Struktura społeczna współczesnego Izraela
advertisement
Maria Zwierzyńska Tomasz Ponikło Struktura społeczna współczesnego Izraela I. Wprowadzenie: czym jest struktura społeczna i współczesny Izrael. Struktura społeczna przybiera różne postaci: hierarchii, dystansów, nierówności czy podziałów i zróżnicowań. Można ją jednak zdefiniować jako układ stosunków między ludźmi, kategoriami społecznymi, organizacjami, instytucjami (takimi jak: rodzina, gospodarstwo, przedsiębiorstwo); oczekiwanych jako interakcji). wielokierunkowe Struktura stosunki społeczna to społeczne (określone immanentny składnik schematy każdego społeczeństwa. Widać to szczególnie wyraźnie na przykładzie Izraela, który powstał niespełna 60. lat temu. To bardzo młode państwo oparło swój byt polityczny o strukturę społeczną, która istniała i zmieniała się w przeciągu wieków. Kiedy w 1948 r. została wpisana w porządek światowy jako państwo Izrael, przeszła duże zmiany. Dawniejsza struktura społeczna palestyńskich Żydów nagle przeistoczyła się w strukturę społeczną Izraela, czyli jako podmioty wewnętrznych stosunków musiała uznać to, co do tej pory było zewnętrzne. Jak zatem wygląda współczesny Izrael? Jaka jest w istocie struktura społeczna „państwa żydowskiego”? W Izraelu na powierzchni 22 tys. km2 (bez terenów okupowanych, ale wliczając Wzgórza Golan i wschodnią Jerozolimę; dla porównania: pow. Polski to 316 tys. km2) mieszka 6 mln. 631 tys. osób (2003 r.). Gęstość zaludnienia wynosi 279 osób na km2. Kraj odznacza się: wysokim poziomem warunków bytowych – PKB Izraela to 104 mld. $ (większe niż wszystkich sąsiednich krajów arabskich razem wziętych, włączywszy turystyczny Egipt o populacji liczącej 80 mln. ludzi), co daje przeciętny dochód na mieszkańca w wysokości 17,5 tys. $ (stopa życiowa Izraelczyków jest więc wyższa niż Hiszpanów, a porównywalna z Brytyjczykami). Kraj wyróżnia się wysokim poziomem wykształcenia społeczeństwa, które w dodatku jest młode – średnia wieku wynosi 27 lat – i w 90% mieszka w miastach (najwyższy stopień urbanizacji na Bliskim Wschodzie). Specjalnością gospodarki Izraela jest wysoko rozwinięta technologia: w skali światowej Izrael zajmuje drugie miejsce po USA we wdrażaniu nowych technologii informatycznych; w tym państwie powstaje też 15 % innowacji w dziedzinie telekomunikacji i oprogramowania komputerowego. Jednak najistotniejsza dla struktury społecznej Izraela jest jego mozaika etniczna. Potocznie mówi się, że Izrael to jedno państwo o stu narodowościach. Powiedzenie dotyka prawdy: do obecnej chwili na teren Izraela przybyli Żydzi z niemal 80 krajów świata. Trzeba wziąć pod uwagę też liczne nacje arabskie – w ostatecznym rozrachunku Arabowie to piąta część tamtejszego społeczeństwa (oficjalnym językiem jest hebrajski i arabski). W Izraelu spotykają Struktura społeczna współczesnego Izraela 2 się też trzy wielkie religie monoteistyczne: judaizm (niemal 5 mln. wyznawców - 79% społeczeństwa), islam (niemal 1 mln. – 15%) i chrześcijaństwo (130 tys. – 2%). Symbol tego spotkania to podzielona Jerozolima. Istotne podziały przechodzą także w ramach poszczególnych społeczności. Jak zatem funkcjonuje współczesny Izrael? Żeby to zrozumieć, trzeba sięgnąć do korzeni.... II. Analiza: jak powstała i czym się charakteryzuje struktura społeczna współczesnego Izraela. 1) Historia Obszar dzisiejszego Izraela w Biblii nosi nazwę Kanaan (co potwierdzają źródła egipskie z XII w. p.n.e) i jest określany jako „Ziemia Obiecana” Izraelitów. Funkcjonują dwie teorie na temat jego zasiedlenia przez słynne „12 pokoleń Izraela”: a) Izraelici przybywają tam stopniowo uchodząc z nieprzyjaznego im w XIV – XII w p.n.e. Egiptu; b) Kanaan zasiedlają płynące od Egiptu i Synaju plemiona koczownicze składające się z 12. szczepów. Z czasem plemiona wyłaniają władzę centralną dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa. Około 1000 r. p.n.e. królem zostaje Dawid z pokolenia Judy. Przenosi do Jerozolimy Arkę Przymierza – od tej chwili miasto jest celem i obiektem nadziei Żydów. Po śmierci Salomona w pół wieku później, dotychczasowe królestwo rozpada się. Następuje podział na królestwa Izraelitów i Judy, które się ze sobą ścierają. To osłabia ich pozycję i siłę w wyniku czego cała ludność żydowska zostaje deportowana przez Asyryjczyków w VII w. p.n.e. Zdobyto Jerozolimę i zniszczono Świątynię Salomona. Mieszkańcy Judei choć na obcym terenie (brzegi Eufratu), pozostają zorganizowaną wspólnotą i zachowują wiarę. Wkrótce Świątynię odbudowano – staje się symbolem uniwersalnej tożsamości żydowskiej. Po raz kolejny zniszczyli ją Rzymianie w 70 r. n.e. Żydzi się buntują. Ostatnie powstanie ma miejsce w 132 r. za cesarza Hadriana. Po 3 latach zostaje krwawo stłumione; Żydzi tracą dostęp do Świętego Miasta, a prowincję Judea przemianowano na Palestynę. Aż do końca VII w. Żydzi nie mogą się osiedlać w Jerozolimie. Potem udostępniono im południową część miasta. Wtedy też, pod muzułmańskim zwierzchnictwem, mimo wielu nierówności, następuje symbioza judaizmu i islamu. W zbiorowej pamięci Żydów czas ten określa się jako „złoty wiek”. Wtedy też powstaje warstwa żydowskich kupców przemierzająca szlaki arabskiego imperium. W XI w. Struktura społeczna współczesnego Izraela 3 władzę nad Palestynę przejmują Turcy, żeby zaraz ją utracić na rzecz krzyżowców, którzy zorganizowali rzeź Żydów i muzułmanów. Od XVI w. do I wojny światowej Palestyną rządzą Turcy osmańscy. Następnie terytorium staje się mandatem brytyjskim aż do 1948 r. Mimo przeciwności historycznych Żydzi, choć w małej liczbie, osiedlają się w Palestynie. W 1897 r. w Bazylei na zaproszenie Teodora Herzla 250 Żydów z całego świata spotyka się przy dyskusji na temat przyszłości narodu. Debatę można uznać za początek współczesnej koncepcji Państwa Izrael. Wtedy też narodził się syjonizm; Żydzi za granicą wspomagali emigrację do Palestyny przez organizacje i wkład finansowy. Rozpoczynają się współczesne alie – fale powrotów do „Ziemi Obiecanej”. Przed wielkimi powrotami w Palestynie mieszkało 10 do 20 tys. Żydów, głównie w Jerozolimie, Tyberiadzie, Safedzie i Hebronie - byli to niemal wyłącznie Żydzi ortodoksyjni. Na przełomie XIX i XX wieku odnotowano pierwszą falę powrotów do Ziemi Świętej, która miała miejsce w latach 1881-1903. Kolejna nastąpiła w latach 1904-1914. W ich wyniku populacja Żydów w Palestynie wzrosła do 100 tys. W 1909 r. założono Tel Awiw, gdzie szybko powstały zręby struktur politycznych, które przetrwały do współczesności. Trzecia fala powrotów nastąpiła w latach 1919-1923; wtedy to, do Palestyny wyemigrowało ponad 37 tys. Żydów (wielu z nich w przeciwieństwie do poprzednich grup emigrantów miało wykształcenie rolnicze, politycznie zaś skłaniali się ku socjalizmowi). Przełomowym momentem była II wojna światowa. Po jej zakończeniu rozpoczęły się kolejne fale imigracji, początkowo nielegalne (alija bet). Wraz z powstaniem państwa Izrael 14 maja 1948 r. kiedy wygasł mandat brytyjski nad Palestyną, Dawid Ben Gurion proklamował powstanie Państwa Izrael. Od tego momentu Żydzi zaczęli masowo osiedlać się na własnym terenie. Od czasu ogłoszenia niepodległości w maju 1948 r., do Izraela powróciło ponad 2,8 mln. imigrantów, m.in. na postawie „Ustawy o Powrocie” z 1950 r., która gwarantowała możliwość powrotu do Izraela każdemu Żydowi i dawała mu automatycznie izraelskie obywatelstwo. W pierwszych czterech latach, populacja Izraela powiększyła się o 700 tys. imigrantów, często biednych uchodźców. W 1990 r. do Izraela dotarła jeszcze jedna wielka fala licząca ponad 1 milion imigrantów (tylko z byłego Związku Radzieckiego przybyło 870 tys.), którzy wymagali ogromnych wydatków na swoją psychiczną i socjalną absorpcję przez państwo. Bardzo duży napływ imigrantów powodował ciągły wzrost liczby ludności, często Struktura społeczna współczesnego Izraela 4 dobrze wykształconej. Stanowiło to potężny potencjał kraju, który należało dobrze wykorzystać. 2) Zróżnicowania wewnątrz struktury społecznej Wielkość imigracji napływającej do Izraela rok liczba imigrantów 1948 100 000 1949 250 000 1951 175 000 1961 50 000 1971 40 000 Tabela 1. Liczba imigrantów przybywających do Izraela. 1981 20 000 Źródło: ambasada Izraela (http://warsaw.mfa.gov.il) Izraela. Społeczeństwo izraelskie charakteryzuje się 1990 200 000 1991 175 000 2000 50 000 znacznym zróżnicowaniem. Warto wyróżnić 3 główne linie podziałów ze względu na a) pochodzenie etniczne, b) wyznanie i c) sytuację ekonomiczną. a) Pochodzenie etniczne: - Aszkenazyjczycy – Żydzi zamieszkujący tereny współczesnego Izraela jeszcze przed jego powstaniem. Głównie byli europejskimi syjonistami, bądź uchodźcami politycznymi. - Sefardyjczycy - Żydzi pochodzący z krajów arabskich (pierwotnie z Hiszpanii), przybyli do Izraela ze względów religijnych. Tymczasem aszkenazyjczycy skupiali się na polityce (poglądy socjaldemokratyczne). - Rosjanie - Żydzi, którzy przybyli po 1989 r. z terenów byłego Związku Radzieckiego w wyniku klimatu politycznego, a także gospodarczej niepewności w rozpadającym się ZSRR. Ich przybycie zrodziło konflikt na płaszczyźnie społecznej. Sefardyjczycy obawiali się, że Rosjanie zepchną ich z powrotem na margines. Ze strony ortodoksów Rosjanie spotykali się z zarzutami, że wielu z nich nie jest Żydami (spora część przybyła w mieszanych małżeństwach). Rosjanie zareagowali poczuciem wspólnoty, które kazało im stworzyć opozycyjne do reszty społeczeństwa struktury i partie oraz media. - Arabowie – stanowią niemal 20% społeczeństwa izraelskiego. W majestacie prawa jako obywatele są równi Żydom. Łatwo jednak dostrzec szereg nierówności, których doświadczają: przede wszystkim nie mogą (poza wyjątkami) służyć w armii, co nie sprzyja integracji. Na polu ekonomicznym: ponad 50 % Izraelczyków żyjących poniżej granicy ubóstwa to muzułmańscy lub chrześcijańscy Arabowie, choć stanowią oni zaledwie 20 % populacji kraju. Zostało to uwarunkowane historycznie: po I wojnie światowej nastąpiła separacja ludności żydowskiej i arabskiej na polu gospodarczym i społecznym, przy czym Struktura społeczna współczesnego Izraela 5 80% chrześcijańskich Arabów mieszkało w miastach w stosunku do 27% Arabów muzułmańskich. Kiedy wraz z II wojną światową gospodarka palestyńska została włączona w działania aliantów z sektora arabskiego pochodziło tylko 13,5 % palestyńskiej produkcji przemysłowej. Przed samą wojną Żydzi w Palestynie stanowili tylko 35 % ludności, ale dysponowali 75 % siły nabywczej. Tabela 2. Procentowy udział wyznawców religii w społeczeństwie Izraela. 1980 1990 2000 Jednostka Źródło: ambasada Izraela (http://warsaw.mfagov.il) Całkowita liczba 3 921,7 4 821,7 6 369,3 1 000 Żydzi 83,7 81,9 77,8 % Muzułmanie 12,7 14,1 15,2 % Chrześcijanie 2,3 2,4 2,1 % Druzowie 1,3 1,7 1,6 % inne wyznania - - 3,2 % b) Wyznanie: Ponad jedna żydowskiego” piąta „państwa nie wyznaje judaizmu. Z kolei wśród samych Żydów ciągną się inne podziały. Przede wszystkim mamy do czynienia z grupą Żydów ortodoksyjnych (za przejawiających skrajne postawy religijne można dziś uznać 10% populacji w stosunku do kilku tysięcy osób w 1948 r.: jest to zatem być może wpływ alii) i zsekularyzowanych, których związki z religią są luźniejsze, co mocno się odciska na polityce państwa: Jerozolima nie stanowi dla nich celu nadrzędnego. Drugie główne wyznanie to islam. W ostatnich 2 latach wzrósł też procent wyznawców Chrystusa – do 2%. W tabeli nr 3. na str. 11 można zobaczyć zróżnicowania określone na podstawie wyznania. Największym zagrożeniem są ortodoksi i ekstremiści. c) Sytuacja ekonomiczna: Do lat ’80. charakterystyczny był dla gospodarki Izraela nieproporcjonalny udział przedsiębiorstw publicznych, np. w latach ’60. połowa wszystkich firm należała do państwa i związku zawodowego Histadrut. Obecnie Izrael przeprowadza (kończy) prywatyzację. Znacznie zmniejszyła się też liczba członków związków zawodowych. Na dzień dzisiejszy w rolnictwie i hodowli ryb znajduje zatrudnienie 24 % wszystkich pracujących; ziemie uprawne to 20% powierzchni kraju. Największa część działalności gospodarczej wiąże się z małymi zakładami przemysłowymi, usługami i turystyką. W 1995 r. Izrael odwiedziło 2,5 mln. osób. W 3 lata później już tylko 1,8 mln., a w 2004 r. o kolejne 300 tys. turystów mniej. To wynik konfliktu bliskowschodniego. Struktura społeczna współczesnego Izraela 6 Szczególne miejsce w strukturze społecznej Izraela zajmują kibuce i moszawoty. Te pierwsze to kolektywne (w dosłownym tego słowa znaczeniu) rolnicze osiedla, które powstawały na początku XX w. z inicjatywy napływowych Żydów wywodzących się ze środowisk skautów i niemieckich wagabundów. Z kolei moszawoty, które zakładali młodzi imigranci z pierwszej alii, opierały swoją działalność na prywatnej własności i indywidualnej pracy rodzin. W chwili proklamowania Państwa Izrael istniało 148 kibuców oraz 94 moszaw. Współcześnie liczba kibuców wynosi 270; żyje w nich i pracuje ok. 130 tys. Izraelczyków (2,5% populacji), którzy wytwarzają 33% produkcji rolnej i 6,5% produkcji przemysłowej. Funkcjonuje też ok. 450 moszawot, średnio po 60 rodzin każda, co łącznie daje 3,2% populacji. Społeczności mniejszościowe też mają swoją specyfikę. Spośród ludności arabskiej 75% (ok. 870 tys.) to muzułmanie, którzy żyją w małych miasteczkach i wsiach (o historycznym uwarunkowaniu gospodarczej pozycji Arabów izraelskich por. r. II pkt 2.a.). Kolejne 10% ludności arabskiej wyznającej islam to Beduini, na których składa się 30 plemion południowego Izraela; powoli zaczynają zasilać siłę roboczą kraju. Natomiast chrześcijańscy Arabowie żyją w dużych ośrodkach miejskich, jak Nazaret i Hajfa. Zupełnie autonomiczną pod względem kulturowym i religijnym, ale lojalną względem państwa, grupę stanowi 100 tys. Druzów zajmujących 22 wioski. Odrębność etniczną zachowują Czerkiesi (3 tys. osób), którzy żyją w 2 wioskach i nie utożsamiają się ani z Żydami ani Arabami. 3) Konflikt izraelsko-palestyński: Struktura społeczna (kładąc nacisk na interakcje) współczesnego Izraela znajduje się pod ogromnym wpływem konfliktu z Palestyńczykami. Konflikt odbija się na polityce, gospodarce i relacjach wewnątrz Izraela. a) Historia konfliktu: Konflikt zaczął się na rok przed powstaniem Państwa Izrael. Sprawa palestyńska nabrała szybko charakteru panarabskiego. 14 maja 1948 r. proklamowano powstanie Izraela. W dwa tygodnie później w Jerozolimie poddali się Żydzi walczący o Święte Miasto, które w rezultacie zostało podzielone. Jednak ostatecznie wojnę o przetrwanie na początku 1949 r. wygrywa Izrael zdobywając dodatkowo nowe terytoria nie przyznane przez ONZ. Przez kolejne trzy dekady sytuacja na Bliskim Wschodzie staje się symboliczną rozgrywką zimnej Struktura społeczna współczesnego Izraela 7 wojny. Nieformalnie Izrael ma za sobą USA, a Arabowie ZSRR. Kolejny przełomowy moment to wojna sześciodniowa z 1967 r. – otoczony z 3 stron Izrael nie tylko odparł arabską napaść, ale zdobył terytoria, które trzykrotnie zwiększyły jego powierzchnię (w tym o właściwą Ziemię Świętą - Judeę i Samarię). Jednak ONZ wezwał rezolucją do ustąpienia z niektórych nowych obszarów. Kolejny arabski atak nastąpił w 1973 r. w żydowskie święto Dnia Pojednania (Jom Kipur). Izrael znów zwyciężył. Niedługo potem za sprawą Henry’ego Kissinger’a przystąpiono do rozmów pokojowych: porozumienie osiągnięto w 1978 r. w amerykańskim Camp David. Cztery lata wcześniej za jedynego legalnego reprezentanta narodu palestyńskiego obrano Organizację Wyzwolenia Palestyny (OWP z Jasirem Arafatem, zm. 2004 r., na czele). W 1982 r. miała miejsce militarna akcja „Pokój dla Galilei” – pierwsze wyraźnie zaczepne działanie ze strony Izraela, zakończone zresztą niepowodzeniem. W 1988 r. OWP przyjęła rezolucję, w której uznaje prawo do istnienia Państwa Izrael i wzywa do zakończenia aktów terroru. W 1991 r. w Madrycie spotkały się wszystkie strony zaangażowane w konflikt na Bliskim Wschodzie. Proces pokojowy utknął jednak w martwym punkcie na następne dwa lata. W 1995 r. w Waszyngtonie powstał układ rozszerzający sferę wpływów Autonomii Palestyńskiej. W latach ’90. Izrael zawarł ugody z Jordanią i Syrią. Największe emocje budził nadal status Jerozolimy. Pokój Izraelczyków z Palestyńczykami trwał aż do intifiadi Al-Aksa w 2000 r. Sprawy nie rozwiązały nowe rozmowy w Camp David. Intifiady to zrywy niezorganizowanych bojowników palestyńskich. Właściwie od tamtej pory do dziś trwają wymiany ciosów między Izraelem i Autonomią. b) Wpływ konfliktu na gospodarkę: Funkcjonalny wpływ konfliktu na gospodarkę Izraela jest duży. Trzeba wymienić polityczne i technologiczne wsparcie Amerykanów; finansowe wpływy światowego żydostwa; rozwój technologii telekomunikacyjnych i informatycznych; przemysł zbrojeniowy. Izrael zajmuje 5 miejsce na liście światowych eksporterów broni – w 2000 r. wyeksportował sprzęt wojskowy o wartości 3 mld. $. c) Społeczeństwo Izraela i konflikt bliskowschodni: Codziennym widokiem na ulicach Izraela są uzbrojeni żołnierze. Wieczna świadomość zagrożenia ze strony raczej nie przychylnego Izraelowi świata arabskiego doprowadziła Struktura społeczna współczesnego Izraela 8 politykę „państwa żydowskiego” do posunięć głęboko wpływających na relacje wewnątrz społeczeństwa. Cahal to izraelska armia ludowa. Obowiązek służby dotyczy mężczyzn w wieku 18 do 29 lat (służba 3-letnia) i kobiet w wieku 18 do 26 lat (służba 2-letnia). Po odbyciu zasadniczej służby wojskowej i podjęciu pracy bądź studiów, rezerwiści są powoływani co roku na 30 do 45 dni ćwiczeń (zależnie od stopnia), aż do osiągnięcia wieku 55 lat w przypadku mężczyzn i 50 dla kobiet, które jednak są rzadko powoływane. Z obowiązku służby zwolnieni są tylko studenci tzw. jesziw, ortodoksyjnych szkół religijnych. Wg. cahalu chodzi już o 6% każdego rocznika poborowego. Coraz większa liczba osób uchyla się od armii. Do głosu dochodzą postulaty zniesienia przywilejów dla skrajnych ortodoksów, którzy jako, że nie uznają Państwa Izrael (bo założyli je ludzie, a nie Bóg) nie odbywają służby wojskowej. Nie odbywają jej z tych samych powodów co 20% społeczeństwa: Arabowie (poza wyjątkami) nie są powoływani do wojska ze wzg. na brak zaufania ze strony państwa (choć od samego początku go nie zawiedli). To w istotny sposób pogłębia podziały między żydowską i arabską częścią społeczeństwa Izraela. Charakter odbywania służby wojskowej uczynił bowiem z cahalu główne miejsce integracji różnych etnicznie członków społeczeństwa Izraela. III. Podsumowanie: na czym polega wyjątkowość struktury społecznej Izraela. Współczesny Izrael jako państwo został osadzony na fundamencie struktury społecznej Żydów, która w ciągu wieków dynamicznie się zmieniała. Szczególnie ważne okazało się znaczne rozproszenie Żydów w sensie geograficznym. Kiedy w 1948 r. proklamowano powstanie Państwa Izrael, na pierwotny, opisany jeszcze w Starym Testamencie, teren Izraelczyków zaczęli przybywać Żydzi z różnych zakątków świata, którzy przesiąkli różnymi kulturami. Nowe państwo swoim terytorium objęło też sporą grupę arabów, których od napływających Żydów dzieliło nie tylko pochodzenie etniczne, lecz również wyznanie. To wszystko sprawiło, że struktura społeczna współczesnego Izraela, jak się potocznie mówi – ale przecież w oparciu o pierwotny cel przyświecający dwudziestowiecznym syjonistom – „państwa żydowskiego” jest daleko bardziej skomplikowana. Struktura społeczna współczesnego Izraela 9 Nie sposób pominąć wpływu jaki na codzienne życie Izraelczyków wywiera konflikt na Bliskim Wschodzie. Trzeba zaznaczyć pogłębiające się podziały wewnątrz struktury samego Izraela – jednocześnie wzrasta procent Żydów ortodoksyjnych i tych, którzy do religii mają stosunek ambiwalentny. (Za symbol tej zmiany można uznać coraz luźniejszy związek Żydów z Jerozolimą). Warto też dodać, że na całokształt nałożyły się też światowe rozgrywki polityczne związane z „zimną wojną”. Struktura społeczna współczesnego Izraela zmienia się w sposób bardzo dynamiczny. Podmioty interakcji w jej ramach są istotnie zróżnicowane. Wszystkie powyższe czynniki sprawiają, że Izrael stanowi bardzo interesujące pole dla socjologów zajmujących się zagadnieniem struktury społecznej. IV. Dodatki: tabelaryczne zestawienia dotyczące współczesnego społeczeństwa izraelskiego. 1980 r. 1990 r. 2000 r. małżeństwa 29 592 31 746 37 093 rozwody 4 439 6 325 9 958 Cała populacja narodziny 94 321 103 349 136 690 średnia urodzin na kobietę 3,14 3,02 2,95 zgony 26 364 28 734 37 618 przyrost naturalny 67 957 74 615 94 694 zgony dzieci 1 471 1 026 736 15,6 9,9 5,4 małżeństwa 24 946 24 059 29 127 rozwody 4 100 5 640 9 156 narodziny 71 372 73 851 91 936 średnia urodzin na kobietę 2,76 2,69 2,66 zgony 23 519 25 759 33 377 przyrost naturalny 47 853 48 092 56 000 zgony dzieci 885 586 368 12,4 7,9 4,0 małżeństwa 3 669 6 320 6 413 rozwody 289 623 715 narodziny 19 031 24 515 35 740 średnia urodzin na kobietę 5,98 4,70 4,74 średnia zgonów dzieci na 1000 żywych narodzin Żydzi średnia zgonów dzieci na 1000 żywych narodzin Muzułmanie Struktura społeczna współczesnego Izraela 10 zgony 2 075 2 171 2 667 przyrost naturalny 16 956 22 344 31 882 zgony dzieci 495 388 328 26,0 15,8 9,8 mężczyźni 72,1 74,9 76,6 kobiety 75,7 78,4 80,4 mężczyźni 72,5 75,3 77,0 kobiety 76,2 78,9 80,7 mężczyźni 70,0 73,3 74,9 kobiety 73,4 75,9 78,1 średnia zgonów dzieci na 1000 żywych narodzin średnia długość życia Cała populacja Żydzi inne religie Tabela 3. Porównanie całej populacji i głównych wyznań w Izraelu względem średniej długości życia, liczby zawieranych związków małżeńskich, stopnia umieralności noworodków i przyrostu naturalnego. Źródło: ambasada Izraela (http://warsaw.mfagov.il) Poziom życia w Izraelu 1980 1990 2000 Jednostka 16 204 23 308 31 418 NIS 100,0 100,0 100,0 % żywność, napoje, tytoń 30,2 25,8 21,2 % ubrania, obuwie 6,5 6,0 4,6 % trwałe dobra 10,5 9,9 11,3 % inne produkty, paliwo, prąd 9,7 9,6 10,4 % 43,1 48,7 52,5 % Prywatna konsumpcja średnio przypadająca na 1 osobę Podział konsumpcji całość: usługi (włączając mieszkanie) Tabela 4. Poziom życia w Izraelu mierzony podziałem konsumpcji. Źródło: ambasada Izraela (http://warsaw.mfagov.il) V. Bibliografia: Balke Ralf, „Izrael”,przeł. Koźbiał Jan, Cyklady 2005 Król Kazimiera, „Wybrane zagadnienia polityki społecznej Izraela”, Informacyjny Biuletyn Inicjatyw Społecznych, październik 2003, nr 23-24/2003 Materiały ambasady Izraela w Polsce z witryny: http://warsaw.mfa.gov.il Struktura społeczna współczesnego Izraela 11 Witryna: http://www.izrael.badacz.org. Witryna: http://www.jewish.org.pl Domański Henryk, „Struktura społeczna”, Scholar 2004 Sztompka Piotr, „Socjologia. Analiza społeczeństwa”, Znak 2004 Struktura społeczna współczesnego Izraela 12
