pobierz pobierz plik PDF: Państwowa Inspekcja Pracy III

PRZESTRZEGANIE PRZEPISÓW
PRAWA PRACY W ZAKŁADACH
PRACY ZATRUDNIAJĄCYCH OSOBY
NIEPEŁNOSPRAWNE
1
ZAGADNIENIA

1. Czas pracy pracowników niepełnosprawnych

2. Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy

3. Urlop dodatkowy osób niepełnosprawnych
2
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych
(art. 15 ustawy o rehabilitacji …)
Czas pracy osoby niepełnosprawnej :


zaliczonej do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności
nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo
zaliczonej do lekkiego stopnia niepełnosprawności
nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin
tygodniowo
3



Od 1 stycznia 2012 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o rehabilitacji z
29 października 2010 (Dz.U. 2010 nr 226 poz. 1475). Zmieniła ona czas
pracy niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego lub znacznego
stopnia niepełnosprawności i zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu
pracy.
Do 31 grudnia 2011 wyglądało to następująco – niepełnosprawny mógł
pracować 7 godzin dziennie i 35 tygodniowo. Od 1 stycznia 2012 musi
pracować 8 godzin, w sumie tygodniowo 40.
Jednak jeśli, ze względu na swój stan zdrowia, osoba niepełnosprawna
nadal będzie chciała pracować 7 godzin, to musi dostarczyć pracodawcy
(lub właściwemu działowi kadr) zaświadczenie, że lekarz nie wyraża zgody
na dłuższą dniówkę. Po takie zaświadczenie niepełnosprawny musi sam
udać się do lekarza. Gdy niepełnosprawny posiada takie zaświadczenie
wydane już wcześniej, to bez problemu może je wykorzystać.
Od 1 stycznia 2012 - na mocy art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji, to
pracodawca ma obowiązek wysłania niepełnosprawnych pracowników o
znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do lekarza
medycyny pracy, by ci przeprowadzili badania konieczne do uzyskania
zaświadczenia, o którym mowa w przepisie. O ile pracownicy o to poproszą.
Inaczej pracodawca nie musi obowiązkowo kierować wszystkich
pracowników niepełnosprawnych na takowe badania. Gdy lekarz orzeknie o
skróceniu czasu pracy, ten obowiązuje od dnia, w którym niepełnosprawny
4
przedłoży pracodawcy zaświadczenie od lekarza.



Drugą ważną sprawą jest umowa, jaką pracodawca podpisał z osobą
niepełnosprawną. Jeśli w angażu zapisane jest, że czas pracy
określa art. 15 ustawy o rehabilitacji, to nowy wydłużony czas pracy
stosuje się automatycznie. Taki zapis ogólnikowy jest najlepszym
rozwiązaniem i nie przysparza w późniejszym czasie podpisywania
aneksów i kolejnych umów.
Sprawa wygląda zupełnie inaczej w przypadku zapisu konkretnego
czasu pracy, na przykład od godz. 9.00 do 16.00 albo 7 godzin
dziennie i 35 tygodniowo. W tej sytuacji pracodawca musi wręczyć
umowę zmieniającą. Po otrzymaniu takiej umowy, osoby
niepełnosprawne nie będą od razu pracować 8 godzin dziennie i 40
godz. tygodniowo, wszystko zależy od stażu pracy w firmie (umowa
zmieniająca wymaga wręczenia jej z odpowiednim wyprzedzeniem).
Jeśli pracodawca wystawi umowę zmieniającą na 8 godzin pracy
dziennie i 40 tygodniowo, a pracownik dostarczy mu w
wyznaczonym czasie zaświadczenie lekarskie o konieczności pracy w
obniżonej normie, czyli 7 godzin dziennie, to pracodawca ponownie
musi wręczyć pracownikowi kolejną umowę zmieniającą, by zmienić
mu umowę o pracę.
5
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
Skróconych norm czasu pracy nie stosujemy do :
(art. 16 ustawy)


do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
gdy na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający
badanie profilaktyczne pracowników lub w razie
jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą
osobą wyrazi na to zgodę
6
Przykładowa treść wniosku do lekarza
Informuję, że posiadam orzeczenie o ............................
stopniu niepełnosprawności wydane przez .................
W związku z powyższym, na podstawie art.16 ustawy z
dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz.U. z 1997r. nr 123, poz.776 z poźn.zm.), zwracam
się z uprzejmą prośbą o wydanie zgody na wyłączenie
mnie ze stosowania art. 15 powołanej wyżej ustawy, a
zwłaszcza na pracę w godzinach nadliczbowych i w porze
nocnej. Z uwagi na zajmowane stanowisko, konieczność
pracy w wymiarze przekraczającym 7 godzin na dobę
lub w porze nocnej pojawi się sporadycznie.
7
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
Prawo do skróconych norm czasu pracy
niepełnosprawni uzyskują od dnia
następującego po przedłożeniu pracodawcy
orzeczenia o niepełnosprawności.
(art. 17 ustawy o rehabilitacji…).
8
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
Regulacje dot. czasu pracy niepełnosprawnych należy
podzielić na dwie grupy :


pracownicy niepełnosprawni, których czas pracy uregulowany jest art.
15 ustawy o rehabilitacji....
pozostali pracownicy niepełnosprawni (do których nie stosujemy art. 15
ustawy o rehabilitacji...), do nich stosujemy w pełni normy czasu pracy
wynikające z działu szóstego Kodeksu pracy
9
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
Niepełnosprawni, których czas pracy uregulowany jest art. 15
ustawy o rehabilitacji.... mogą być zatrudniani w różnych
zakładach pracy nie tylko w zakładach pracy chronionej, w
dwóch systemach czasu pracy :
1. w systemie podstawowych norm czasu pracy oraz
2a. w systemie zadaniowych norm czasu pracy
2b. w systemie przerywanego czasu pracy.
10
Czas pracy pracowników niepełnosprawnych
c.d.
System podstawowych norm czasu pracy

7 godzin - norma dobowa czasu pracy niepełnosprawnych
zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia

8 godzin - norma dobowa czasu pracy niepełnosprawnych
zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności

35 godzin - norma tygodniowa czasu pracy niepełnosprawnych
zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia

40 godzin - norma tygodniowa czasu pracy
niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego
stopnia niepełnosprawności
11
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
Normy czasu pracy osób niepełnosprawnych mają
charakter sztywny, tzn., że nie można ich
przekraczać ani w wymiarze dobowym, ani w
wymiarze tygodniowym.
12
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
Zakaz pracy pracowników niepełnosprawnych w porze nocnej.
Zakaz pracy pracowników niepełnosprawnych w godzinach
nadliczbowych.
Ustawa o rehabilitacji... oraz Kodeks pracy nie zabraniają
zatrudniania pracowników niepełnosprawnych w ramach :


pracy zmianowej (z wyłączeniem pory
nocnej) oraz
na stanowiskach pracy, na których
stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych
stężeń i natężeń czynników szkodliwych.
13
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
O zatrudnieniu pracownika niepełnosprawnego na
stanowiskach pracy, na których stwierdzono
przekroczenie dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia decyduje
właściwy lekarz.
14
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
Rozliczanie czasu pracy powinno być
dokonywane w okresie tygodniowym.
15
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
System zadaniowych norm czasu pracy



Wprowadzany jest (art. 140 k.p.) w przypadkach uzasadnionych
rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy.
Normy czasu pracy (dobowa i tygodniowa) są zastąpione wymiarem
powtarzających się zadań, które pracownik ma wykonać codziennie,
niezależnie od pory dnia, lub wykonywać pewien ich wymiar
zsumowany w określonym czasie.
Normy czasu pracy nie mają tu zastosowania,
zatem nie występuje tu praca w godzinach
nadliczbowych, w porze nocnej ani w
dniach ustawowo wolnych oraz w dniach
wolnych wynikających z 5-dniowego
tygodnia pracy.
16
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.

zadania w tym systemie muszą być ustalone tak, aby mogły być wykonane w
ramach norm czasu pracy określonych w art. 15 ustawy o rehabilitacji….

sam pracownik reguluje godziny rozpoczynania i kończenia czasu pracy oraz
jej intensywność


System ten wprowadza się dla tych pracowników, głównie z faktu, że sami
niepełnosprawni ustalają własny rozkład czasu pracy, dostosowując go do
stanu zdrowia.
SN wyrokiem z dnia 4.08.1999r. I PKN
181/99, OSNAPiUS 2000/22/810 uznał,
że nazwanie czasu pracy „zadaniowym”
nie wyłącza stosowania przepisów o
wynagrodzeniu za pracę w godzinach
nadliczbowych.
17
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
System przerywanego czasu pracy
przerwa max. 5 godz.
 według z góry ustalonego rozkładu
 płatna w wysokości 50% wynagrodzenia za przestój
 wprowadzić można poprzez układy zbiorowe pracy
(wyjątek-rolnictwo w drodze umowy o pracę)

18
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
Jednak praca w godzinach nadliczbowych
Pracownik niepełnosprawny, gdy mimo zakazu, pracuje powyżej norm
skróconych czasu pracy - jest to praca w godzinach nadliczbowych.



Ww. godziny nadliczbowe nalicza się po przekroczeniu obniżonych
norm czasu pracy.
Za ww. nadgodziny przysługuje pracownikowi
wynagrodzenie zgodnie z postanowieniami
Kodeksu pracy.
Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie
norm czasu pracy z tego tytułu ponosi
pracodawca.
19
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.



Do pracowników niepełnosprawnych, objętych art. 16
ustawy o rehabilitacji…, w pełni stosujemy normy czasu
pracy wynikające z działu szóstego Kodeksu pracy.
Pracownicy ww. mogą pracować więc w godzinach nadliczbowych,
w porze nocnej, we wszystkich systemach czasu pracy, itd.
Przykład:
Czy pracownika zatrudnionego na stanowisku dozorcy, który posiada
orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności możemy
zatrudniać 24 godziny na dobę, a więc i w nocy ?
Tak. Zgodnie z art. 16 ustawy o rehabilitacji… postanowień art. 15 tej
ustawy nie stosujemy do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu.
O tym czy dana osoba ze względów zdrowotnych może pracować w nocy i
24 godziny na dobę powinien wypowiedzieć się lekarz.
20
Czas pracy pracowników
niepełnosprawnych c.d.
Przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych stosowane są
następujące okresy rozliczeniowe:



w skróconym czasie pracy – tydzień,
w podstawowym systemie czasu pracy (art. 129 Kodeksu pracy) - 4
miesiące (najczęściej w praktyce jest to okres 1 miesiąca)
w równoważnym systemie czasu pracy
(art. 135 Kodeksu pracy) - 1 miesiąc,
w szczególnie uzasadnionych przypadkach,
może być przedłużony do 3 lub 4 miesięcy.
21
SYSTEMY CZASU PRACY – PRZEPISY
SZCZEGÓLNE



indywidualny rozkład czasu pracy – na wniosek
pracownika
skrócony tydzień pracy – mniej niż 5 dni w tygodniu, do 12
godz. na dobę , 1-miesięczny okres rozliczeniowy, na
pisemny wniosek pracownika, - nowy system czasu pracy
praca weekendowa – praca tylko w piątki, soboty,
niedziele, święta, do 12 godz.na dobę, 1-miesięczny okres
rozliczeniowy, na pisemny wniosek pracownika, - nowy
system czasu pracy
22
CZAS PRACY-OKRESY ODPOCZYNKU



11 godz. – odpoczynek dobowy
(wyjątki:pracownicy zarządzający
zakładem pracy, konieczność
prowadzenia akcji ratowniczej …)
 równoważny czas odpoczynku w okresie
rozliczeniowym
35 godz. – odpoczynek tygodniowy – wyjątki wskazane
powyżej-24 godz.
15 min.przerwy-czas pracy co najmniej 6 godz.
23
CZAS PRACY-OKRESY ODPOCZYNKU



15 min. dodatkowej przerwy– na gimnastykę
usprawniającą lub wypoczynek,
dla wszystkich osób niepełnosprawnych, bez względu na
stopień niepełnosprawności i wymiar czasu pracy,
prawo do tej przerwy - od dnia następującego po
przedłożeniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności
24
Wynagrodzenie za czas zwolnień od
pracy
Wynagrodzenie za udział w turnusie rehabilitacyjnym
(art. 20 ust. 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji…)


21 dni roboczych zwolnienia od pracy, w celu uczestniczenia w turnusie
rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku, dla niepełnosprawnych w
stopniu znacznym lub umiarkowanym, pod warunkiem, że zostaną skierowani
przez lekarza
z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, które oblicza się jak
ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.
25
Wynagrodzenie za czas zwolnień od
pracy
Zwolnienia od pracy za wynagrodzeniem w celu :
(art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy o rehabilitacji...)

wykonania badań specjalistycznych,
zabiegów leczniczych lub usprawniających

uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy



Uprawnienia ww. przysługują pracownikom niepełnosprawnym w stopniu
znacznym lub umiarkowanym z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w
celach w/w, jeżeli te czynności nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy w/w, obliczamy metodą
ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
26
URLOPY DODATKOWE


10 dni roboczych w roku kalendarzowym
pierwszy urlop - po przepracowaniu jednego roku po dniu
zaliczenia do jednego z dwóch stopni niepełnosprawności:
umiarkowanego lub znacznego
Przykład:
Pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, na czas nie
określony, ma ogólny staż pracy ponad 10 lat, posiada orzeczenie o
umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, wydane 1 czerwca 2010r. Kiedy ten
pracownik nabędzie prawo do urlopu dodatkowego?
Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego pracownik nabędzie po
przepracowaniu jednego roku po zaliczeniu go do ww. stopnia
niepełnosprawności, tj. w dniu 31 maja 2011r.
27
URLOPY DODATKOWE


kolejny urlop kalendarzowego.
z dniem 1 stycznia każdego roku
Przykład:
Pracownik, w przykładzie omawianym wyżej, nabędzie prawo do
kolejnego urlopu dodatkowego w dniu 1 stycznia 2011r.
28
URLOPY DODATKOWE c.d.


Dodatkowy urlop wypoczynkowy
powodu stanu zdrowia.
przysługuje
z
Dzień wydania orzeczenia jest dniem zaliczenia do
stopnia niepełnosprawności.
29
URLOPY DODATKOWE c.d.

Nie przysługuje - jeżeli niepełnosprawny posiada prawo do urlopu
wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do
urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów.

Jeżeli jednak wymiar urlopu dodatkowego przysługującego osobie
niepełnosprawnej na podstawie odrębnych przepisów jest niższy niż 10
dni roboczych, zamiast tego urlopu przysługuje urlop dodatkowy
wynikający z ustawy o rehabilitacji….
30
URLOPY DODATKOWE c.d.
Ustawa o rehabilitacji… nie reguluje spraw
związanych z nabywaniem prawa do kolejnych
urlopów
dodatkowych
oraz
zasad
ich
wykorzystywania.
Wobec powyższego na mocy art. 66 ustawy o rehabilitacji…
- w sprawach ww. należy stosować przepisy Kodeksu pracy.
31
URLOPY DODATKOWE c.d.
Zasady udzielania urlopu




1 dzień urlopu niepełnosprawnego = 7 godzinom pracy
obliczamy łącznie wymiar urlopu podstawowego i dodatkowego
urlop dodatkowy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy
niepełny dzień urlopu zaokrąglamy w górę do pełnego dnia
Przykład:
Ile dni urlopu dodatkowego przysługuje niepełnosprawnemu zatrudnionemu
na ¼ etatu, a ile powinien otrzymać zatrudniony na pół etatu?
Pracownikowi zatrudnionemu na ¼ etatu należy udzielić
urlopu dodatkowego w wymiarze 3 dni
(¼ x 10 dni= 2,5 dnia, po zaokrągleniu 3 dni),
a pracownikowi zatrudnionemu na pół etatu
5 dni (1/2 x 10 dni = 5 dni).
32
URLOPY DODATKOWE c.d.
Przykład:
Czy osoba niepełnosprawna pracująca na ½ etatu ma prawo do
całego urlopu dodatkowego, czy do połowy i czy osoba niepełnosprawna
pracująca przez ½ roku ma prawo do całego urlopu dodatkowego czy
do połowy jego wymiaru?
Ustawa o rehabilitacji nie reguluje spraw związanych z nabywaniem
prawa do kolejnych urlopów dodatkowych oraz zasad ich
wykorzystywania. Zgodnie z art. 66 ww. ustawy, w tych sprawach
stosujemy Kodeks pracy. Oznacza to, że także do urlopów dodatkowych
ma zastosowanie zasada przeliczania ich na wymiar czasu pracy oraz
wymiar etatu.
33
URLOPY DODATKOWE c.d.
Łączny wymiar urlopu dodatkowego oraz zwolnienia na
udział w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekroczyć 21
dni roboczych w roku kalendarzowym.
34
EKWIWALENT ZA URLOP
Ekwiwalent za urlop pracownika niepełnoetatowego.
Ustawa o rehabilitacji nie reguluje zasad wypłaty
ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany w naturze
urlop dodatkowy. Na mocy art. 66 tej ustawy stosujemy
postanowienia Kodeksu pracy i aktów wykonawczych.



urlop proporcjonalny do wymiaru czasu pracy
współczynnik urlopowy również proporcjonalny do wymiaru czasu pracy
przy ustalaniu wymiaru urlopu niepełny dzień urlopu zaokrągla się w
górę do pełnego dnia.
35
EKWIWALENT ZA URLOP
Ekwiwalent za urlop pracownika niepełnoetatowego.
Departament Prawa Pracy Ministerstwa Gospodarki i Pracy pismem o
sygn. PP III/079-338/JR/04 w maju 2004r. wyjaśnił, że przy obliczaniu
ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy dla pracownika
zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy można przyjąć
założenie, iż przeciętna liczba dni roboczych w miesiącu, czyli wartość
współczynnika powinna być ustalana w proporcji do wymiaru czasu
pracy określonego w umowie o pracę.
36
37