Astma oskrzelowa

Karolina Witkowska
przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, w której
uczestniczy wiele komórek i substancji przez nie uwalnianych
nadreaktywność oskrzeli - nawracające epizody świszczącego
oddechu, duszności, ściskania w kl. piersiowej i kaszlu, szczególnie
w nocy lub nad ranem
rozlana obturacja oskrzeli o zmiennym nasileniu, ustępująca
samoistnie lub pod wpływem leczenia

U osób zdrowych płuca i drogi oddechowe pracują w następujący sposób: oskrzela, czyli
tzw. drogi oddechowe, są układem rurek, które doprowadzają powietrze do płuc.
Oskrzela w głębi płuc rozgałęziają się, stając się coraz mniejsze i coraz cieńsze. Od
wewnątrz wyścielone są błoną śluzową, która na swojej powierzchni posiada
mikroskopijnej wielkości rzęski. Rzęski poruszają się stale w kierunku od płuc do gardła,
zapewniając w ten sposób usuwanie z oskrzeli powstającej tam błony śluzowej i
osadzonych na niej cząsteczek kurzu, jaki wdychamy. Na samym końcu oskrzeli znajdują
się pęcherzyki płucne. Tu właśnie, w pęcherzykach, tlen z wdychanego przez nas
powietrza przechodzi do krwi.

U chorych na astmę wygląda to nieco inaczej: Oskrzela astmatyka są bardzo wrażliwe.
Lekarze określają ten stan jako „nadreaktywność oskrzeli". Polega ona na tym, że już
niewielkie nieszkodliwe czynniki drażniące, jak np. zimne powietrze, mogą spowodować
nagłe zwężenie oskrzeli i uczucie duszności. Błona śluzowa pokrywająca oskrzela od
wewnątrz jest u astmatyków w stanie ciągłego zapalenia i obrzęku. Śluz powstający w
oskrzelach jest wyjątkowo gęsty i lepki, a ruchy rzęsek są zbyt słabe, aby skutecznie
transportować go na zewnątrz. Tak więc, podstawowymi różnicami między zdrowymi
oskrzelami a oskrzelami astmatyka są:
- nadreaktywność oskrzeli,
- przewlekły, choć nieodczuwalny stan zapalny błony śluzowej oskrzeli.
 Astma jest w większości przypadków
chorobą często nawracającą i trwającą całe
życie. Nie można z niej się wyleczyć, czasem
też nie udaje się jej w pełni opanować. Mimo
to współczesna medycyna stwarza bardzo
dobre możliwości leczenia i dysponuje
środkami pozwalającymi na zlikwidowanie
objawów choroby.
 Astma bardzo dobrze poddaje się leczeniu. W większości
wypadków, po dokładnym zastosowaniu się do zaleceń
lekarza, choroba ta przestaje sprawiać na co dzień
problemy. Warunkiem dobrego samopoczucia i powrotu do
normalnego trybu życia jest regularne stosowanie leków
zapobiegawczych. Poza cukrzycą niewiele jest chorób, w
których regularne przyjmowanie leków miałoby aż takie
znaczenie. Jeśli chory przyjmuje tę zasadę do wiadomości,
nie będzie zagrożony nieoczekiwanymi napadami astmy.
 Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje leków
przeciwastmatycznych:
- leki zapobiegawcze,
- leki rozszerzające oskrzela (likwidujące duszność).
Leczenie ustala się zawsze indywidualnie. Liczba
stosowanych leków i częstotliwość ich zażywania zależą od
stopnia ciężkości astmy. Większość chorych jednak nie
wymaga stosowania więcej niż jednego lub dwóch
preparatów jednocześnie. Jeśli leczenie jest skuteczne, po
pewnym czasie można zmniejszać dawkę stosowanego leku.
Obowiązuje zasada: tak mało, jak to możliwe.
na świecie
dzieci (ISAAC)
2-30%, śr. 11%
dorośli (ECRHS) 2-17%, śr. 6%
w Polsce
dzieci 8,6%
dorośli 5,4%
znaczny ↑ zachorowań na astmę wciągu ostatnich kilkudziesięciu lat
czynniki osobnicze
czynniki środowiskowe
predyspozycja genetyczna
alergeny
atopia
zawodowe czynniki uczulające
nadreaktywność oskrzeli
płeć
dym tytoniowy
zanieczyszczenie powietrza
zakażenia układu oddechowego
rasa i czynniki etniczne
status społeczno-ekonomiczny
wielkość rodziny
dieta i stosowane leki
Układ oddechowy Zahamowanie funkcji rzęsek
Zapalenie alergiczne
Functio laesa
Zniszczenie nabłonka
Functio laesa
Złuszczony nabłonek
Złuszczanie nabłonka
Functio laesa
Obrzęk tkanek
Tumor
Nerwy czuciowe
Dolor
Komórka tuczna
Komórki podstawne
Poszerzenie naczyń
Eozynofil
Rubor, Calor
Obrzęk okołonaczyniowy
Limfocyty Th2
Komórki mięśni
zapalenie dróg oddechowych
przebudowa ściany
oskrzeli
nadreaktywność
oskrzeli
zmieniona regulacja
nerwowa
zaburzenie czynnościowe
nadmierne zwężenie oskrzeli
upośledzenie przepływu powietrza
przez drogi oddechowe
objawy
kaszel (suchy, zwłaszcza po wysiłku i w nocy)
uczucie ściskania w klatce piersiowej
świst wydechowy
duszność (głównie w nocy i nad ranem)
• nasilenie w czasie infekcji i po wysiłku
• poprawa po beta-2-mimetykach
• nawrotowość objawów
wywiad
badanie przedmiotowe
badania dodatkowe
badanie czynności płuc
diagnostyka alergii
markery zapalenia
 Czy występują epizody świszczącego oddechu?
 Czy występuje nocny kaszel?
 Czy świszczący oddech lub kaszel pojawiają się po wysiłku?
 Czy ekspozycja na określone czynniki wyzwala objawy?
 Czy przeziębienia trwają dłużej niż 10 dni?
 Czy objawy nasilają się w określonej porze roku?
 Czy ustępują pod wpływem leczenia przeciwastmatycznego?
okres bezobjawowy
brak odchyleń
okres objawowy
świszczący oddech
świsty, furczenia
wydłużony wydech
ciężkie zaostrzenie
wdechowe ustawienie kl. piersiowej
praca dodatk. m. oddechowych
zaciąganie przestrzeni m.ż.
„cisza nad płucami”
sinica
trudności w mówieniu
tachypnoe
tachykardia
zaburzenia świadomości
pikflometria
spirometria
odwracalność obturacji
próby prowokacji nieswoistej i swoistej
szczytowy przepływ
wydechowy
PEF
wynik w odniesieniu do
wartości maksymalnej dla
chorego (%)
zmienność dobowa PEF
najważniejsze parametry
natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa FEV1
wskaźnik Tiffeneau FEV1/VC
maksymalne przepływy wydechowe MEF75, 50, 25
ograniczenia
pacjenci > 6 rż
współpraca pacjenta – określone manewry oddechowe
wynik zależny od wysiłku badanego
FEV1/VC
dorośli < 75%
dzieci < 85%
FEV1 < 80%
dobowa zmienność PEF > 20%
próba rozkurczowa - ↑ FEV1 o 200ml i 12%
próba prowokacji - ↓ FEV1 min. o 20%
testy skórne
stężenie swoistych IgE
testy narządowej prowokacji swoistej
nosowe
oskrzelowe
biopsja oskrzeli / BAL
- histopalogia, cytologia, ECP, MBP
plwocina - eozynofilia, ECP
NO w wydychanym powietrzu
we krwi - ECP, LT-4, inne cytokiny
BAL (bronchaoalveolar lavage) – płukanie oskrzelowo-pęcherzykowe
Astma
Astma alergiczna
IgE-zależna
Astma niealergiczna
IgE-niezależna
alergia jest przyczyną 80% astmy u dzieci i 40-50% u dorosłych
dzieci do 3 rż
Bronchiolitis
Dysplazja oskrzelowopłucna
Wiotkość krtani i
tachawicy
Przetoka przełykowotchawicza
Pierścień naczyniowy
Refluks żołądkowoprzełykowy
Wrodzone wady serca
dzieci niezależnie
od wieku
Aspiracja ciała obcego
Mukowiscydoza
Guzy śródpiersia
Guzy płuc
Przepukliny rozworu
przełykowego
Gruźlica
Niedobory odporności
dorośli
POChP
Guzy płuc
Guzy śródpiersia
Gruźlica
Rozstrzenie oskrzeli
głównym i często jedynym objawem jest kaszel
spirometria może być prawidłowa
cechy nadreaktywnoiści mogą nie występować
eozynofilia w plwocinie indukowanej
występuje głównie u dzieci
kaszel ustępuje po lekach wziewnych
 I astma sporadyczna
 II astma przewlekła lekka
 III astma przewlekła umiarkowana
 IV astma przewlekła ciężka
objawy ≤ 1 raz w tygodniu
objawy nocne < 2 razy w miesiącu
zaostrzenia krótkotrwałe
FEV1 ≥ 80% lub PEF ≥ 80%
zmienność PEF lub FEV1 < 20%
objawy >1 w tygodniu, ale < 1 raz dziennie
objawy nocne > 2 razy w miesiącu
zaostrzenia zaburzają sen i dzienną aktywność
FEV1 ≥ 80% lub PEF ≥ 80%
zmienność PEF lub FEV1 20–30%
objawy występują codziennie
objawy nocne > 1 raz w tygodniu
zaostrzenia zaburzają sen i dzienną aktywność
β-2 mimetyk krótkodziałający – codziennie
FEV1 60-80% lub PEF 60-80%
zmienność PEF lub FEV1 > 30%
objawy występują codziennie
częste objawy nocne
częste zaostrzenia
ograniczenie aktywności fizycznej
FEV1 ≤ 60% lub PEF ≤ 60%
zmienność PEF lub FEV1 > 30%
Pobyt w specjalnym szpitalu lub sanatorium jest
z pewnością godny polecenia. Sanatoria i szpitale
położone są z reguły w okolicach, gdzie osoby
chorujące na astmę lub alergicy mogą obserwować
zmniejszenie dolegliwości, np. w górach lub nad
morzem, pobyt w suchym klimacie, „ubogim" w
alergeny, z którymi chory styka się na co dzień,
czasami może mieć bardzo dobry wpływ na poprawę
samopoczucia. Pobyt w sanatorium można
wykorzystać, aby wyjaśnić co właściwie jest powodem
dolegliwości czy uczulenia. Szpitale czy sanatoria uczą
chorych zasad postępowania w ich chorobie.
 Astma oskrzelowa, Wyd. Urban & Partner, Peter J. Barnes, Simon





Godfrey,
Astma oskrzelowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, G. Bochenek,
Z. Doniec, E. Kryj- Radziszewska,
GINA – Światowa strategia zapobiegania, leczenia i prewencji
astmy, Aktualizacja 2007, Med.Prakt; Wyd. Specjalne,
Narodowy Program Wczesnej Diagnostyki i Leczenia Astmy
POLASTMA- Mojaastma.org.pl
Towarzystwo Przyjaciół Chorych na Astmę www.astma.waw.pl
"Współczesne leczenie astmy" pod red. prof. dr hab. med.
Tadeusza Płusy, Warszawa, wyd. medpress, 2008, str. 13,