BIOTERRORYZM
advertisement
BIOTERRORYZM Wąglik -postępowanie Opracował: mgr Romuald Osiński Państwowy Inspektor Sanitarny MSWiA na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego Bydgoszcz Kwiecień 2003 Spis treści: 1. Istota bioterroryzmu .......................................................... str. 3 2. Definicja i cel bioterroryzmu ............................................ str. 4 3. Patogeny, które mogą być użyte w ataku bioterrorystycznym ............................................................ str. 5 4. Metody i miejsca zastosowania broni biologicznej ......... str. 7 5. Zasady postępowania w przypadku ataku bioterrorystycznego ............................................................ str. 7 6. Rola i zadania Policji i PSP w przypadku bioterroryzmu ..................................................................... str. 8 Schemat powiadamiania i współpracy ............................. str. 10 7. Wąglik w ataku bioterrorystycznym ................................ str. 11 a) Źródła zakażenia .......................................................................... str. 11 b) Aspekt kliniczny choroby ..................................................... str. 11 Rycina – postać skórna wąglika (etapy) .................................. str. 13 c) Profilaktyka przedekspozycyjna ............................................ str. 14 d) Profilaktyka poekspozycyjna ................................................ str. 14 e) Zasady postępowania w przypadku otrzymania przesyłki niewiadomego pochodzenia .................................................. str. 15 Schemat postępowania z podejrzaną przesyłką ........................ str. 16 8. Bibliografia ......................................................................... str. 17 BIOTERRORYZM (wąglik – postępowanie) 1. Istota bioterroryzmu Terroryzm stał się w XX i na początku XXI wieku jednym z najgroźniejszych zjawisk zagrażających krajom i społeczeństwom. Choć zjawisko to jest prawie tak samo stare, jak ludzkość, jednak w odróżnieniu od przeszłości współcześnie działający terroryści stosują przemoc w bez porównania szerszej skali. Doskonalą i brutalizują metody swojego działania, a poprzez umiędzynarodowienie działalności zagrażają bezpieczeństwu w skali narodowej, regionalnej, a nawet globalnej. Po 11 września 2001 roku ludzkość uświadomiła sobie skalę zagrożeń, jakie niesie dla niej terroryzm. Dotychczasowe zamachy niepokoiły opinię publiczną, niekiedy były szokiem dla pewnych społeczeństw, ale nigdy przedtem zjawisko to nie wywoływało tak szerokiego rezonansu społecznego. W krajach, które wcześniej doświadczyły aktów terroru, stopień uświadomienia społeczeństw i rządzących był większy, podejmowano również działania, których celem było zapobieganie zamachom i sprawna likwidacja ich skutków. Wiadomo było, że terroryści mogą używać broni masowego rażenia, w tym broni biologicznej. Można było tak sądzić na podstawie znajomości walorów tego typu broni (łatwa i tania w produkcji, łatwa do magazynowania i przenoszenia, niewidzialna w czasie ataku, trudna do wykrycia i identyfikacji), a także na podstawie dotychczasowych doświadczeń. Według wiarygodnych informacji wiadomo, że kilkanaście państw rozwija stale technologie związane z produkcją broni biologicznej, a około 20 państw taką broń posiada i dysponuje środkami jej przenoszenia. Wśród tych państw znajdują się również takie, które podpisały, a nawet ratyfikowały Konwencję z 1972 roku o zakazie produkcji, magazynowania broni biologicznej i toksynowej oraz o jej zniszczeniu, a także są sygnatariuszami Protokołu Genewskiego z 1925 roku. Na liście tej znajdują się również państwa popierające terroryzm i wspierające konkretne organizacje terrorystyczne. Z niedalekiej przeszłości znamy szereg przykładów stosowania broni biologicznej do celów terrorystycznych: w 1984 roku sekta terrorystyczna Rajneeshee dokonała w mieście The Dalles w stanie Oregon skażenia bakteriami Salmonella typhinurium pojemników z sałatkami w czterech restauracjach. Zachorowało 751 osób, z których 45 wymagało hospitalizacji. W 1995 roku technik laboratoryjny z Ohio posługując się sfałszowanym blankietem firmowym, zamówił w przedsiębiorstwie dostarczającym materiały i preparaty biomedyczne bakterie Yersinia pestis. Dzięki czujności i podejrzliwości pracowników, którzy zawiadomili FBI, udało się go zidentyfikować i zatrzymać. Człowiek ten był członkiem organizacji rasistowskiej. Sekta Aum Shinrikyo („Najwyższa Prawda”), zanim dokonała udanego zamachu w tokijskim metrze przy użyciu sarinu próbowała wykorzystać do celów terrorystycznych broń biologiczną. Jak wykazało dochodzenie, od 1990 roku w swojej kwaterze głównej w Kamikuishiki sekta ta prowadziła badania laboratoryjne nad zastosowaniem jadu kiełbasianego i laseczek wąglika, a także przeprowadziła kilka (na szczęście nieudanych) prób użycia tych środków w formie aerozolowej w zamachach, m. in. na parlament, pałac cesarski i międzynarodowy port lotniczy. Przyczynami niepowodzeń były błędy techniczne oraz użycie niepatogennego szczepu wąglika, stosowanego do produkcji szczepionek. W 1992 roku członkowie tej sekty pod pozorem niesienia pomocy humanitarnej udali się do Zairu, gdzie panowała epidemia gorączki krwotocznej Ebola i usiłowali tą drogą zdobyć wirus dla swoich celów. Po zamachu w metrze policja odkryła w siedzibie tej sekty zapasy toksyny jadu kiełbasianego, laseczki wąglika oraz samolot wyposażony w zbiorniki do przechowywania i rozpylania aerozoli. Znane są także przypadki zabójstw na tle politycznym przy użyciu broni biologicznej. Najbardziej znanym jest zabójstwo przez agenta KGB bułgarskiego dysydenta G. Markowa dokonane w 1978 roku w Londynie przy użyciu toksyny rycynowej wstrzykniętej specjalną strzykawką umieszczoną w nóżce parasola, którą denat został przypadkowo ukłuty. W ten sam sposób w 1978 roku został zaatakowany inny bułgarski dysydent W. Kostow, którego jednak udało się uratować dzięki bardzo sprawnej i szybkiej interwencji lekarskiej. 2. Definicja i cel bioterroryzmu Istnieje około 100 definicji charakteryzujących zjawisko bioterroryzmu. Według FBI „terroryzm to bezprawne (nielegalne) użycie siły przeciwko osobom lub własności zamiarem wymuszenia jakiegoś działania lub zastraszenia rządu, ludności cywilnej lub jakiejkolwiek jej części dla osiągnięcia celów politycznych lub społecznych”. Najbardziej znaczącymi zagrożeniami stają się obecnie przede wszystkim te, które dotyczą bezpieczeństwa zwykłych ludzi oraz zagrażają stabilności demokratycznych systemów państwowych i rozwojowi ekonomicznemu. Terroryzm przy użyciu patogenów to bioterroryzm. Bioterroryzm to zamierzone użycie albo groźba użycia w celu wywołania choroby, zabicia ludzi, zwierząt lub zniszczenia roślin – wirusów, bakterii, grzybów, toksyn produkowanych przez żywe organizmy. Celem bioterroryzmu jest skuteczne wywołanie lęku i paniki wśród ludności i ratowników oraz chaos w wielu dziedzinach życia i ogromne straty ekonomiczne. Należy liczyć się z tym, że atak przy użyciu broni biologicznej oprócz strat wywołanych bezpośrednim działaniem wywołałby ogromną panikę, psychozę społeczną, demoralizację i być może nawet zachowania agresywne skierowane przeciwko sprawującym władzę. Spowodowałby również ogromne straty ekonomiczne. Według szczegółowych analiz ekspertów z Centrum Kontroli Chorób w Atlancie ogólne koszty związane z zakażeniem 100 tysięcy ludzi laseczką wąglika (postać płucna) to 26,2 mld. dolarów, w przypadku tularemii koszt wynosi 5,5 mld. dolarów, a w przypadku brucelozy „tylko” 579 mln. dolarów. Atak bronią biologiczną może być skierowany pośrednio przeciwko ludziom poprzez zakażenie zwierząt i upraw rolnych. Wymienia się tu drobnoustroje wywołujące schorzenia takie, jak: wąglik, bruceloza, pryszczyca, zapalenie mózgu i rdzenia koni, pomór świń, rzekomy pomór drobiu, księgosusz. Wśród drobnoustrojów branych szczególnie pod uwagę jako narzędzie agroterroryzmu należy wyróżnić wirusa pryszczycy. Istnieje również możliwość skutecznego niszczenia upraw roślinnych oraz zapasów żywności przy użyciu różnych patogenów. 3. Patogeny, które mogą być użyte w ataku bioterrorystycznym Patogeny, które mogą być użyte w ataku bioterrorystycznym są to drobnoustroje, które mają zdolność zakażenia celu, jakim jest eukariotyczny gospodarz oraz wzrastania w nim; prowadzi to do powstania chorób klinicznie rozpoznawalnych, zabijających gospodarza lub powodujących jego niezdolność lub ograniczenie zdolności pełnienia normalnych funkcji życiowych. Definicja ta została sformułowana bardzo ogólnie z uwagi na konieczność dostosowania jej do różnych przypadków potencjalnego ataku bioterrorystycznego skierowanego bezpośrednio przeciwko ludziom lub też przeciwko zwierzętom i roślinom mającym znaczenie gospodarcze. Patogenne drobnoustroje, które mogą być użyte jako środki ataku biologicznego, zwane biologicznymi czynnikami masowego rażenia mogą być użyte dla realizacji celów: militarnych – wojny biologicznej, terrorystycznych oraz kryminalnych. Wydaje się jednakże, że wszystkie te trzy kategorie można określić terminem działania kryminalnego, ze względu na to, że większość państw na świecie podpisała Konwencję o Zakazie Broni Biologicznej i Toksynowej. Takiemu podejściu dał wyraz w bieżącym roku Weinberg (Cambridge, USA) określając bioterroryzm jako „zagrożenie kryminalne chorobami zakaźnymi”. Niebezpieczne czynniki biologiczne brane pod uwagę jako środki ataku biologicznego podzielone zostały na trzy kategorie: A, B, C. Kryteriami były tu np. w A: – łatwość rozsiewania oraz łatwość przenoszenia się z osoby na osobę – powodowanie wysokiej śmiertelności mające również duży wpływ na zdrowie publiczne – wywoływanie paniki publicznej – wymaganie specjalnych przygotowań ze strony służb publicznych (głównie ze strony służby zdrowia) Kategoria CDC Wirus ospy A A A C C B B B Wywoływane choroby Ospa prawdziwa [NATO] Patogeny Wirusy gorączek krwotocznych Gorączka krwotoczna: Ebola, Marburg Lassa, Junin, Machupo Doliny Rift hantawirusowe żółta gorączka [NATO] Krymsko-Kongijska Wirusy zapalenia mózgu Zapalenie mózgu wschodnie końskie zachodnie końskie wenezuelskie [NATO] [NATO] – priorytetowa selekcja wg NATO Kategoria CDC A A A B B B B B B B C Patogeny Bacillus anthracis Yersinia pestis Francisella tularensis Brucella melitensis Burkholderia mallei Brucella abortus Vibrio cholerae Salmonella sp. Shigella Escherichia coli, O157 Mycobacterium tuberculosis (wielooporny) Wywoływane choroby Wąglik [NATO] Dżuma [NATO] Tularemia [NATO] Gorączka maltańska [NATO] Nosacizna [NATO] Choroba Banga Cholera [NATO] Salmoneloza Czerwonka Enterokrwotoczne zapalenie jelita Gruźlica 4. Metody i miejsca zastosowania broni biologicznej Zastosowanie broni biologicznej w ataku terrorystycznym może nastąpić poprzez rozpylenie aerozolu, skażenie żywności, wody i gleby. Obiektami takiego ataku mogą być wszystkie miejsca, w których gromadzi się ludność. Należy tu wymienić przede wszystkim: stacje metra, dworce kolejowe, porty lotnicze, centra handlowe, ośrodki zbiorowego żywienia, obiekty sportowe i handlowe, budynki rządowe i publiczne, miejsca koncentracji wojsk, wiece wyborcze itp. Szczególnie „wdzięcznymi” obiektami dla terrorystów są obiekty posiadające wydajne systemy wentylacyjne, a zwłaszcza stacje metra. W tych ostatnich występują specyficzne prądy powietrzne wywołane oprócz wentylacji także ruchem pociągów. Wiele symulacji wykonano z użyciem bakterii niepatogennych w metrze londyńskim, paryskim, moskiewskim i nowojorskim. W takich warunkach nawet niewielkie ilości patogenów w formie aerozolu rozprzestrzeniają się błyskawicznie w obrębie stacji i w jej otoczeniu powodując zakażenie kilkudziesięciu tysięcy osób. Wykonano innych symulacji obrazujących następstwa zastosowania patogenów biologicznych w różnych warunkach i okolicznościach. Ich wyniki są przerażające. 5. Zasady postępowania w przypadku ataku bioterrorystycznego Większość ataków będzie przeprowadzana skrycie, bez ostrzeżenia dla spotęgowania efektu użycia broni. Porażeni nie zdają sobie sprawy z ekspozycji na śmiercionośny czynnik i podejrzenie epidemii pojawia się w momencie rozpoznania nietypowych skupisk zachorowań lub niezwykłych objawów. Plan postępowania dla ośrodka służby zdrowia musi obejmować schemat decyzyjny oparty na obu scenariuszach tj. postępowanie w przypadku podejrzenia epidemii w otwarcie i skrycie przeprowadzonym ataku bioterrorystycznym. W obu przypadkach możliwość ataku musi być wykluczona przy udziale policji i przedstawicieli nadzoru epidemiologicznego. W celu różnicowania, czy konkretny przypadek zachorowania jest typowy dla choroby endemicznej czy ma nietypowy, wzbudzający zaniepokojenie przebieg, należy posługiwać się zasadami dochodzenia epidemiologicznego. Podejrzane cechy epidemiologiczne zachorowań, które powinny wzbudzać zaniepokojenie pracowników podstawowej opieki zdrowotnej to: – duża liczba zachorowań z podobnym zespołem objawów, o nieustalonej przyczynie w dotychczas zdrowej populacji – ciężki przebieg, zwłaszcza z towarzyszącą gorączką lub objawami ze strony układu oddechowego lub pokarmowego, duża liczba przypadków śmiertelnych – słaba reakcja lub brak odpowiedzi na rutynowe leczenie – jednostka chorobowa niezwykła na danym terenie lub o danej porze roku (nie endemiczna) – pojedyncze przypadki chorób niezwykle rzadkich (ospa prawdziwa, gorączki krwotoczne, postać płucna wąglika, dżuma , tularemia) lub uzasadnione podejrzenie takiej choroby – choroba nie endemiczna w danej populacji – choroba endemiczna poza normalnym sezonem największego nasilenia zachorowań lub o nietypowych cechach (np. w nietypowej grupie wiekowej, w populacji szczepionej przeciw danej chorobie) – np. choroba podobna do ospy wietrznej u dziecka szczepionego – atypowe drogi przenoszenia (woda, żywność, aerozol, wskazujące na celowe skażenie źródeł wody pitnej lub żywności – rozkład przypadków zachorowań w czasie i przestrzeni wskazujący na punktowe źródło ekspozycji – duża liczba jednoczesnych przypadków na ograniczonym terenie – kierunek wiatru – skupiska przypadków po zawietrznej 6. Rola i zadania Policji i PSP w przypadku bioterroryzmu POLICJA 1. Przyjęcie zgłoszenia o wystąpieniu przypadku bioterroryzmu np. podłożony proszek 2. Działania Policji polegają m.in. na: – izolacji i ochronie miejsca (obiektów) i terenu – pilotowaniu pojazdów – asyście wykonujących zadanie – kontroli przestrzegania przez ludność wprowadzonych zarządzeń – ustaleniu miejsca pobytu osób podejrzanych o zakażenie lub z kontaktu (Uwaga: konieczność rozwiązania problemu zgodności z Ustawą o Ochronie Danych Osobowych) PAŃSTWOWA STRAŻ POŻARNA 1. Przyjęcie zgłoszenia o wystąpieniu przypadku bioterroryzmu np. podłożony proszek 2. Zabezpieczenie materiałów potencjalnie niebezpiecznych wg instrukcji. Sposoby zabezpieczania ratowników: – w przypadku przedmiotów nieuszkodzonych (listów, paczek, innych) stosowanie ochrony osobistej w postaci gogli, rękawiczek lateksowych, maski chroniącej drogi oddechowe – w przypadku przedmiotów uszkodzonych (otwartych paczek, listów, innych) – stosowanie pełnej ochrony specjalistycznej (ubrania gazoszczelne) 3. Pakowanie przedmiotów 4. Sposób zdejmowania i dezynfekcji kombinezonów wg instrukcji 5. Zabezpieczenie terenu przed rozprzestrzenianiem się zagrożenia – ograniczenie i dezynfekcja miejsca skażenia. Obszar potencjalnego skażenia określi właściwy terytorialnie Inspektor Sanitarny. 7. Wąglik w ataku bioterrorystycznym (postępowanie) Wąglik jest chorobą o zasięgu globalnym. Do rejonów jego endemicznego występowania należą państwa Ameryki Środkowej i Południowej, Środkowego Wschodu (Irak, Iran), południowej i wschodniej Europy (były ZSRR, Jugosławia) oraz Afryka, Karaiby i Azja (Indonezja, Tajlandia). W krajach rozwiniętych przypadki wąglika u ludzi niezwiązane z użyciem go w ataku bioterrorystycznym notowane są rzadko. Czynnikiem wywołującym wąglik jest bakteria Bacillus anthracis posiadająca zdolność tworzenia przetrwalników. Przetrwalniki charakteryzują się dużą odpornością na czynniki środowiskowe i fizyczne, m. in. na działanie wysokiej i niskiej temperatury, zróżnicowane pH, wysuszenie, promieniowanie UV, a także związki chemiczne. W ziemi mogą przetrwać wiele lat zachowując zdolność wytwarzania form wegetatywnych. a) Źródła zakażenia: Głównym źródłem zakażenia B. anthracis dla człowieka są zwierzęta chore na wąglik, głównie przeżuwacze oraz inne roślinożerne, a także produkty z nich pochodzące. U ludzi prawie zawsze dochodzi do zakażenia bezpośrednio lub pośrednio od chorych zwierząt. Ryzyko transmisji B. anthracis z człowieka na człowieka w wyniku bezpośredniego kontaktu istnieje jedynie w postaci skórnej. Stosowanie gumowych rękawic skutecznie chroni przed zakażeniem. Istnieje ryzyko biernego przeniesienia przetrwalników ze zwierząt na człowieka poprzez owady kłująco-ssące. W przypadku ataku bioterrorystycznego źródłem zakażenia są zarodniki wąglika zawarte w rozpylonym aerozolu, zarodniki wąglika w postaci sproszkowanej lub żywność zakażona zarodnikami wąglika. b) Aspekt kliniczny choroby Istnieją dwa tradycyjne podziały wąglika u ludzi. Pierwszy związany jest z rodzajem zajęcia wykonywanego przez osoby narażone i różnicuje wąglik na pochodzący ze źródeł nieprzemysłowych (rolnicy, rzeźnicy, rakarze, pracownicy służby weterynaryjnej itp.) oraz przemysłowych, występujący u osób zatrudnionych przy przetwarzaniu kości, skór, sierści i innych produktów pochodzenia zwierzęcego. Drugi podział odzwierciedla drogę wniknięcia zarazka do organizmu człowieka. Wyróżnia się postać skórną, związaną z uszkodzeniem skóry, postać pokarmową powstającą w wyniku spożycia zakażonej wody lub żywności oraz postać płucną będącą wynikiem zainhalowania przetrwalników B. anthracis do dróg oddechowych. W przypadku naturalnego skażenia środowiska przetrwalnikami B. anthracis najwyższy jego poziom stwierdzono w Namibii (w otoczeniu zwłok zwierząt padłych na wąglik), gdzie na 1g gleby przypadało ponad 1 mln przetrwalników. Natomiast użycie B. anthracis jako broni biologicznej przewiduje ekspozycję na zdecydowanie większe dawki (wiele milionów przetrwalników), które można wytworzyć jedynie sztucznie. Masa 100 kg wysuszonych przetrwalników wąglika stanowi dawkę letalną dla 1013 ludzi. Z szacunków WHO wynika, że zrzucenie 50 kg B. anthracis na 500 tys. miasto spowodowałoby zgon 95 tys. mieszkańców, a kolejnych 125 tys. osób wymagałoby hospitalizacji. O wykorzystaniu wąglika jako broni biologicznej zdecydowała wysoka stabilność form przetrwalnikowych, możliwość ich transmisji do dróg oddechowych, wysoka śmiertelność w przypadku infekcji płucnej, a także niskie koszty produkcji (50$/1kg przetrwalników). Objawy wąglika u człowieka zależą od drogi wniknięcia drobnoustroju do organizmu. Okres wylęgania, podobnie jak dawka zakażająca nie są dokładnie poznane. Najczęściej symptomy pojawiają się w ciągu 7 dni od ekspozycji. Najczęściej przyjmuje się za czas ujawnienia się zakażenia, w zależności od postaci wąglika: – postać płucna wąglika może się pojawić średnio po 5 dniach, po okresie utajenia trwającym od 2 do 60 dni, – postać jelitowa pojawia się po 1-7 dniach od momentu zakażenia – postać skórna pojawia się po 1-7 dniach od momentu zakażenia Najczęściej wykorzystywana w ataku bioterrorystycznym jest droga wziewna (postać płucna). Przetrwalniki wąglika wykorzystywane w ataku bioterrorystycznym zawieszone są w aerozolu na nośniku, którego średnica nie przekracza 5 m. Początkowo objawy choroby są mało charakterystyczne. Choroba z reguły rozpoczyna się podstępnie. Złe samopoczucie, zmęczenie, bóle gardła i mięśni oraz gorączka. Niekiedy występuje kaszel i ból w klatce piersiowej. Po łagodnej fazie wstępnej następuje w ciągu kilkunastu godzin – do kilku dni gwałtowne pogorszenie stanu chorego. Jedną z najrzadszych postaci klinicznych wąglika jest postać jelitowa (pokarmowa). W ataku bioterrorystycznym może być wykorzystana zakażona przetrwalnikami żywność lub woda. Do infekcji dochodzi najczęściej po spożyciu zakażonego mięsa, mleka lub wody. Forma jelitowa manifestuje się gorączką, utratą apetytu, nudnościami, bólami brzucha, krwawymi wymiotami i krwawą biegunką oraz puchliną brzuszną. Etapy rozwijania się i gojenia zmian przy postaci skórnej wąglika Ryciny M-R M N O P Q R – w pierwszym dniu – w drugim lub trzecim dniu – w czwartym dniu – w szóstym dniu – w jedenastym dniu – 150 dni Najczęstszą postacią kliniczną wąglika, stanowiącą ponad 95% wszystkich przypadków, jest postać skórna. Wniknięcie przetrwalników lub bakterii wąglika do organizmu następuje poprzez uszkodzony naskórek. W miejscu wniknięcia pojawia się początkowo zapalna grudka, przekształcająca się w ciągu 1-2 dni w pęcherzyk, który po pęknięciu przybiera wygląd suchego, czarnego strupa o średnicy 1-3 cm. Od 10 dnia strup zaczyna się oddzielać. Proces gojenia trwa przeciętnie do 6 tygodni. Niekiedy wokół strupa obserwuje się powstawanie licznych drobnych pęcherzyków. c) Profilaktyka przedekspozycyjna Wyniki dotychczas przeprowadzonych badań wskazują na małe ryzyko zakażenia bakterią wąglika związane ze zjawiskiem wtórnej aerozolizacji (choć nie można go całkowicie wykluczyć). Dlatego nie zaleca się szczepień ludności cywilnej i służb ratowniczych w przypadku zastosowania wąglika w ataku bioterrorystycznym. Niewykluczone, iż w przypadku nasilenia ataków terrorystycznych wskazania do szczepień zostaną zmodyfikowane. d) Profilaktyka poespozycyjna Antybiotyki stosowane w leczeniu wąglika są aktywne jedynie wobec form wegetatywnych drobnoustroju. B. anthracis wykazuje naturalną odporność na sulfametoksazol, cefuroksym, cefotaksym, ceftazydym, a nieliczne szczepy również na penicylinę. FDA zaleca w przypadku naturalnej ekspozycji doksycyklinę lub penicylinę. W ataku bioterrorystycznym mogą być wykorzystywane laseczki wąglika oporne na penicylinę, stąd wynika konieczność stosowania cyprofloksacyny i doksycykliny, co najmniej do czasu określenia lekowrażliwości. W przypadku ograniczonej liczby zachorowań zalecane jest parenteralne podawanie antybiotyków. W sytuacji masowego ataku jedynie dostępna jest antybiotykoterapia doustna. Właściwa i zastosowana w porę terapia antybiotykami przynosi zwykle efekt w postaci zdecydowanej i szybkiej poprawy zdrowia osoby lub zwierzęcia zakażonego wąglikiem. Należy nadmienić, że do chorób spowodowanych wąglikiem należą: zapalenie opon mózgowych i posocznica wąglikowa. Leczenie tych chorób trwa 4-14 dni metodami podobnymi do leczenia wąglika. e) Zasady postępowania w przypadku otrzymania przesyłki niewiadomego pochodzenia W przypadku otrzymania jakiejkolwiek przesyłki niewiadomego pochodzenia lub budzącej podejrzenia z jakiegokolwiek innego powodu: – brak nadawcy – brak adresu nadawcy – przesyłka pochodzi od nadawcy lub z miejsca, z którego nie spodziewamy się należy: 1. Nie otwierać tej przesyłki! 2. Umieścić tę przesyłkę w grubym worku plastikowym, szczelnie zamknąć. 3. Worek ten umieścić w drugim grubym worku plastikowym, szczelnie zamknąć: zawiązać supeł i zakleić taśmą klejącą. 4. Paczki nie należy przemieszczać. Należy pozostawić ją na miejscu. 5. Powiadomić lokalny posterunek policji (tel. policji: 997; telefon komórkowy 112) lub straż pożarną (tel. nr 998). Służby te podejmą wszystkie niezbędne kroki w celu bezpiecznego przejęcia przesyłki. W przypadku, gdy podejrzana przesyłka została otwarta i zawiera jakąkolwiek podejrzaną zawartość w formie stałej (pył, kawałki, blok, galaretę, pianę lub inną) lub płynnej należy: 1. Możliwie nie naruszać tej zawartości: nie rozsypywać, nie przenosić, nie dotykać, nie wąchać, nie powodować ruchu powietrza w pomieszczeniu (wyłączyć systemy wentylacji i klimatyzacji, zamknąć okna). 2. Należy całą zawartość umieścić w worku plastikowym, zamknąć go i zakleić taśmą lub plastrem. 3. Należy dokładnie umyć ręce. 4. Zaklejony worek umieścić w drugim worku, zamknąć go i zakleić. 5. Ponownie dokładnie umyć ręce. Bibliografia: Przegląd Epidemiologiczny, organ Państwowego Zakładu Higieny i Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych suplement 3, tom 56. Warszawa 2002: „Lekarz w obliczu bioterroryzmu” pod redakcją Waldemara Haloty i Małgorzaty Pawłowskiej „Postępowanie w przypadku ataku terrorystycznego z wykorzystaniem broni biologicznej”, Państwowy Zakład Higieny i Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii „Wąglik u ludzi i zwierząt, zapobieganie oraz zwalczanie – przewodnik”, wydanie III, główny autor: PCB Turnbull Centrum Mikrobiologii Stosowanej i Badań Porton Down, Salisbury, Wiltshire SP4 0JG, Zjednoczone Królestwo
