Wskazówki dla pacjentów leczonych jodem
advertisement
INSTRUKCJA A Leczenie za pomocą jodu promieniotwórczego łagodnych chorób tarczycy – Informacje dla pacjentów Celem leczenia za pomocą jodu promieniotwórczego (jod 131; 131I) łagodnych chorób tarczycy jest wyeliminowanie nadczynności tarczycy i / lub zmniejszenie rozmiarów wola. Leczenie jodem promieniotwórczym jest z reguły bardzo dobrze tolerowane przez pacjentów, należy jednak wspomnieć o niektórych jego konsekwencjach. - u części pacjentów po podaniu jodu promieniotwórczego nie uzyskuje się pożądanego efektu (pod postacią wyrównania czynności tarczycy bądź niedoczynności tarczycy), w przypadku braku efektu podaje się zwykle po pewnym czasie kolejną dawkę jodu 131; - względnie częstą konsekwencją leczenia za pomocą 131I jest niedoczynność tarczycy; częstość jej występowania zależy od postaci nadczynności tarczycy, z powodu której podany był jod 131 (częściej występuje u chorych z chorobą Gravesa i Basedowa, znacznie rzadziej w przypadku wola guzkowego, bardzo rzadko w przypadku pojedynczych guzków tarczycy) i czasu jaki upłynął od leczenia jodem promieniotwórczym (częstość niedoczynności tarczycy rośnie wraz z upływem czasu od leczenia jodem promieniotwórczym; wiele lat po podaniu 131I dochodzi do niedoczynności tarczycy u większości osób leczonych z powodu choroby Gravesa i Basedowa). Leczenie niedoczynności tarczycy polega na stosowaniu preparatów wyrównujących stężenie hormonów tarczycy w surowicy ( hormony tarczycy ); - wkrótce po podaniu jodu promieniotwórczego z reguły dochodzi do wzrostu stężenia hormonów tarczycy we krwi (zwykle 7 – 10 dni po leczeniu). U pacjentów ze słabo kontrolowaną czynnością tarczycy może to doprowadzić do wystąpienia objawów nadczynności, w skrajnych przypadkach może dojść do objawów zagrażającego życiu przełomu tarczycowego; - po podaniu jodu 131 u pacjentów z chorobą Gravesa i Basedowa może dojść do nasilenia się lub pojawienia oftalmopatii (wytrzeszczu), dzieje się tak rzadko, zwykle u palaczy tytoniu; - po podaniu jodu 131 może wystąpić autoimmunologiczne zapalenie tarczycy: występuje rzadko (u ok. 1 % wszystkich pacjentów leczonych 131I z powodu guzków tarczycy, u ok. 10% pacjentów z obecnymi przeciwciałami przeciwko peroksydazie tarczycowej i/lub przeciwciałami przeciwko tyreoglobulinie), objawia się nadczynnością tarczycy, może wymagać leczenia tyreostatykami; zazwyczaj szybko przemija; - popromienne zapalenie tarczycy po podaniu jodu 131: występuje rzadko, najczęściej u pacjentów z dużymi rozmiarami wola, występuje z reguły w pierwszych dniach po podaniu 131I i ustępuje w ciągu tygodnia, charakteryzuje się uczuciem dyskomfortu na szyi, wyjątkowo pobolewaniem w okolicy wola. Zwykle nie wymaga leczenia, można stosować miejscowo okłady, ogólnie leki przeciwbólowe; - popromienne zapalenie ślinianek po podaniu jodu 131 występuje rzadko, charakteryzuje się uczuciem dyskomfortu w okolicy ślinianek, wyjątkowo ich bolesnością i obrzmieniem. Wyjątkowo dochodzi do trwałego uszkodzenia ślinianek. Z reguły nie wymaga leczenia, w razie potrzeby stosować można leki przeciwbólowe; 1 Wskazówki dla pacjentów Instrukcja ta zawiera zasady postępowania przed w trakcie oraz po leczeniu radiojodem. Są to dodatkowe informacje, które pomogą pacjentowi lepiej zrozumieć wskazówki lekarza. Ogólne informacje dotyczące leczenia jodem promieniotwórczym Jod promieniotwórczy jest jednym, a w niekiedy jedynym z możliwych sposobów leczenia chorób tarczycy. Większość promieniowania emitowanego przez radiojod zostanie pochłonięta przez tarczycę chorego co zmniejszy lub całkowicie wyeliminuje jej czynność. Jest to pożądany i korzystny efekt działania jodu promieniotwórczego. Część radiojodu opuści jednak organizm chorego i osoby, które będą w bliskim fizycznym kontakcie z pacjentem mogą być narażeni na promieniowanie. Nie ma dowodów, że takie narażenie może być dla nich szkodliwe. Niemniej jednak zawsze należy zapobiegać niepotrzebnemu narażeniu na promieniowanie. Działanie radiojodu Tarczyca wychwytuje jod, który dostał się do organizmu w pokarmie i zużywa go do produkcji hormonów. Jod promieniotwórczy jest gromadzony w tarczycy w podobny sposób. Promieniowanie wydzielane przez tę postać jodu osłabia czynność komórek tarczycy i zmniejsza ich zdolność do wzrostu. Jest to pożądany efekt i powód, dla którego chory jest leczony radiojodem. Leczenie jodem promieniotwórczym jest częstym, uznanym sposobem leczenia stosowanym na świecie od blisko 60 lat. Większość promieniowania emitowanego przez jod promieniotwórczy zostanie pochłonięta przez tarczycę chorego. Jednak również inne tkanki w organizmie pacjenta pochłoną nieznaczną dawkę promieniowania. Nie wykazano dotąd, aby ta niewielka ilość promieniowania wywierała jakikolwiek efekt szkodliwy. Czas pozostania jodu promieniotwórczego w organizmie Jod promieniotwórczy, który Pani (Pan) otrzymuje pozostanie w organizmie jedynie czasowo. Większość jodu, którego nie wychwyci tarczyca zostanie wydalona podczas pierwszych dwu dni po leczeniu. Jod promieniotwórczy opuszcza organizm głównie przez drogi moczowe, ale niewielka ilość wydalana jest też z potem, śliną, stolcem oraz wydychanym powietrzem. Radiojod, który został pochłonięty przez tarczycę odpowiada za korzystny efekt leczniczy. Ilość jodu pochłoniętego przez gruczoł tarczowy szybko zmniejsza się, co oznacza, że możliwość napromieniowania otoczenia leczonego pacjenta maleje w czasie. Po terapii w organizmie nie pozostaje już jod promieniotwórczy. Narażenie na promieniowanie od jodu podanego pacjentowi Po przyjęciu dawki leczniczej jodu promieniotwórczego chory staje się na pewien czas źródłem promieniowania. Osoby pozostające przez długi okres czasu w niewielkiej odległości od pacjenta są narażone na działanie tego promieniowania, którego charakter jest podobny do dobrze znanego z badań rentgenowskich promieniowania X (np. zdjęcie klatki piersiowej) Skażenie jodem promieniotwórczym może mieć miejsce, jeżeli znajdzie się on w miejscach, do których mają dostęp inni ludzie. Na przykład, jeżeli trochę jodu wydzielanego ze śliną znajdzie się na umywalce podczas mycia zębów, a następnie dostanie się na ręce innego człowieka mówimy o skażeniu promieniotwórczym. Jod ten może dostać się do organizmu wraz ze spożytym pokarmem powodując niewielkie napromieniowanie tej osoby. Jod promieniotwórczy zanika z czasem - jest to część procesu zwanego rozpadem promieniotwórczym. Ilość radiojodu w sposób naturalny zmniejsza się o połowę co 8 dni. 2 Wskazówki dotyczące zachowania się pacjenta przed leczeniem jodem promieniotwórczym Pacjent powinien poinformować lekarza o ciąży lub jej podejrzeniu (np. zatrzymaniu miesiączki ), chorobie nowotworowej przebytych chorobach i operacjach. Najlepszym źródłem dodatkowych informacji dotyczących leczenia pacjenta jest lekarz prowadzący Powinien on udzielić wszystkich niezbędnych wskazówek oraz rozwiać wszelkie wątpliwości Wskazówki dotyczące zachowania się pacjenta w trakcie leczeniem jodem promieniotwórczym Leczenie jodem promieniotwórczym odbywa się na ogół wg. następującego schematu: 1. Podanie kapsułki diagnostycznej. Zawiera ona radiojod o niewielkiej aktywności niezbędny do wykonania badań oraz wyliczenia aktywności terapeutycznej. 2. Podanie kapsułki terapeutycznej. Przed i po podaniu kapsułek należy przez 2 godziny powstrzymać się od jedzenia. Po przyjęciu kapsułki terapeutycznej zalecane jest przyjmowanie zwiększonej do około 2 litrów ilości płynów (soki, herbata z cytryną, mięta itp.). Wskazane jest żucie gumy lub ssanie kwaśnych cukierków, co powoduje zwiększone wydzielanie śliny. Należy często korzystać z toalety celem uniknięcia zalegania jodu promieniotwórczego w moczu i w kale. Zapobiega to niepotrzebnemu napromieniowaniu pęcherza moczowego i jelit. Wskazówki dotyczące zachowania się pacjenta po leczeniu jodem promieniotwórczym Możliwości zredukowania napromieniowanie innych osób? Ilość jodu promieniotwórczego w organizmie podczas leczenia jest mała. Chociaż nie ma dowodów, że taka ilość radiojodu powoduje jakiekolwiek problemy zdrowotne u innych osób jest rzeczą rozsądną, aby podjąć wszelkie kroki w celu zmniejszenia stopnia narażenia. Jeżeli osoba leczona zachowa pewne środki ostrożności podczas pierwszych kilku dni po leczeniu można zredukować lub całkowicie wyeliminować zagrożenie dla innych. Oto trzy podstawowe zasady do zapamiętania: 1. Odległość - im większa odległość od innych osób tym mniejsza dawka promieniowania zostanie przez nie pochłonięta. Niewielki wzrost odległości znacznie zmniejsza narażenie. Należy zatem nie pozostawać w bliskim kontakcie z innymi jeżeli nie jest to konieczne. Zalecenie to dotyczy również kontaktu chorego z całym personelem medycznym. 2. Czas - narażenie innych osób na promieniowanie zależy od tego jak długo pozostają one w bliskim kontakcie z leczonym pacjentem. Należy zatem starać się ograniczyć do niezbędnego minimum kontakt chorego z innymi osobami. 3. Higiena - przestrzeganie zasad higieny zmniejsza ryzyko skażenia jodem, który jest usuwany z organizmu chorego. Większość jodu wydalana jest z moczem, dlatego też zaleca się oddawanie moczu w pozycji siedzącej ( dotyczy to również mężczyzn) aby zapobiec zanieczyszczenia skażonym moczem miejsca wokół toalety. Obowiązuje również staranne wytarcie cewki moczowej papierem toaletowym, dwukrotne spłukanie toalety oraz dokładne umycie rąk przed wyjściem. Z powodu wydzielania się jodu również ze śliną i potem zaleca się korzystanie z osobnych sztućców naczyń i pościeli. Po 3 dniach od leczenia pościel, bieliznę i ręczniki chorego powinno się starannie (najlepiej oddzielnie) wyprać w pralce oraz dwukrotnie wypłukać. Obowiązuje również dokładna kąpiel ze starannym myciem głowy. Wyprana pościel jest całkowicie bezpieczna, wolna od skażeń. 3 Przykłady najczęściej zadawanych pytań: Jakie jest podstawowe zalecenie po terapii jodem promieniotwórczym? Pacjent po leczeniu radiojodem nie może przebywać w bliskim kontakcie z innymi osobami. Powinien zachować odległość co najmniej jednego metra .Przy przebywaniu ponad jedną godzinę powinien pozostać w odległości dwóch metrów. Czy można kontaktować się z ciężarnymi? Należy bezwzględnie unikać bezpośredniego kontaktu kobietą ciężarną. W przypadkach nieuniknionych wskazane jest ograniczenie kontaktu do minimum. Czy po leczeniu jodem można zajść w ciążę lub zostać ojcem ? Część jodu pozostaje w twoim organizmie przez okres czterech miesięcy. Przez ten okres nie powinnaś zajść w ciążę ( nie powinieneś zostać ojcem).Jeśli twoja partnerka jest w ciąży należy bezwzględnie unikać zbliżania się do niej. Po upływie 6 miesięcy od terapii ciąża jest możliwa. Czy po leczeniu jodem można widywać się z dziećmi lub opiekować się nimi ? Jeżeli twoje dzieci są poniżej 10 roku życia należy unikać bliskiego z nimi kontaktu tj. obejmowania trzymania na kolanach itp. Ryzyko dla dzieci jest większe niż dla osób dorosłych dlatego też należy unikać niepotrzebnego kontaktu przez okres o tydzień dłuższy niż zalecany dla osób dorosłych. Dzieci do dwóch lat powinny pozostawać pod opieką innych osób. Czy po leczeniu jodem można karmić piersią? Jod radioaktywny przedostaje się do mleka matki i pozostaje w gruczołach piersiowych przez długi okres czasu, wobec tego obowiązuje całkowity zakaz karmienia piersią. Czy po leczeniu jodem można współżyć ? Zaleca się ograniczenie kontaktów seksualnych. Wskazane jest spanie w osobnym łóżku najlepiej w oddzielnym pomieszczeniu. Jeśli to niemożliwe łóżko chorego powinno być oddalone minimum 2 metry od łóżka partnera. Czy można kontaktować się z osobami starszymi ( po 60 roku życia)? Ryzyko napromieniania osób starszych jest mniejsze zatem kontakty z tymi osobami nie muszą być tak bezwzględnie ograniczone. Czy można przyjmować gości.? Krótkie wizyty mniej niż 2 godziny nie stanowią żadnego problemu przy zachowaniu odległości 2 metrów. Nie powinny odwiedzać leczonego pacjenta dzieci i kobiety ciężarne. 4 Czy można chodzić do pracy ? Pacjent może pracować jeśli tylko charakter jego pracy pozwala mu na zachowanie odległości min. 2 metrów od współpracowników. Jeżeli ta odległość jest mniejsza od 2 metrów, a kontakt z tą samą osobą trwa dłużej niż 2 godziny należy skontaktować się z lekarzem kiedy można wrócić do pracy. Pracownicy żłobków, przedszkoli i szkół bezpośrednio po leczeniu jodem nie powinni pracować Czas powrotu do pracy musi być ustalony przez lekarza. Czy można pójść do kina ,teatru? Nie zaleca się udziału w masowych imprezach z powodu bliskiego kontaktu z innymi osobami przez zbyt długi okres czasu. Czy można korzystać ze środków komunikacji publicznej ? Przez tydzień po terapii jodem nie powinno się korzystać ze środków komunikacji publicznej dla podróży trwających więcej niż 2 godziny. Jeśli dłuższe podróże są nieuniknione pacjent powinien zająć miejsce jak najdalej od innych pasażerów. Jeśli korzysta z taksówki powinien zająć miejsce z tyłu i po przeciwnej stronie od kierowcy.? Jak mam zachować się w przypadku nagłej hospitalizacji? Powinien poinformować o leczeniu radiojodem lekarza przyjmującego okazując mu kartę informacyjną przebytej terapii. Zalecenia do domu: 1. W miarę możliwości przebywać w wydzielonym pomieszczeniu.; 2. W kontaktach z innymi domownikami zachowywać odległość minimum 1 metra, czas kontaktów z odległości 1 metra ograniczyć do minimum; 3. Unikać kontaktu z małymi dziećmi i kobietami ciężarnymi; 4. Zachowywać higienę osobistą / szczególnie ważna dbałość o higienę rąk przed przygotowywaniem posiłków/; 5. Dbać o higienę sanitariatów /intensywniej spłukiwać/; 6. Odzież i bieliznę własną prać w oddzielnym wsadzie. WAŻNE: Powyższe zalecania odnoszą się jedynie do pierwszych kilku dni po leczeniu. Lekarz lub pielęgniarka poinformuje Panią (Pana) jak długo należy przestrzegać tych zaleceń. 5
