Leczenie - Szpital Mazovia

Leczenie
Istnieje kilka metod leczenia raka stercza. Wybór odpowiedniej metody zależy od wielu czynników, m.in. od stopnia
zaawansowania i złośliwości nowotworu oraz od wieku i ogólnego stanu chorego. Niektóre z tych metod, zwane metodami
radykalnymi, pozwalają na usunięcie lub zupełne zniszczenie guza, inne służą zahamowaniu wzrostu nowotworu lub nawet
zmniejszeniu jego zaawansowania. Zasadniczą metodą umożliwiającą spowolnienie rozwoju raka stercza jest leczenie
hormonalne, mające na celu ograniczenie wpływu hormonów męskich (androgenów) na gruczoł krokowy. Do metod
radykalnych należą leczenie operacyjne oraz napromienianie (radioterapia).
Baczna obserwacja
Niektórych chorych, zwłaszcza mężczyzn w wieku podeszłym, u których rak gruczołu krokowego jest nieznacznie
zaawansowany (niewielki guz) i mało złośliwy, wystarczy poddać bacznej obserwacji, polegającej na okresowym badaniu
stercza palcem przez odbytnicę i oznaczeniu stężenia PSA w surowicy. Ryzyko rozwoju choroby jest u nich niewielkie.
Zalety:
Wady:
postępowanie nie powoduje dużego obniżenia komfortu życia chorego, jest pozbawione działań niepożądanych.
możliwość przeoczenia rozwoju raka, tak iż choroba może stać się niemożliwa do wyleczenia.
Leczenie operacyjne (prostatektomia radykalna)
Polega na całkowitym wycięciu gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi i węzłami chłonnymi miednicy oraz
na ponownym połączeniu pęcherza moczowego z cewką moczową. Najczęściej stosowana jest technika prostatektomii
radykalnej z dostępu załonowego (ang. retropubic radical prostatectomy) czyli tzw. operacja techniką klasyczną, „otwartą”.
Jeżeli stercz nie jest zbyt duży, można wybrać dostęp kroczowy (ang. perineal radical prostatectomy). Rosnącą popularnością
cieszy się prostatektomia radykalna laparoskopowa lub retroperitoneoskopowa. Nadal nie ma przekonujących wyników badań
porównawczych, które wskazywałyby na wyższość jednej z wymienionych technik operacyjnych nad pozostałymi.
Operacja techniką klasyczną trwa około 2–3 godzin. Przeprowadzana jest w całkowitym znieczuleniu. Może wiązać się
ze śródoperacyjną utratą krwi. Po operacji pozostawia się cewnik w pęcherzu moczowym na kilka lub kilkanaście dni. Pacjent
opuszcza szpital po 7-10 dniach od operacji, a powrót do czynności zawodowych następuje najczęściej po upływie 3-4 tygodni.
Prostatektomia radykalna wiąże się z częściowym uszkodzeniem aparatu zwieraczowego cewki moczowej. U niektórych
chorych po zabiegu może dojść do nietrzymania moczu o różnym nasileniu: od wyciekania niewielkiej ilości moczu w czasie
wysiłku fizycznego, kaszlu lub kichania do nietrzymania zupełnego. Wraz z upływem czasu nieotrzymanie moczu zmniejsza się
lub ustępuje całkowicie. Stopień nietrzymania moczu ocenia się ostatecznie po roku od operacji. U wielu chorych poddanych
prostatektomii radykalnej dochodzi do zaburzenia wzwodu prącia.
Ocenę skuteczności onkologicznej leczenia operacyjnego określa się na podstawie stężenia PSA. Po upływie 3 tygodni
po operacji spadek stężenia PSA w surowicy powinien osiągnąć tzw. wartość nieoznaczalną tzn. bliską 0,00 ng/ml. Jeżeli
stężenie PSA oznaczone we wczesnym okresie po operacji jest wyższe, może to świadczyć o pozostawieniu nacieku
nowotworowego albo fragmentu prawidłowego stercza, lub o istnieniu przerzutów niewykrytych przed operacją. Prostatektomia
radykalna zapewnia przeżycie 10-letnie bez wznowy raka u około 65–75% operowanych. Zalecany schemat oznaczeń stężenia
PSA po prostatektomii radykalnej jest następujący: po 3, 6 i 13 miesiącach od operacji, a następnie co 6 miesięcy przez 3 lata
i później co rok. Wystąpienie wznowy biochemicznej po upływie co najmniej roku od operacji oraz szybki wzrost stężenia PSA
przemawiają za istnieniem przerzutów. Powolny wzrost stężenia PSA występujący w krótszym czasie po operacji sugeruje
wznowę miejscową. W takiej sytuacji należy rozważyć zastosowanie radioterapii. W przypadku wznowy uogólnionej
postępowaniem z wyboru jest leczenie hormonalne.
Zalety:
Wady:
jednoczasowe usunięcie całego gruczołu krokowego wraz z komórkami nowotworowymi.
możliwość wystąpienia powikłań jakimi są: nietrzymanie moczu i zaburzenia wzwodu.
Radioterapia radykalna
Ta metoda występuje w dwóch formach. Jedna z nich polega na napromienianiu stercza i jego najbliższej okolicy od zewnątrz,
druga – zwana brachyterapią – na wprowadzeniu izotopu radioaktywnego do wnętrza gruczołu krokowego. Napromienianie od
zewnątrz stosuje się jako samodzielną metodę leczenia radykalnego lub jako uzupełnienie leczenia operacyjnego.
Zalety: leczenie może być prowadzone w formie krótkotrwałych pobytów w szpitalu, nie występują poważne powikłania.
Wady: w pozostawionym gruczole krokowym mogą nadal występować komórki nowotworowe, możliwość wystąpienia
powikłania pod postacią zaburzeń wzwodu.
Nowe metody
Istnieją nowoczesne metody leczenia radykalnego wykorzystujące niską lub wysoką temperaturę w celu zniszczenia komórek
nowotworowych (ang. cryosurgery; ang. HIFU – high intensity focused ultrasound). Jak dotąd nie są znane wieloletnie wyniki
leczenia i w związku z tym metody te nie mają jeszcze ugruntowanych wskazań do zastosowania.
Hormonoterapia
Leczenie hormonalne jest postępowaniem z wyboru u chorych na uogólnionego i miejscowo zaawansowanego raka gruczołu
krokowego oraz może być stosowane w wyjątkowych przypadkach raka ograniczonego do gruczołu krokowego z obecnością
objawów klinicznych i bez możliwości leczenia miejscowego (przeciwwskazania lub odmowa poddania się leczeniu
radykalnemu). Idea leczenia hormonalnego opiera się na wpływie hormonów płciowych męskich (androgenów) na rozwój
gruczołu krokowego i raka tego narządu. Zasadniczym hormonem męskim jest testosteron produkowany przez jądra. Istotę
hormonoterapii raka stercza stanowi wyeliminowanie wpływu androgenów na nowotwór. Współczesne metody hormonoterapii
obejmują orchiektomię, stosowanie leków z grupy analogów gonadoliberyny (agoniści LHRH), leków blokujących receptor
androgenowy (antyandrogeny) oraz skojarzenie kastracji chirurgicznej lub farmakologicznej (lek z grupy agonistów LHRH)
z antyandrogenem – tzw. maksymalna blokada androgenowa (maximal androgen blockade; MAB). Estrogeny, ze względu
na towarzyszące im objawy niepożądane, są obecnie rzadko stosowane, zwykle jako hormonoterapia drugiej linii.
Hormonoterapia jako element leczenia skojarzonego może poprzedzać metody miejscowe (hormonoterapia indukcyjna),
być stosowana równocześnie z radioterapią bądź jako leczenie uzupełniające po zakończeniu leczenia chirurgicznego
lub radioterapii.
Leczenie hormonalne nie jest pozbawione działań niepożądanych. Najczęściej powoduje ono powiększenie, a niekiedy
bolesność sutków oraz uderzenia gorąca i uczucie zmęczenia. Długotrwałe leczenie antyandrogenowe może doprowadzić
do zmniejszenia masy mięśni, ogólnego osłabienia oraz zmniejszenia uwapnienia kości.
Leczenie hormonalne nie jest alternatywą dla radykalnego leczenia operacyjnego lub radioterapii u chorych kwalifikujących się
do tych metod.
Zalety:
Wady:
leczenie hormonalne dotyczy komórek nowotworowych w całym organizmie (nie tylko w sterczu)
możliwość wystąpienia działań niepożądanych, takich jak: uderzenia gorąca i bolesność sutków.
Chemioterapia
Gdy stwierdza się przerzuty nowotworowe do regionalnych węzłów chłonnych (węzłów do których w pierwszej kolejności
występują przerzuty) lub do innych narządów (najczęściej zmiany występują w kościach) można zastosować chemioterapię.
Gdy występują przerzuty do kości, a w szczególności gdy są one bolesne, można zastosować radioizotopy (stront, samar)
podawane dożylnie oraz leki z grupy bifosfonianów.
Zalety:
Wady:
leczenie dotyczy wszystkich komórek nowotworowych.
konieczność przebywania w szpitalu, możliwość wystąpienia działań niepożądanych.
Chory na raka stercza powinien otrzymać informacje dotyczące wszystkich metody leczenia, które można u niego zastosować
oraz zaletach i wadach każdej z nich. Zgodnie z zasadami nowoczesnej urologii, wyboru metody leczenia dokonuje chory –
urolog jest jego doradcą i powinien służyć mu wszelkimi wyjaśnieniami.
Autor:
dr n. med. Roman Sosnowski - urolog
Adiunkt Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Centrum Onkologii w Warszawie.