500 Choroby układu oddechowego Choroby układu oddechowego w 2005 roku były przyczyną 6,9% wszystkich zgonów mieszkańców Warszawy. W roku 2005 zmarło w Warszawie z ich powodu 1 214 osób (71 zgonów na 100 tys. ludności). Liczba zgonów z powodu tych chorób systematycznie wzrasta i w porównaniu do roku 2002 wzrosła o 243 zgony. Na choroby układu oddechowego chorują częściej kobiety niż mężczyźni. Ponad połowa (67,8%) z tej grupy przyczyn jest przypisywana zapaleniom płuc. Natomiast w mniejszym stopniu przyczyną zgonów są przewlekłe choroby układu oddechowego. W 2005 roku z powodu przewlekłych chorób dróg oddechowych zmarły 263 osoby, co stanowi 1,5% ogółu zgonów w Warszawie. W Polsce liczba chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) sięga 2 mln osób (około 5% kobiet i 10% mężczyzn ogólnej populacji). Według Światowej Organizacji Zdrowia POChP zajmuje czwarte miejsce wśród przyczyn zgonów na świecie. Choroby układu oddechowego stanowiły największe zagrożenie dla życia mieszkańców Śródmieścia (115 zgonów na 100 tys. ludności), Pragi Południe (109 zgonów na 100 tys. ludności) i Ochoty (104 zgony na 100 tys. ludności). Natomiast najmniejsze zagrożenie stanowiły dla życia mieszkańców Ursynowa (11,2 zgony na 100 tys. ludności), Białołęki (21 zgonów na 100 tys. ludności) i Wilanowa (27 zgonów na 100 tys. ludności). Tabela 20. Umieralność z powodu chorób układu oddechowego w latach 2002 – 2005. Przyczyna zgonu 2002 Choroby układu oddechowego ogółem mężczyźni kobiety ogółem ogółem ogółem w tym: zapalenie płuc przewlekłe choroby dolnych dróg oddechowych grypa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie i MCZP. 38 Lata 2003 2004 976 478 498 1099 509 590 1082 483 599 x x x x x x x x x 2005 1214 574 640 828 263 9 Zgony z powodu chorób układu oddechowego w dzielnicach m. st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności) 140 120 100 80 60 40 Żoliborz Wola Włochy Wilanów Wesoła Wawer Ursynów Ursus Targówek Śródmieście Rembertów Praga Północ Ochota Mokotów Bielany Białołęka 0 Praga Południe 20 Bemowo współczynnik zgonów na 100 tys. ludności Ryc. 13. dzielnice m . st. Warszaw y Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie z dnia 23.07.2007. Przyczyny zewnętrzne zgonów Z powodu przyczyn zewnętrznych w 2005 roku zmarło w Stolicy 1038 osób, co stanowi 5,9 % ogółu zgonów. (61 zgonów na 100 tys. ludności). Wśród przyczyn zewnętrznych do największych zagrożeń życia zaliczają się wypadki komunikacyjne, z powodu których w 2005 roku zmarło 2190 mieszkańców, co stanowi 12,4% ogółu zgonów w Warszawie (129 zgonów na 100 tys. ludności), w mniejszym stopniu upadki (1,3% ogółu zgonów) i samobójstwa (1% ogółu zgonów). Liczba ofiar wypadków wzrosła o 224 osoby w porównaniu z 2004 rokiem. W 2005 roku 109 wypadków było spowodowane przez nietrzeźwych kierujących. Stały wzrost liczby pojazdów, duża prędkość, utrzymująca się liczba kierujących po spożyciu alkoholu wpływa na stan wypadkowości. Wskazuje to na konieczność wprowadzenia intensywnych działań prewencyjnych. Zewnętrzne przyczyny zgonów były największym zagrożeniem dla życia mieszkańców Pragi Północ (124 zgony na 100 tys. ludności), Woli (111 zgonów na 100 tys. ludności) i Śródmieścia (73 zgony na 100 tys. ludności). Natomiast najmniejsze zagrożenie stanowiły dla życia mieszkańców Wilanowa (27 zgonów na 100 tys. ludności), Ursynowa (28 zgonów na 100 tys. ludności) i Białołęki (33 zgony na 100 tys. ludności). 39 Zgony z powodu zewnętrznych przyczyn w latach 2002 – 2005. Tabela 21. Lata 2002 2003 2004 2005 Przyczyna zgonu ogółem 1059 mężczyźni 691 kobiety 368 ogółem 162 mężczyźni 130 kobiety 32 ogółem 2450 ogółem x Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu: w tym: samobójstwa Ofiary wypadków komunikacyjnych Upadki 1064 695 369 169 135 34 2219 x 1017 667 350 173 139 34 1966 x 1038 659 379 176 x x 2190 230 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie i MCZP. Zgony z powodu zewnętrznych przyczyn w dzielnicach m.st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności) 140 120 100 80 60 40 dzielnice m . st. Warszaw y Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie z dnia 23.07.2007. 40 Żoliborz Wola Włochy Wilanów Wesoła Wawer Ursynów Ursus Targówek Śródmieście Rembertów Praga Północ Ochota Mokotów Bielany Białołęka 0 Praga Południe 20 Bemowo współczynnik zgonów na 100 tys. ludności Ryc. 14. Ryc.15. Zewnętrzne przyczyny zgonów w latach 2002 – 2005 (współczynnik na 100 tys. ludności). współczynnik zgonów na 100 tys. ludności 160 140 120 Ofiary w ypadków komunikacyjnych 100 Zew nętrzne przyczyny zachorow ania i zgonu 80 Samobójstw a 60 40 20 0 2002 2003 2004 2005 lata Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie z dnia 23.07.2007. 5.1. Inne problemy zdrowotne Choroby układu pokarmowego Choroby układu pokarmowego były w 2005 roku odpowiedzialne za 996 zgonów mieszkańców Warszawy, co stanowi 5,65% ogółu zgonów (59 zgonów na 100 tys. ludności). Główny udział w tej grupie przyczyn mają choroby wątroby, z powodu których w 2005 roku zmarły 364 osoby. Liczba zgonów, z powodu chorób układu pokarmowego systematycznie wzrasta w porównaniu z 2002 rokiem wzrosła o 122 zgony. Choroby układu pokarmowego były największym zagrożeniem dla życia mieszkańców Żoliborza (97 zgonów na 100 tys. ludności), Pragi Północ (94 zgony na 100 tys. ludności) i Woli (79 zgony na 100 tys. ludności). Natomiast najmniejsze zagrożenie stanowiły dla życia mieszkańców Rembertowa (22 zgony na 100 tys. ludności), Ursusa (26 zgonów na 100 tys. ludności) i Ursynowa (27 zgonów na 100 tys. ludności). Brak danych w Urzędzie Statystycznym w Warszawie odnośnie zgonów w dzielnicy Wilanów uniemożliwił porównanie zagrożenia życia mieszkańców tej Dzielnicy. 41 Tabela 22. Zgony z powodu chorób układu pokarmowego w latach 2002 – 2005. Przyczyna zgonu 2002 ogółem mężczyźni kobiety ogółem mężczyźni kobiety Choroby układu pokarmowego w tym :choroby wątroby (głównie marskość) 874 427 447 321 194 127 Lata 2003 2004 961 463 498 325 210 115 2005 977 472 505 358 223 135 996 517 479 364 x x Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie i MCZP. Zgony z powodu chorób układu trawiennego w dzielnicach m. st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności) 120 100 80 60 Żoliborz Wola Włochy Wesoła Wawer Ursynów Ursus Targówek Śródmieście Rembertów Praga Północ Ochota Mokotów Bielany Białołęka 0 Praga Południe 20 Wilanów brak danych 40 Bemowo współczynnik zgonów na 100 tys. ludności Ryc. 16. dzielnice m . st. Warszaw y Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie z dnia 23.07.2007. Cukrzyca Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała cukrzycę za chorobę społeczną wywierającą decydujący wpływ na ogólny stan zdrowia społeczeństwa. W Polsce cukrzycą dotkniętych jest ok. 2 milionów osób (ok. 5% ludności). Cukrzyca jest rozpoznawana, jak i leczona u około 60-70% chorych, natomiast nieznana (utajona) i nieleczona pozostaje u 30-40% wszystkich chorych. Według prognozy WHO liczba chorych na cukrzycę w ciągu najbliższych 25 lat może wzrosnąć do ok.10% populacji, ok. 4 mln chorych (dane Ministerstwa Zdrowia). 42 w Polsce będzie to stanowić W roku 2005 z powodu cukrzycy zmarło 220 mieszkańców Warszawy, co stanowi 1,25% ogółu zgonów (13 zgonów na 100 tys. ludności). Trudno odnieść się do natężenia zgonów z powodu cukrzycy w poszczególnych dzielnicach z uwagi na brak danych w Urzędach Statystycznych (stan w dniu 23 lipca 2007 r.) Częstość zachorowań na cukrzycę zwiększa się wraz z wiekiem i zależy od wielu czynników, takich jak wpływy genetyczne, infekcje wirusowe, otyłość, brak aktywności ruchowej, niektóre toksyny. U dzieci i młodzieży występuje cukrzyca typu 1. Jest to najcięższa forma kliniczna choroby. W Europie choruje na tę postać cukrzycy przeciętnie 10 -15 osób na 100 tys. ludności. Tabela 23. Zgony z powodu cukrzycy w latach 2002 – 2005. Lata Przyczyna zgonu ogółem mężczyźni kobiety Cukrzyca 2002 2003 2004 2005 227 102 125 236 100 136 233 99 134 220 108 112 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie i MCZP. Zgony z powodu cukrzycy w dzielnicach m. st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności) 30 25 20 dzielnice m . st. Warszaw y Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie z dnia 23.07.2007r. 43 Żoliborz brak danych Włochy Wola brak danych Wilanów Wesoła Wawer Ursynów Ursus Targówek Praga Północ Ochota Mokotów Bielany Białołęka 0 Praga Południe 5 Śródmieście 10 Rembertów brak danych 15 Bemowo współczynnik zgonów na 100 tys. ludności Ryc. 17. Choroby zakaźne Choroby zakaźne w 2005 roku były odpowiedzialne za 140 zgonów mieszkańców Warszawy, co stanowi 0,79% ogółu zgonów. Obserwowany jest od szeregu lat spadek zapadalności na choroby zakaźne. W zwalczaniu chorób zakaźnych znaczącą rolę odgrywają szczepienia ochronne. Jednak choroby te nadal pozostają poważnym problemem szczególnie ze względu na masowe przemieszczanie się ludności. Dotyczy to szczególnie: gruźlicy, zakażeń pokarmowych, wirusowego zapalenia wątroby (WZW) oraz zakażenia wirusem HIV. Według danych Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m.st. Warszawie w 2006 roku zarejestrowano 958 przypadków biegunki o różnej etiologii (wskaźnik zapadalności wyniósł 57,4 na 100 tys. ludności). Wśród 958 przypadków biegunki 594 to zachorowania dzieci do lat 2. Jest to wzrost w porównaniu do lat ubiegłych (wskaźnik zapadalności 35,6 na 100 tys. ludności). Największy problemem były zakażenia szerzące się droga pokarmową (zakażenia salmonellozowe), mimo, że liczba zachorowań w 2006 roku zmniejszyła się w porównaniu do roku 2005. Wskaźnik zapadalności w roku sprawozdawczym 2006 wyniósł 35,7 na 100 tys. ludności, a w 2005 roku wyniósł 51,9 na 100 tys. ludności. W 2006 roku zarejestrowano 11 przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu A (wskaźnik zapadalności wyniósł 0,66 na 100 tys. ludności). Obserwowany jest spadek zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B, w 2006 roku zachorowało 42 mieszkańców, a w 2005 roku 62 osoby. Wzrasta liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C. W 2005 roku zarejestrowano 433 przypadki ( wskaźnik 25,9 na 100 tys. ludności), natomiast w roku 2006 zarejestrowano 587 (wskaźnik 34,9 na 100 tys. ludności). Tabela 24. Zgony z powodu chorób zakaźnych w latach 2002 – 2006. Lata 2002 2003 2004 2005 Przyczyny zgonów Choroby zakaźne i inwazyjne tym: Gruźlica układu oddechowego Wirusowe zapalenie wątroby Posocznica Choroba wywołana przez ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Warszawie i MCZP. 44 ogółem mężczyźni kobiety ogółem mężczyźni kobiety ogółem ogółem ogółem 132 76 56 32 23 9 x x 155 94 61 44 32 12 x x 176 103 73 41 32 9 x x 140 75 65 22 16 6 15 81 x x x 11 Tabela 25. Zachorowania na wybrane choroby zakaźne mieszkańców m.st. Warszawy w latach 2005 - 2006. Rok 2005 Jednostka chorobowa Salmonellozy Infekcje bakteryjne Czerwonka WZW typu A WZW typu B WZW typu C Źródło: Rok 2006 liczba zachorowań 856 zapadalność na 100 tys. ludności 51,9 liczba zachorowań 595 zapadalność na 100 tys. ludności 35,7 927 55,7 958 57,4 2 4 62 433 0,12 0,24 3,7 25,9 4 11 42 583 0,24 0,66 2,5 34,9 dane Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m.st. Warszawie „Ocena stanu sanitarnego-higienicznego oraz sytuacji epidemiologicznej m.st. Warszawy w roku 2006. Choroby zawodowe Skutkiem oddziaływania środowiska pracy na zdrowie zatrudnionych, w zależności od rodzaju stosowanych technologii i zabezpieczeń, zwłaszcza warunków, w których stwierdzane są przekroczenia dopuszczalnych normatywów higienicznych jest występowanie chorób zawodowych. Według danych Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego (PPIS) w m.st. Warszawie, na terenie objętym nadzorem przez PPIS liczba stwierdzonych chorób zawodowych znacznie obniżyła się. W 2006 roku zaobserwowano blisko 3-krotny ich spadek w stosunku do 1999 roku. W ciągu ostatnich kilku lat przeważały choroby zakaźne oraz przewlekłe choroby narządu głosu. Tabela 26. Najczęściej stwierdzane choroby zawodowe na w m.st. Warszawie w latach 2002 – 2006. Rodzaj stwierdzonej choroby zawodowej Zatrucia ostre albo przewlekłe Pylice płuc Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli Alergiczny nieżyt nosa Przewlekłe choroby narządu głosu Choroby wywołane działaniem promieni jonizujących Choroby skóry Nowotwory złośliwe Przewlekłe choroby układu ruchu Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego Obustronny trwały ubytek słuchu Zespół wibracyjny Liczba stwierdzonych chorób zawodowych w latach 2002 - 2006 2002 2003 2004 2005 2006 x x 1 2 2 6 1 2 5 2 1 x 2 2 x x 3 1 11 x 9 x 12 x 14 x x x 1 x 6 1 x 6 x 3 5 x 3 5 1 2 3 1 2 4 x 3 4 4 7 5 7 1 6 3 1 5 2 2 45 Choroby układu wzrokowego Choroby zakaźne pasożytnicze Pozostałe Razem Źródło: 1 35 5 74 2 34 5 71 x 33 x 67 1 33 1 75 x 22 2 56 dane Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w m.st. Warszawie „Ocena stanu sanitarnego-higienicznego oraz sytuacji epidemiologicznej m.st. Warszawy w roku 2006. 6. Podsumowanie Do 2030 roku nastąpi istotne przesuniecie w proporcjach miedzy wiekiem ludności Warszawy. Zmniejszeniu ulegnie liczba młodych mieszkańców do 18 roku życia, podczas gdy w pozostałych grupach wiekowych obserwowany jest wzrost ludności. W latach 2004 – 2006 nastąpił niewielki wzrost liczby urodzeń. W 2006 roku przyrost naturalny wyniósł (-0,6) na 1000 ludności. Wzrosła przeciętna długość życia mieszkańców Warszawy w 2006 roku dla mężczyzn wynosiła 73,1 lat, a dla kobiet 80,6 lat. Najwięcej bezrobotnych mieszkańców było w 2006 roku na Pradze Południe (13,9% ogółu bezrobotnych), Mokotowie (11,7% ogółu bezrobotnych), Woli (9,9 % ogółu bezrobotnych). W Stolicy największy odsetek osób z wykształceniem wyższym stanowili mieszkańcy Ursynowa i Żoliborza. Natomiast z wykształceniem zasadniczym zawodowym największy odsetek osób był na Pradze Północ i Targówku. W 2006 roku zarejestrowano 17 363 zgony mieszkańców Warszawy. Liczba zgonów utrzymuje się na stałym poziomie (liczba zgonów w 2005 r. 17 613). Najważniejszymi przyczynami zgonów mieszkańców m.st. Warszawy w roku 2005 były: 1. Choroby układu krążenia, które były odpowiedzialne za 37,4% zgonów. Dominującymi przyczynami w tej grupie zgonów była: choroba niedokrwienna serca 15,4% ogółu zgonów, choroby naczyń mózgowych 9,0% ogółu zgonów, miażdżyca 2,2% ogółu zgonów. Choroby układu krążenia stanowiły największe zagrożenie dla mieszkańców Żoliborza (wskaźnik 678 zgonów na 100 tys. ludności), Woli (598 zgonów na 100 tys.), Śródmieścia (592 zgony na 100 tys.) i Pragi Północ (512 zgony na 100 tys. ludności). 2. Nowotwory złośliwe, które były odpowiedzialne za 28,0% zgonów. Dominującymi przyczynami w tej grupie zgonów były: nowotwory tchawicy, oskrzeli i płuc (6,4% 46 ogółu zgonów), nowotwór jelita grubego (3,0% ogółu zgonów), nowotwór sutka (1,8% ogółu zgonów). Największe zagrożenie stanowiły nowotwory złośliwe dla mieszkańców Żoliborza (464 zgony na 100 tys. ludności), Śródmieścia (392 zgony na 100 tys. ludności) i Pragi Północ (376 zgonów na 100 tys. ludności). 3. Choroby układu oddechowego, były odpowiedzialne za 6,9% zgonów. Dominującymi przyczynami w tej grupie zgonów były: zapalenia płuc (67,8% zgonów), przewlekłe choroby dróg oddechowych (1,5% ogółu zgonów). Choroby układy oddechowego stanowiły największe zagrożenie dla życia mieszkańców Śródmieścia (115 zgonów na 100 tys. ludności), Pragi Południe (110 zgonów na 100 tys. ludności) i Ochoty (104 zgony na 100 tys. ludności). 4. Zewnętrzne przyczyny zgonów, były odpowiedzialne za 5,9% zgonów. Dominującymi przyczynami w tej grupie zgonów były: wypadki komunikacyjne odpowiedzialne za 12,4% zgonów. Przyczyny zewnętrzne zgonów były największym zagrożeniem dla życia mieszkańców Pragi Północ (124 zgony na 100 tys. ludności), Woli (111 zgonów na 100 tys. ludności) i Śródmieścia (73 zgony na 100 tys. ludności). 7. Cel ogólny programu i cele szczegółowe Główne problemy zdrowotne mieszkańców m.st. Warszawy wyznaczają kierunki działań w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia skierowanej do całej populacji Warszawy. Kierunki działań zostały zdefiniowane w postaci celów, które są spójne z celami Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007 - 2015 i z celami Strategii Rozwoju Miasta do 2020 roku w zakresie ochrony i promocji zdrowia. Cel ogólny: Poprawa stanu zdrowia i związanej z nim jakości życia mieszkańców m.st. Warszawy poprzez promocję zdrowia, profilaktykę zdrowotną oraz zmniejszenie nierówności w zdrowiu. Cele strategiczne: 1. Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu; 2. Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu nowotworów złośliwych; 3. Zmniejszenie częstości urazów powstałych w wyniku wypadków i ograniczenie ich skutków; 47 4. Zapobieganie zaburzeniom psychicznym przez działania prewencyjno – promocyjne; 5. Zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i ograniczenie negatywnych skutków przewlekłych schorzeń układu kostno – stawowego; 6. Zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i umieralności z powodu przewlekłych chorób układu oddechowego; 7. Zwiększenie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom; 8. Zmniejszenie różnic społecznych i terytorialnych w stanie zdrowia populacji. Cele operacyjne dotyczące czynników ryzyka i działań w zakresie promocji zdrowia: 1. Zmniejszenie rozpowszechniania palenia tytoniu; 2. Zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alkoholu oraz zmniejszenie szkód zdrowotnych spowodowanych alkoholem; 3. Poprawa sposobu żywienia ludności i jakości zdrowotnej żywności oraz zmniejszenie występowania otyłości; 4. Zwiększenie aktywności fizycznej ludności; 5. Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych. Cele operacyjne dotyczące wybranych populacji: 1. Poprawa opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i małym dzieckiem; 2. Wspieranie rozwoju i zdrowia fizycznego, psychospołecznego oraz zapobieganie najczęstszym problemom zdrowotnym dzieci i młodzieży; 3. Tworzenie warunków do zdrowego i aktywnego życia osób starszych; 4. Tworzenie warunków dla aktywnego życia osób niepełnosprawnych; 5. Intensyfikacja zapobiegania próchnicy zębów u dzieci. 7.1. Oczekiwane efekty do 2011 roku. 1. Zwiększenie potencjału zdrowotnego i świadomości zdrowotnej mieszkańców m.st. Warszawy. 2. Upowszechnianie badań nad występowaniem czynników zagrożenia chorobą niedokrwienną serca w populacji warszawskiej oraz zmniejszenie zachorowalności na zawał serca. 3. Podwyższenie wykrywalności nadciśnienia tętniczego i zapobieganie udarom mózgowym. 4. Zwiększenie wykrywalności choroby nowotworowej we wczesnym stadium. 48 5. Zmniejszenie rozpowszechnienia chorób układu oddechowego. 6. Zmniejszenie liczby urazów powstałych w wyniku wypadków drogowych oraz liczby poszkodowanych. 7. Zmniejszenie rozpowszechnienia otyłości, chorób układu ruchu, krążenia oraz patologii społecznej wśród młodzieży. 8. Zmniejszenie szkód zdrowotnych i skutków społecznych spowodowanych spożywaniem alkoholu, paleniem tytoniu, używaniem narkotyków. 9. Upowszechnienie zachowań prozdrowotnych i poprawa stanu uzębienia jamy ustnej u dzieci i młodzieży. 10. Poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych. 11. Zmniejszenie liczby osób z dyskomfortem psychicznym, a zwłaszcza z objawami depresyjnymi, myślami samobójczymi. 12. Uzyskanie przez osoby starsze poczucia pełni zdrowia, bezpieczeństwa i aktywnego uczestnictwa w życiu gospodarczym, kulturalnym, społecznym i politycznym. 13. Zmniejszenie zapadalność na choroby zakaźne, którym można zapobiegać przez szczepienia. 14. Obniżenie współczynnika umieralności niemowląt. 15. Wzrost liczby szkoleń zorganizowanych dla osób realizujących działania profilaktyczne. 16. Upowszechnienie działania w zakresie promocji zdrowia: szkoła, szpital i zakład pracy promujący zdrowie. 17. Upowszechnienie zasad zdrowego żywienia, a w szczególności: zwiększenie spożycia: mleka i napojów mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu, produktów zbożowych, nasion roślin strączkowych oraz warzyw i owoców, chudego mięsa drobiu i ryb; zmniejszenie spożycia soli kuchennej. 8. Programy profilaktyczne i promocja zdrowia w m.st. Warszawie. Programy profilaktyczne i promocja zdrowia w latach 2006 - 2007 Miasto Stołeczne Warszawa mając na uwadze poprawę stanu zdrowia i jakości życia mieszkańców, podejmowało działania w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia, realizując programy zdrowotne skierowane zarówno do dzieci i młodzieży, jak i do dorosłej populacji Warszawy. Programy realizowały jednostki ochrony zdrowia w Warszawie, które spełniały kryteria do realizacji programów. Programy profilaktyki i promocji zdrowia realizowane przez zakłady opieki zdrowotnej, finansowane ze środków budżetu m.st. Warszawy w 2006 roku: 49 Program profilaktyki wad postawy u dzieci i młodzieży; Program korekcji wad postawy dla uczniów szkół podstawowych; Program profilaktyki stomatologicznej dla uczniów klas I – IV; Program dla dzieci i młodzieży uprawiających sport amatorsko (do 21 roku życia); Program medycyny szkolnej „Zdrowy Uczeń”; Program opieki zdrowotnej nad kobietą w ciąży niepowikłanej „Zdrowie, Mama i Ja”; Program edukacji przedporodowej „Szkoła rodzenia”; Program szczepień przeciwko odrze, śwince i różyczce szczepionką skojarzoną; Program szczepień przeciwko ospie wietrznej; Program szczepień przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A; Program szczepień ochronnych przeciwko grypie dla osób powyżej 65 roku życia; Program szczepień ochronnych przeciwko grypie dla osób bezdomnych; Program opieki nad kombatantami. W 2007 roku realizowane są następujące programy zdrowotne, które w następnych latach ze względu na oczekiwane efekty będą programami wieloletnimi: Program opieki zdrowotnej nad kobietą w ciąży niepowikłanej „Zdrowie, Mama i Ja”; Program edukacji przedporodowej „Szkoła rodzenia”; Program medycyny szkolnej „Zdrowy Uczeń”; Program profilaktyki stomatologicznej dla uczniów klas I – III i V szkół podstawowych m.st. Warszawy; Program szczepień ochronnych przeciwko grypie dla osób od 65 roku życia; Program szczepień ochronnych przeciwko grypie dla osób bezdomnych; Program „Ocena sprawności i wydolności fizycznej oraz predyspozycji do uprawniania sportu warszawskiej populacji dzieci i młodzieży do ukończenia 21 roku życia”; Program szczepień przeciwko Wirusowemu Zapaleniu Wątroby typu A dla dzieci w wieku 7 lat; Program opieki nad kombatantami. 50 Programy realizowane przez organizacje pozarządowe w latach 2006 – 2007, finansowane ze środków budżetu m.st. Warszawy, które w następnych latach będą programami wieloletnimi: Domowa i stacjonarna opieka paliatywna; Rehabilitacja medyczno – społeczna; Edukacja i promocja zdrowia. Programy profilaktyczne realizowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w roku 2007: Program profilaktyki chorób układu krążenia; Program profilaktyki przewlekłej obturacyjnej choroby płuc; Program profilaktyki raka szyjki macicy; Program profilaktyki raka piersi; Program badań prenatalnych; Program profilaktyki chorób odtytoniowych – palenie jest uleczalne; Program wczesnej diagnostyki i leczenia jaskry; Program wczesnego wykrywania zakażeń HIV u kobiet w ciąży. Programy edukacji zdrowotnej oferowane przez Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w roku szkolnym 2006/2007: Program profilaktyki astmy oskrzelowej (dla uczniów klas I szkół podstawowych) „WOLNOŚĆ ODDECHU - ZAPOBIEGAJ ASTMIE”; Program profilaktyki próchnicy (dla uczniów klas I szkół podstawowych) „RADOSNY UŚMIECH – RADOSNA PRZYSZŁOŚĆ”; Program dotyczący racjonalnego żywienia i aktywności fizycznej (dla uczniów szkół gimnazjalnych) „TRZYMAJ FORMĘ"; Program pierwotnej profilaktyki wad cewy nerwowej (dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych) „JUŻ TERAZ MOGĘ ZADBAĆ O ZDROWIE SWEGO PRZYSZŁEGO DZIECKA”; Program profilaktyki raka piersi (dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych) „RÓŻOWA WSTĄŻECZKA”. 51 Programy profilaktyki i promocji zdrowia planowane do realizacji w IV kwartale 2007 r. oraz w latach 2008 – 2011. Programy profilaktyki i promocji zdrowia planowane do realizacji na kolejne lata finansowane ze środków budżetu m.st. Warszawy przedstawiono w tabeli 27. Tabela 27. Programy profilaktyki i promocji zdrowia planowane do realizacji na terenie m.st. Warszawy w następnych latach. Lp. 1 2 Nazwa Programu Program opieki nad kobietą w ciąży „Zdrowie, Mama i Ja Program edukacji przedporodowej „Szkoła rodzenia” 3 Program medycyny szkolnej „Zdrowy Uczeń 4 5 6 7 8 9 Program „Ocena sprawności i wydolności fizycznej oraz predyspozycji do uprawniania sportu amatorskiego” Program profilaktyki wad postawy Program profilaktyki wady wzroku Program profilaktyki wady słuchu Program profilaktyki stomatologicznej Program edukacyjny - profilaktyka chorób nowotworowych 10 Program szczepień ochronnych brodawczaka ludzkiego (HPV) p/zakażeniu 11 12 Program szczepień ochronnych p/grypie Program szczepień ochronnych p/grypie 13 Program szczepień ochronnych p/grypie 14 Telemedycyna 15 Program opieki nad kombatantami wirusem Odbiorcy Kobiety w ciąży niepowikłanej Mieszkańcy m.st. Warszawy Dzieci i młodzież w wieku szkolnym Dzieci i młodzież do ukończenia 21 roku życia Dzieci w wieku szkolnym Dzieci w wieku szkolnym Dzieci w wieku szkolnym Dzieci w wieku szkolnym Młodzież w wieku szkolnym Młodzież z całodobowych placówek opiekuńczowychowawczych Mieszkańcy od 65 roku życia Osoby bezdomne Pacjenci zakładów opiekuńczoleczniczych, dla których m.st. Warszawa jest organem założycielskim Mieszkańcy m.st. Warszawychorzy z niewydolnością krążenia Kombatanci Biuro Polityki Zdrowotnej dokonywać będzie analizy stanu zdrowia mieszkańców m.st. Warszawy, badając kolejne problemy zdrowotne, które w efekcie mogą być podstawą do uruchomienia następnych programów profilaktyki i promocji zdrowia. 52 9. Załączniki Spis tabel: Tabela 1. Powierzchnia geodezyjna m.st. Warszawy wg dzielnic (stan w dn. 1.01.2007 r.) Tabela 2. Ludność m.st. Warszawy wg dzielnic w 2006 roku. Tabela 3. Ludność m.st. Warszawy wg płci i wieku ekonomicznego w 2006 roku. Tabela 4. Ludność m.st. Warszawy wg płci i grup wiekowych w 2005 r. Tabela 5. Ludność m.st. Warszawy wg dzielnic i wieku biologicznego w 2005 roku. Tabela 6. Prognoza ludności m.st. Warszawy wg płci i wieku na lata 2010 – 2030. Tabela 7. Prognoza ludności m.st. Warszawy wg dzielnic w latach 2008 – 2030. Tabela 8. Ruch naturalny w latach 1990 – 2006. Tabela 9. Wybrane przyczyny zgonów mieszkańców m.st. Warszawy w latach 2002 – 2006. Tabela 10. Osoby niepełnosprawne w dzielnicach m.st. Warszawie wg Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 r. Tabela 11. Zakłady opieki zdrowotnej na terenie m.st. Warszawy w 2006 roku. Tabela 12. Placówki oświatowo – wychowawcze na terenie m.st. Warszawy w roku szkolnym 2005/2006. Tabela 13. Całodobowe placówki opiekuńczo – wychowawcze dla dzieci i młodzieży na terenie m.st. Warszawy w roku 2005. Tabela 14. Ambulatoryjna opieka zdrowotna w m.st. Warszawie. Tabela 15. Świadczenia udzielone w 2006 r. w zakładach opieki zdrowotnej, dla których m.st. Warszawa jest organem założycielskim. Tabela 16. Zgony według płci i wieku w m. st. Warszawie w latach 2000 – 2005. Tabela 17. Umieralność z powodu chorób układu krążenia w latach 2002 – 2005. Tabela 18. Umieralność z powodu nowotworów złośliwych w latach 2002 – 2005. Tabela 19. Najczęstsze nowotwory złośliwe w populacji Warszawy w 2005 roku. Tabela 20. Umieralność z powodu chorób układu oddechowego w latach 2002 – 2005. Tabela 21. Zgony z powodu zewnętrznych przyczyn w latach 2002 – 2005. Tabela 22. Zgony z powodu chorób układu pokarmowego w latach 2002 – 2005. Tabela 23. Zgony z powodu cukrzycy w latach 2002 – 2005. Tabela 24. Zgony z powodu chorób zakaźnych w latach 2002 – 2006. Tabela 25. Zachorowania na wybrane choroby zakaźne mieszkańców m.st. Warszawy w latach 2005 – 2006. Tabela 26. Najczęściej stwierdzane choroby zawodowe w m.st. Warszawie w latach 2002 – 2006. Tabela 27. Programy profilaktyki i promocji zdrowia planowane do realizacji na terenie m.st. Warszawy w następnych latach. 53 Spis rycin: Ryc. 1. Prognoza ludności m.st. Warszawy do 2030 roku. Ryc. 2. Prognoza ludności m.st. Warszawy wg grup wiekowych na lata 2010 – 2030. Ryc. 3. Prognoza ludności w dzielnicach m.st. Warszawy na lata 2010 – 2030. Ryc. 4. Umieralność niemowląt w latach 1990 – 2006. Ryc. 5. Procentowy udział bezrobotnych w m.st. Warszawie wg dzielnic w 2006 roku. Ryc. 6. Wykształcenie mieszkańców m.st. Warszawy według dzielnic na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku. Ryc. 7. Zgony z powodu przedawkowania narkotyków – współczynnik na 100 tys. mieszkańców. Ryc. 8. Zgony według głównych przyczyn w dzielnicach m.st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 9. Zgony z powodu chorób krążenia w latach 2002 – 2005 (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 10. Liczba zgonów z powodu chorób układu krążenia w dzielnicach m.st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 11. Zgony z powodu wybranych nowotworów złośliwych w roku 2005 (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 12. Zgony z powodu nowotworów złośliwych w dzielnicach m.st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 13. Zgony z powodu chorób układu oddechowego w dzielnicach m.st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 14. Zgony z powodu zewnętrznych przyczyn w dzielnicach m.st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 15. Zewnętrzne przyczyny zgonów w latach 2002 – 2005 (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 16. Zgony z powodu chorób układu trawiennego w dzielnicach m.st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności). Ryc. 17. Zgony z powodu cukrzycy w dzielnicach m.st. Warszawy w 2005 r. (współczynnik na 100 tys. ludności). 54 Część analityczna została opracowana na podstawie danych przekazanych lub opublikowanych przez: Urząd Statystyczny w Warszawie (US) Główny Urząd Statystyczny (GUS) Ministerstwo Zdrowia (MZ) Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego (PPIS) Światową Organizację Zdrowia (WHO) Koordynatora badania HEPRO – w ramach Projektu „HEPRO – Zbiór Narzędzi do Opracowania Profilu Zdrowia” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach programu INTERREG III B Mazowieckie Centrum Zdrowia Publicznego (MCZP) 55
