Co to jest jaskra? Co prowadzi do rozwoju jaskry? Czy jestem w

Opracował dr n. med. Jacek Bil
Co to jest jaskra?
To grupa chorób oczu prowadząca do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia siatkówki i nerwu
wzrokowego, co skutkuje pogorszeniem lub utratą wzroku. Wyróżnia się jaskrę otwartego kąta
przesączania (najpowszechniejszy typ) oraz jaskrę zamkniętego kąta. W tej pierwszej postaci
utrudnienie odpływu cieczy wodnistej wynika z zamykania się otworków beleczkowania, co zbliżone jest
do sytuacji zapychania się kratki ściekowej. Z kolei w drugiej postaci zachodzi sytuacji, w której przednia
komora oka bywa mniejsza niż przeciętnie, a tym samym zetknięcie się tęczówki (lub jej zrostów)
z rogówką powodują utrudnienie dostępu do drożnego beleczkowania, co także prowadzi do
zablokowania odpływu cieczy wodnistej.
Co prowadzi do rozwoju jaskry?
Jedną z głównych przyczyn jaskry jest wysokie ciśnienie panujące w gałce ocznej (tzw. ciśnienie
wewnątrzgałkowe) spowodowane przez zwiększenie ilości cieczy wodnistej – naturalnego, odżywczego
płynu wytwarzanego przez oczy, istotnego dla prawidłowego ich funkcjonowania. Zablokowanie odpływu
cieczy wodnistej powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego i uszkodzenie nerwu wzroku,
stanowiącego „drogę komunikacji” pomiędzy mózgiem, a oczami.
Czy jestem w grupie ryzyka?
Grupę najwyższego ryzyka rozwoju jaskry stanowią osoby po 40. roku życia, z nadciśnieniem tętniczym,
mające znaczny stopień wady wzroku (krótko- lub dalekowzroczność) oraz pozytywny wywiad rodzinny
w kierunku jaskry (szczególnie rodzice, rodzeństwo).
Czym może objawiać się jaskra?
Niestety w dużej części przypadków jaskra rozwija się bezobjawowo, aż do momentu pojawienia się
zaburzeń widzenia. Niemniej wśród innych objawów można wymienić:
+ bóle głowy
+ światłowstręt
+ widzenie tęczowych kół, lub mroczków przy
+ częste łzawienie oczu
patrzeniu na źródło światła
+ trudności w adaptacji wzroku do ciemności
+ zamglone widzenie (tzw. efekt brudnych
szyb w samochodzie)
2
Przedni odcinek oka.
5
Prawidłowy kąt przesączania 1 położony między
tęczówką 2 i rogówką 3. Żółte strzałki wskazują
drogę cieczy wodnistej od miejsca jej wytworzenia
w ciele rzęskowym 4, przez źrenicę 5, do otworków
beleczkowania 6 w szczycie kąta. Tęczówka opiera
się na soczewce 7.
7
3
1
6
4
Jak objawiają się zaburzenia widzenia w jaskrze?
W Twoim oku na początku dochodzi do uszkodzenia włókien nerwowych odpowiedzialnych za widzenie
obwodowe, tym samym w pierwszej kolejności możesz gorzej postrzegać to, co znajduje się na obrzeżach
pola widzenia. W zaawansowanym stadium jaskry występuje tak znaczne zawężania pole widzenia, że
obraz widzi się jak „przez dziurkę od klucza” (tzw. widzenie lunetowe). W miarę dalszego postępu choroby
może dojść do całkowitej ślepoty.
Czy jaskrę można leczyć? Jeśli tak - to jak?
Współcześnie jaskrę leczyć można farmakologicznie, laserowo i chirurgicznie. Krople do oczu obniżające
ciśnienie wewnątrzgałkowe są popularnym i zwykle podstawowym rodzajem leczenia. U większości
pacjentów nie występują działania niepożądane, czasem może wystąpić pieczenie, czy zaczerwienienie
oka. Należy o tym poinformować swojego lekarza, który zamieni lek na inny. Najpopularniejsze wśród
substancji aktywnych stosowanych w kroplach na jaskrę są: timolol, dorzolamid i latanoprost. Każda z nich
obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe w innym mechanizmie działania. Wybór sposobu terapii, po
rozważeniu wszystkich ewentualnych przeciwskazań, należy do lekarza.
Najpopularniejszym postępowaniem laseroterapii jest trabekuloplastyka. Jest to małoinwazyjny zabieg,
w którym lekarz, przy pomocy lasera poszerza otworki beleczkowania, co ułatwia odpływ cieczy
wodnistej. Często, pomimo zastosowania trabekuloplastyki, należy również kontynuować leczenie
farmakologiczne, a czasem konieczny jest ponowny zabieg.
Z kolei najpopularniejszym konwencjonalnym zabiegiem chirurgicznym jest trabekulektomia. Stosuje się
ją, gdy leczenie farmakologiczne lub laseroterapia zawodzą. W miejscowym znieczuleniu lekarz wycina
fragment tkanki w celu wytworzenia nowego kanału dla odpływu cieczy wodnistej. Warto wiedzieć, że
z uwagi na ryzyko zakażenia przez kilka tygodni należy stosować dodatkowo specjalne krople.
Operacyjne leczenie jaskry jest ostatecznością. Lekarz najczęściej zaczyna terapię od podania kropli
obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe.
W jaki sposób właściwie stosować krople do oczu?
W trakcie aplikacji kropli do oczu należy przestrzegać kilku zasad:
+
W pozycji siedzącej należy odchylić głowę do tyłu i odciągnąć dolną powiekę po stronie skroniowej,
tworząc rodzaj „kieszonki”. Następnie należy zaaplikować porcję leku.
+
Po podaniu kropli do jednego oka należy zamknąć powiekę na 1–2 minuty. Czas ten umożliwia
przeniknięcie leku przez powierzchnię oka do jego wnętrza. Przed zamknięciem oka należy unikać
mrugania, gdyż powoduje to przedostawanie się leku do położonych w pobliżu kanalików łzowych,
i dalej do nosa i gardła.
+
W przypadku stosowania leków z grupy beta-blokerów (np. timolol) rekomenduje się dodatkowo
uciśnięcie palcem dróg łzowych. Jest to związane z faktem, że leki te, przenikając do nosa i gardła,
mogą wywołać niepożądane objawy ze strony układu oddechowego czy też układu sercowonaczyniowego (np. skurcz oskrzeli, zaburzenia rytmu serca).
+
Przy stosowaniu dwóch leków o tej samej porze, niezbędne jest zrobienie 5–10 minutowej przerwy
przed zastosowaniem następnych kropli.
Piśmiennictwo: 1. Niżankowska MH. Okulistyka – podstawy kliniczne. PZWL. Warszawa 2007. 2. Leahy KE, White AJ.
Selective laser trabeculoplasty: current perspectives. Clin Ophthalmol. 2015 May 11;9:833-841. 3. Shaarawy T.
Glaucoma surgery: taking the sub-conjunctival route. Middle East Afr J Ophthalmol. 2015 Jan-Mar;22(1):53-8. doi:
10.4103/0974-9233.148349. 4. Marquis RE, Whitson JT. Management of glaucoma: focus on pharmacological
therapy. Drugs Aging. 2005;22(1):1-21.
PO/DZL/15/0003