dr Szymon Grzelak

Misją Fundacji jest:
- wspierać małżonków w ich wzajemnych relacjach i rodzicielstwie
- wspierać dzieci w dojrzewaniu do miłości i odpowiedzialności
- wspierać nauczycieli w działaniach wychowawczych i prorodzinnych
Szymon Grzelak
Seksualizacja dzieci i młodzieży
Odpowiedź rodziców i specjalistów w kontekście
profilaktyki zintegrowanej
Gdańsk, 23.10.2008
Zadania rozwojowe okresu dojrzewania
(E. Erikson)

Akceptacja własnej płci i własnego ciała

Przyjęcie zdrowego modelu roli płciowej oraz nauka
zdrowego stosunku do płci odmiennej

Kierowanie własną seksualnością
Raport o Seksualizacji Dziewcząt
Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego
Marzec 2007
Zurbriggen, E.L. i inni (2007). Report of the APA Task Force on the Sexualization
of Girls. Washington, D.C.: APA.
Szymon Grzelak
Seksualizacja
(06.2007)
Raport o Seksualizacji Dziewcząt
Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego
Marzec 2007
seksualizacja ≠ zdrowa seksualność
Zurbriggen, E.L. i inni (2007). Report of the APA Task Force on the Sexualization
of Girls. Washington, D.C.: APA.
Raport o Seksualizacji Dziewcząt
Seksualizacja pojawia się, gdy:

Wartość osoby sprowadzana jest do „seksownego” wyglądu
lub zachowania

Osoba zostaje seksualnie uprzedmiotowiona (widziana jako
obiekt użycia seksualnego innych, a nie w pełni swego człowieczeństwa)

Seksualność jest tej osobie nieadekwatnie narzucana
Zurbriggen, E.L. i inni (2007). Report of the APA Task Force on the Sexualization
of Girls. Washington, D.C.: APA.
Raport o Seksualizacji Dziewcząt

Obiektem seksualizacji są przede wszystkim dziewczęta,
ale ofiarami dziewczęta i chłopcy

Seksualizacja jest obecna we wszystkich rodzajach mediów
i w niektórych produktach (TV, radio, wideoklipy, piosenki pop, internet,
gry komputerowe, czasopisma, reklama, ubrania, zabawki, itp)

Z seksualizacją związane są wąskie standardy szczupłości
i seksowności

Do seksualizacji mogą się przyczyniać rodzice (traktując fizyczną
atrakcyjność jako najważniejszy cel dla dziewcząt), nauczyciele
(stawiając dziewczęta w seksualizowanej roli dorosłych kobiet),
rówieśnicy (przez wymuszanie konformizmu wobec mód na szczupłość
i seksowność) i same dziewczęta poprzez zjawisko „samo
uprzedmiotowienia” (kupowanie ubrań nadających seksowny wygląd,
naśladowanie stylu bycia idoli młodzieżowej pop-kultury)
Zjawisko samouprzedmiotowienia dziewcząt
Dziewczęta uczą się traktować siebie jako obiekty
służące do oglądania, które poddawane są ocenie
opartej na wyglądzie zewnętrznym.
Raport o Seksualizacji Dziewcząt
Konsekwencje seksualizacji:
A1 badania

Poznawcze (pogorszenie sprawności umysłowej, logicznego myślenia,
obliczeń matematycznych)

Emocjonalne (brak pewności siebie, nieakceptacja własnego ciała, wstyd,
lęk, wstręt do siebie)


Psychiczne (zaburzenia odżywiania, niska samoocena, depresja)
Seksualne (zaburzenia w rozwoju zdrowej seksualności, nierealistyczne
lub negatywne oczekiwania wobec sfery seksualnej, brak asertywności)

Związane z własną tożsamością (traktowanie wyglądu i fizycznej
atrakcyjności jako centralnej wartości u kobiety)

Inne (chłopcom utrudnia znalezienie „akceptowalnej” partnerki lub pełne
przeżywanie intymnej relacji, starszym kobietom przysparza cierpień w
dążenia do ideałów fizycznej atrakcyjności)

Wzrost przemocy seksualnej i dziecięcej pornografii
Raport o Seksualizacji Dziewcząt
Antidota:


Programy edukacji medialnej
Kontakt dziecka z mediami w towarzystwie dorosłego (pomoc
w interpretacji seksualizujących treści)

Oparcie w religii (rozbudzanie wrażliwości etycznej i psychologicznoduchowa alternatywa wobec wartości propagowanych przez pop-kulturę)


Edukacja seksualna wpisująca seksualność w kontekst
pozostałych wymiarów człowieczeństwa
Działania na rzecz ograniczenia seksualizujących treści w
mediach i w produktach
Najważniejszych rzeczy o MIŁOŚCI dowiaduję się
przede wszystkim od:
75%
71,4%
60%
45%
35,3%
30%
43,8%
25,8% 25,9% 22,0%
16,0% 15,5%
15%
35,6%
ki
iąż
ks
et
er
n
op
i
as
cz
int
sm
a
dio
ra
Tv
,
śn
icy
iół
śc
ko
ró
wi
e
sp
ec
ja
liś
c
i
e
zy
cie
l
na
uc
ro
dz
ic
e
0%
Najważniejszych rzeczy o SEKSUALNOŚCI dowiaduję
się przede wszystkim od:
75%
55,3%
60%
45%
30%
26,5% 25,4%
42,8%
36,1%
31,3%
49,9%
16,2%
15%
4,4%
ki
iąż
ks
et
er
n
op
i
as
int
sm
a
dio
ra
cz
wi
e
ró
Tv
,
śn
icy
iół
śc
ko
i
liś
c
ec
ja
sp
zy
ci e
le
na
uc
ro
dz
ic
e
0%
Źródła wiedzy o miłości i seksualności, którym można
NAJBARDZIEJ ZAUFAĆ
79,4%
32,3% 37,8% 31,2% 33,2%
ki
iąż
ks
et
er
n
op
i
as
int
sm
a
dio
ra
cz
wi
e
ró
Tv
,
śn
icy
iół
śc
ko
i
liś
c
ec
ja
sp
zy
cie
le
na
uc
dz
ic
ro
26,8%
20,4%
11,2% 12,3%
e
90%
75%
60%
45%
30%
15%
0%
Profilaktyka zintegrowana
to nazwa podejścia do profilaktyki dziecięcej
i młodzieżowej
mająca charakter autorskiej syntezy
współczesnej wiedzy profilaktycznej.
Profilaktyka zintegrowana
Dwa wymiary integracji:
o Integracja działań różnych podmiotów
oddziaływujących na dzieci i młodzież
o Integracja różnych dziedzin profilaktyki
Definicja aktualna (2008)
Profilaktyka zintegrowana
to taka, która stawia sobie za cel skuteczne
zapobieganie możliwie szerokiemu spektrum
zachowań ryzykownych i problemów młodzieży
(np. nikotyna, alkohol, narkotyki, przemoc,
depresja, ciąże nastolatek, HIV/AIDS i inne
choroby przenoszone drogą płciową)
i korzysta z metodyki dającej największą
szansę na osiągnięcie dobrej proporcji
nakładów do efektów (cost-effectiveness).
Dlaczego tak?
 Czynniki ryzyka różnych zachowań ryzykownych młodzieży
są podobne
 Czynniki chroniące są podobne
 Te same teorie okazują się skuteczne w różnych obszarach
profilaktyki
 Te same strategie i elementy kluczowe są skuteczne w różnych
obszarach profilaktyki
 Diagnozując problemy młodzieży (np. ESPAD) coraz częściej bada
się ich szeroki przekrój. Nasilenie problemów jest różne w różnych
miastach, szkołach grupach wiekowych i płciowych.
Szczegółowe diagnozowanie problemów na dużą skalę nierealne.
Zamiast tego można uderzać w całe pęczki problemów
W profilaktyce zintegrowanej dąży się
do wzmacniania czynników chroniących młodzież
przed podejmowaniem zachowań ryzykownych
i problemowych oraz do osłabiania czynników ryzyka.
Szczególne znaczenie przykładane jest do czynników
uniwersalnych (np. więzi z ważnymi dorosłymi,
religijność).
Wydawnictwo Naukowe
Scholar
kwiecień 2006
Ważną gałęzią
profilaktyki zintegrowanej
są działania skierowane do małych dzieci (4-10),
ich rodziców i wychowawców.
Przykładem takich działań są programy
Cukierki, Magiczne Kryształy i
Księżniczka Roku oparte o bajki profilaktyczne
Agnieszki Grzelak pełniące funkcję „szczepionek”
wychowawczych.
Szymon Grzelak
Strategia
pozytywnych
inicjacji
(cykl 2007/2008)
Inicjacja =
„wtajemniczenie” (łac. initiatio)
lub „początek” (łac. initium).
Jaka kultura – takie wtajemniczenia
Jakie społeczeństwo – takie inicjacje
inicjacja….
ZASADY ROZMÓW Z DZIEĆMI O SEKSUALNOŚCI
1. Rodzic powinien być o 2 kroki przed „resztą świata”
2.
3.
4.
5.
6.
w objaśnianiu dziecku spraw seksualności.
Mówimy dziecku prawdę. Nie zbywamy, nie wyśmiewamy,
nie kpimy.
Informację dostosowujemy do wieku dziecka.
Młodsze dziecko może potrzebować bardziej wyjaśnień
filozoficznych i egzystencjalnych niż fizjologicznych.
Używamy słów zrozumiałych dla dziecka.
Do rozmów z dzieckiem wykorzystujemy zaistniałe
lub specjalnie stworzone sytuacje: wydarzenia rodzinne,
obejrzane filmy, itp.
Im młodsze dziecko, tym krótszy komunikat.
ZASADY ROZMÓW Z DZIEĆMI O SEKSUALNOŚCI
7. Pytania o treści seksualne traktujemy równie spokojnie, jak
pytanie o budowę traktora czy latanie ptaków, pamiętając przy
tym, że przy ich okazji trzeba dziecku pokazać sens ludzkiego
życia, sens kobiecości i męskości, piękno macierzyństwa.
8. Jeśli czegoś nie wiemy lub nie wiemy jak o tym powiedzieć nie zmyślamy. Mówimy, że nie wiemy.
9. Informujemy o zagrożeniach w sposób prawdziwy i z troską,
ale nie strasząc naginanymi argumentami.
10.Dbamy o to, aby inni ludzie, którzy wychowują Twoje dziecko
wzmacniali nasz przekaz, a nie podważali. Dalsza rodzina
(imprezy, wesela, komentarze, język), nauczyciele,
massmedia.
Archipelag Skarbów
Wyspa Skarbów I
Wyspa Skarbów II
Archipelag Skarbów
opracowano w 2006 roku w oparciu o koncepcję
profilaktyki zintegrowanej
we współpracy z PARPA
autor: dr Szymon Grzelak
współautorzy elementów programu:
W latach 2006-2008
mgr Grzegorz Paź
mgr Barbara Paź
dr Marek Babik
25 realizacji =
2500 uczniów
800 rodziców
450 nauczycieli
fizyczny
JA
Cele programu:





integracja seksualności z całą osobowością
kształtowanie postawy wstrzemięźliwości seksualnej
kształtowanie postawy szacunku wobec innych
ograniczenie korzystania z substancji psychoaktywnych
wzrost zaufania do „pozytywnych dorosłych”
Adresaci:

młodzież gimnazjalna i ze szkół średnich
Realizatorzy:

3-4 osobowa wyspecjalizowana ekipa
Struktura i metodyka:



8 godzin pracy z młodzieżą (dwa 4-godzinne mityngi dla dużej
grupy 60-200 os.)
1,5-godzinne spotkanie dla rodziców
2-godzinne szkolenie rady pedagogicznej
Struktura i metodyka, cd.:

Program dla młodzieży zawiera:






Elementy specjalne:





ćwiczenia aktywizujące
mini-wykłady oparte o prezentacje multimedialne
elementy dialogu z salą
świadectwa zdrowego stylu życia zaproszonych studentów
festiwal twórczości
nagrody za udział w ćwiczeniach i festiwalu
eleganckie zaproszenia rozdawane wszystkim uczestnikom
strona internetowa dla młodzieży www.archipelagskarbow.eu
Konsultacje elektroniczne dla uczestników
Program bazuje na pozytywach, zmienia przekonania
normatywne i ukazuje konsekwencje zachowań ryzykownych
Wyniki ankiet bezpośrednich – gimnazja
Średnia ocena: 4,75
100%
87%
81%
75%
80%
67%
61%
60%
58%
39%
40%
20%
0%
narkotyki
przydatność pornografia xc
ślub
alkohol
dorosłość
szacunek
Festiwal twórczości






Archipelagu
Skarbów
Krótki wiersz
Piosenka po polsku lub nie
Własne tłumaczenie piosenki
Zdanie wyrażające ważną dla Ciebie mądrość życiową
Miniprezentacja komputerowa (1-3 slajdy)
Nowa zasada postępowania z drapieżnikiem wraz z pomysłem
jak ją wykorzystać
 Inne dzieło twórcze – plastyczne, muzyczne lub informatyczne
TEMATY:
 Hierarchia wartości w praktyce
 Miłość, w której najważniejszy jest niebieski
 Szacunek do dziewczyn i kobiet
 STOP Pornografii
 Oswajanie tygrysów (sił seksualności, złości)
 Wstrzemięźliwość seksualna z wyboru
 Znaczenie trzeźwości od alkoholu i narkotyków w miłości
Prószyński i S-ka
Patronat medialny:
grono-net
Wiktor Gimnazjalista
Gildia.pl
„Herbata
szczęścia” to magiczna i wciągająca powieść
dla młodzieży, bez elementów przemocy.
Autorka w bardzo ciekawy sposób pisze o uczuciach
oraz podstawowych wartościach takich jak przyjaźń,
rodzina czy miłość.
KAŻDY NASTOLATEK POWINIEN JĄ PRZECZYTAĆ!
Agnieszka Grzelak ukończyła Akademię Medyczną
w Warszawie.
Jest autorką popularnych bajek profilaktycznych
„Cukierki” i „Magiczne kryształy”.
rok szkolny 2007/2008
Ewaluacja sumatywna programu
Archipelag Skarbów
Instytucje wspierające:

MEN

PARPA

CMPPP

Krajowe Centrum ds. AIDS

Urzędy miast i gmin województwa mazowieckiego,
małopolskiego i warmińsko-mazurskiego
Osoby badane do analizy:
N = 1267
GIMNAZJUM
klasy II i III N = 922
ŚREDNIE SZKOŁY ZAWODOWE
klasy I i II
N = 345
Schemat eksperymentalny
„2 x 3”
2
miesiące
6
miesięcy
2 posttest
Archipelag
1 posttest
pretest
grupa eksperymentalna
grupa kontrolna
Archipelag
Celowe przerwanie oglądania obrazów
lub czytania tekstów
erotycznych lub pornograficznych
wśród osób, które miały styczność z takimi materiałami
2,59
2,6
Archipelag
2,37
2,4
2,29
Kontrolna
2,29
2,2
pretest
Gimnazja i szkoły średnie
posttest
F1,543= 6,941; p=0,009
Celowe oglądanie obrazów lub czytanie
tekstów erotycznych lub pornograficznych
3,5
EFEKTY PO 6 MIESIĄCACH
3,11
3
Archipelag
2,62
2,70
2,61
2,5
Kontrolna
2
Gimnazjum
(chłopcy)
pretest
posttest II
F1,383 = 5,156; p=0,024
Picie napojów alkoholowych
(szampan, piwo, wino, wódka)
w ciągu ostatnich 30 dni
3,3
3,24
3,2
Archipelag
3,1
3
2,9
3,03
2,98
Kontrolna
2,90
2,8
pretest
Gimnazja i szkoły średnie (chłopcy)
posttest
F1,384= 3,982; p<0,05
Picie napojów alkoholowych
(szampan, piwo, wino, wódka)
w ciągu ostatnich 30 dni
EFEKTY PO 6 MIESIĄCACH
2,5
2,40
2,22
2,11
2,10
2
Archipelag
Kontrolna
1,5
1
pretest
Gimnazjum
posttest II
F1,853 = 4,457; p=0,037
Użycie narkotyku
(marihuana, haszysz, amfetamina, ecstasy i inne)
w ciągu ostatnich 7 dni
1,08
1,06
Archipelag
1,04
1,03
Kontrolna
1,02
1,02
1
pretest
Gimnazja i szkoły średnie
posttest
F1,890= 9,196; p<0,005
Użycie narkotyku
(marihuana, haszysz, amfetamina, ecstasy i inne)
w ciągu ostatnich 6 miesięcy
0,5
EFEKTY PO 6 MIESIĄCACH
0,4
0,3
0,26
0,2
0,1
Archipelag
Kontrolna
0,10
0,12
0,06
0
pretest
Gimnazjum
posttest II
F1,875= 4,815; p=0,028
Myśli samobójcze
w ciągu ostatnich 12 miesięcy
0,5
EFEKTY PO 6 MIESIĄCACH
0,4
0,3
0,34
0,30 0,31
0,26
0,2
Archipelag
Kontrolna
0,1
0
pretest
Gimnazjum
(dziewczęta)
posttest II
F1,510 = 4,415; p=0,036
Intencja czekania z rozpoczęciem
współżycia seksualnego do ślubu
3,4
3,34
3,2
3,0
3,01
3,04
3,10
Archipelag
Kontrolna
2,8
2,6
pretest
Gimnazjum
posttest
F1,1275 =16,04; p<0,001
Zależy mi, by czekać z kontaktami
seksualnymi do ślubu
50%
43%
40%
31%
30%
Archipelag
20%
10%
0%
pretest
Gimnazjum
posttest
Intencja czekania z rozpoczęciem współżycia
seksualnego do osiągnięcia pełnej dorosłości
[dojrzałość, samodzielność, zdolność do odpowiedzialności za rodzinę]
4,0
3,89
3,8
3,75
3,62
Archipelag
3,67
Kontrolna
3,6
3,4
pretest
Gimnazjum
posttest
F1,1275 =22,02; p<0,001
Zależy mi, by czekać z kontaktami seksualnymi
do pełnej dorosłości
80%
64%
60%
53%
40%
Archipelag
20%
0%
pretest
Gimnazjum
posttest
Współżycie seksualne gimnazjalistów
w okresie ostatniego miesiąca
4%
3,1%
3%
Archipelag
2%
1,6%
1,3%
Kontrolna
1,1%
1%
0%
pretest
Gimnazjum
posttest
F1,837 = 3,626; p=0,057
żywioł emocji
pobudzenie seksualne
atrakcyjność fizyczna
higiena
dbałość o wygląd
zdrowie
ON
A
UCZUCIA
żywioł zmysłów
fascynacja
zakochanie
okazywanie uczuć
T
Y
dystans do własnych uczuć
przewidywanie konsekwencji
uważne słuchanie, empatia
podejmowanie decyzji
planowanie
wiedza o miłości
uznawanie swoich błędów
świadome
kierowanie
sobą
ON
hierarchia wartości
cele życiowe
zasady
wierność zasadom
szacunek dla innych
przebaczenie
KOBIETY BLISKIE
I WAŻNE
KOLEŻANKI
I ZNAJOME
KOBIETY Z PORNOGRAFII I Z AGENCJI
Jeśli w sobie masz choć krztę godności
nie oglądaj gołych lasek, kobiet w nagości
bo pewnie często na necie,
na filmach chcesz zobaczyć je
a twoje sumienie nie opiera się.
Ja Tobie to mówię, z własnego doświadczenia,
Tam nie ma nic fajnego do obejrzenia.
Jeśli jednak chcesz zobaczyć, nie zabronię wchodzić,
Lecz to może tylko Tobie zaszkodzić.
Uzależnisz się, chociaż tego nie poczujesz,
przez to kawał życia sobie zmarnujesz.
Więc Ci dobrze radzę, lepiej słuchaj mnie
I od dzisiaj pornografii mów głośno „NIE!!!”
uczeń gimnazjum wiejskiego
Prawda o współżyciu seksualnym
ON
SEKS to nie
kontakt dwóch ciał
ON
A
Prawda o współżyciu seksualnym
ON
ON
A
SEKS to wyraz miłości
dwóch OSÓB
CZĘSTY ROZWÓJ MIŁOŚCI W ZWIĄZKU:
1. Silne
uczucia
2. Seks
3. PROBLEMy
Dlaczego uczucia + seks to zła recepta
na rozwój miłości:
W MIŁOŚCI WAŻNY JEST
WYBÓR WŁAŚCIWEJ OSOBY
IM BARDZIEJ WYBÓR JEST TRZEŹWY
TYM LEPIEJ
Dlaczego uczucia + seks to zła recepta
na rozwój miłości:
SEKS DAJE POCZUCIE BLISKOŚCI
I
SILNEJ WIĘZI
ALE ZAKŁÓCA TRZEŹWY WYBÓR
Wiedza, że żadna metoda nie daje 100% pewności,
że po współżyciu seksualnym nie dojdzie
do nieplanowanej ciąży.
60%
49%
40%
Archipelag
20%
Kontrolna
12% 12%
15%
0%
pretest
Gimnazjum
posttest
F1,1275 = 146,7; p<0,001
Wiedza, że żadna metoda nie daje 100% pewności,
że po współżyciu seksualnym nie dojdzie
do zakażenia wirusem HIV.
60%
51%
40%
20%
Archipelag
18% 17%
20%
Kontrolna
0%
pretest
Gimnazjum
posttest
F1,1275 = 106,6; p<0,001
Skuteczność prezerwatyw w ochronie przed
zakażeniami przenoszonymi drogą płciową
wirus HIV -
80% skuteczności
wirus HPV -
70% skuteczności
chlamydioza -
60% skuteczności
kiła opryszczka typ 2 -
ograniczona skuteczność
ograniczona skuteczność
rzęsistkowica -
ograniczona skuteczność
rzeżączka -
90% skuteczności
Weller, S, Davis, K. (2004). Condom effectiveness in reducing heterosexual HIV
transmission. The Cochrane Library, Issue 3, 2004. Chichester, UK.
McKay, A. (2007). The effectiveness of latex condoms for prevention of STI/HIV. The
Canadian Journal of Human Sexuality, vol 16 (1-2)
dr Szymon Grzelak, Wiceprezes Zarządu Fundacji:
[email protected]
www.homohomini.org
www.archipelagskarbow.eu