Drewno i łyko wtórne drzew liściastych na przykładach dębu, brzozy

Drewno i łyko wtórne drzew liściastych
na przykładach dębu, brzozy, wierzby i lipy
Typy morfologiczne drewna
Przekrój poprzeczny przez drewno wtórne dębu - Quercus sp. (bukowate - Fagaceae). Jest to
przykład drewna typu pierścieniowo-naczyniowego. Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są
czerwone, celulozowe zielone.
Zwróć szczególną uwagę na sposób ułożenia naczyń w drewnie późnym oraz szerokość promieni drzewnych.
Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Klamrą po lewej stronie rysunku zaznacz
roczny przyrost drewna wtórnego. Zauważ, że naczynia drewna późnego ułożone są w promieniowo
zorientowanych smugach.
Drewno typu pierścieniowo-naczyniowego
granica rocznego przyrostu
promień drzewny wielorzędowy
promień drzewny 1-rzędowy
człon naczyniowy drewna późnego
miękisz apotrachealny
włókna drzewne i cewki włókniste
człon naczyniowy drewna wczesnego
miękisz wokółnaczyniowy (paratrachealny)
wcistki
granica rocznego przyrostu
Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie
45
Przekrój podłużny, promieniowy przez drewno wtórne dębu - Quercus sp. Preparat barwiony:
ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone.
Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Klamrą z lewej strony rysunku zaznacz
promień drzewny.
płyta perforacyjna prosta
miękisz drzewny
człon naczyniowy
promień drzewny
jednakokomórkowy
komórka miękiszowa promienia (”leżąca”)
jamka półprosta w polu krzyżowym
włókna drzewne
jamka lejkowata
cewki
Przekrój podłużny, styczny przez drewno wtórne dębu - Quercus sp. Preparat barwiony: ściany
zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone.
Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
człon
naczyniowy
promień wielorzędowy
miękisz drzewny
ściana członu naczynia
wcistki
promień 1-rzędowy
wcistka
komórka
miękiszowa
włókna/cewki
Przekrój podłużny
naczynia z wcistkami
Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie
46
Elementy strukturalne w zmacerowanym drewnie dębu.
Zidentyfikuj i porównaj człony naczyniowe drewna wczesnego i późnego.
Narysuj człon naczyniowy drewna wczesnego.
Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.
człon naczyniowy drewna wczesnego
człon naczyniowy drewna późnego
płyta perforacyjna prosta
jamki półproste
w polach krzyżowych
jamki lejkowate
T
Typy morfologiczne drewna
Przekrój poprzeczny przez drewno wtórne brzozy brodawkowatej - Betula pendula
(brzozowate - Betulaceae). Jest to przykład drewna rozpierzchło-naczyniowego. Preparat
barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone.
Połącz objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zwróć uwagę na ułożenie naczyń:
pojedynczo lub po kilka, w grupach promieniowych. Uwaga! Miękisz drzewny zaznaczono małymi
elipsami, włókna drzewne zajmują puste miejsca.
Drewno typu rozpierzchłonaczyniowego
perforacja drabinkowa
widoczna w świetle naczynia
granica słoja
człon naczyniowy drewna późnego
miękisz drzewny
promień drzewny
(od 1 do 4-rzędowy)
włókna drzewne
człon naczyniowy drewna wczesnego
Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie
47
Przekróje podłużne: promieniowy i styczny przez drewno brzozy brodawkowatej - Betula pendula
(brzozowate - Betulaceae). Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone.
Narysuj fragment przekroju promieniowego. Połącz elementy rysunków z właściwymi objaśnieniami.
promień drzewny
jednakokomórkowy
człon naczyniowy
płyta perforacyjna drabinkowa
jamka lejkowata
komórka miękiszowa
promienia leżąca
jamka prosta
jamka półprosta
w polu krzyżowym
włókno drzewne
promień drzewny
człon naczyniowy
jamka lejkowate
perforacja drabinkowa
włókno drzewne
komórka miękiszu
drzewnego
jamka prosta
Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie
48
Promień drzewny u drzew liściastych
Promień drzewny jednakokomórkowy na przekroju promieniowym przez drewno dębu - Quercus
sp. i brzozy brodawkowatej Betula pendula.
Promień drzewny różnokomórkowy na przekroju promieniowym przez drewno wierzby - Salix sp.
Preparat barwiony: ściany zdrewniałe są czerwone, celulozowe zielone.
Zaobserwuj komórki miękiszowe promienia: stojące, leżące, izolowane i kontaktowe oraz jamki
człon naczyniowy
miękisz drzewny
(podłużny)
włókno drzewne
komórka kontaktowa
komórka izolowana
komórka stojąca
komórka leżąca
promień drzewny różnokomórkowy
(zawiera komórki leżące i stojące)
jamka prosta
jamka półprosta
w polu krzyżowym
jamka lejkowata
1. Czym w swej budowie różni się promień jednakokomórkowy od różnokomórkowego w drewnie drzew
liściastych?
2. Według jakich kryteriów wyróżniamy komórki stojące i leżące oraz izolowane i kontaktowe w promieniu?
3. Porównaj budowę promienia drzewnego u drzew iglastych i liściastych.
Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie
49
Łyko wtórne drzew liściastych
Przekrój poprzeczny przez łyko wtórne lipy - Tilia sp. (lipowate - Tiliaceae). Preparat barwiony:
ściany zdrewniałe są czerwone, ściany celulozowe zielone.
Zidentyfikuj na preparacie elementy strukturalne łyka wtórnego wymienione na rys. A.
Rysunki B i C są kolejnymi powiększeniami zaznaczonego na rys. A fragmentu.
Obserwacje łyka na dużym powiększeniu prowadź w sąsiedztwie kambium.
Wprowadź brakujące objaśnienia do rys. C.
A
sektor dylatujący (rozszerzający się)
sektor niedylatujący (nierozszerzający się)
peryderma
kora pierwotna
promień łykowy dylatujący
promień łykowy niedylatujący
łyko wtórne
pokład włókien łykowych
pokład rurek sitowych
i komórek miękiszowych
kambium
drewno wtórne
B
C
komórka
miękiszu łykowego
człon rurki
sitowej
1
komórka
towarzysząca
2
C
włókno
łykowe
wtórny
floem
komórka
miękiszu łykowego
(z widocznymi jamkami prostymi)
Komórka miękiszowa promienia łykowego zawierająca:
1-
kambium
wtórny
ksylem
2-
promień
łykodrzewny
Na czym polega różnica między sektorem rozszerzającym się i nierozszerzającym łyka wtórnego?
Jaki jest sens tworzenia przez roślinę sektorów dylatujących w łyku wtórnym?
Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie
50
Przekrój poprzeczny przez łyko wtórne dębu - Quercus sp. (bukowate - Fagaceae)
Porównaj budowę łyka u dębu i lipy. Napisz w czym przejawiają się różnice?
&
Literatura podstawowa:
Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.
Braune W., Leman A., Taubert H. - Praktikum z anatomii roślin. 1975. PWN, Warszawa.
Tomanek J., Witkowska-Żuk L. - Botanika leśna. 2008. PWRiL, Warszawa.
Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika. Tom 1: Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. PWN, Warszawa.
Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.
Kokociński W. - Anatomia drewna. Poznań 2002. Nakładem autora.
Literatura uzupełniająca:
Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN, Warszawa.
Esau K. - Anatomia roślin. 1973. PWRiL, Warszawa.
Malinowski E. - Anatomia roślin. 1981. PWN, Warszawa.
Zimmermann M.H., Brown C.L. - Drzewa, struktura i funkcje. 1981. PWN, Warszawa.
Materiały do ćwiczeń z botaniki leśnej opracowane przez zespół pracowników Samodzielnego Zakładu Botaniki Leśnej, SGGW w Warszawie
51