SPÓŁDZIELNIA MIESZKANIOWA W ŚWIĘTOCHŁOWICACH REGULAMIN ROZLICZANIA KOSZTÓW GOSPODARKI ZASOBAMI MIESZKANIOWYMI -1- SPIS TREŚCI 1. Podstawy prawne 1 2. Postanowienia ogólne 1 3. Zasady rozliczania kosztów gospodarki zasobami mieszkaniowymi 4 - eksploatacja i utrzymanie nieruchomości 5 - dostawa wody i odprowadzanie ścieków 7 - wywóz nieczystości stałych 10 - dostawa gazu 11 4. Opłaty za używanie lokali 12 5. Lokale użytkowe 13 6. Postanowienia końcowe 14 1 -2PODSTAWY PRAWNE §1 Podstawy prawne regulaminu stanowią: - ustawa z dnia 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze, - ustawa z dnia 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych, - ustawa z dnia 21 czerwca 200lr. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, - ustawa z dnia 30 listopada 1995r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnej oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych, - Statut Spółdzielni. POSTANOWIENIA OGÓLNE §2 Ilekroć w regulaminie jest mowa o: 1) użytkowniku lokalu - należy przez to rozumieć członków Spółdzielni posiadających lokale na zasadach spółdzielczego prawa do lokalu, właścicieli lokali będących członkami i niebędących członkami Spółdzielni, osoby posiadające własnościowe prawo do lokalu niebędące członkami Spółdzielni oraz osoby posiadające lokale na zasadach najmu, 2) powierzchni użytkowej lokalu - należy przez to rozumieć powierzchnię wszystkich pomieszczeń znajdujących się w lokalu, a w szczególności pokoi, kuchni, przedpokoi, korytarzy, łazienek oraz innych pomieszczeń służących mieszkalnym i gospodarczym potrzebom lokatora, 3) dostawie wody - należy przez to rozumieć dostawę wody i odprowadzanie ścieków, 4) osobie zamieszkałej w lokalu - należy przez to rozumieć osobę zameldowaną na pobyt stały i czasowy, 5) lokalu użytkowym - należy przez to rozumieć lokale użytkowe i garaże. 2 -3- §3 Gospodarka zasobami mieszkaniowymi jest prowadzona z uwzględnieniem wymagań wynikających z: - obowiązków Spółdzielni jako właściciela i zarządcy nieruchomości, - struktury organizacyjnej Spółdzielni, - planów gospodarki zasobami mieszkaniowymi, - zasad rozliczania kosztów gospodarki zasobami mieszkaniowymi i ustalania opłat za używanie lokali. §4 Jednostkę rozliczeniową kosztów gospodarki zasobami mieszkaniowymi stanowi 1 m2 powierzchni użytkowej lokalu, liczba osób zamieszkała w danym lokalu mieszkalnym lub wskazanie urządzenia pomiarowego. §5 Okresem rozliczeniowym kosztów gospodarki zasobami mieszkaniowymi jest rok kalendarzowy. §6 1. Podstawą do dokonywania z użytkownikami lokali rozliczeń z tytułu kosztów gospodarki zasobami mieszkaniowymi są ustalenia rocznych planów gospodarczych Spółdzielni uchwalanych przez Radę Nadzorczą oraz postanowienia niniejszego regulaminu. 2. Jeśli po uchwaleniu planu gospodarczego nastąpią zmiany w warunkach gospodarki zasobami mieszkaniowymi, to dopuszczalna jest korekta ustaleń planu oraz opłat za używanie lokali. 3 -43. Różnica między faktycznymi kosztami a przychodami gospodarki zasobami mieszkaniowymi w danym roku zwiększa odpowiednio koszty lub przychody tej gospodarki w roku następnym. 4. Ustalone w wyniku rozliczeń obciążenia poszczególnych lokali kosztami gospodarki zasobami mieszkaniowymi pokrywane są przez użytkowników lokali. §7 1. Członkowie Spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali są: 1) obowiązani uczestniczyć w wydatkach związanych z: - eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, - eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości, stanowiących mienie Spółdzielni, - działalnością społeczną, oświatową i kulturalną, 2) obowiązani uczestniczyć w zobowiązaniach Spółdzielni z innych tytułów, 3) obciążani odpisami na fundusz remontowy. 2. Członkowie Spółdzielni będący właścicielami lokali są: 1) obowiązani uczestniczyć w wydatkach związanych z: - eksploatacją i utrzymaniem ich lokali, - eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości wspólnych oraz w innych kosztach zarządu tymi nieruchomościami, - eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie Spółdzielni, - działalnością społeczną, oświatową i kulturalną. 2) obowiązani uczestniczyć w zobowiązaniach Spółdzielni z innych tytułów, Od członków będących właścicielami lokali Spółdzielnia może żądać wpłat na fundusz remontowy. 3. Właściciele lokali niebędący członkami Spółdzielni są obowiązani uczestniczyć w wydatkach związanych z: - eksploatacją i utrzymaniem ich lokali, - eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości wspólnych oraz w innych kosztach zarządu tymi nieruchomościami, na takich samych zasadach, jak członkowie Spółdzielni, 4 -5- eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie Spółdzielni, które są przeznaczone do wspólnego korzystania. 4. Osoby posiadające własnościowe prawo do lokalu niebędące członkami Spółdzielni są: 1) obowiązane uczestniczyć w wydatkach związanych z: - eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, - eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie Spółdzielni, 2) obowiązani uczestniczyć w zobowiązaniach Spółdzielni z innych tytułów, 3) obciążani odpisami na fundusz remontowy. §8 Koszty eksploatacji i utrzymania nieruchomości wspólnych, o których mowa w § 7 pkt 2 i 3 ustala się proporcjonalnie do udziału właściciela lokalu wyodrębnionego w nieruchomości wspólnej. §9 Właściciele lokali oraz osoby posiadające własnościowe prawo do lokalu niebędące członkami mogą odpłatnie korzystać z działalności społecznej, oświatowej i kulturalnej na podstawie umów zawieranych ze Spółdzielnią. ZASADY ROZLICZANIA KOSZTÓW GOSPODARKI ZASOBAMI MIESZKANIOWYMI § 10 Podstawowym celem rozliczenia kosztów gospodarki nieruchomościami jest ustalenie wysokości obciążeń użytkowników lokali mieszkalnych i użytkowych z tytułu wydatków ponoszonych przez Spółdzielnię. § 11 5 -6- Koszty gospodarki zasobami mieszkaniowymi rozliczane są jednolicie dla całości zasobów w podziale na lokale mieszkalne i użytkowe. §12 1. Gospodarka zasobami mieszkaniowymi obejmuje: - eksploatację i utrzymanie nieruchomości, - dostawę wody i odprowadzanie ścieków, - wywóz nieczystości stałych, - dostawę ciepła, - dostawę gazu. 2. Zasady rozliczania kosztów dostawy ciepła oraz ustalania opłat z tego tytułu określa Regulamin rozliczania kosztów gospodarki cieplnej. EKSPLOATACJA I UTRZYMANIE NIERUCHOMOŚCI § 13 Koszty eksploatacji i utrzymania nieruchomości obejmują: 1) koszty utrzymania czystości i porządku w pomieszczeniach ogólnego użytku oraz w otoczeniu budynku, 2) koszty administracji, 3) koszty energii elektrycznej zużywanej do oświetlenia wspólnej części nieruchomości, 4) ubezpieczenie nieruchomości, 5) podatki i opłaty publiczno - prawne (podatek od nieruchomości, opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów), 6) koszty działalności społecznej i kulturalno - oświatowej, 7) koszty ogólne Spółdzielni, 8) koszty konserwacji, 9) koszty przeglądów technicznych wynikających z ustawy prawo budowlane, 6 -710) utrzymanie dźwigów, 11) odpisy na fundusz remontowy, 12) koszty pozostałe. § 14 1. Właściciel lokalu stanowiącego odrębną własność, będący współużytkownikiem wieczystym gruntu wchodzącego w skład nieruchomości, w której lokal ten jest położony, rozlicza się indywidualnie z właścicielem gruntu z tytułu opłat za wieczyste używanie gruntu. 2. Właściciel lokalu stanowiącego odrębną własność rozlicza się z tytułu podatku od nieruchomości indywidualnie z gminą. § 15 1. Działalność społeczna, oświatowa i kulturalna jest prowadzona z uwzględnieniem wymagań wynikających z: - programu tej działalności uchwalonego przez Radę Nadzorczą, - planu gospodarczego Spółdzielni. 2. Koszty działalności społecznej, oświatowej i kulturalnej są finansowane opłatami naliczanymi członkom Spółdzielni w ramach opłat za używanie lokali zajmowanych na warunkach spółdzielczego prawa do lokalu i odrębnej własności lokalu. § 16 1. Odpisy na fundusz na remonty zasobów mieszkaniowych obciążają koszty gospodarki zasobami mieszkaniowymi stanowiącymi mienie Spółdzielni. 2. Obowiązek świadczenia na fundusz na remonty zasobów mieszkaniowych dotyczy członków Spółdzielni, właścicieli lokali niebędących członkami Spółdzielni oraz osób 7 -8niebędących członkami Spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali. 3. Wysokość obciążenia poszczególnych lokali świadczeniami na fundusz na remonty zasobów mieszkaniowych uchwala Rada Nadzorcza. § 17 1. Koszty utrzymania dźwigów obejmują wydatki Spółdzielni na bieżącą obsługę eksploatacyjną tych urządzeń: (dozór techniczny, konserwacje, energia elektryczna itd.). 2. Koszty remontów dźwigów są rozliczane w ramach naliczonych odpisów na fundusz remontowy zasobów mieszkaniowych. § 18 Lokale stanowiące wyodrębnioną własność są obciążone taką częścią kosztów utrzymania dźwigów w danej nieruchomości, jaki jest ich udział w nieruchomości wspólnej. § 19 1. Koszty utrzymania dźwigów przypadające na lokale zajmowane na warunkach spółdzielczego prawa do lokalu są rozliczane zbiorczo dla wszystkich nieruchomości Spółdzielni. 2. Fizyczną jednostką rozliczeniową kosztów utrzymania dźwigów osobowych stanowi powierzchnia użytkowa lokali mieszkalnych znajdujących się w budynkach z dźwigami osobowymi, z wyłączeniem lokali mieszkalnych położonych na parterach w 100% oraz w wysokości 50% powierzchni lokali mieszkalnych położonych na I piętrach tych budynków. 3. Rozliczenia kosztów utrzymania dźwigów na poszczególne lokale dokonuje się proporcjonalnie do powierzchni użytkowej lokali. 8 -94. Użytkownikom lokali przysługuje bonifikata w opłatach za każdy dzień unieruchomienia dźwigów w wysokości 1/30 opłaty miesięcznej w części dotyczącej dźwigu. Za dzień unieruchomienia dźwigu uważa się taki dzień, w którym dźwig w godzinach 6-22 był nieczynny ponad 6 godzin. W przypadku gdy w klatce schodowej są dwa dźwigi, a jeden jest nieczynny bonifikata nie przysługuje. Podstawą do stwierdzenia czasu postoju dźwigu stanowią dzienne karty kontroli czasu pracy dźwigów. DOSTAWA WODY I ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW § 20 1. W razie gdy mieszkanie jest wyposażone w przyrządy pomiarowe i z użytkownikami tych lokali zawarto umowy w sprawie rozliczania ilości zużytej wody na podstawie wskazań urządzeń pomiarowych - należność za zużytą wodę oblicza się mnożąc ilość nr pobranej wody tj. sumę wskazań wszystkich wodomierzy zainstalowanych w lokalu przez obowiązującą cenę dostawy 1 m3 wody w danym okresie rozliczeniowym. 2. Zaliczkowego obciążenia poszczególnych lokali mieszkalnych z tytułu zużycia wody dokonuje się według wielkości zużycia w okresie poprzednim. 3. Po zakończeniu okresu rozliczeniowego różnica między zużyciem faktycznym a zużyciem określonym wstępnie jest rozliczana indywidualnie z użytkownikami poszczególnych lokali. 4. Ustala się, iż okresem rozliczeniowym zużycia wody jest okres 12 miesięcy tj. od 1 października danego roku do 30 września roku następnego. 5. Na podstawie uchwały nr 10/2006 Zgromadzenia Samorządowego Chorzowsko Świętochłowickiego z dnia 01 grudnia 2006r. w sprawie zatwierdzenia ustalonej przez Chorzowsko - Świętochłowickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. taryfy dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków wprowadza się opłatę abonamentową za gotowość i za odczyt wodomierza. 6. Wysokość opłaty abonamentowej, o której mowa w pkt.5 przypadającej na dany lokal mieszkalny i lokal użytkowy uchwala Rada Nadzorcza. 9 - 10 7. Opłata abonamentowa, o której mowa w pkt 5 i 6 nie uwzględnia opłat za odczyty wodomierzy znajdujących się w lokalach mieszkalnych i użytkowych. § 21 Jeżeli po rozliczeniu zużycia wody występuje różnica między wskazaniami wodomierza głównego budynku a sumą wskazań wodomierzy indywidualnych to różnica jest rozliczana jako pozostałe koszty obsługi eksploatacyjnej. § 22 Ustala się, że indywidualne rozliczenie zużycia wody rozpoczyna się w miesiącu, w którym nastąpiło: - sprawdzenie przez Spółdzielnię prawidłowości zamontowania wodomierzy na wszystkich podłączeniach wodnych, - oplombowanie wodomierzy i odczytanie ich stanu, - zawarcie umowy w sprawie rozliczenia ilości zużytej wody. § 23 1. Użytkownik lokalu zobowiązany jest udostępnić lokal przedstawicielom Spółdzielni w celu dokonania odczytu stanu wodomierzy oraz w celu przeprowadzenia kontroli prawidłowości działania wodomierzy. 2. Odczyty wskazań wodomierzy ewidencjonowane są na kartotekach wskazań wodomierzy. 3. W przypadku uniemożliwienia Spółdzielni dokonania odczytów zużycia wody, niesprawności któregokolwiek z wodomierzy, uszkodzenia plomb itd. należność za zużycie wody oblicza się według normatywu obowiązującego w Spółdzielni ( zł/osoba/miesiąc). 10 - 11 4. W przypadku stwierdzenia przez Spółdzielnię, że wodomierz został poddany działaniu pola magnetycznego użytkownik lokalu mieszkalnego zostanie obciążony jednorazową opłatą (nie podlegającą rozliczeniu) w wysokości 5-krotnej opłaty za dostawę wody zimnej oraz odbiór i oczyszczanie ścieków w lokalach mieszkalnych bez liczników zużycia wody zgodnie z opłatami obowiązującymi w Spółdzielni. Ponadto do momentu zamontowania nowego wodomierza użytkownik lokalu będzie rozliczany wg powyższej opłaty obowiązującej w Spółdzielni. Po zamontowaniu nowego i sprawnego wodomierza użytkownik lokalu może być ponownie rozliczany wg wskazań urządzenia pomiarowego. 5. W przypadku stwierdzenia przez Spółdzielnię, że w lokalu użytkowym wodomierz został poddany działaniu pola magnetycznego użytkownik lokalu zostanie obciążony jednorazową opłatą (nie podlegającą rozliczeniu) w wysokości 5-krotnej normy zużycia wody określonej w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 14.01.2002r. (Dz. U. Nr. 8 poz. 70 z 2002r.) pomnożonej przez sumę stawek opłaty za dostawę wody zimnej oraz odbiór i oczyszczanie ścieków zgodnie z opłatami obowiązującymi w Spółdzielni. Ponadto do momentu zamontowania nowego wodomierza użytkownik lokalu będzie rozliczany wg normatywu określonego w w/w Rozporządzeniu. Po zamontowaniu nowego i sprawnego wodomierza użytkownik lokalu może być ponownie rozliczany wg wskazań urządzenia pomiarowego. 6. Szczegółowe zasady postępowania w przypadku niewłaściwego działania urządzenia pomiarowego określa „Instrukcja w sprawie rozliczania ilości zużytej wody na podstawie wskazań urządzenia pomiarowego". § 24 1. Koszty dostawy, montażu, legalizacji, wymiany liczników zużycia wody ponosi użytkownik lokalu. 2. Warunki techniczne liczników zużycia wody ustala Spółdzielnia. § 25 11 - 12 - Dla lokali mieszkalnych nie wyposażonych w urządzenia pomiarowe Rada Nadzorcza uchwala miesięczną opłatę za zużycie wody na osobę zamieszkałą w lokalu. Opłata ta nie uwzględnia opłaty abonamentowej, o której mowa w § 20 pkt 5,6,7. § 26 Rozliczanie kosztów zużycia wody oraz refakturowanie usług z tego tytułu na rzecz lokali użytkowych odbywa się w okresach miesięcznych. WYWÓZ NIECZYSTOŚCI STAŁYCH § 27 Koszty wywozu nieczystości stałych rozliczane są zbiorczo dla całości zasobów w podziale na lokale mieszkalne i użytkowe. § 28 Rozliczenie kosztów wywozu nieczystości stałych na poszczególne lokale mieszkalne dokonuje się proporcjonalnie do liczby osób zamieszkałych w lokalu. § 29 Opłaty za wywóz nieczystości stałych ustalane są ryczałtowo na 1 osobę zamieszkałą w lokalu mieszkalnym. § 30 Okresem rozliczeniowym jest rok kalendarzowy. 12 - 13 - § 31 Rozliczanie kosztów wywozu nieczystości stałych oraz refakturowanie usług z tego tytułu na rzecz lokali użytkowych odbywa się w okresach miesięcznych. DOSTAWA GAZU § 32 Rozliczenie kosztów zużycia gazu dotyczy budynków mieszkalnych, w których zainstalowane są zbiorcze gazomierze. § 33 Rozliczenie kosztów zużycia gazu na poszczególne lokale mieszkalne dokonuje się proporcjonalnie do liczby osób zamieszkałych w lokalu. § 34 Okresem rozliczeniowym jest rok kalendarzowy. § 35 W przypadku zmiany przez dostawcę ceny gazu za 1 m3 w ciągu roku kalendarzowego administracja osiedla zobowiązana jest do ustalenia skutków zmiany ceny oraz jej odpowiedniego rozliczenia z mieszkańcami danego budynku. § 36 13 - 14 1. Rozliczenia wnoszonych przez użytkowników opłat - zaliczek w stosunku do poniesionych kosztów dostawy gazu dokonuje administracja osiedla dla każdego, budynku po zakończeniu roku kalendarzowego na podstawie obciążeń dostawcy gazu. 2. Różnica pomiędzy zaliczką wniesioną przez poszczególnych użytkowników, a faktycznym kosztem dostawy gazu jest rozliczana po zakończeniu roku i uwzględniana przy kalkulacji opłat w roku następnym. OPŁATY ZA UŻYWANIE LOKALI § 37 Wysokość opłat za używanie lokali uchwala Rada Nadzorcza. § 38 1. Opłaty za używanie lokali powinny być uiszczane do 25 dnia każdego miesiąca za dany miesiąc w kasie Spółdzielni lub na rachunek bankowy Spółdzielni. 2. O zmianie wysokości opłat Spółdzielnia jest zobowiązana powiadomić co najmniej 14 dni przed upływem terminu wnoszenia opłat, ale nie później niż ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego ten termin. 3. Członkowie Spółdzielni oraz właściciele i osoby posiadające własnościowe prawo niebędący członkami Spółdzielni mogą kwestionować zasadność zmiany wysokości opłat bezpośrednio na drodze sądowej. Wystąpienie na drogę postępowania sądowego nie zwalnia wymienionych osób z obowiązku wnoszenia opłat w zmienionej wysokości. 4. Od niewpłaconych w terminie należności Spółdzielnia pobiera odsetki ustawowe. Odsetki za zwłokę nalicza się od następnego dnia po upływie terminu płatności. Uchwałę w sprawie częściowego lub całkowitego umorzenia odsetek podejmuje Rada Nadzorcza. 5. Członek nie może samodzielnie potrącać swoich należności z opłat wnoszonych do Spółdzielni. 14 - 15 6. Opłaty za używanie lokali mieszkalnych obowiązują członka Spółdzielni od 1 dnia miesiąca następującego po dniu przekazania lokalu przez Spółdzielnię. 7. Za dzień przekazania członkowi lokalu mieszkalnego uznaje się dzień zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego prawa do tego lokalu. § 39 1. Członkowie uczestniczą w spłacie kredytu i odsetek zaciągniętego na budowę ich lokalu mieszkalnego w wysokości i na warunkach wynikających z zawartej umowy kredytowej oraz innych unormowań prawnych umożliwiających terminową obsługę zadłużenia kredytowego. 2. Opłaty z tytułu spłaty kredytu mieszkaniowego wnoszone są zgodnie z zasadami określonymi w § 38. LOKALE UŻYTKOWE § 40 Koszty związane z gospodarką lokalami użytkowymi i mieszkalnymi, w których prowadzona jest działalność gospodarcza odnoszone są do lokalu, przy zapewnieniu pełnego pokrycia kosztów związanych z dostawą wody, energii, gazu, wywozu nieczystości stałych i płynnych, z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na te lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie Spółdzielni oraz z zobowiązaniami Spółdzielni z innych tytułów. § 41 Wysokość opłat oraz terminy powstania i ustania obowiązku wnoszenia opłat określa umowa o najem lub ustanowienie własnościowego prawa do lokalu. 15 - 16 - § 42 Gdy użytkownik lokalu mieszkalnego wykorzystuje część tego lokalu na prowadzenie działalności gospodarczej — powierzchnię wykorzystywaną na ten cel obciąża się kosztami eksploatacji według zasad obowiązujących lokale użytkowe. POSTANOWIENIA KOŃCOWE § 43 Odszkodowanie za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego ustala się odpowiednio do okresu tego zajmowania: 1) w odniesieniu do lokali mieszkalnych - w wysokości obowiązujących opłat za używanie lokalu z uwzględnieniem zobowiązań Spółdzielni z tytułu spłaty kredytu mieszkaniowego wraz; z odsetkami zaciągniętymi na budowę danego lokalu, 2) w odniesieniu do lokali użytkowych - w wysokości czynszu określonego w umowie o najem lokalu przed ustaleniem jej obowiązywania, a także opłat za dostawę ciepła, wody i innych związanych z zajmowaniem lokalu, 3) w odniesieniu do lokali użytkowych na zasadach własnościowego prawa do lokalu - w wysokości obowiązujących opłat za używanie lokalu. § 44 Rozliczenia kosztów utrzymania domofonów na poszczególne lokale podłączone do tej instalacji dokonuje się jednolicie, niezależnie od charakteru lokalu, jego powierzchni czy liczby zamieszkałych osób. 16 - 17 - §45 Użytkownicy lokali zobowiązani są do bieżącej aktualizacji stanu osób zamieszkałych w danym lokalu mieszkalnym. § 46 Upoważnia się kierowników administracji do podpisywania zawiadomień o wysokości opłat za używanie lokali mieszkalnych, garaży oraz o rozliczeniach zużycia wody, gazu, energii elektrycznej. § 47 Wprowadza się opłatę za dostarczenie sygnału RTV w wysokości uchwalonej przez Radę Nadzorczą. § 48 Postanowienia Regulaminu obowiązują członków Spółdzielni posiadających spółdzielcze prawa do lokali, właścicieli lokali będących i niebędących członkami Spółdzielni, osoby posiadające własnościowe prawa do lokali niebędące członkami Spółdzielni oraz najemców lokali. 17