Beznazwy-1

Warszawa, dn. 28 lutego 2014 r.
……/2014/PK/PKu
Szanowny Pan
Dyrektor Aresztu Śledczego w K.
Do Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (dalej: HFPC) zwrócił się Pan P.H.
(przebywający w Areszcie Śledczym w K.), w związku ze sprawą dotyczącą zawarcia
związku małżeńskiego na terenie ww. jednostki. Zgodnie z opisanym przez niego stanem
faktycznym, uzyskał on zgodę Pana Dyrektora na zawarcie związku małżeńskiego ze skazaną
N.W., poznaną w Areszcie Śledczym w K. Pan H. podnosi, iż został on poinformowany o
braku możliwości stałego przeniesienia p. W. z ZK w G. (gdzie obecnie przebywa) do AŚ w
K. Odmówiono mu nawet przeniesienia p. W. do jednostki penitencjarnej w K. tylko na czas
zawarcia związku małżeńskiego.
Jednocześnie HFPC chciałaby zwrócić uwagę, że Europejska Konwencja o Ochronie
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w art. 12 gwarantuje prawo do zawarcia związku
małżeńskiego, stanowiąc: Mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia
małżeństwa i założenia rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z
tego prawa. Prawo do zawarcia związku małżeńskiego jest fundamentalnym prawem
człowieka uznanym przez międzynarodowe umowy dotyczące ochrony praw człowieka.
Ponadto w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (dalej:
ETPC lub Trybunał) silnie podkreślana jest ważna rola praw przyznanych w szczególności
osobom pozbawionym wolności. Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Hirst
przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, wyraźnie akcentuje, że gwarancjami z art. 12
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (dalej: Konwencja) objęte są osoby pozbawione
wolności1. Trybunał wielokrotnie podkreślał, że więźniom przysługują wszystkie prawa i
wolności zagwarantowane przez Konwencję, z wyjątkiem prawa do wolności osobistej.
Wymagane jest traktowanie więźniów z poszanowaniem praw człowieka i godności, o czym
również stanowią Europejskie Reguły Więzienne. Sam fakt pozbawienia wolności nie może
prowadzić do odebrania więźniowi innych praw, w tym prawa do zawarcia związku
małżeńskiego. Wszelkie ograniczenia muszą być szczególnie uzasadnione, a wprowadzane
Wyrok ETPC z dnia 6 października 2005 r. w sprawie Hirst przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga nr
74025/01, § 69.
1
restrykcje nie mogą zmniejszać praw jednostki w taki sposób, że prawo to byłoby w swojej
istocie naruszone (sprawa Christie Goodwin przeciwko Zjednoczonemu Królestwu)2.
Europejski Trybunał Praw Człowieka w sposób jasny i precyzyjny dokonał wykładni
art. 12 Konwencji w aspekcie osób pozbawionych wolności. Warto nadmienić, iż w sprawie
Frasik przeciwko Polsce Trybunał stwierdził naruszenie przez Polskę art. 12 Konwencji.
Podkreślił, iż wolność osobista nie jest obligatoryjnym warunkiem do skorzystania z prawa
do zawarcia związku małżeńskiego i sam fakt pozbawienia wolności nie ma wpływu na
wskazaną gwarancję3. Ponadto ETPC powołał się na Europejskie Reguły Więzienne, zgodnie
z którymi ograniczenia nakładane na osadzonego powinny być proporcjonalne do celu, który
dzięki nim ma być osiągnięty. Co więcej, ograniczanie prawa osadzonego do zawarcia
małżeństwa nie może być uzasadnione brakiem akceptacji władz krajowych dla takiego
związku, bądź też niechęcią opinii publicznej4. Trybunał podkreślił, że wybór partnera i
decyzja o zawarciu z nim związku małżeńskiego jest sprawą prywatną i osobistą zarówno
osób wolnych jak i pozbawionych wolności.
W sprawie Jaremowicz przeciwko Polsce Trybunał ponownie stwierdził naruszenie
art. 12 Konwencji, wskazując po raz kolejny brak zasadności podnoszenia wymogu wolności
osobistej jako warunku do skorzystania z prawa do zawarcia związku małżeńskiego.5
Źródłem naruszenia Konwencji w tej sprawie był arbitralny charakter zapadłych decyzji.
Podobnie jak w przypadku sprawy Frasik przeciwko Polsce, arbitralność ta wyrażała się w
braku zastosowania zasady proporcjonalności w zakresie rozważenia pomiędzy interesem
publicznym, a indywidualnym stron6.
Jak zostało wyżej wykazane, Europejski Trybunał Praw Człowieka w swoim
orzecznictwie wielokrotnie podkreślał znaczenie poszanowania istoty prawa chronionego art.
12 Konwencji. Zgodnie ze standardami strasburskimi, ograniczenia tego prawa nie mogą
uniemożliwiać zawarcia związku małżeńskiego. Fakt pozbawienia wolności nie może być
równoznaczny z odebraniem więźniowi innych praw zagwarantowanych Konwencją. W
związku z powyższym, Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwraca się do Pana Dyrektora z
uprzejmą prośbą o udzielenie informacji na temat działań podjętych w celu realizacji zgody
na zawarcie związku małżeńskiego przez p. P.H. i p. N.W.
Wyrok ETPC z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie Christine Goodwin przeciwko Zjednoczonemu Królestwu,
skarga nr 28957/95, § 99.
3
Wyrok ETPC z dnia 5 stycznia 2010 r. w sprawie Frasik przeciwko Polsce, skarga nr 22933/02, § 88.
4
Tamże, § 93.
5
Wyrok ETPC z dnia 5 stycznia 2010 r. w sprawie Jaremowicz przeciwko Polsce, skarga nr 24023/03, § 63.
6
Tamże, § 64.
2