Żywienie dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Alina Woźnica Oddział HŻŻ WSSE
w Rzeszowie
Rzeszów, 21.09.2011 r.
Motto:
Prawidłowe żywienie jest konieczne nie tylko dlatego,
aby zapobiec chorobom, ale i dlatego, ażeby umożliwić
wyzwolenie wszystkich potencjalnych sił biologicznych
organizmu, co jest warunkiem prawidłowego rozwoju
fizycznego i umysłowego oraz wytworzenia należytej
odporności na niekorzystne działanie czynników
środowiskowych.
(prof. Aleksander Szczygieł)
60%: niezbilansowana dieta
25%: zakażenia i zatrucia
pokarmowe
10%: alergie
3%: substancje dodatkowe
i skażenia
Układ krążenia
Nowotwory ogółem
- przewodu pokarmowego
Zaparcia
Otyłość
Cukrzyca
Próchnica
30%
30%
70%
70%
50%
25%
30%
Szacunki:
 Wadliwe odżywianie to 1/3 kosztów
leczenia
g d y d o d at k ow o n i e zd r ow y t r y b
życ i a
(p a p i e r o s y ) a p r ze d e w s zy s t k i m
brak aktywności fizycznej
 to razem ok. 50% kosztów leczenia
(NPZ)
W oparciu o:
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA DZIECI
I MŁODZIEŻY ORAZ WSKAZÓWKI DOTYCZĄCE
ZDROWEGO STYLU ŻYCIA
POL - HEALTH
NARODOWY PROGRAM ZAPOBIEGANIA NADWADZE
I OTYŁOŚCI ORAZ PRZEWLEKŁYM CHOROBOM
NIEZAKAŹNYM POPRZEZ POPRAWĘ ŻYWIENIA
I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
Nieprawidłowe żywienie, mała aktywność fizyczna oraz
nadwaga
i otyłość p ow o d e m d r a m at yc zn yc h k o n s e k w e n c j i d l a r o zw o j u
p s yc h o f i zyc zn e g o d zi e c i i m ł o d zi e ży o r a z p ow o d e m
w ielu c horób w w iek u dorosłym :
 c u k r zyc a ,
 c h o r o b y u k ł a d u k r ą że n i a ,
 n ow o t w o r y zł o ś l i w e ,
 o s t e o p o r o za
- p r ze w l e k ł e c h o r o b y n i e za k a źn e l u b c h o r o b y
ży w i e n i ow o za l e żn e .
Ro zw i j a j ą c e s i ę n a d w a g a i o t y ł o ś ć - za b u r ze n i a
f u n k c j i w i e l u n a r zą d ó w , p r zyc zy n a w i e l u r ó żn yc h
c h o r ó b o r a z g o r s zyc h w y n i k ó w
w nauc e.
Powikłania otyłości u dzieci








Psychosocjalne: Zła samoocena, Lęk, Depresja, Zaburzenia jedzenia, Izolacja
socjalna, Gorsze wyniki w nauce
Neurologiczne: Guz rzekomy mózgu
Endokrynologiczne: Insulinooporność, Cukrzyca typu 2, Przedwczesne
dojrzewanie, Zespół policyklicznych jajników (dziewczęta), Hipogonadyzm (chłopcy)
Sercowo-naczyniowe: Zaburzenia lipidowe, Nadciśnienie tętnicze,
Koagulopatia, Przewlekłe zapalenie, Dysfunkcja śródbłonka (endotelium)
Płucne: Zespół nocnego bezdechu, Astma, Nietolerancja ćwiczeń fizycznych
Żołądkowo-jelitowe: Choroba refluksowa przełyku, Choroba stłuszczeniowa
wątroby, Kamica żółciowa, Zaparcia stolca
Nerkowe: Stwardnienie kłębuszków nerkowych (glomerulosclerosis)
Mięśniowo-szkieletowe: Bóle pleców, Zwichnięcie nasady głowy kości udowej,
Złamanie przedramienia, Płaskostopie






Żywienie niedoborowe pod względem ilościowym
i jakościowym –
pogorszenie stanu zdrowia, upośledzenia funkcjonowania układu
odpornościowego,
zmniejszenie wydolności układu krążeniowo-oddechowego,
zaburzenie prawidłowego rozwoju tkanki kostnej,
nadmierna drażliwość
i zmniejszenie koncentracji,
w konsekwencji gorsze wyniki w nauce.
Prawidłowy sposób żywienia rozpoczęty dopiero
w późniejszym okresie życia nie zniweluje utraconych
wcześniej możliwości rozwoju psychicznego i fizycznego.





Zbilansowana dieta –
w a r u n e k p r a w i d ł ow e g o r o zw o j u
o s i ą g n i ę c i a o p t y m a l n e j , za p r o g r a m ow a n e j
g e n e t yc zn i e b u d ow y c i a ł a ,
r o zw o j u i n t e l e k t u a l n e g o i e m o c j o n a l n e g o
d o b r e g o zd r ow i a i s a m o p o c zu c i a w o k r e s i e
d zi e c i ń s t w a
i m łodośc i
j a k i m n i e j s ze g o r y zy k a w y s t ą p i e n i a l i c zn yc h c h o r ó b
w d o r o s ł y m życ i u
Zbilansowana dieta - d o s t a r c za n i e o r g a n i zm ow i
energii
i w s zy s t k i c h n i e zb ę d n yc h s k ł a d n i k ó w p o k a r m ow yc h
w o d p ow i e d n i e j i l o ś c i i o d p ow i e d n i m s t o s u n k u , p r zy
u w zg l ę d n i e n i u l i c zb y p o s i ł k ó w i i c h r o zł o że n i u w
c i ą g u d n i a , o r a z p r zy w zi ę c i u p o d u w a g ę w i e k u , p ł c i i
a k t y w n o ś c i f i zyc zn e j .
TALERZ ZDROWIA
N a p o d s t a w i e w i e l u o b s e r w a c j i n a u k ow yc h
– p r a w i d ł ow e ży w i e n i e w o k r e s i e
d zi e c i ń s t w a i d o j r ze w a n i a s zc ze g ó l n i e
w a żn e - organizm potrzebuje odpowiedniej
ilości różnorodnych witamin i składników
mineralnych - za p e w n i e n i e o p t y m a l n e g o
w zr o s t u o r a z p r a w i d ł ow e g o t e m p a r o zw o j u
f i zyc zn e g o u m y s ł ow e g o.
Spożywanie urozmaiconej żywności n a j l e p s zy s p o s ó b d o s t a r c ze n i a w s zy s t k i c h
p o t r ze b n yc h w i t a m i n
i s k ł a d n i k ó w m i n e r a l n yc h o r a z za p e w n i e n i a
p r a w i d ł ow e g o b i l a n s u e n e r g i i , b i a ł e k ,
t ł u s zc zó w




Pełna i nieprzetworzona żywność – wysoka wartość
odżywcza
ow o c e i w a r zy w a ,
p e ł n e zi a r n a zb ó ż i k a s z,
n i s k o t ł u s zc zow e p r o d u k t y m l e c zn e ,
c h u d e m i ę s o, r y b y i d r ó b –
n a j l e p s ze źr ó d ł o s k ł a d n i k ó w o d ży w c zyc h d l a
o r g a n i zm u d l a za c h ow a n i a zd r ow i a i w ł a ś c i w e g o
r o zw o j u .
Żywność wysoko przetworzona - n i s k a w a r t o ś ć
o d ży w c za .
Ch i p s y zi e m n i a c za n e c zy s ł o d yc ze - s p o ży w a ć t y l k o
o d c za s u d o c za s u .
Jak dokonać wy b oru w a r t o ś c i ow e j ży w n o ś c i ? - czytać
oznakowanie (o p i s y n a o p a k ow a n i a c h ) i w y b i e r a ć
p r o d u k t y b o g at e w w i t a m i n y o r a z s k ł a d n i k i
m ineralne.




Rodzice, szkoła, samorządy –
o d p ow i e d zi a l n o ś ć za zd r ow i e d zi e c i i
m ł o d zi e ży p o p r ze z e d u k a c j ę w za k r e s i e
p r a w i d ł ow e g o s t y l u życ i a (zw ł a s zc za
p r a w i d ł ow e g o ży w i e n i a )
r o zw ó j w s zk o ł a c h ży w i e n i a zg o d n e g o
z za l e c e n i a m i ży w i e n i ow y m i
za p e w n i e n i e o d p ow i e d n i e g o p o zi o m u
a k t y w n o ś c i f i zyc zn e j c e l e m za p o b i e że n i a
o t y ł o ś c i i c h o r o b o m p r ze w l e k ł y m
o r a z zapewnienie odpowiadającego zasadom
racjonalnego żywienia
asortymentu produktów spożywczych,
napojów sprzedawanych w szkołach.
Prawidłowe żywienie - jeden
z najważniejszych czynników środowiskowych,
wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie
przez niego dobrego stanu zdrowia.
Polega na całkowitym pokryciu
zapotrzebowania organizmu na energię
i wszystkie niezbędne składniki
pokarmowe.
Niedobór lub nadmiar energii i składników pokarmowych
w pożywieniu - zachwianie homeostazy procesów
metabolicznych zachodzących w organizmie.



W Polsce w ostatnich latach sytuacja w zakresie
żywienia dzieci i młodzieży - niezadowalająca.
Diety młodego pokolenia :
nieprawidłowo zbilansowane,
zbyt duża zawartość niektórych składników
pokarmowych, przy wyraźnych niedoborach innych
składników
część dzieci - nadmierne spożycie żywności, przez co
kaloryczność diety przekracza wydatek energetyczny.

Nieprawidłowości w żywieniu dzieci –
zbyt duże spożycie tłuszczuw ogólnej ilości spożywanego tłuszczu - duży udział
kwasów tłuszczowych nasyconych, mały - kwasów
wielonienasyconych (występujących w olejach roślinnych
i rybach- mintaj, dorsz, halibut, morszczuk, karp, tuńczyk,
pstrąg tęczowy, makrela łosoś, śledź solony, węgorz)

nieprawidłowa struktura spożycia tłuszczu - we
wszystkich grupach wiekowych chłopców i dziewcząt spożywanie produktów i potraw zawierających znaczne
ilości tłuszczu. Frytki i inne dania typu fast food ulubione potrawy.
Duże spożycie tłuszczów ogółem w diecie
osób młodych i wysoki udział tłuszczów zwierzęcych
- kwasy tłuszczowe nasycone są istotnym
źródłem energii, mniejszy udział z kwasów
tłuszczowych wielonienasyconych.
Pożywienie populacji - za mały udział kwasów
tłuszczowych n-3 - ni e p r a w i d ł ow a s t r u k t u r a
s p o życ i a t ł u s zc zó w , n i e w y s t a r c za j ą c e
s p o życ i e r y b (i s t o t n e źr ó d ł o k w a s ó w
t ł u s zc zow yc h n -3 ).N a j c zę ś c i e j r y b y
s m a żo n e - t r a c ą c e n n e w ł a ś c i w o ś c i
p o d c za s p r o c e s u s m a że n i a – d o c h o d zi d o
u t l e n i e n i a k w a s ó w n -3 .




Nieprawidłowe zbilansowanie diety - spożycie cukrów
prostych - sacharozy.
Udział energii z sacharozy zbyt duży w związku z częstym
spożywaniem słodyczy, które w jadłospisach wielu chłopców i
dziewcząt występują codziennie.
Zamiast kanapki - batonik czy ciasteczko (źródło cukru, kwasów
tłuszczowych nasyconych oraz izomerów trans (powstających podczas
uwodornienia tłuszczów roślinnych).
Inne źródła cukru: dodatek cukru (często w dużych ilościach) do
różnych napojów i potraw; napoje słodzone gazowane (lemoniada,
oranżada, napoje typu cola oraz soki i nektary owocowe, słodzonych
napojów gazowanych, jak
Zamiast owocu rodzice podają soki i nektary owocowe.
Same owoce również zawierają cukry proste - nie powinny być
spożywane bez ograniczeń, zwłaszcza w przypadku dzieci z nadwagą i
otyłością.
Występuje zwiększone spożycie owoców kosztem warzyw.
Duża zawartość cukrów prostych w diecie mniejsze spożycie węglowodanów
złożonych - korzystniejszych dla
organizmu.
Z produktów będących podstawowym ich
źródłem - zwykle tylko pieczywo i
ziemniaki.
Rzadko kasze, ryż, płatki, czy nasiona roślin
strączkowych; ryż i płatki, zwłaszcza
kukurydziane - coraz większa rola w diecie.
Nie zawsze odpowiednia ilość błonnika źr ó d ł e m s ą g ł ó w n i e p r o d u k t y zb o żow e i
w a r zy w a s t r ą c zk ow e .
Z b y t m a ł a za w a r t o ś ć b ł o n n i k a –
n i e p r a w i d ł ow y d o b ó r p r o d u k t ó w
s p o ży w c zyc h –
 t y l k o j a s n e p i e c zy w o ,
 za w s ze zi e m n i a k i za m i a s t g r u b o zi a r n i s t yc h
k a s z,
 r y ż b r ą zow y i m a k a r o n p e ł n o zi a r n i s t y p r o d u k t y n i e zm i e r n i e r za d k o g o s zc zą c e n a
st ołac h;
 s o k ow o c ow y za m i a s t ow o c w c a ł o ś c i p r zy w yc i s k a n i u zn a c zn a c zę ś ć b ł o n n i k a
Racje pokarmowe charakteryzują się małą
zawartością niektórych składników
mineralnych i witamin.
Składnik niedoborowy - najczęściej wapń,
s p o życ i e
w k a żd e j g r u p i e w i e k ow e j o w i e l e m n i e j s ze
o d za l e c e ń .
Se r y p o d p u s zc zk ow e (żó ł t e i p l e ś n i ow e ) l e p s ze źr ó d ł o w a p n i a , m o g ą b y ć
u w zg l ę d n i a n e w j a d ł o s p i s i e , p r zy
j e d n o c ze s n y m o g r a n i c ze n i u s p o życ i a
i n n yc h p r o d u k t ó w b ę d ą c yc h źr ó d ł e m
t ł u s zc zu zw i e r zę c e g o.
Poważny problem - nadmiar sodu w pożywieniu.
W każdej grupie wiekowej jego spożycie przekracza nie tylko normę,
lecz także górny tolerowany poziom spożycia.
Przyczyny:
 dodatek soli kuchennej do większości potraw
 stosowanie w wielu procesach przetwarzania żywności.
Kanapki - dodawana głównie wędlina zamiast mięso pieczone lub duszone
(zawierają znacznie mniej soli),spożywanie słonych serów
podpuszczkowe niż twaróg.
Ryby – rzadko i są to (poza rybą smażoną) najczęściej śledzie solone,
konserwy rybne, lub ryby wędzone.
Coraz częściej spożywane sięgają dania typu instant, dania gotowe
oraz różne przekąski - zawierają znaczne ilości soli.
Mieszanki przyprawowe z dodatkiem soli dodawanych do potraw,
które są jednocześnie dosalane.
Wady w żywieniu dzieci i młodzieży wynikają również
z nieregularnego spożywania posiłków.
Około 10-20% uczniów deklaruje, że nie spożywa I śniadania przed
wyjściem do szkoły, a n i e k t ó r zy r ó w n i e ż nie zabierają ze sobą II
śniadania.
Szk o ł y r za d k o o r g a n i zu j ą w s p ó l n e ś n i a d a n i a , u c zn i ow i e n i e c h ę t n i e
k o r zy s t a j ą z t a k i e j m o żl i w o ś c i .
Niekorzystna jest też sytuacja dotycząca obiadów szkolnych.
Szk o ł y p o d s t a w ow e - z pełnych obiadów korzysta tylko ponad 9%
uczniów,
część uczniów posiłki szkolne ocenia jako niesmaczne,
nieestetycznie podane,
a asortyment oferowanych potraw jako zbyt ubogi.
Wiele dzieci, które nie zabierają ze sobą II śniadania i nie
korzystają z obiadów lub innych posiłków wydawanych w
stołówce szkolnej, nie zjada nic w czasie pobytu
w szkole.
Oferta w sklepikach szkolnych produktów - n i e za p e w n i a p o k r yc i a
za p o t r ze b ow a n i a n a s k ł a d n i k i p o k a r m ow e .
Po p ow r o c i e ze s zk o ł y d zi e c i i m ł o d zi e ż n i e s p o ży w a j ą p o s i ł k ó w
regular nie.
Nie jadanie kolacji, zastępowanie pełnowartościowego posiłku
słodyczami i przekąskami, jak chipsy i chrupki, oraz słodkimi
napojami gazowanymi.
Posiłki - duża monotonia. W skład poszczególnych posiłków wchodzą
podobne potrawy, asortyment jest niewielki.
Reasumując:

konieczność zmiany zwyczajów żywieniowych zwiększenie spożycia warzyw i owoców,

produktów zbożowych z pełnego przemiału,

mleka i produktów mlecznych oraz ryb

przy równoczesnym ograniczeniu spożycia tłuszczu,
zwłaszcza
zwierzęcego,

cukru i słodyczy oraz soli kuchennej i słonych
przekąsek,

poprawa regularności spożywania
pełnowartościowych posiłków

oraz większe ich urozmaicenie.
Fast food (a n g . d o s ł ow n i e s zy b k a ży w n o ś ć ) - p o ży w i e n i e s zy b k o
p r zy g o t ow y w a n e , s e r w ow a n e n a p o c ze k a n i u i n a o g ó ł t a n i e .
Wy s o k a w a r t o ś ć k a l o r yc zn a – za w i e r a d u żą i l o ś ć t ł u s zc zó w
i w ę g l ow o d a n ó w , p r zy r ó w n o c ze s n y m n i e d o b o r ze c e n n yc h d l a
o r g a n i zm u
subst anc ji, t ak ic h jak : błonnik , w it am iny i sk ładnik i m ineralne.
Fast food - d o s t a r c za j ą d u życ h i l o ś c i

n a s yc o n yc h k w a s ó w t ł u s zc zow yc h
 o r a z i zo m e r ó w t r a n s k w a s ó w t ł u s zc zow yc h ,

p o n a d t o w y s t ę p u j ą n i e w i e l k i e i l o ś c i n i e zb ę d n yc h n i e n a s yc o n yc h
k w a s ó w t ł u s zc zow yc h (N N K T )
 o r a z d u ża , n a t l e d zi e n n e g o f i zj o l o g i c zn e g o za p o t r zeb ow a n i a n a
s ó d , za w a r t o ś ć s o l i k u c h e n n e j
 s a c h a r o zy
 c uk r u
 p r a w i e ś l a d ow e i l o ś c i za ś d o t yc zą w i t a m i n y C, t i a m i n y (w i t a m i n y
B 1 ), w i t a m i n y E, D o r a z A
Spożywanie, zwłaszcza z dużą częstotliwością, posiłków typu fast
food
podwyższa ryzyko powstania niedożywienia witaminowego.
Poza żywnością typu fast food – słodzone napoje gazowane zawierają również znaczące ilości fosforanów, dodatkowo
mogących zwiększać ryzyko rozwoju osteoporozy w wieku
późniejszym.

Wzrost spożycia tłuszczu - powstanie nadwagi i otyłości,
a w konsekwencji do poważnych chorób przewlekłych.

Potencjalnie niekorzystny skutek zbyt częstego korzystania
z żywności typu fast food - wzrost ryzyka spożywania przez
człowieka z dietą związków chemicznych
o niekorzystnym działaniu dla zdrowia - heat
toxicants - h e t e r o c y k l i c zn e a m i n y, w i e l o p i e r ś c i e n i ow e
w ę g l ow o d o r y a r o m at yc zn e , f u r a n y o r a z
ak r yloam id.
Podwyższony poziom akryloamidu - w artykułach
spożywczych, których przygotowanie wymaga
wydłużonego procesu pieczenia lub smażenia, bądź też
wielokrotnego stosowania, wbrew zaleceniom
higienicznym, tej samej porcji tłuszczu smażalni czego
(różny asortyment frytek i chipsów).
Akryloamid jest uznany za związek potencjalnie
rakotwórczy dla człowieka.
Znalazł się na liście związków rakotwórczych Światowej
Organizacji Zdrowia (WHO).
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC)
zakwalifikowała go do grupy 2B = związek ten jest
potencjalnie rakotwórczy również dla człowieka.



Przewlekła inicjacja zmian nowotworowych - nawet przy
spożywaniu bardzo małej ilości tego związku, w faza
nierozpoznana przez wiele lat.
Długotrwałe spożywanie akryloamidu w zb y t d u życ h
i l o ś c i a c h - n i e k o r zy s t n e d l a s p r a w n e g o
f u n k c j o n ow a n i a układu nerwowego
(u s zk o d ze n i a c e n t r a l n e g o i o b w o d ow e g o u k ł a d u
n e r w ow e g o ).
Dr u g a g r u p a zw i ą zk ó w , k t ó r e p ow s t a j ą w w y n i k u
w y t w a r za n i a p r o d u k t ó w t y p u f a s t fo o d - izomery
trans kwasów tłuszczowych, n i e s ą t y p ow y m i heat
toxicants, ich spożywanie - ryzyko rozwoju chorób
żywieniowozależnych , a w szczególności chorób układu krążenia
i cukrzycy typu 2.
Uwodornione oleje roślinne i rybne są źródłem 60-70% izomerów
trans w diecie człowieka.
I Ż Ż- w 2006 r. badania analityczne
oznaczania zawartości izomerów trans
kwasów tłuszczowych na próbie 58
produktów typu fast food z terenu całego
kraju - największy udział tych
związków stwierdzono
w części partii
 frytek (6,4%)
 w dalszej kolejności pizza (1,32%)
 oraz hamburgery (0,46%).
Etykieta - forma przekazu informacji o produkcie dla
konsumenta ( z jakich surowców powstał dany wyrób,
jaka jest jego trwałość i – coraz częściej – wartość
odżywcza).
Cel znakowania żywności - podanie takich informacji,
które mogą mieć wpływ na świadomy wybór produktu
przez konsumenta, biorącego pod uwagę zarówno
właściwości żywieniowe, jak i parametry handlowe.
Aktualnie - etykiety produktów ogniwem do
zmiany nawyków żywieniowych.





Jadłospis powinien być tak ułożony, aby
zapewniać pokrycie zapotrzebowania
na energię i wszystkie niezbędne składniki
pokarmowe.
Przy jego planowaniu uwzględnić
wiek
płeć
stan fizjologiczny
aktywność fizyczną
należną masę ciała osoby.
Najlepiej jest codziennie dostarczać organizmowi
w odpowiednich ilościach wszystkiego, co jest
niezbędne.
Ilość i czas spożywania posiłków - przerwy między nimi nie
przekraczały 3-4 godzin - szczególnie ważne w przypadku dzieci
i młodzieży.
 Najlepiej, aby było to 5 posiłków dziennie.
 Spożywanie tyle samo posiłków, zbliżonej porze dnia.
 Zalecane spożywanie posiłków każdego dnia, o danej godzinie
odpowiadające sobie pod względem wartości energetycznej
i odżywczej.
 Kiedy nie jest możliwe przestrzeganie czasu spożywania posiłków - tak
zaplanować, aby organizm otrzymał odpowiednią ilość energii
i składników pokarmowych.
 Codziennie spożywany obiad, podwieczorek i kolacja - w dniu, w którym
nie ma możliwości spożycia podwieczorku - zjeść nieco bardziej obfity
obiad
i kolację.
 Zbyt obfite posiłki - przeciążenie układu pokarmowego.
Bardzo istotne jest urozmaicenie


Umożliwia dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych
składników pokarmowych
ma istotne znaczenie psychologiczne.
Monotonna dieta - zn i e c h ę c a d o s p o ży w a n i a
posiłk ów i ujem nie w pływ a na apet yt . Unik ać
p ow t a r za n i a w c i ą g u d n i a t yc h s a m yc h g ł ó w n yc h
p r o d u k t ó w i p o t r a w , n a w e t n a j s m a c zn i e j s zyc h .
W jadłospisie uwzględniać produkty z każdej grupy.
W p r zy p a d k u p r o d u k t ó w s p o ży w a n yc h r za d zi e j , j a k n a
p r zy k ł a d r o ś l i n y
s t r ą c zk ow e , n a s i o n a , o r ze c h y - włączać je do
jadłospisu co kilka dni,
l e c z w o d p ow i e d n i o zw i ę k s zo n yc h i l o ś c i a c h .



Ważne wykorzystanie produktów
sezonowych - ś w i e życ h ow o c ó w i
n i e k t ó r yc h w a r zy w . W s e zo n i e , w k t ó r y m
p r o d u k t y t e w y s t ę p u j ą - w ł ą c za ć d o
j a d ł o s p i s u n i e c o c zę ś c i e j , s t a r a j ą c s i ę
u r o zm a i c i ć s p o s ó b i c h p o d a n i a .
Db a ć o sposób przyrządzania posiłków.
Uwzględniać m.in. potrawy gotowane lub
pieczone w folii, a nie smażone o r a z
częściej przygotowywać surówki
warzywne, a rzadziej warzywa poddawać
obróbce termicznej.

Planując potrawy w c h o d zą c e w s k ł a d p o s i ł k u
u w zg l ę d n i a ć i c h smak, który również powinien
być zróżnicowany.

Odpowiedni dobór barw produktów i potraw,
z k t ó r yc h s k ł a d a s i ę p o s i ł e k . K o l o r ow e ,
p r zyc i ą g a j ą c e w zr o k p o t r a w y p o b u d za j ą
a p e t y t , c o j e s t i s t o t n e zw ł a s zc za
w p r zy p a d k u d zi e c i .

Planując jadłospis, n a l e ży u w zg l ę d n i ć w n i m t e
produkty
i potrawy, które dana osoba lubi i chętnie
spożywa.


Gdzie dany posiłek będzie spożywany p o s i ł k i p r zy g o t ow y w a n e n a w y n o s , n a
p r zy k ł a d d o s zk o ł y – s k ł a d a j ą c e s i ę z t a k i c h
p r o d u k t ó w i p o t r a w , k t ó r e b ę d zi e ł at w o
za b r a ć ze s o b ą i zj e ś ć n a m i e j s c u
i k t ó r e , o d m o m e n t u p r zy g o t ow a n i a d o
s p o życ i a , n i e s t r a c ą sw o i c h w a l o r ó w
ży w i e n i ow yc h i s m a k ow yc h .
Skorzystanie z posiłku w stołówce, barze,
restauracji – u w zg l ę d n i ć p r zy p l a n ow a n i u
j a d ł o s p i s u - s p o ży t y w p o r ze za p e w n i a j ą c e j
za c h ow a n i e o d p ow i e d n i c h p r ze r w m i ę d zy
posiłk am i .


Śniadanie (I i II)
wpływa na zdolność ucznia do wysiłku podejmowanego w szkole - na
koncentrację, zapamiętywanie, siłę fizyczną, dobre samopoczucie,
intelektualny rozwój.
Podstawą zdrowego śniadania jest pieczywo (najlepsze jest
pełnoziarniste lub z dodatkiem całych ziaren: razowe, graham,
pumpernikiel).
Spożywanie pieczywa z grubego przemiału
 regulowanie pracy przewodu pokarmowego
 odpowiednia podaż energii, białka, witamin z grupy B, magnezu, cynku
i błonnika pokarmowego.
Mleko i jego przetwory w ciągu dnia – zbyt mała podaż wapnia: problemy
z osiągnięciem prawidłowej masy kostnej w czasie wzrostu i rozwoju
dziecka oraz utrzymania jej w prawidłowym stanie w wieku dorosłym.
Najlepszy dodatek do I i II śniadania:
 s e r b i a ł y c h u d y,
 p l a s t e r e k żó ł t e g o s e r a ,
 j o g u r t b ą d ź k e f i r,
 c h u d a w ę d l i n a , n a j l e p i e j d r o b i ow a .
Do k a żd e g o ś n i a d a n i a d o ł ą c zy ć
 w a r zy w a i ow o c e (s a ł at a , p l a s t e r k i p o m i d o r a c zy k a w a ł k i
p a p r y k i , s a ł at k a l u b s u r ó w k a , n a j l e p i e j z d o d at k i e m o l e j u
roślinne go lub oliw y z oliw ek ,
 ow o c s e zo n ow y, l u b s o k ow o c ow y b ą d ź w a r zy w n y ).
Nie należy stosować soli - zn a j d u j e s i ę o n a j u ż w p r o d u k t a c h ,
k t ó r e s p o ży w a m y, n p.
w w ędlinac h.
N a j l e p s zy m i napojami uzupełniającymi śniadanie, za r ó w n o
p i e r w s ze j a k
i d r u g i e , s ą : w o d a m i n e r a l n a , h e r b at k i ow o c ow e , s o k i ow o c ow e i
w a r zy w n e o r a z n a p o j e m l e c zn e .
Przestrzeganie zasad higieny podczas
przygotowywania posiłków
 p r ze c h ow y w a n i e ś r o d k ó w s p o ży w c zyc h
(c za s , t e m p e r at u r a , s e g r e g a c j a )
 za m r a ża n i e ś r o d k ó w s p o ży w c zyc h
 h i g i e n a r ą k i s p r zę t u
 p o t r a w y z d o d at k i e m j a j
 c zy s t e r ę c e i s p r zę t , d o k ł a d n e m yc i e
ow o c ó w
i w a r zy w , w y p a r za n i e j a j o r a z
p r ze s t r ze g a n i e za s a d s t o s ow a n i a
ś w i e życ h , z a k t u a l n y m t e r m i n e m
p r zyd at n o ś c i d o s p o życ i a – p o d s t a w a w
za p o b i e g a n i u zat r u c i o m p o k a r m ow y m