Meteorologia - skydive białystok

advertisement
Meteorologia
Atmosfera ziemska
Temperatura
Ciśnienie
Wiatr
Chmury
Fronty atmosferyczne
Prognoza
Meteorologia
Meteorologia jest nauką zaliczaną do nauk geofizycznych, a przedmiotem jej badań jest
budowa, właściwości oraz procesy zachodzące w atmosferze ziemskiej. Sam termin jest pochodzenia
greckiego (meteoros- zjawisko atmosferyczne lub niebieskie, „unoszące się w powietrzu” i logosnauka, wiedza). Meteorologia dzieli się na kilka dyscyplin, zajmujących się badaniem poszczególnych
rodzajów procesów atmosferycznych. Główne gałęzie tej nauki to: synoptyka, aktynometria, aerologia,
optyka atmosferyczna, meteorologia dynamiczna, elektryczność atmosferyczna.
Wykonywanie skoków spadochronowych, w dużym stopniu zależy od pogody czyli
chwilowego stanu atmosfery. Posiadając wiedzę z zakresu meteorologii, można zaplanować i
przewidzieć, jaką działalność można prowadzić w danym dniu, czy też tygodniu. Wiedza ta, wsparta
przez informacje dostarczane przez służbę meteorologiczną, może posłużyć do określenia charakteru
zjawisk atmosferycznych, ich położenia i rozmiaru, tym samym w znacznym stopniu zwiększyć
bezpieczeństwo lotów i skoków.
Atmosfera ziemska
Atmosfera ziemska jest powłoką gazu otaczającego kulę ziemską. W skład tego gazu,
zwanego powietrzem, wchodzą głównie tlen i azot, wyodrębniono także wiele innych składników, w
tym w powietrzu atmosferycznym istnieje pewna ilość różnorodnych zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych. Niezwykle ważnym składnikiem atmosfery, jest para wodna. Występuje ona w ilościach
niestałych, wynoszących najczęściej 1 do 4%.
Atmosfera rozpoczyna się bezpośrednio na powierzchni planety, i sięga, jak przyjęto, do
wysokości 2000 km . Skład powietrza jest stały do wysokości 20 km. Powyżej tej granicy następują
pewne zmiany, lecz do wysokości 100 km są one bardzo nieznaczne.
Skład atmosfery
Nazwa gazu
Azot
Tlen
Argon
Dwutlenek węgla
Neon
Hel
Krypton
Ksenon
Wodór
Ozon
Symbol
N2
O2
Ar
CO2
Ne
He
Kr
Xe
H2
O3
Zawartość w %
78, 09
20,95
0,93
0,03
0,0018
0,0005
0,0001
0,000008
0,0005
0,000005
Atmosferę możemy podzielić na pięć warstw. Są to tzw. „sfery”, charakteryzujące się pewnymi
swoistymi własnościami nie występującymi w innych warstwach. Pomiędzy poszczególnymi sferami
znajdują się warstwy przejściowe, zwane „pauzami” jak np. tropopauza, stratopzauza.
Podział atmosfery
Warstwa atmosfery
Troposfera
Stratosfera
Mezosfera
Termosfera
Egzosfera
Wysokość
do ok.11km
11- 50km
50-90 km
90-800km
800- 2000km
Prawie wszystkie zjawiska atmosferyczne zachodzą w najniższej warstwie atmosfery tj.
troposferze, dlatego zajmiemy się jej szczegółowym omówieniem. Troposfera zalega od powierzchni
ziemi do wysokości, na której ustaje spadek temperatury wynoszący 0,6° na każde 100 metrów
wysokości. Troposfera dzieli się na dwie warstwy: warstwę tarciową do 1500 m i atmosferę swobodną
powyżej 1500 m. W troposferze powstają chmury, opady i burze, a także zawarta jest w niej prawie
cała para wodna. Dzięki swojemu składowi gazowemu umożliwia rozwój i życie roślin oraz zwierząt, w
tym również ludzi. Wobec tego, że troposfera zalega w bezpośrednim kontakcie z powierzchnią ziemi,
wszelkie zjawiska w niej zachodzące, wynikają z tego kontaktu. Również powierzchnia ziemi ma duży
wpływ na masy powietrza np. temperaturę, wiatr itp.
Podział atmosfery
Temperatura
Temperatura powietrza ma ścisły związek z porą roku, podłożem, nad którym zalega dana
masa powietrza oraz wysokością, nasłonecznieniem, wilgotnością itp. Temperatura powietrza obniża
się wraz ze wzrostem wysokości. Zjawisko to nazwano pionowym gradientem temperatury i określa
się go w ° C na 100 m. Przyjmuje się, że temperatura powietrza spada średnio 0,6° na 100 m. W
dolnej części troposfery może nastąpić przejściowy wzrost temperatury, czyli inwersja, której często
towarzyszy zjawisko izotermii- utrzymywania się stałej temperatury. Oba omówione zjawiska
występują w dolnych partiach troposfery na wysokości 300 - 700 m.
Ciśnienie
Ciśnienie atmosferyczne to siła jaką wywiera powietrze na powierzchnię ziemi. Wartość
ciśnienia wynosząca średnio 1033 G/cm² ulega ciągłym niewielkim zmianom, co pociąga za sobą
zmiany składu i cech atmosferycznych. W praktyce ciśnienie atmosferyczne mierzone jest w mm Hg,
w milibarach (mb) lub w paskalach (Pa). 1 milibar= 1000 dyc/cm². Milibar i mm Hg mają się do siebie,
jak 1 : 0,75, czyli 1000 mb = 750 mm Hg. 1 mb = 0,1 kPa (kilopaskal).
Ciśnienie atmosferyczne spada wraz ze wzrostem wysokości. Jest to związane z
rozrzedzaniem się powietrza w górnych warstwach atmosfery. W dolnych warstwach atmosfery
ciśnienie nie jest jednakowe. Linie łączące na mapie punkty o jednakowym ciśnieniu atmosferycznym
nazywamy izobarami; informują one o rozkładzie ciśnienia. Obszar o obniżonym ciśnieniu nazywamy
niżem (cyklonem), wewnątrz niego ciśnienie spada ku centrum, a ruch powietrza odbywają się
spiralnie w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, do środka niżu. Obszar o
podwyższonym ciśnieniu nazywamy wyżem (antycyklonem), wewnątrz niego ciśnienie rośnie ku
centrum, a ruch powietrza odbywają się spiralnie w kierunku zgodnym do ruchu wskazówek zegara,
od środka niżu.
Obszarem niskiego ciśnienia jest również tzw. zatoka niżowa, czyli wydłużona część niżu.
Obszarem wysokiego ciśnienia jest klin wyżowy, czyli wyciągniętą częścią wyżu. Obszarem
przejściowym między dwoma krzyżującymi się niżami i wyżami jest tzw. siodło baryczne.
Wiatr
Wiatrem nazywamy poziome przemieszczanie się powietrza z obszarów o podwyższonym ciśnieniu
nad obszary o niższym ciśnieniu. Ten poziomy ruch powietrza spowodowany jest nierównomiernym
rozkładem ciśnienia. Prędkość wiatru określa się w metrach na sekundę lub kilometrach na godzinę.
Aby przeliczyć prędkość wiatru z m/s na km/h należy pomnożyć liczbę m/s przez 3,6 i odwrotnie np.:
5 m/s x 3,6 = 18 km/h
40 km/h: 3,6 = 11,11 m/s
Zasadnicze parametry charakteryzujące wiatr to jego siła i kierunek. Siła wiatru głównie zależy
od różnicy ciśnienia na danym obszarze. Jednak w warstwie przyziemnej przemieszczające się masy
powietrza napotykają różnorodne przeszkody, powodujące czasami duże zróżnicowanie siły i kierunku
wiatru. Najbardziej przyczyniają się do tego formy ukształtowania terenu, zwłaszcza rozległe łańcuchy
górskie, ale w warunkach lotniska i przyległego do niego terenu takie zmiany mogą być powodowane
nawet przez budynki oraz wysoki drzewostan.
Wiatr towarzyszy zmianom pogody, nadchodzącym frontom atmosferycznym, burzom. Ale
może występować również lokalnie, jak np. wiatry termiczne, związane z występowaniem prądów
termicznych. Powstają wtedy gdy ogrzane powietrze unosi się do góry, a powstająca w ten sposób
„dziura” zasysa powietrze z najbliższej okolicy. Wiatry termiczne występują przy ziemi, są zmienne,
krótkotrwałe, mają niewielki zasięg, ale często mogą być bardzo silne. Lokalnym wiatrem jest np.
halny wiejący w górach, morska bryza.
Chmury
Obecność pary wodnej w powietrzu atmosferycznym ma decydujący wpływ na stan pogody.
Naturalnie nie widoczna, w przypadku osiągnięcia stanu przesycenia, łatwo ulega kondensacji, czyli
skropleniu, stając się widoczna w postaci białego obłoku. Zjawisko kondensacji może nastąpić, w
przypadku oziębienia powietrza zawierającego parę wodną (temperatura powietrza musi spaść do
temperatury punktu rosy, czyli do temperatury, gdy para wodna ulega skropleniu) lub przy jej
zetknięciu z tzw. „jądrami kondensacji”- drobinami zanieczyszczeń pyłowych unoszących się w
atmosferze.
Znaczna część produktów kondensacji pary wodnej zawieszona jest w powietrzu, na różnych
wysokościach; jeżeli występują na wysokości przekraczającej 300 metrów, noszą nazwę chmur, jeżeli
poniżej, noszą nazwę mgły.
Chmury podzielono na cztery rodziny i dziesięć rodzajów. Każdy rodzaj ma symbol
wywodzący się z języka łacińskiego i nazwę.
Podział chmur
Rodzina
Chmury
wysokie
Chmury
średnie
Chmury
niskie
Nazwa
Średnia wysokość
Rodzaj
Symbol
Cirrus
Ci
pierzaste
6000
Cirrostratus
Cs
warstwowe
pierzaste
6000
Cirrocumulus
Cc
kłębiaste
pierzaste
6000
Altocumulus
Ac
średnie
kłębiaste
2000
polska
podstawa
wierzchołek
granica
pojawienie się ich
zwiastuje zmianę
pogody na gorszą
troposfery
6000
Altostratus
As
średnie
warstwowe
2000
6000
opady sięgające
powierzchni Ziemi,
mają charakter ciągły
i występują w postaci
deszczu lub śniegu;
opady występują
także w postaci smug
poniżej podstawy
chmur, w ciepłej porze
roku niekiedy
wyparowując przed
osiągnięciem
powierzchni Ziemi
Stratocumulus
Sc
kłębiaste
warstwowe
600
2000
słabe opady deszczu,
śniegu lub krup
śnieżnych
Stratus
St
niskie
warstwowe
300
600
opad w postaci
mżawki, a w zimie
śniegu ziarnistego lub
słupków lodowych
Nimbostratus
Ns
warstwowe
deszczowe
300
600
ciągłe opady deszczu
lub śniegu
2500
rzadkie opady
powstające z tych
chmur mają
charakter przelotny,
dość często cechuje je
duże natężenie
8000
opady mają charakter
przelotny i zazwyczaj
cechuje je duże
natężenie; z tym
rodzajem chmur są
związane opady gradu
i burze
Chmury
pionowe
Charakterystyka
Cumulus
Cumulonimbus
Cu
Cb
kłębiaste
kłębiaste
deszczowe
800
300
Podczas skraplania pary wodnej tworzą się na powierzchni ziemi: rosa, szadź i szron oraz
gołoledź, a w swobodnej atmosferze powstaje zamglenie i mgła.
Przyjmuje się, że mgły występują wówczas, gdy widoczność pozioma nie przekracza 1000
metrów. Jeśli sięga 2000 m, mówimy, że występują zamglenia. Rodzaje mgieł klasyfikuje się wg
sposobu ochładzania się powietrza, a więc mamy mgły: frontowe, z wyparowania, radiacyjne (z
wypromieniowania), adwekcyjne (napływowe) i adwekcyjno-radiacyjne.
Rodzaje chmur
Fronty atmosferyczne
Powietrze ma różne własności fizyczne, czyli różną temperaturę, wilgotność, ciśnienie itp.
Skupiska powietrza o podobnych parametrach tych właściwości tworzą masy np. masa powietrza
ciepłego, chłodnego, wilgotnego itd. Warstwy przejściowe pomiędzy nimi noszą nazwę frontów. Na
obszarze, przez który przechodzi front następuje bardzo szybka zmiana elementów
meteorologicznych.
Wyróżnia się trzy rodzaje frontów:
Front ciepły- powietrze ciepłe nasuwa się na miejsce chłodnego. W okresie letnim frontowi ciepłemu
towarzyszą ciągłe, długotrwałe, kilkudniowe opady, występujące przed frontem na głębokość do 300
km. Po przejściu frontu często występują mżawki lub słabe deszcze. Widzialność jest ograniczona.
Zimą front ciepły przynosi odwilż i opady śniegu. Zbliżanie się frontu ciepłego można przewidzieć po
rodzaju tworzących się chmur (cirrostratus) i zmianie ciśnienia (obniża się).
Front chłodny- powietrze chłodne przesuwa się wypierając powietrze cieplejsze. Przejściu frontu
towarzyszy znaczne oziębienie, opady, i częste burze. Front chłodny przesuwa się znacznie szybciej
niż ciepły. Poza strefą frontu panuje pogoda zmienna, lecz często występują przejaśnienia. Poza
strefą opadów, sięgającą do 200 km, widoczność jest bardzo dobra. Wyróżniamy dwa rodzaje frontu
chłodnego (w zależności od prędkości przemieszczania się i gwałtowności zachodzących zjawisk
atmosferycznych).
Front chłodny opóźniony - przemieszcza się powoli. Przyczyną jest to, że wypierane ciepłe
powietrze najpierw wznosi się gwałtownie w przedniej, stromo pochylonej powierzchni frontowej,
po czym płynnie wznosi się nadal wzdłuż górnej części tej powierzchni. W przypadku tego frontu
najpierw
tworzą się chmury niskie.
Front chłodny przyspieszony - przemieszcza się szybciej od frontu chłodnego opóźnionego.
Jego cechą charakterystyczną jest występowanie zachmurzenia typu pionowego
(cumulonimbus). Fronty tego typu występują najczęściej latem i towarzysza im gwałtowne
ulewy, burze i silne wiatry.
Front okluzji- występuje w przypadku dogonienia frontu ciepłego przez szybciej poruszający się front
chłodny. Okluzji z reguły towarzyszą opady ciągłe, powoli przechodzące w przelotne. W zależności od
rodzaju masy powietrza, która dogania poprzedzającą rozróżniamy: okluzję ciepłą i chłodną.
Okluzja ciepła - występuje, gdy front chłodny cieplejszy dogania front chłodny zimniejszy,
wypierając zalegający pomiędzy nimi front ciepły.
Okluzja chłodna - występuje, gdy front chłodny zimniejszy napływa na front chłodny cieplejszy,
wypierając zalegający pomiędzy nimi front ciepły.
Burza- gdy powietrze we wnętrzu chmury kłębiastej jest cieplejsze od otaczającego, unosi się do góry.
Ponieważ wraz z nim unosi się para wodna- chmura rozbudowuje się w kierunku pionowym.
Rozbudowująca się chmura zasysa przez podstawę coraz większą ilość powietrza, zwiększając
gwałtownie swą objętość i stając się chmurą burzową. Wewnątrz takiej chmury panuje bardzo
ożywiona cyrkulacja powietrza, a prądy wstępujące mogą nawet przekraczać 30 m/s. Burzom
towarzyszą wyładowania elektryczne między chmurami lub między chmurą a ziemią., opady deszczu,
czasami gradu, gwałtowne, porywiste wiatry, posiadające ogólny kierunek do centrum burzy. Właśnie
ze względu na te cechy, dla prowadzonych lotów i skoków burza jest bardzo niebezpieczna.
Prognoza
Każdy skoczek spadochronowy sam odpowiada za decyzję o wykonaniu skoku
spadochronowego (za wyjątkiem ucznia- w jego przypadku decyduje instruktor). Skoczek wybiera
sprzęt, określa rodzaj zadania w powietrzu, powinien również dokonać analizy meteorologicznej
warunków w jakich skok odbędzie się. Niektóre z danych można pozyskać na podstawie własnej
wiedzy, obserwacji, problemy zaczynają się gdy pogoda jest zmienna, niepewna, albo gdy próbujemy
określić warunki wybiegają w czasie. Problem ten możemy rozwiązać sięgając po specjalną , lotniczą
prognozę pogody. Organizator skoków zobowiązany jest do udostępnienia danych (Prognoza
Obszarowa), które taką analizę umożliwiają, trzeba jednak wiedzieć jak ją odczytywać, interpretować.
Prognoza obszarowa jest opracowywana przez poniżej wymienione biura prognoz dla
poszczególnych rejonów z ważnością 4-11 UTC, 10-17 UTC, 16-23 UTC (czas letni) oraz 5-12 UTC,
11-18 UTC, 17-23 UTC (czas zimowy). Biuro Prognoz Szczecin – rejon 1 wraz z lotniskiem EPKO;
Biuro Prognoz Gdynia – rejon 2; Biuro Prognoz Poznań – rejon 3 i 4 wraz z lotniskami EPZP, EPLS,
EPOM; Biuro Prognoz Wrocław – rejon 5,6,7 i 8; Biuro Prognoz Białystok – rejon 9 i 10; Centralne
Biuro Prognoz Lotniczych Warszawa-Okęcie – rejon 11 wraz z lotniskami EPRA, EPMM i 12. W
sytuacjach awaryjnych (dot. możliwości opracowywania standardowych informacji meteorologicznych)
rejon 18 (obszar na północ od równoleżnika 53º), 19 (obszar pomiędzy równoleżnikami 51º-53º) i 20
(obszar na południe od równoleżnika 51º) w uzgodnieniu ze służbą informacji powietrznej – FIS
WARSZAWA Biuro Prognoz Kraków – rejon 13 wraz z lotniskiem EPKK, 14 wraz z lotniskiem EPRZ,
15, 16 i 17.
Prognoza obszarowa podaje podstawowe informacje dot. min. rodzaju, wysokości, pokryciu
chmurami, kierunek i siłę wiatru, zjawiska atmosferyczne, izotermę, ciśnienie, itp. Informację
podawane są w formie komunikatów w określonych godzinach, na stronie internetowej Instytutu
Meteorologii i Gospodarki Wodnej. W treści depeszy używa się znormalizowanego systemu skrótów.
Download