Kleszcze już atakują ! Co roku wczesną wiosną wybierając się na

Kleszcze już atakują !
Co roku wczesną wiosną wybierając się na dłuższy spacer lub wycieczkę na „łono
natury” możemy być narażeni na ukąszenia małych pajęczaków Ixodes ricinus czyli kleszczy.
Kleszcze kojarzone dotąd z gęstymi lasami, obecnie znacznie rozszerzyły zasięg swojego
występowania. Terenem ich inwazji mogą być parki, skwery czy działki, a także miejsca
nietypowe np. góry. Dzieje się tak dlatego, że kleszcze przenoszone są m.in. przez migrujące
ptaki. Terenami endemicznymi - zwiększonego ryzyka zachorowania na choroby
odkleszczowe w Polsce - są województwa: podlaskie, warmińsko-mazurskie, dolnośląskie,
małopolskie, ale z roku na rok obserwuje się wzrost populacji zakażonych kleszczy
na obszarze całego kraju. Swoje „ofiary” kleszcze rozpoznają po zapachu, ciepłocie ciała
i wydychanym dwutlenku węgla. Lubią zapach kwasu masłowego wydzielanego przez skórę,
zwłaszcza wtedy, gdy nadmiernie się pocimy. Na ciele człowieka kleszcze poszukują miejsc
pokrytych cienką skórą, wilgotnych, dobrze ukrwionych. Podczas wkłuwania kleszcze
wydzielają razem ze śliną substancje znieczulające.
Ukąszenie
kleszcza
może
prowadzić
do
powstania
zmian
skórnych
o charakterze alergicznym, ropnym lub obrzękowym w zależności od wrażliwości układu
odpornościowego. Zagrożenie pojawia się wtedy, gdy kleszcz jest nosicielem czynników
chorobotwórczych takich jak:
- wirus kleszczowego zapalenia mózgu (virus encephalitis ixodica),
- krętki Borrelia burgdorferi,
- bakterie Gram – ujemne Anaplasma phagocytophilum,
- pierwotniaki: Babesia microti, Babesia divergens, Babesia venatorum, Babesia duncani,
- bakterie Gram – ujemne Francisella tularensis,
które przedostając się do krwioobiegu żywiciela mogą spowodować rozwój jednej z tak
zwanych chorób odkleszczowych.
Do najczęściej występujących chorób odkleszczowych w naszym kraju zalicza się:
boreliozę i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).
W przypadku boreliozy głównym objawem klinicznym wczesnej postaci choroby jest
występowanie rumienia wędrującego (Erytema migrans), który pojawia się u ok.80%
chorych, najczęściej od 3 do 30 dnia od chwili ukąszenia kleszcza. Niekiedy może
występować rumień mnogi. W różnych postaciach boreliozy mogą pojawiać się patologiczne
zmiany w obrębie:
- stawów ( obrzęk, ograniczenie ruchomości) w Lyme arthritis,
- serca ( blok przedsionkowo – komorowy, zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia
sercowego lub całego serca) w Lyme carditis,
-
układu nerwowego ( porażenie nerwów czaszkowych, korzeni nerwowych lub
pojedynczych nerwów obwodowych, zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych lub zapalenie
mózgu i rdzenia kręgowego) w Neuroborreliosis.
Według danych Wojewódzkiej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Lublinie
na terenie województwa lubelskiego liczba osób z potwierdzoną boreliozą w roku 2015
wynosiła 1094, a zapadalność 50,9 na 100 tys. osób. Natomiast w roku 2016 liczba
odnotowanych zachorowań wzrosła i wynosiła 1906, a zapadalność na tę chorobę mieściła się
w granicach 88,9 na 100 tys. osób.
Drugą najczęściej spotykaną w Polsce chorobą, której nosicielami są kleszcze jest
kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Choroba ma zazwyczaj przebieg dwufazowy. Po
bezobjawowym okresie inkubacji, czyli po kilkunastu dniach od zakażenia, pojawiają się
objawy w postaci gorączki, osłabienia, ogólnego rozbicia, bólów głowy i mięśni. Przypomina
to grypę. Czasami na tym etapie choroba się kończy. Jednak w części przypadków, na skutek
stanu
zapalnego
ośrodkowego
układu
nerwowego,
dochodzi
do
neurologicznej
i najgroźniejszej fazy, w której widoczny jest już pełny obraz kleszczowego zapalenia mózgu.
Przed zarażeniem KZM może nas uchronić wyłącznie szczepienie, nie zabezpiecza ono
jednak przed samym ugryzieniem kleszcza, ale powoduje wytworzenie odporności na wirusa
przenoszonego przez pajęczaka. Szczepienia najlepiej rozpocząć wczesną wiosną.
Szczepionka podawana jest zwykle w trzech dawkach. Zaszczepić można się w punktach
szczepień na terenie całego kraju. Szczepienie przeciw KZM są rekomendowane między
innymi przez Główny Inspektorat Sanitarny jako forma profilaktyki kleszczowego zapalenia
mózgu.
Na podstawie danych Wojewódzkiej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Lublinie
w roku 2015 odnotowano 5 przypadków zachorowań na KZM, a zapadalność wynosiła 0,23
na 100 tys. osób. Natomiast w roku 2016 liczba zgłoszonych zachorowań na KZM wynosiła
6, a zapadalność na 100 tys. osób - 0,27.
Przed ukąszeniami kleszczy (ale nie przed chorobą) możemy spróbować chronić się
w odpowiedni sposób poprzez m.in.:
- właściwie dobrany ubiór – czapka, długie spodnie, koszula lub bluza z długimi rękawami
(przylegające do ciała lub zakończone ściągaczami) oraz zakryte buty;
- odpowiedni kolor ubrania – na jasnej odzieży łatwo zauważyć wędrujące kleszcze;
- unikanie spania w starych budynkach, w których przebywają udomowione zwierzęta;
- stosowanie produktów odstraszających kleszcze, nanoszonych bezpośrednio na skórę lub
odzież.
Należy mieć również na uwadze, aby po powrocie z miejsc, w których mogą występować
kleszcze, dokładnie obejrzeć całe ciało i głowę.
Z rekomendacjami związanymi z diagnostyką i leczeniem chorób przenoszonych
przez kleszcze możemy się zapoznać na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa
Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych.
Jeżeli nastąpi pogryzienie przez kleszcza możemy zgłosić
się do odpowiedniej
placówki diagnostycznej w celu ustalenia jego nosicielstwa. Materiał badawczy - kleszcza,
który nas „ukąsił” – należy umieścić na zwilżonym płatku kosmetycznym i zapakować
w folię lub szczelną torebkę i w takiej postaci dostarczyć do laboratorium. W Lublinie
badanie tego typu „materiału” jest wykonywane przez Zakład Higieny Weterynaryjnej
przy ul. Męczenników. Majdanka 50.
WSSE Lublin