Załącznik do zarządzenia Nr 125/06 Prezydenta Miasta Zduńska Wola z dnia 28 kwietnia 2006 roku PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA RAKA STERCZA I. Zdefiniowanie problemu Rak stercza jest jednym z najczęściej występujących nowotworów u mężczyzn. U większości chorych rak stercza przebiega skrycie i jest rozpoznawany przypadkowo lub w zaawansowanej postaci. Wczesne wykrywanie i rozpoznawanie choroby zwiększa szansę jej wyleczenia. Nasilająca się skala problemu - wzrost zachorowalności i umieralności mężczyzn z powodu raka stercza - uzasadnia przeprowadzenie badań profilaktycznych (badań skriningowych) w kierunku wykrywania tego nowotworu. II. Uzasadnienie wprowadzenia programu Rak gruczołu krokowego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów u mężczyzn. Zajmuje on trzecią pozycję wśród umieralności ( po raku płuc i raku żołądka ), a czwartą wśród zachorowalności mężczyzn na nowotwory. Zachorowania na raka gruczołu krokowego stanowią 5,4% zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn w Polsce, a ich liczba zwiększa się. W 1965 r. współczynnik zachorowalności wynosił 5 na 100 tys. mężczyzn, w 1975 r. - 8,1 na 100 tys., a w 1991 r. - 12,2 na 100 tys. W 1991 r. wskaźnik umieralności wynosił 10,1 na 100 tys. Ryzyko zachorowania na raka stercza wzrasta z wiekiem, poczynając od 45 - 50 roku życia. W roku 2000 w naszym kraju wykryto ponad 4,5 tys. nowych przypadków oraz odnotowano ponad 3 tys. zgonów z powodu raka stercza. W ostatnich latach w naszym kraju nowotwór ten jest wykrywany znacznie częściej, nie tylko ze względu na zwiększoną zapadalność i chorobowość. Istotny wpływ na to zjawisko ma wzrost wykrywalności tego nowotworu, związany m. in. z większym uświadomieniem zdrowotnym społeczeństwa (tzw. badania przesiewowe i towarzyszące im akcje informacyjne) oraz większą dostępnością do badań diagnostycznych (np. oznaczania stężenia PSA – swoisty antygen prostaty w surowicy). Do oceny dolegliwości używa się międzynarodowego systemu punktowej oceny objawów i dolegliwości spowodowanych przez łagodny rozrost gruczołu krokowego (International Prostate Score System - IPSS). Objawy w innych schorzeniach mogą być podobne, dlatego nie należy stosować IPSS jako jedynej metody diagnozy łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Określenie stężenia PSA PSA, ( ang. Prostate Specific Antigen) w surowicy ma zasadnicze znaczenie dla rozpoznania PCa. Stężenie PSA poniżej 4 ng/ml uznaje się powszechnie za "prawidłowe" (w ostatnich latach istnieje tendencja do obniżania górnej granicy "prawidłowego" stężenia PSA do 3 ng/ml lub 2,5 ng/ml). Pacjenci z poziomem PSA mieszczącym się w granicach wartości 4 -10 ng/ml wymagają więc szczególnej uwagi. W przypadku stężeń przekraczających 10 ng/ml dominuje rak stercza. III. Cele programu Cel główny: obniżenie zachorowalności i umieralności z powodu raka stercza u mężczyzn zamieszkałych na terenie Zduńskiej Woli. Cele szczegółowe: 1) ocena czynników ryzyka, 2) wczesne wykrycie raka stercza, 3) wykrycie łagodnego rozrostu stercza, 4) edukacja zdrowotna mężczyzn. IV. Populacja badana Kryteria udziału w Programie: - mężczyźni powyżej 45 roku życia, - miejsce zamieszkania na terenie Zduńskiej Woli. V. Realizator programu Program realizowany będzie przez Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej w Zduńskiej Woli. VI. Organizacja i zakres realizacji programu Etapy programu skriningowego: 1. Skrining wstępny. 2. Skrining poszerzony. 1. Skrining wstępny: 1) realizowany jest przez lekarzy i pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej, 2) spotkanie informacyjne dla personelu medycznego (lekarze p.o.z., pielęgniarki), który będzie uczestniczył w realizacji programu - ustalenie procedur postępowania dla lekarzy i pielęgniarek, 3) przygotowanie materiałów edukacyjnych dla pacjentów, 4) przygotowanie materiałów do realizacji programu: ankiety, druki skierowań, broszury i ulotki, 5) badanie prowadzone jest w oparciu o Kartę/ankietę IPSS, 5) pacjent zgłaszający się do przychodni p.o.z. otrzymuje od pielęgniarki do wypełnienia ankietę IPSS, 6) wypełnioną ankietę pacjent przekazuje lekarzowi w czasie wizyty; zostaje ona dołączona do jego Karty Choroby i pozostaje w przychodni, 7) pobranie krwi i badanie krwi na PSA (swoisty antygen stercza), 8) wszyscy pacjenci biorący udział w Programie są informowani o wynikach badań oraz za zgodą pacjentów informację otrzymują ich lekarze poz. 9) edukacja pacjentów: każdy pacjent otrzymuje materiały edukacyjne dotyczące raka stercza, w szczególności objawów i profilaktyki, 10) prowadzenie rejestru osób uczestniczących w Programie oraz systematyczne monitorowanie realizacji programu 11) przekazanie do Wydziału Infrastruktury Społecznej informacji o liczbie wykonanych badań diagnostycznych oraz ich wynikach (liczba osób z wynikami prawidłowymi, liczba osób z nieprawidłowymi wynikami) z rozbiciem na grupy wiekowe. 2. Skrining poszerzony: 1) pacjenci ze skierowaniami od lekarza p.o.z. oraz wynikami badania PSA otrzymują skierowanie na konsultację specjalistyczną, 2) urolog na podstawie wyniku badania wstępnego decyduje o dalszym postępowaniu diagnostycznym i leczniczym. VII. Finansowanie programu Program będzie realizowany w 2006 roku. W sytuacjach wymagających zmian organizacyjnych, Program może ulegać modyfikacjom.