dzieci-tez-choruja-na-cukrzyce

Dzieci też chorują na cukrzycę
Szkolenie placówek oświatowych
Zuzanna Smoczyńska
Zachorowałem na cukrzycę – co teraz?
Cukrzyca jest choroba, której jeszcze nie można
całkowicie wyleczyć.
Narzuca „ona” nowe warunki życia, z którymi każde
nowo zdiagnozowane dziecko musi sobie codziennie
wytrwale radzić.
CUKRZYCA - ale o co chodzi?
Cukrzyca - to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się
wysokim poziomem glukozy we krwi, wynikającym z zaburzenia
wydzielania insuliny lub reakcji na działanie insuliny. Insulina jest
jedynym hormonem powodującym obniżenie poziomu glukozy we krwi.
Bez insuliny nie można żyć.
Cukrzyca typu 1 – rzadka choroba autoimmunologiczna lub idiopatyczna,
polegająca na samoniszczeniu przez układ odpornościowy komórek beta trzustki
wydzielających insulinę. Proces ten prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny.
Stąd jej nazwa cukrzyca insulinozależna lub młodzieńcza, bo to najczęstsza choroba
przewlekła dzieci i młodzieży.
CUKRZYCA
Cukrzyca
typu 1
Cukrzyca
typu 2
Inne typy
cukrzycy
Brak produkcji insuliny zaburza gospodarkę energetyczną
organizmu. To choroba braku energii: glukoza nie może
zostać zużyta przez komórki. Konieczne jest leczenie
insuliną.
Nieleczona jest chorobą śmiertelną.
90% wszystkich chorych na cukrzycę to osoby z cukrzycą
typu 2, dotyczy głównie dorosłych. Charakteryzuje się
zaburzeniami metabolizmu wynikającymi
z insulinooporności, zazwyczaj związana z otyłością, choć
nie zawsze.
Cukrzyce uwarunkowane genetycznie (bez podłoża
autoimmunologicznego): typ MODY, typ LADA,
cukrzyca typu 3: w przebiegu innych chorób np.:
mukowiscydozy, po usunięciu trzustki
oraz cukrzyca ciążowa.
DLACZEGO
CHORUJEMY?
• Czynniki genetyczne
• Predyspozycja genetyczna
• Dziedziczenie wielogenowe
• Bliźnięta monozygotyczne 30-55% ryzyka
CUKRZYCA T1 NIE BIERZE SIĘ Z JEDZENIA CUKIERKÓW
• Czynniki środowiskowe
•
•
•
•
Infekcje wirusowe
Niedobór witaminy D
Żywność obciążona chemią
Stres
INSULINA I GLUKOZA
• Insulina - jest to hormon wydzielany przez komórki beta trzustki. Odgrywa
zasadniczą rolę w metabolizmie węglowodanów, białek, tłuszczy. Umożliwia
transport glukozy do wnętrza komórki i tworzenie zapasów. Ma wpływ na
tworzenie własnego tłuszczu.
• Glukoza - to cukier prosty. Jest podstawowym związkiem energetycznym dla
mózgu i organizmu. Jest niezbędna do utrzymywania ciepłoty ciała, pracy organów
wewnętrznych i mięśni, podczas pracy fizycznej. Stanowi cukier najłatwiej
przyswajalny przez człowieka.
• Rola insuliny - glukoza jest rozprowadzana przez naczynia krwionośne po
całym organizmie. Insulina umożliwia glukozie przejście do komórki. Brak
insuliny powoduje, że błona komórkowa jest szczelna i nie przepuszcza do
glukozy do wnętrza komórki.
ROLA INSULINY
 Cukier/ glukoza to energia, której potrzebuje całe nasze ciało, a przede
wszystkim mózg i mięśnie.
 Glukoza jest rozprowadzana przez naczynia krwionośne po całym organizmie.
 Insulina łączy się z receptorem na błonie komórkowej, przez co błona
komórkowa staje się przepuszczalna dla glukozy i glukoza wchodzi do
wnętrza komórki.
 Dzięki temu komórka otrzymuje źródło energii - glukozę i zachodzą w niej
wszystkie procesy życiowe i ma siłę i energię niemal na wszystko.
BRAK INSULINY
 Brak insuliny powoduje, że glukoza nie może przedostać się do wnętrza komórki.
 We krwi i płynie śródtkankowym wzrasta stężenie glukozy.
 Gdy cukier z powodu braku insuliny nie może się dostać do komórki, nie daje
ciału energii – komórki głodują.
 Głodna komórka spala tłuszcz (chudnięcie), w wyniku czego powstaje aceton
(aceton zakwasza organizm)
 Organizm wydala nadmiar glukozy z moczem, nerki pracują aby pozbyć się
nadmiaru cukru z krwi, dlatego odczuwalne jest nasilone pragnienie i oddawana
jest duża ilość moczu.
Dzień diabetyka
Dziecko z cukrzycą codziennie wielokrotnie musi badać
•
•
•
•
•
poziom cukru we krwi np:
przed każdym posiłkiem i podaniem sobie insuliny.
przed snem, w nocy.
przed, w trakcie, po zakończeniu każdego wysiłku
fizycznego.
zawsze kiedy dziecko „dziwnie” wygląda lub się
zachowuje nie adekwatnie do zaistniałej sytuacji.
gdy źle się czuje
Dieta = zasady zdrowego żywienia
Przed każdym posiłkiem
Kłuję palec i oznaczam stężenie glukozy we krwi
Ważę jedzenie
Obliczam zawartość węglowodanów, białka i tłuszczu
Obliczam dawkę insuliny
Wstrzykuję insulinę
śniadanie
II śniadanie
obiad
podwieczorek
kolacja
II kolacja
na noc
Przybornik diabetyka
Glukometr służy do oznaczania stężenia glukozy w
krwi. Po nałożeniu kropli krwi na pasek testowy
wyświetla się na ekranie stężenie glukozy.
Wstrzykiwacz insuliny zwany penem,
służy do podawania insuliny.
Pompa insulinowa to urządzenie wielkości telefonu
komórkowego. Insulina podawana jest przez
cienką rurkę zakończoną wkłuciem
umieszczonym w tkance podskórnej.
GLUKOMETR ZESTAW JPG
Jak mierzę cukier !
Wkładam pasek testowy do glukometru
Nakłuwam palec
Kropelkę krwi nakładam na pasek testowy
Odczytuję z glukometru stężenie glukozy
Mierzę poziom 4-6-8-10 razy dziennie:
Podaje insulinę wstrzykiwaczem –
penem
4-5 lub więcej razy dziennie
(insulinę można też podawać strzykawką).
Pompa insulinowa
Urządzenie do ciągłego podawania insuliny
Mniej zastrzyków
Większa wygoda
CUKRZYCA TYPU 1
• Jest chorobą, która od chwili rozpoznania trwa przez całe życie pacjenta.
• Cukrzyca NIE jest chorobą zakaźną, NIE można się nią „zarazić” przez kontakt z
osobą chorą!
• Nieleczona za pomocą iniekcji insuliny jest chorobą śmiertelną.
• W każdym wieku można zachorować na cukrzycę typu 1.
• Wzrasta wskaźnik zachorowalności na cukrzycę typu 1 u dzieci, zaś wiek
zachorowania obniża się z 7 do 3-4 lat.
• Szacuje się, że obecnie w Polsce na cukrzycę choruje ok. 20 000 dzieci i
młodzieży do 18 r.ż.
• Obecnie wśród dzieci i młodzieży chorych na cukrzycę w Polsce dominuje (około
90%) typ 1 cukrzycy.
OBJAWY CUKRZYCY









Nadmierne pragnienie (nienaturalne)
Duża ilość oddawanego moczu (wielomocz)
Utrata masy ciała
Osłabienie, wycofanie, senność, apatyczność
Zaburzenia łaknienia
Gorsze gojenie ran, krwawienie dziąseł
Bóle brzucha
Wymioty
Zaburzenia świadomości
LECZENIE I CELE LECZENIA
Leczenie:




Insulinoterapia, czyli podawanie podskórne insuliny
Zdrowe odżywianie
Właściwe zaplanowanie i realizowanie wysiłku fizycznego
Edukacja i współpraca zespołu leczącego
Cele:
 Zapobieganie ostrym powikłaniom (hipoglikemia i kwasica ketonowa)
 Profilaktyka rozwoju przewlekłych powikłań cukrzycy
 Zapewnienie pacjentom jakości życia jak najbardziej zbliżonej do sposobu życia
osób zdrowych.
 Zapewnienie prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego.
CO TO JEST HIPOGLIKEMIA?
• Hipoglikemia to niedocukrzenie i jest najczęstszym ostrym powikłaniem cukrzycy.
Poziom glikemii
< 70 mg/ dl.
• Niedocukrzenie może być przyczyną zgonu.
• Ciężkie niedocukrzenia mogą być odpowiedzialne za trwałe uszkodzenia mózgu
i centralnego układu nerwowego, w tym padaczkę.
• Lżej przebiegające hipoglikemie (występujące np.: w ciągu dnia) wywołują
zaburzenia pamięci, trudności koncentracji, upośledzenie funkcji poznawczych.
• Nawracające hipoglikemie są przyczyną pogorszenia jakości życia dziecka
i rodziny.
PRZYCZYNY HIPOGLIKEMII
• Podanie zbyt dużej dawki insuliny w stosunku do potrzeb organizmu.
• Ominięcie posiłku lub zjedzenie tylko części zaplanowanego posiłku.
• Niedostateczna wartość węglowodanów w posiłku.
• Wymioty lub biegunka.
• Pomylenie rodzajów i dawki insuliny.
• Wysiłek fizyczny nadmierny lub nieplanowany (niedocukrzenie może zdarzyć się
w trakcie jego trwania, bezpośrednio po lub nawet kilkanaście godzin po wysiłku).
• Wpływ czynników zwiększających absorpcję insuliny (ciepło, podaż insuliny
w mięsień pracujący)
RODZAJE HIPOGLIKEMII
Hipoglikemię dzieli się wg obrazu klinicznego
i konieczności udzielania pomocy na:
 hipoglikemię lekką
 hipoglikemię umiarkowaną
 hipoglikemię ciężką
OBJAWY HIPOGLIKEMII LEKKIEJ
• Bladość
• Obfite pocenie
• Drżenie wewnętrzne, kończyn, cierpniecie ust, języka,
palców
• Kołatanie serca
• Niepokój
• Ból brzucha
• Zmiana nastroju (dziecko zachowuje się nieadekwatnie do
sytuacji).
JAK POSTĘPOWAĆ!









Zachowaj SPOKÓJ! Nie wpadaj w panikę i nie zostaw dziecka samego!
Jeżeli dziecko wykonuje wysiłek fizyczny należy go zaprzestać.
Oznacz glikemię na glukometrze.
Zawsze reaguj na to co zgłasza diabetyk.
Jeśli dziecko jest przytomne (w pełnym kontakcie, współpracuje z nami,
spełnia polecenia) podaj 1-2 WW szybko przyswajalnej
Dziecko starsze dobrze znające swoją chorobę umie sobie pomóc samo.
Nadzoruj działania dziecka!
Powiadom prawnego opiekuna o tym co się wydarzyło.
Przekaż informację zwrotną kolejnemu nauczycielowi.
SPOSOBY LECZENIA
HIPOGLIKEMII LEKKIEJ
 Hipoglikemia lekka może być leczona przez chorego poprzez doustne podanie
porcji łatwo przyswajalnych węglowodanów w postaci np. kostek cukru, tabletek
glukozy, coca-coli, osłodzonego płynu, soku owocowego.
 Ilość podanych węglowodanów zależy od masy dziecka, ale powinna to być
najmniejsza skuteczna ilość. Początkowo podajemy min. 1 ww tj. 10g cukru lub
100ml soku (1-2 WW; 10-20g).
 Po kilkunastu minutach należy skontrolować poziom cukru we krwi (nawet
w przypadku całkowitego ustąpienia objawów).
 W przypadku utrzymania się niskiego poziomu cukru należy powtórzyć podanie
porcji węglowodanów do czasu ustąpienia objawów i normalizacji poziomu cukru.
SPOSOBY LECZENIA
HIPOGLIKEMII LEKKIEJ C.D.
 Hipoglikemia może nawracać jeżeli u podłoża jest przedawkowanie
insuliny o przedłużonym czasie działania lub długotrwałym wysiłku
fizycznym, konieczne jest kontrolowanie poziomu cukru kilkakrotnie po
incydencie.
 Podejrzewając taką możliwość po ustąpieniu objawów należy podać
węglowodany o przedłużonym czasie wchłaniania np. kanapkę z wędliną.
 Gdy pacjent leczony jest przy pomoc pompy insulinowej konieczne może
być czasowe zatrzymanie pompy do normalizacji poziomu cukru we krwi.
OBJAWY HIPOGLIKEMII
UMIARKOWANEJ






Osłabienie, bóle i zawroty głowy,
Kłopoty z koncentracją, osłabienie zapamiętywania,
Zaburzenie równowagi i koordynacji ruchu,
Zmiany w zachowaniu,
Senność,
Zaburzenia świadomości.
LECZENIE HIPOGLIKEMI
UMIARKOWANEJ




Dziecko zostaje w ograniczonym kontakcie.
Bezwzględna pomoc drugiej osoby.
Postępowanie podobne do opisanego wyżej.
Potwierdzić niedocukrzenie - zmierz poziom cukru we
krwi Jeżeli jesteś pewny, że dziecko ma zachowany odruch
połykania podaj mu płyn do picia o dużym stężeniu cukru
np. coca-colę.
 Jeżeli dziecko nie może połykać postępuj jak w przypadku
hipoglikemii ciężkiej.
HIPOGLIKEMIA CIĘŻKA
•
•
•
•
•
Dziecko jest nieprzytomne.
Nie ma z nim żadnego kontaktu.
Nie reaguje na żadne bodźce.
Mogą występować drgawki.
Dziecku, które jest nie przytomne NIE wolno podawać
niczego do picia ani do jedzenia do ust!!!
HIPOGLIKEMIA CIĘŻKA
• Zmierz poziom cukru na glukometrze.
POMOC PRZEDMEDYCZNA
• Połóż dziecko w pozycji bocznej.
 Wezwij pogotowie podając informację, że jedzie do nieprzytomnego
dziecka z cukrzycą.
 Powiadom prawnego opiekuna dziecka.
 Trzeba podać domięśniowo glukagon
GLUKAGON
Sprawdzamy datę ważności glukagonu.
Ściągamy kapselek pomarańczowy z ampułki z proszkiem.
Ściągamy wszystko ze strzykawki ( plastik + guma).
Wstrzykujemy wodę do proszku i mieszamy i ponownie nabieramy do strzykawki.
Młodsze dzieci do 25 kg- 0,5 mg (pół ampułki); starsze dziec i- 1mg.
Podajemy domięśniowo (można podać przez ubranie)
CO PO PODANIU
GLUKAGONU?
• Ułożyć nieprzytomnego w pozycji bocznej ustalonej.
• Zadzwonić po pogotowie i uprzedzić o wezwaniu pomocy do
cukrzyka, powiadomić rodziców lub opiekunów.
• Po podaniu glukagonu pacjent powinien odzyskać świadomość w
ciągu 10-15 minut.
• Po podaniu glukagonu u części pacjentów mogą wystąpić objawy
uboczne po postacią: nudności, wymiotów. Zwykle ustępują w ciągu
godziny.
• Zawsze należy przeanalizować przyczyny hipoglikemii.
Skutki HIPOGLIKEMII
Hipoglikemia:
• Może spowodować przemijające porażenia kończyn,
mowy, widzenia, otępienie.
• Może być przyczyną urazów, padaczki.
• W przedłużających się ciężkich niedocukrzeniach należy
podejrzewać obrzęk mózgu. (Mózg człowieka potrzebuje do
pracy glukozy. Bez glukozy mózg ulega uszkodzeniu).
• Obrzęk mózgu jest stanem zagrożenia życia (początkowe
objawy: ból głowy, wymioty, utrudniony kontakt. Należy
wezwać pogotowie ratunkowe).
PODSUMOWANIE HIPO
• Po epizodzie hipoglikemii nie zostawiaj dziecka samego.
• Dziecko nie może podejmować wysiłku fizycznego, dopóki
wszystkie objawy hipoglikemii nie ustąpią. Jeśli samo przerwie
wysiłek, pozwól mu na to.
• Od Ciebie dziecko potrzebuje jedynie wsparcia, zrozumienia i
pomocy w nagłych sytuacjach.
• Niedocukrzenie osłabia koncentrację
CO TO JEST HIPERGLIKEMIA?
• Hiperglikemia - podwyższony poziom cukru we krwi > 180 mg/dl
• Przyczyny hiperglikemii: podanie zbyt małej dawki insuliny w stosunku
do potrzeb organizmu.
• Długotrwały lub całkowity niedobór insuliny może prowadzić do kwasicy
ketonowej!
• Kwasica ketonowa jest najczęstszą przyczyną zgonu młodych ludzi z
cukrzycą typu 1.
• W przypadku objawów kwasicy ketonowej jak najszybciej należy
skontaktować się z placówką leczniczą. Samodzielny Publiczny Zakład
Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 4 im. Marii
Konopnickiej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi - Pion Lecznictwa Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii I Katedry
Pediatrii, Łódź, Sporna 36/50 tel. (42) 617-77-77
OBJAWY HIPERGLIKEMII
•
•
•
•
•
•
•
•
Nadmierne pragnienie
Bóle głowy, brzucha
Wymioty
Ciężki kwasiczy oddech
Zapach acetonu z ust
Złe samopoczucie
Przygnębienie, senność
Osłabienie
Kwasica ketonowa - mechanizm powstawania
Długotrwały brak dopływu insuliny
Brak glukozy
w komórce
Krew: wysokie stężenie glukozy
Spalanie tłuszczu - chudnięcie
Nasilone pragnienie
Aceton, ketony
Zwiększone oddawanie moczu
Zapach acetonu
Mocz: cukier, aceton
Krew: wysokie stężenie glukozy
KWASICA
Objawy kwasicy: nudności, wymioty,
ból brzucha, ból głowy, zapach acetonu
z ust, ciężki oddech.
PRZYCZYNY:
• Zatkane wkłucie
• Brak podaży insuliny dłużej niż 2h
• Duży pęcherz powietrza w drenie
KWASICA
W warunkach domowych warto przy utrzymujących się poziomach
powyżej 250 mg%, zbadać próbkę moczu specjalnym paskiem na
obecność glukozy i ketonów.
Jeśli są obecne ciała ketonowe należy obniżać poziom i podać wodę
z cytryną.
Jeśli dziecko zaczyna wymiotować należy jechać do
szpitala/wzywać pogotowie.
LECZENIE
 Leczenie rozwiniętej kwasicy wyłącznie w warunkach szpitalnych
 Podanie dawki korekcyjnej insuliny (właściwej dla chorego).
 Nawadnianie organizmu (podawać niegazowana wodę lub wodę z
cytryną).
 kontrola poziomu cukry we krwi
 Jeżeli dziecko wymiotuje i boli go brzuch dzwonimy po opiekunów,
jeżeli nie odbierają wzywamy pogotowie.
 Kwasica ketonowa jest ostrym powikłaniem cukrzycy typu 1
wymagającym intensywnego, czasem kilkudniowego leczenia
szpitalnego. Przyczyną kwasicy jest niedobór insuliny – u pacjentów
leczonych pompą insulinową może przebiegać gwałtownie
CUKRZYCA I SPORT ? Właśnie TAK !!!
•
•
•
•
•
•
•
Przed podjęciem ćwiczeń należy uwzględnić:
rodzaj i intensywność wysiłku
stopień wytrenowania chorego
spontaniczność i zaplanowanie wysiłku (nagłe wyjścia)
poziom cukru we krwi
kiedy był ostatni posiłek
ile i gdzie podano insuliny
basen: pomiar cukru przed wejściem do wody oraz po 20-25 min. od
wejścia
KONIECZNY POMIAR CUKRU PRZED W TRAKCIE I PO WYSIŁKU
 PRZY JAKICH WARTOŚCIACH CUKRU UCZEŃ MOŻE ĆWICZYĆ ?
 120- 240 mg/ dl – może ćwiczyć.
 < 120 mg/dl - koniecznie musi zjeść dodatkowy wymiennik węglowodanowy.
 > 240 mg/ dl - NIE może na razie ćwiczyć (podanie dawki korekcyjnej
insuliny)
O CO PROSI DIABETYK
- pomóż mi kiedy poproszę,
- nie przeszkadzaj, kiedy potrzebuję zająć się moją cukrzycą,
- nadzoruj, ale nie wyręczaj,
- jestem taki jak inni, chcę żyć i uczyć się jak moi zdrowi
rówieśnicy; mam tylko częściej słabsze chwile.
DZIĘKUJĘ
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ