Jak reprezentowane s* poj*cia w mózgu i co z tego

Mózgi i umysły,
czyli co i skąd
o sobie wiemy?
Włodzisław Duch
Katedra Informatyki Stosowanej UMK
Google: W. Duch
Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN
22.11.2012
Temat
• Co i skąd o sobie wiemy?
• Procesy w mózgu i ich konceptualizacja.
• Neurobrazowanie – czy w mózgu widać umysł?
1. Duch W, Amuzja Wyobrażeniowa, numer poświęcony neuroestetyce, red.
P. Podlipniak i P. Przybysz.
2. Duch W (2012) Neuronauki i natura ludzka. W: Nauki przyrodnicze a nowy
ateizm, red. M. Słomka, 79-122
3. Duch W. (2011) Jak reprezentowane są pojęcia w mózgu i co z tego wynika.
Rozdział do książki.
4. Duch W. (2010) Czy jesteśmy automatami? Mózgi, wolna wola i
odpowiedzialność. Rozdz. 8, str. 219-264, Na ścieżkach neuronauki. red. P.
Francuz, Lublin: Wydawnictwo KUL.
5. Duch W. (2010) Reprezentacje umysłowe jako aproksymacje stanów
mózgu. Studia z Kognitywistyki i Filozofii Umysłu 3: 5-28, 2009
Pierwsze przykazanie nauki
• Nie będziesz stawiać swoich wyobrażeń (czcić fałszywych
bożków) przed Rzeczywistością (tym, co jest).
• Nauka to systematyczne dopasowywanie naszych wyobrażeń
do rzeczywistości.
Kim/czym jestem?
Quis ego et qualis ego?
Kim ja jestem i jaki jestem?
Św. Augustyn (~ 400 rok)
Co to jest „ja”?
Pascal (~ 1670)
Jak można odpowiedzieć na to pytanie?
W 1972 roku nauka nie interesowała się
badaniem świadomości, w bibliotece
uniwersyteckiej można było tylko znaleźć
przedwojenne miesięczniki „Lotos” i
„Wiedza duchowa”, okultyzm i teozofię.
Nie znalazłem w nich odpowiedzi.
Introspekcja
Mistrz Zen Bassui (1327-1387) w "Kazaniu o jednym umyśle":
… musisz przede wszystkim wejrzeć w źródło, z którego wypływają
myśli. Śpiąc czy pracując, stojąc czy siedząc, głęboko zapytuj siebie:
Czym jest
mój własny Umysł?
W końcu mózg traci
nad nami władzę …
To umysł się porusza …
I Patriarcha Bodidharma:
Umysł, który jest naszą prawdziwą naturą … reagując na okoliczności
przekształca się w mentalne zdarzenia.
Chiński tekst (początek 13 wieku):
Szósty Patriarcha Hui-Neng przybył do świątyni.
Wiatr trzepotał świątynną chorągwią.
Dwaj mnisi spierali się o to.
Jeden mówił, że wiatr się porusza.
Drugi mówił, że chorągiew się porusza.
Daremnie przekonywali się nawzajem.
Patriarcha powiedział:
To nie wiatr. To nie chorągiew.
To wasz umysł jest tym, co się porusza.
Zrozumienie natury ludzkiej
Psychofizyka
Neuronauki
Psychologia
Antropologia
Kultury
+ Filozofia + Socjologia … => Nauki o ludzkim doświadczeniu.
Struktura i funkcja
Konektom
Cel: 1000 regionów, których aktywacja pozwoli scharakteryzować
stan mózgu. Analiza skanów 300 par bliźniaków i ich rodzeństwa
zakończy się w 2015 roku. Relationship viewer.
Neuronalny determinizm
Ogranicza nas genetyczny i neuronalny determinizm.
Neuronalny determinizm: wynik doświadczeń życiowych,
wychowania, prania mózgu; nie możemy myśleć inaczej, niż
pozwala nam na to aktywność neuronalna.
Genetyczny determinizm częściowo ma wpływ na neuronalny.
Erozja
„Skąd się biorą skłonności?” – zapytał król Milinda buddyjskiego
mędrca Nagasenę 1600 lat temu.
N– Kiedy pada deszcz, dokąd płynie woda?
M– Będzie płynąć po pochyłościach gruntu.
N– A gdyby deszcz spadł ponownie, dokąd by płynęła woda?
M– Płynęłaby w tym samym kierunku, co pierwsza woda.
Nowe buduje się na wyuczonym, kolejność nauki jest ważna.
Do powstania
świadomych wrażeń
potrzebne jest
pobudzenie kory
zmysłowej i
aktywna uwaga,
synchronizacja
procesów
skojarzeniowych
i funkcji
wykonawczych.
Przestrzeń neuronalna
Aktywność kory zmysłowej => wrażeń, w tym myśli.
Strumienie informacji
kora zmysłowa  skojarzeniowa
tworzą kwazistabilne stany w mózgu, można je odróżnić od szumu.
Korelacja aktywności neuronów w korze V1 z obrazem padającym
na siatkówkę jest słaba (~10%), większość to pobudzenia
wewnętrzne: wiesz co widzisz, widzisz co wiesz.
Świat postrzegany to wytwór naszej wyobraźni!
To tylko nasz umysł się porusza … każdemu nieco inaczej.
Nasze przeżycia osobiste nie są świadectwem obiektywnych
zdarzeń, świadkowie rzadko są wiarygodni.
Świat to twór naszej wyobraźni …
Chociaż część tego, co postrzegamy dochodzi przez zmysły od
obiektów znajdujących się przed nami, inna część (a może to być
większa część) zawsze pochodzi z naszej własnej głowy.
William James, The Principles of Psychology, 1890
Aktywność spontaniczna
Obszary czerwone i żółte zwiększają aktywność przy pobudzeniu
zmysłów, obszary niebieskie i zielone zmniejszają.
M.D. Fox et al., Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 102, 9673 (2005).
6 sieci podstawowych
3 sieci podstawowe
S.L. Bressler, V. Menon, Trends in Cognitive Sci 14, 277-290, 2010
Różne ‘Ja’ w mózgu
Northoff i inn, Self-referential processing in our brain, 2006
CMS, Cortical Midline Structures, korowe struktury przyśrodkowe, są
siedliskiem procesów odnoszących się do „ja” w testach werbalnych,
przestrzennych, emocjonalnych, rozpoznawania twarzy.
Dobrze ukryte, rzadko ulegają uszkodzeniom, pośredniczą w
komunikacji pomiędzy układem limbicznym, pniem mózgu i korą.
Proto-ja: ciało, autobiograficzne ja: pamięć; społeczne ja: relacje.
Mnich w skanerze
Szczęścia można się
nauczyć! Regulacja woli i
emocji jest jedną z
istotnych składowych
tego procesu.
Zdolności do autorefleksji
również można się uczyć.
Matthieu Ricard, W
obronie szczęścia. 2005.
Richard Davison i Matthieu Ricard
Brain Imaging Laboratory, University of Wisconsin-Madison
Medytacja i emocje
Dalaj Lama, “The Science and Clinical Application of Meditation”
SFN-Washington (2005). Regulacja emocji, inteligencja
emocjonalna, wymaga treningu – kto to potrafi?
“Investigating the Mind” MIT- Cambridge, MA (2003)
Rozwój sieci podstawowej (DMN)
Środkowa Bruzda Czołowa (MFG)
Pamięć niemowlaka
Zabawka (jedzenie) chowana jest w pudełku A i po krótkiej
przerwie dziecko (zwierzę) może ją stamtąd wyciągnąć.
Po kilku powtórzeniach w A zabawka chowana jest w miejscu B;
dzieci szukają nadal w A, chociaż patrzą na B!
Takie efekty obserwuje się u dzieci ~ 8 miesięcznych (Piaget 1954).
Interakcje pomiędzy pamięcią dynamiczną i synaptyczną: mózg
zmienia się zbyt szybko, pamięć dynamiczna jest słaba.
Osiągnięcie równowagi pomiędzy
stabilnością i plastycznością mózgu
zajmuje wiele lat.
Dorośli – odwrotnie, mózg zmienia
się zbyt wolno, zapominamy
chociaż już wiedzieliśmy …
Co wie dorosły?
• Na obrazku częstość przyznawania przepustki w zależności od
pory dnia dla 1000 decyzji 8 sędziów izraelskich z 20-letnim
stażem pracy (S. Danziger, PNAS 2011).
• Kiedy szansa na przepustkę
spada do zera trzeba
nakarmić sędziego!
• Przypadkowe osoby pytane, gdzie jest ulica Walentynkowa
okazały się dwa razy bardziej skłonne do udzielenia pomocy
minutę po zadaniu tego pytania, niż osoby pytanie o ulicę
Martina (Baumeister i inn, 2009).
Skąd coś wiem o sobie?
• Część to obserwacja skutków mojego działania,
korelacja ruchu i percepcji.
• Enaktywizm: działaj, eksploruj, to będziesz wiedział …
• Część to wewnętrzny przepływ informacji, ale jaka część?
• Teoria umysłu (ToM): wnioskuję o stanach mentalnych
innych (obserwacje zewnętrzne, neurony lustrzane) jak i
swoim własnym (obserwacje wewnętrzne).
• Pojęcia przez nas używane odwołują się do wrażeń na
różnym poziomie aktywacji mózgu: od prostych wrażeń
(krawędź) przez bardziej złożone do obiektów i skojarzeń.
• Np.: Japończycy liczą przedmioty w zależności od ich kształtu
np. przedmioty podłużne (lina, długopis, kij), małe (cukierek,
ziarnko ryżu); widzimy to co potrzebujemy, np. absolutne
relacje przestrzenne w niektórych kulturach.
Normalne
świadome
doświadczenie
wzrokowe
wymaga
aktywacji
wszystkich
obszarów
Do jakiego
poziomu
aktywacji
odnoszą się
nasze pojęcia?
Słowa w mózgu
Rozumienie pojęciowe .. czym są pojęcia?
Sygnał akustyczny => fonemy => słowa => koncepcje semantyczne.
Aktywacje semantyczne ~ 90 ms po fonologicznych (N200 ERPs).
Sieci działania –
postrzegania,
wnioski z badań
ERP i fMRI.
Pulvermuller (2003) The Neuroscience of Language. On Brain Circuits
of Words and Serial Order. Cambridge University Press.
Duch W, Matykiewicz P, and Pestian J, Neurolinguistic Approach to
Natural Language Processing with Applications to Medical Text.
Neural Networks 21(10), 1500-1510, 2008
Neuroobrazowanie słów?
• Predicting Human Brain Activity Associated with the Meanings
of Nouns," T. M. Mitchell et al, Science, 320, 1191, 2008
• Czy możemy zobaczyć reprezentacje pojęć w mózgu?
Po raz pierwszy udało się zobaczyć w miarę stabilne obrazy
fMRI ludzi, którzy widzą, słyszą lub myślą o jakimś pojęciu.
• Czytanie słów, jak i oglądanie obrazków, które przywodzą na
myśl dany obiekt, wywołuje podobne aktywacje.
• Indywidualne różnice są spore, ale aktywacje pomiędzy
różnymi ludźmi są na tyle podobne, że klasyfikator może się
tego nauczyć.
25 cech semantycznych, które odnoszą się do postrzegania/działania.
Sensory: fear, hear, listen, see, smell, taste, touch
Motor: eat, lift, manipulate, move, push, rub, run, say
Abstract: approach, break, clean, drive, enter, fill, near, open, ride, wear
Semantyka fMRI
Model nauczony na skanach fMRI +
korelacje z dużego korpusu słów (1012)
przewiduje aktywność fMRI dla wielu
rzeczowników.
Aktywacja mózgu obserwowana w
fMRI dla danego pojęcia jest
prototypem stanu mózgu związanego
z sensem tego słowa.
Pozwala to za pomocą korelacji
pomiędzy słowami przewidzieć
aktywacje dla nowych pojęć.
Pobudzenia mózgu to naturalna baza reprezentacji semantycznych.
2010 First Workshop on Computational Neurolinguistics.
Język (165 eksperymentów)
Sieci funkcjonalne
M. Anderson, BBS 2010
Uwaga (77)
Segmentacja doświadczenia
Świat naszych przeżyć jest sekwencją scen, stany przejściowe nie są
postrzegane (J.M. Zacks, N.K. Speer et al. The brain’s cutting-room floor:
segmentation of narrative cinema. Frontiers in human neuroscience, 2010).
Automatyczna segmentacja
doświadczenia to podstawa
percepcji, ułatwiająca
planowanie, zapamiętywanie, łączenie informacji.
Przejścia pomiędzy
segmentami wynikają z
obserwacji istotnych zmian
sytuacji, pojawienia się
postaci, ich interakcji,
miejsca, celów, jak na filmie.
Mózg jako substrat
• W mózgu są tylko elektryczne impulsy, a nie obrazy czy dźwięki.
Musimy się wszystkiego nauczyć, nawet tego, jak unikać synestezji, jak
odróżniać od siebie modalności zmysłowe, czy słyszę czy czuję dotyk?
• Mózg jest substratem, w którym może powstać świat umysłu, labirynt
wzajemnych aktywacji. Świadome wrażenia to cień neurodynamiki.
• Filozofia i psychologia opisuje naiwne wyobrażenia oparte na pojęciach nie
przystających do rzeczywistości.
• Czy da się opisać werbalnie stany mózgu z subiektywnego punktu widzenia?
Gdybyśmy mieli doskonały model mózgu, czy dałoby się przewidzieć jego
działanie w każdym kontekście?
Nasze okulary
Skaner fMRI 4 Tesla
S. Nishimoto et al. Current Biology 21,
1641-1646, 2011
Rekonstrukcja obrazów
S. Nishimoto et al. Reconstructing Visual Experiences from Brain
Activity Evoked by Natural Movies. Current Biology 21, 1641-1646, 2011
Słabo widać?
Wystarczy mieć dobry dostęp do kory …
Ale jak się ma …
Podsłuchiwanie myśli
• Kilkadziesiąt elektrod w mózgu pozwala na rekonstrukcję z
aktywności neuronalnej spektrogramów mowy.
Wola to pobudzenie mózgu ...
Obszary kory ciemieniowej
i pola przedruchowego,
które w wyniku drażnienia
wywołały u 7 osób
subiektywne odczucie
intencji ruchu (trójkąty,
kora ciemieniowa BA 39 i
BA 40), złudzenie, że się
naprawdę poruszyły
(gwiazdki), oraz
rzeczywiste ruchy (kółka,
kora ruchowa BA6).
M. Desmurget i inn.
Science 2009.
Wiem 10 sekund wcześniej!
C.S. Soon, M. Brass, H-J. Heinze & J-D. Haynes,
Unconscious determinants of free decisions in the human brain.
Nature Neuroscience, April 2008.
”There has been a long controversy as
to whether subjectively 'free' decisions
are determined by brain activity ahead of
time. We found that the outcome of a
decision can be encoded in brain activity
of prefrontal and parietal cortex up to 10
sec before it enters awareness.
This delay presumably reflects
the operation of a network of
high-level control areas that
begin to prepare an upcoming
decision long before it enters
awareness.”
Wola to jedno z wrażeń ...
Wegner DM, The illusion of conscious will. MIT Press( 2002)
Możemy działać, ale nie być tego świadomi, np: popychając talerz
w czasie seansu spirytystycznego, różdżkarstwa czy hipnozy.
Możemy mieć wrażenie działania, chociaż nie działamy
Świadome działanie woli nigdy nie jest bezpośrednią przyczyną
naszego działania, intencja + działanie <= aktywacja mózgu.
Stymulacja TMS : nawet jeśli wybory lewej lub prawej strony są w
80% po prawej wybór nadal uznawany jest za wolny... możemy być
sterowani !
Brasil-Neto i inn. J.Neurology, Neurosurgery Psychiatry, 1992
Wola jest wrażeniem wynikającym ze zwrócenia uwagi na stan
aktywacji kory przedruchowej (Pre-SMA).
Spisek …
• Teorii spiskowych nie brakuje …
już jesteśmy kontrolowani!
• Technologie kontroli umysłu i eksperymenty na ludziach są
ukrywane, systemy sztucznej inteligencji wysyłają na nas
promienie radiowe …
Według http://www.mindcontrol.se
• Sony ma od 2000 roku patent na technologię przekazu
multimedialnej informacji prosto do mózgu; szkoda tylko,
że nie ma działającego urządzenia … wiązka ultradźwięków ma
modulować neurony.
• Manipulacja możliwa przez odpowiedni priming? Wszystko co
się nam zdarzyło ma wpływ na podejmowane decyzje, więc
lepsze zrozumienie może być źle wykorzystane.
Mózg i Ja
• Mózg ma mnie, nie ja mam mózg.
• To mózg widzi i czuje, wszystkie nasze wrażenia i myśli są jego
wytworem.
Wnioski biologów:
• Jesteśmy „mechanicznymi siłami
natury” (A.R. Cashmore, PNAS
2010), wolna wola to kontynuacja
wiary w witalizm.
• Nie jesteś niczym innym jak
pęczkiem neuronów (F. Crick).
• Jesteś swoimi synapsami
(J. LeDoux).
Biologist conclude …
Shortly before he died Francis Crick
asked if “decisions …. concerning your
scientific choices ... were made by
underlying mechanical deterministic
processes, and the feeling of will is an
illusion,” Crick replied, “That’s right.
I think it must be deterministic”.
Anthony R. Cashmore, PNAS 107, 4499-4504, 2010.
Legal system should confront reality that we are indeed “mechanical
forces of nature … We have no more free will than a bowl of sugar. …
we are nothing more than a bag of chemicals … a belief in free will is
nothing less than a continuing belief in vitalism – a concept that we like to
think we discarded well over 100 years ago! It is my concern, that this
vitalistic way of thinking about human behavior serves only to hinder what
should be a major onslaught on determining the molecular genetic and
chemical basis of human behavior.”
GES
Genetic + neural determinism + stochastic factors.
GES = Genes, Environment, Stochasticity.
Strumień świadomości = sekwencja stanów mózgu.
Co “przychodzi mi do głowy” jest w pełni zdeterminowane przez
rozchodzącą się aktywację neuronalną, „erozję” ścieżek połaczeń.
Ja i Mózg
• Nie! Ja walczę ze swoim mózgiem, nie poddaję się popędom,
neurotycznym impulsom, złym nawykom, ignoruję głupie myśli.
• Jak zareaguję w nowej sytuacji? Jak strażnik czy jako więzień
(Zimbardo)? Skąd mogę wiedzieć?
• Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono (W. Szymborska).
Trzeba się ciągle sprawdzać!
• Mózg nie jest samodzielny, to tylko substrat
dla umysłu! Co rzeźbi w tym substracie?
Voluntary action in the brain
Action= primary motor cortex
(M1) activation.
The frontopolar cortex forms
long-range plans and
intentions using inputs from
basal ganglia and parietalpremotor circuit s.
The pre-SMA area prepares
for action (red readiness
potentials), inhibiting M1
activity in conflict situations,
rather than causing it. Lesions
in pre-SMA area may lead to
automatic actions like
grasping objects without the
will to do so (Nachev et al.
2007).
Czy świadomość inicjuje działanie?
Bargh (1997b) ocenia, że nasze reakcje psychologiczne są w 99.44%
automatyczne, chwila po chwili.
Dijksterhuis et al. (2005): myślenie
sekwencyjne w porównaniu do nieświadomego
przetwarzania informacji niewiele może; “strictly
speaking, conscious thought does not exist”,
conscious thought is merely some
unconsciously processed information or brain
state that wins the competition to enter
awareness (highest control level).
Baumeister, R. F., Masicampo, E. J., & Vohs, K.
D. (in press). Do conscious thoughts cause
behavior? Annual Review of Psychology.
Odpowiedź: tak, ale nie bezpośrednio, nie
kontrolujemy w świadomy sposób tego co nam
przychodzi do głowy, ale świadoma refleksja ma
wpływ na kolejne stany.
Is it good for you?
R.F. Baumeister et al. Prosocial benefits of feeling free:
Disbelief in free will increases aggression and reduces helpfulness.
Personality and Social Psychology Bulletin 35: 260-268, 2009.
Belief in free will may foster a sense of thoughtful reflection and
willingness to exert energy, promoting helpfulness and reducing
aggression. Disbelief in free will may make behavior more reliant on
selfish, automatic impulses and therefore less socially desirable.
• Induced disbelief in free will reduced willingness to help others.
• Chronic disbelief in free will was associated with reduced helping
behavior.
• Induced disbelief in free will caused participants to act more
aggressively than others.
Conclusion: belief in free will seems to promote socially desirable and
harmonious behavior, contributes to feeling of empowerment.
Mózg i wola
Mózg jest organem służącym do przetrwania, a nie do poznawania
samego siebie. Stąd jedynie wychodząc na zewnątrz można go
badać i wyciągać sprawdzalne wnioski co do jego natury i
mechanizmu działania.
Edward Osborne Wilson
Jakie są opcje? Naiwna, refleksyjna i całkiem bezwolna.
Wola
Wola
Świadomość
Mózg
Geny
Środowisko
Fluktuacje
Zachowanie
Świadomość
Świadomość
Mózg
G
Ś
F
Zachowanie
Mózg
G
Ś
F
Zachowanie
Zawiłości świadomości
Eric Schwitzgabel: nie zaawsze wiemy co czujemy!
Describing Inner Experience? Proponent Meets Skeptic,
ES + Russell T. Hurlburt, MIT Press (2007).
Perplexities of Consciousness, MIT Press (2011).
• Czemu introspekcja jest tak mało przydatna, trudno
jest ustalić, jakie są nasze doznania?
• Czy są myśli bez mentalnych obrazów?
• Czy sny mają kolory i są w nich dźwięki?
• Skąd wiemy, które zmysły są źródłem informacji?
• Czy mogę się mylić na temat własnych wrażeń?
• Co właściwie wiem gdy nie mogę sobie przypomnieć
ani nazwy ani obrazu, ale wiem o co chodzi?
Wyobraźnia
Jak i gdzie tworzą się obrazy mentalne?
Liczne eksperymenty pokazują, że reprezentacja obrazów
wyobrażonych angażuje te same struktury co widzenie; aktywacja
już na poziomie LGN ma tylko 10-15% pobudzeń z siatkówki,
pozostałe 95-90% z kory wzrokowej i innych obszarów!
Wyniki testów Vividness of Visual Imagination (VVIQ) są
skorelowane z aktywnością kory wzrokowej w obrazowaniu fMRI
jak i z wynikami testów pamięci – co od razu zauważyłem a co
mogę zauważyć jeśli mam żywy obraz?
Są tu znaczne różnice w sposobie działania mózgów, nie każdy ma
żywą wyobraźnię, narysuje coś z pamięci, zauważy zmiany.
Dlaczego? Pobudzenia od  do zmysłów mają różną siłę.
Agnozja wyobrażeniowa
Percepcja wymaga przygotowania
kory zmysłowej przez pobudzenia
odgórne – inaczej sygnał nie da się
zinterpretować.
Słabe połączenia zwrotne => słabą
wyobraźnię, agnozję wyobrażeniową.
Jak to się przejawia?
Nie wiem, co się dzieje w mojej głowie bo nie wywołuje to
typowych wrażeń, ale nieświadome procesy mają nadal wpływ na
zachowanie.
Dlaczego zaczynam nucić piosenkę? Chodzi mi „po głowie” ale nie
wiem tego dopóki nie zanucę lub zagwiżdżę.
Z wielu procesów możemy nie zdawać sobie sprawy dopóki nie
zauważymy, co robimy, interpretacja jest często konfabulacją.
Słuchacz
James C. Christensen
Co o sobie wiemy
• Przepływ informacji wewnątrz mózgu jest
ograniczony, częściowo „ja” i teorie umysłu
powstają przez obserwację działań w świecie.
• Jakie czynniki kształtują naturę ludzką?
• Jak w przeszłości społeczeństwo regulowało zachowanie
jednostek przez obyczaje, kulturę, literaturę, sztukę, muzykę,
moralność, wierzenia ... jaki był ich sens (np. sens tabu), jak to
wpływało na rozwój mózgu (czytanie, liczenie)?
• Jak aktywacja wyobraźni i odwoływanie się do wzorców
wpływa na cele i zdolność do refleksji, ułatwia wybory z
odroczoną nagrodą.
• Jak możemy lepiej zrozumieć i kontrolować swoje
zachowanie, swoje głębsze potrzeby, emocje, empatię,
sensowne cele, mądrość i szczęście?
http://www.kognitywistyka.umk.pl
Dziękuję za
synchronizację
neuronów.
Google: W Duch => Prace, referaty …
Geometryczny model umysłu
Obiektywne  Subiektywne.
Mózg  psychika.
Neurodynamika opisuje zmieniający
się stan mózgu, aktywność
neuronów, mierzoną za pomocą EEG,
MEG, NIRS-OT, PET, fMRI …
Jak opisać stan umysłu?
Trzeba zdefiniować przestrzeń
której wymiary mają subiektywną
interpretację: emocje, wrażenia.
Stan umysłu można wówczas opisać
jako punkt w przestrzeni
psychologicznej.
Przestrzenie umysłu
Aktywność mózgu =>
siec grup neuronów =>
neurodynamika =>
trajektoria A(t) w
„przestrzeni aktywacji”.
Strumień świadomości
=> przestrzeń umysłu,
własności dostępne
introspekcji
=> trajektoria umysłu M(t).
Stan mózgu  stan umysłu
A(t) ~ M(t)