Informacje ogólne

ND-PLAN ANEKS Nr 2
wersja 1.2 2008
3. Rzekomy pomór drobiu – informacje ogólne
Rzekomy pomór drobiu, ang. Newcastle Disease ( ND ) należy do chorób zwierząt
listy A OIE jako niezwykle zakaźna i zaraźliwa choroba wirusowa drobiu, która może
powodować śmiertelność do 100%. Chorobę wywołują patogenne szczepy wirusa
rzekomego pomoru drobiu.
Kraj, w którym choroba wystąpi narażony jest na bardzo duże straty ekonomiczne
w przemyśle drobiarskim, spowodowane padnięciami drobiu, kosztami jej likwidacji
i odszkodowań, a także wstrzymaniem obrotu i eksportu drobiu, jaj, mięsa drobiowego i
przetworów z mięsa drobiowego. Ograniczenie strat bezpośrednich i pośrednich
uzależnione jest od wprowadzenia szybkich i skutecznych metod kontroli
i zwalczania
choroby.
W Polsce rzekomy pomór drobiu stwierdzono po raz pierwszy w roku 1942.
Rozprzestrzenił się on bardzo szybko, powodując bardzo duże straty przez wiele lat.
Wprowadzenie w kraju na początku lat 60-tych powszechnych szczepień
zapobiegawczych doprowadziły do tego, że od 1975 roku rzekomy pomór drobiu nie
jest w kraju notowany. Nie oznacza to jednak, że problem rzekomego pomoru drobiu
został w kraju zażegnany.
Na początku lat 90-tych z przypadków chorobowych u brojlerów kurzych z
objawami ze strony układu oddechowego i zwiększoną śmiertelnością często izolowano
wirusy ND o właściwości szczepów lento- rzadziej mezogenicznych.
Sytuacja epizootyczna w świecie, w tym w krajach UE stwarza ciągłe zagrożenie
wynikające przede wszystkim ze wzrastającej wymiany towarowej z
wieloma krajami, w ty importu drobiu żywego, jaj, tuszek i elementów drobiowy.
W kraju stosowanie szczepień profilaktycznych jest dobrowolne i część populacji drobiu
zwłaszcza rzeźnego jest w pełni wrażliwa na tę chorobę. Istnieje więc
prawdopodobieństwo, że w przypadku wystąpienia choroby w Polsce epizootia
szerzyłaby się gwałtownie zwłaszcza w rejonach o dużej koncentracji drobiu.
Przykładem mogą być ostatnie wybuchy ND w krajach UE – we Włoszech (2000), w
Danii (2002).
Plan zwalczania ND jest
kluczowym dokumentem, na podstawie
którego możliwa jest ocena stopnia przygotowania Polski do jej zwalczania
przypadku wybuchu. Podstawę prawną do opracowania planu stanowi ustawa
w
z dnia
11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych
20
ND-PLAN ANEKS Nr 2
wersja 1.2 2008
zwierząt. Zakres odpowiedzialności oraz podejmowane działania inspekcji weterynaryjnej
opisane w planie gotowości opierają się na aktualnie obowiązujących krajowych i unijnych
regulacjach prawnych
3.1.
Choroba i jej przyczyny
Rzekomy pomór drobiu ( choroba Newcastle, ND ) jest wysoce zakaźną i zaraźliwą
chorobą drobiu domowego, ptaków trzymanych w klatkach i ptaszarniach oraz ptaków
dzikich. Choroba charakteryzuje się zaburzeniami ze strony układu oddechowego,
pokarmowego i nerwowego. Duże zróżnicowanie w zjadliwości szczepów wirusa ND
wpływa na różny przebieg choroby, od podklinicznego do gwałtownego z wysoką
śmiertelnością. Chorobę Newcastle wywołuje ptasi paramyksowirus serotyp 1 (APMV-1).
3.2.
Atakowane gatunki
Na zakażenie wirusem rzekomego pomoru drobiu są podatne prawie wszystkie
gatunki ptaków, zarówno domowych (drób) jak i dzikich, jednak stopień wrażliwości
poszczególnych gatunków jest różny. Na rzekomy pomór drobiu chorują przede
wszystkim kury, w mniejszym stopniu indyki, gołębie, strusie i inne gatunki drobiu, ptaków
ozdobnych i dzikich. Spośród ptaków dzikich najbardziej znaczące wybuch ND notowano
u kormoranów. Ptaki ozdobne, szczególnie papugowate są zwykle bezobjawowym
rezerwuarem zjadliwych szczepów wirusa ND, częściej jednak są to awirulentne szczepy
o tropiźmie jelitowym.
Wirus rzekomego pomoru drobiu zaliczany jest do patogenów mogących
wywołać zachorowania u ludzi z objawami zapalenia spojówek i grypo podobnymi.
Zakażenia wirusem ND występuje najczęściej u ludzi pracujących w laboratoriach,
rzeźniach, wykonujących szczepienia ( zwłaszcza prze rozpylanie ).
3.3.
Obszar występowania
Szczepy wirusa ND są szeroko rozprzestrzenione w świecie i od czasu
stwierdzenia po raz pierwszy w 1926 roku rzekomego pomoru drobiu miały miejsce trzy
znaczące panzootie wiscerotropowej welogenicznej postaci ND. Nadal częste epizootie
tej choroby notuje się w Afryce, Azji, Ameryce Środkowej i w części Ameryki Południowej.
W ostatnich latach rzekomy pomór drobiu pojawił się w krajach uznawanych przez wiele
21
ND-PLAN ANEKS Nr 2
wersja 1.2 2008
lat za „wolne” jak Australia i Irlandia. W Europie epizootie ND występują sporadycznie,
najczęściej w chowie przyzagrodowym.
W Polsce zjadliwą postać rzekomego pomoru drobiu notowano w latach 19421974. W latach 90-tych mimo stosowania szczepień profilaktycznych izolowano szczepy
lentogeniczne i sporadycznie szczepy mezogeniczne (w latach 1990-92) z przypadków
chorobowych ze strony układu oddechowego u kurcząt brojlerów.
3.4.
Podstawowe objawy
Okres wylęgania choroby waha się od 2 do 15 dni, zwykle 5-6 dni.
Maksymalny okres wylęgania choroby przyjmowany dla celów urzędowego zwalczania
wynosi 21 dni (patrz kod OIE 2.1.15). Objawy Kliniczne przy rzekomym pomorze drobiu
są bardzo zróżnicowane na co ma wpływ przede wszystkim zjadliwość i tropizm szczepu
wirusa, gatunek i wiek ptaków, status immunologiczny i kondycja ptaków, jak również
droga zakażenia, dawka i czas ekspozycji wirusa, stres środowiskowy i socjalny. Przy
zakażeniu szczepami łagodnymi (lentogenicznymi) brak objawów klinicznych lub mogą
wystąpić łagodne z układu oddechowego i niekiedy nerwowe, spadek nieśności,
zwiększone upadki u młodych kurcząt. Wśród objawów notowanych przy rzekomym
pomorze drobiu powodowanym przez zjadliwe szczepy (welogeniczne) to depresja,
biegunka, wyczerpanie, zaburzenia układu oddechowego i nerwowego, obrzęk głowy i
dzwonków, gwałtowny spadek / zatrzymanie nieśności. Padnięcia mogą być nagłe, bez
uprzednich objawów. Śmiertelność może osiągać do 100%.
3.5.
Rozprzestrzenianie się
Zakażone i chore ptaki wydalają duże ilości wirusa z kałem oraz cząstkami
wydzieliny z układu oddechowego. Rozprzestrzenianie następuje zwykle przez kontakt
bezpośredni z ptakiem zakażonym lub chorym oraz za pośrednictwem skażonej wody,
paszy, ściółki, sprzętu, odzieży, mięsa. Możliwe jest przenoszenie wirusa drogą
aerogenną.
3.6.
Wrażliwość wirusa
Wirus ND jest dość oporny na czynniki środowiskowe. W mięśniach i szpiku
kostnym tuszek przechowywanych w –200C przeżywa 6 miesięcy, a w temperaturze
lodówki przez 4 miesiące. W jajach pochodzących od zakażonych niosek przeżywa
22
ND-PLAN ANEKS Nr 2
wersja 1.2 2008
miesiące w temperaturze pokojowej i ponad rok w temperaturze 40C. Długo utrzymuje
żywotność w piórach, ściółce i środowisku zakażonego kurnika. Światło słoneczne
inaktywuje wirusa ND w ciągu 30 minut. Lepiej znosi środowisko o pH zasadowym niż
kwaśnym. Posiadające otoczkę lipidową wirusy ND są wrażliwe na powszechnie
stosowane środki dezynfekcyjne, włączając detergenty.
3.7.
Strategia kontrolowania choroby
Strategia polega na likwidowaniu rzekomego pomoru drobiu w możliwie
najkrótszym czasie, poprzez:
-
ścisłą kwarantannę, szybkie wybicie całego pogłowia drobiu w ognisku choroby
i na obszarze zakażonym, utylizację zwłok zabitego drobiu oraz zniszczenie
zakażonych produktów, materiałów i sprzętu celem usunięcia źródła choroby,
-
skuteczne odkażenie celem eradykacji wirusa ND,
-
ścisłą kwarantannę i kontrolę przemieszczania drobiu celem zapobieżenia
rozprzestrzeniania wirusa,
-
przeprowadzanie dochodzenia epizootiologicznego i przeglądów (perlustracji)
celem zlokalizowania źródła choroby i określenia jej zasięgu,
-
tworzenie obszarów zakażonych i zagrożonych celem oddzielenia ich od
obszaru wolnego od choroby,
-
prowadzenie szczepień interwencyjnych jako części strategii eradykacji
choroby.
3.8. Informacje szczegółowe na temat choroby zawarte są w rozdziale 9 Krajowego
ND – PLAN-u, pod tytułem „Rzekomy pomór drobiu”.
23