Analiza kosztów własnych przedsiębiorstwa - część 4

Analiza kosztów własnych przedsiębiorstwa - część 4
IV. Analiza przyczynowa składników układu kalkulacyjnego całkowitych kosztów
własnych działalności przemysłowej.
Analizę
kosztów
bezpośrednich
rozpoczyna
się
od
ustalenia
i
oceny
odchylenia
bezwzględnego tych kosztów. Aby uwzględnić wpływ zmian wielkości produkcji na koszty
bezpośrednie lub ich składniki, oblicza się odchylenie względne tych kosztów odrębnie dla
każdego asortymentu produktów. Znane są trzy sposoby obliczania tego odchylenia. Do tego
celu służą następujące wzory:
 K ba1  D pa 

O wkba  K ba2  
 100 
lub
O wkba 
K ba1  (D kba - D pa )
100
lub
K
K 
O wkba   ba2  ba1   q p2
 q
q p1 
 p2
gdzie:
qp1
- liczba produktów (wyrobów gotowych lub usług) danego asortymentu w okresie
poprzednim lub według założeń planowych.
qp1
- liczba produktów (wyrobów gotowych lub usług) danego asortymentu w badanym
okresie.
Dpa - wskaźnik dynamiki lub wskaźnik wykonania planu danego asortymentu produktów,
Dkba
- wskaźnik dynamiki lub wskaźnik wykonania planu kosztów bezpośrednich bądź ich
składników danego asortymentu produktów,
Kba1
- koszty bezpośrednie lub ich składniki dotyczące danego asortymentu produktów w
okresie poprzednim lub według założeń planowanych,
Kba2
- koszty bezpośrednie lub ich składniki dotyczące danego asortymentu produktów w
okresie badanym,
Analiza przyczynowa kosztów bezpośrednich wymaga obliczenia najpierw całkowitego
odchylenia bezwzględnego danego składnika tych kosztów odrębnie dla każdego produktu, a
następnie obliczenia dla danego składnika poszczególnych produktów cząstkowych odchyleń
bezwzględnych.
www.wkuwanko.pl
1
Analiza kosztów własnych przedsiębiorstwa - część 4
W odniesieniu do kosztów materiałów bezpośrednich całkowite odchylenie bezwzględne
każdego asortymentu produktów oblicza się za pomocą wzoru:
O bkmb  (q p2  z m2  c m2 ) - (q p1  z m1  c m1 )
gdzie:
zm1 - zużycie materiału na jednostkę produkcji planowane lub w okresie poprzednim,
zm2 - zużycie materiału na jednostkę produkcji w badanym okresie,
cm1 - cena jednostkowa materiału planowana lub w okresie poprzednim,
cm2 - cena jednostkowa materiału w badanym okresie,
W metodzie łańcuchowych podstawień siłę i kierunek wpływu poszczególnych czynników na
całkowite odchylenie bezwzględne kosztów oblicza się za pomocą następujących wzorów:
O bkmbqp  (q p2  z m1  c m1 ) - (q p1  z m1  c m1 )
O bkmbzm  (q p2  z m2  c m1 ) - (q p2  z m1  c m1 )
O bkmbem  (q p2  z m2  c m2 ) - (q p2  z m2  c m1 )
Jeśli chodzi o koszty wynagrodzeń bezpośrednich, to całkowite odchylenie bezwzględne
każdego produktu oblicza się według wzoru:
O bkwb  (q p2  p w2  s w2 ) - (q p1  p w1  s m1 )
gdzie:
pw1 - jednostkowa pracochłonność produkcji planowana lub w okresie poprzednim,
pw2 - jednostkowa pracochłonność produkcji w badanym okresie,
sw1 - przeciętna stawka wynagrodzeń planowana lub w okresie poprzednim,
sw2 - przeciętna stawka wynagrodzeń w badanym okresie,
W metodzie różnicowania siłę i kierunek wpływu poszczególnych czynników na całkowite
odchylenie bezwzględne kosztów wynagrodzeń bezpośrednich , można obliczać, posługując
się następującymi wzorami:
O bkwbqp  (q p2  q p1 )  p w1  s w1
O bkwbpw  q p2  ( p w2  p w1 )  s w1
O bkwbsw  q p2  p w2  ( s w2  s w1 )
Dane o kształtowaniu się kosztów bezpośrednich i wielkości wyrażających czynniki
wpływające na koszty bezpośrednie przedstawia tabela nr. 12.
Tabela nr. 12. Dane do obliczenia odchyleń i ustalenia wpływu czynników na koszty
bezpośrednie.
www.wkuwanko.pl
2
Analiza kosztów własnych przedsiębiorstwa - część 4
Wyszczególnienie
Rok poprzedni
Rok badany
Materiały bezpośrednie (w zł.)
1.200.000
1.331.000
Wynagrodzenie bezpośrednie (w zł.)
440.000
475.200
Koszty bezpośrednie (w zł.)
1.640.000
1.806.200
Produkcja wyrobu gotowego A (w szt.)
2.000
2.200
Cena 1 kg materiału (w zł.)
60
55
Zużycie materiału na 1 wyrób gotowy (w kg.)
10
11
Pracochłonność wyrobu gotowego (w godz.)
20
18
Przeciętna stawka wynagrodzenia za 1 godzinę (w zł.)
11
12
Na podstawie danych zawartych w tabeli nr. należy:
obliczyć odchylenie bezwzględne i względne kosztów materiałów bezpośrednich, kosztów
wynagrodzeń bezpośrednich i kosztów bezpośrednich.,
ustalić kierunek i siłę wpływu zmian wielkości produkcji, zużycia jednostkowego materiału,
ceny jednostkowej materiału, pracochłonności wyrobu gotowego i przeciętnej stawki
wynagrodzeń na koszty bezpośrednie
Ad. 1) Odchylenia bezwzględne kształtują się następująco:
dla materiałów bezpośrednich:
1.331.000  1.200.000  131.000 zl
dla wynagrodzeń bezpośrednich:
475.200  440.000  35.200 zl
dla kosztów bezpośrednich:
1.806.200  1.640.000  166.200 zl
Zanim przystąpię do obliczenia odchylenia względnego kosztów bezpośrednich, obliczam
wskaźniki dynamiki produkcji, kosztów materiałów bezpośrednich, kosztów wynagrodzeń
bezpośrednich i kosztów pośrednich.
Wskaźniki dynamiki wynoszą:
 2.200  110 
,
 100

dla produkcji 110% 
 1.331.000

100  ,
 1.200.000

dla kosztów materiałów bezpośrednich 110,9% 
 475.200

100  ,
 440.000

dla kosztów wynagrodzeń bezpośrednich 108% 
 1.806.200

100  .
 1.640.000

dla kosztów bezpośrednich 110,13% 
www.wkuwanko.pl
3
Analiza kosztów własnych przedsiębiorstwa - część 4
Odchylenie względne wynosi:
- sposób pierwszy:
dla materiałów bezpośrednich:
 1.200.000  110 
1.331.000  
   11.000 zl ,
100


dla wynagrodzeń bezpośrednich:
 440.000  110 
475.200  

100


 8.800 zl
dla kosztów bezpośrednich:
 1.640.000  110 
1.806.200  
   2.200 zl
100


sposób drugi:
dla materiałów bezpośrednich:
1.200.000  110,92  110
  11.000 zl
100
dla wynagrodzeń bezpośrednich:
440.000  108  110

100
 8.800 zl
dla kosztów bezpośrednich:
1.640.000  110,13  110
  2.200 zl
100
- sposób trzeci:
dla materiałów bezpośrednich:
 1.331.000 1.200.000 


  2.200   11.000 zl
2.000 
 2.200
dla wynagrodzeń bezpośrednich:
 475.200 440.000 


  2.200 
2.000 
 2.200
 8.800 zl
dla kosztów bezpośrednich:
 1.806.200 1.640.000 


  2.200   2.200 zl
2.000 
 2.200
Ad.2. Odchylenie bezwzględne kosztów materiałów bezpośrednich wynosiło
(+
131.000 zł.). odchylenie to powstało wskutek oddziaływania na koszty materiałów
bezpośrednich trzech czynników, a mianowicie zmiany wielkości produkcji, zmiany zużycia
www.wkuwanko.pl
4
Analiza kosztów własnych przedsiębiorstwa - część 4
materiału na jednostkę produkcji i zmiany cen materiału. Oddziaływanie wymienionych
czynników na koszty materiałów bezpośrednich było różnokierunkowe. Pierwszy i trzeci
czynnik wpływały na wzrost natomiast drugi powodował ich obniżenie. Kierunek i siłę
wpływu poszczególnych czynników obliczymy za pomocą metody łańcuchowych podstawień.
Na odchylenie bezwzględne kosztów materiałów bezpośrednich wpłynęły:
zmiana wielkości produkcji (Obkmbqp)
2.200  60 10  2.000  60 10 
+120.000 zł.
zmiana zużycia materiału na jednostkę produkcji (Obkmbzm)
2.200  55 10  2.200  60 10 
-110.000 zł.
zmiana ceny materiału (Obkmbcm)
2.200  55 11  2.200  55 10 
odchylenia bezwzględne kosztów materiałów bezpośrednich
+121.000 zł.
+131.000 zł.
Odchylenie bezwzględne kosztów wynagrodzeń bezpośrednich wynosiło (+35.200 zł.).
Powstało ono w rezultacie zmiany wielkości produkcji, zmiany pracochłonności wyrobu i
zmiany przeciętnej stawki wynagrodzeń. Pierwszy i trzeci czynnik spowodował wzrost
kosztów wynagrodzeń bezpośrednich, drugi czynnik zaś działał w kierunku obniżenia tych
kosztów. Kierunek i siłę oddziaływania tych czynników ustalimy za pomocą metody
różnicowania.
Na odchylenie bezwzględne kosztów wynagrodzeń bezpośrednich wywarły wpływ:
zmiana wielkości produkcji (Obkwbqp)
2.200  2000 20 11 
+44.000 zł.
zmiana zużycia materiału na jednostkę produkcji (Obkwbzm)
2.200  18  20 11 
-48.400 zł.
zmiana ceny materiału (Obkwbcm)
2.200 18  12  11 
odchylenia bezwzględne kosztów materiałów bezpośrednich
+39.600 zł.
+35.200 zł.
Wyniki tych obliczeń pozwalają na określenie zmian kosztów bezpośrednich w badanym roku
w porównaniu z rokiem poprzednim. Przedstawia to tabela nr. 13.
Tabela nr.13 Zmiany kosztów bezpośrednich i ich składników według czynników (w zł.)
Czynniki kształtujące koszty bezpośrednie
www.wkuwanko.pl
5
Analiza kosztów własnych przedsiębiorstwa - część 4
Wyszczególnienie
Zmiana
Zmiana zużycia Zmiana
ceny
wielkości
jednostkowego
materiału
produkcji
lub
przeciętnej
lub Zmiany
ogółem
pracochłonności stawki
wynagrodzeń
Materiały bezpośrednie
+120.000
-110.000
+121.000
+131.000
Wynagrodzenia bezpośrednie +44.000
-48.400
+39.600
+35.200
Koszty bezpośrednie
-158.400
+160.600
+166.200
+164.000
Dane z powyższej tabeli wskazują, że wzrost kosztów bezpośrednich w badanym roku w
porównaniu z rokiem poprzednim, wynoszącym 166.200 zł., powstał na skutek:
wzrostu produkcji o 200 szt., co spowodowało zwiększenie kosztów bezpośrednich o 164.000
zł,
obniżenia zużycia materiału na jednostkę produkcji o 5 kg i spadku pracochłonności o 2
godziny w przeliczeniu na 1 wyrób, co spowodowało zmniejszenie kosztów bezpośrednich o
158.400 zł,
wzrostu ceny materiału o 1 zł za 1 kg i przeciętnej stawki wynagrodzeń o 1 zł za 1 godzinę,
co spowodowało zwiększenie kosztów bezpośrednich o 160.600 zł.
Wzrost kosztów bezpośrednich na skutek wzrostu produkcji jest uzasadniony. Jest to tzw.
odchylenie ewidencyjne kosztów bezpośrednich. Ocena pozostałych zmian kosztów
bezpośrednich zależy od rodzaju przyczyn, które je wywołały.
www.wkuwanko.pl
6