Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napiecia w budynkach demo

WYMAGANIA TECHNICZNE
DLA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH
NISKIEGO NAPIĘCIA
W BUDYNKACH
WYMAGANIA TECHNICZNE
DLA INSTALACJI
ELEKTRYCZNYCH
NISKIEGO NAPIĘCIA
W BUDYNKACH
mgr inż. Andrzej Boczkowski
Wydawnictwo
Warszawa 2008
Recenzenci:
mgr inż. Julian Wiatr – Wojskowe Biuro Studiów Projektów Budowlanych i Lotniskowych
w Warszawie
inż. Jarosław Klukojć – ENEA Operator Sp. z o.o., Rejon Energetyczny Września
Kierownik projektu
Michał Grodzki
Redakcja techniczna
Agencja Reklamowa Medium
Korekta
Monika Mucha
Wszelkie prawa zastrzeżone
© Copyright by Dom Wydawniczy MEDIUM
© Copyright by Andrzej Boczkowski
ISBN 978-83-926815-0-2
Wydawca i rozpowszechnianie
Dom Wydawniczy MEDIUM
04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18
Sprzedaż: Księgarnia wysyłkowa
www.ksiegarniatechniczna.com.pl
Skład i łamanie
Agencja Reklamowa Medium
www.agencjamedium.pl
Warszawa 2008, Wydanie I
Książka wydana pod patronatem miesięcznika „elektro.info”
SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
1.
Układy sieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.
Połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe (miejscowe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
3.
Uziomy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4.
Zasady ochrony przeciwporażeniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4.1. Rodzaje ochron przeciwporażeniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.1. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.2. Ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona przy uszkodzeniu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.3. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.4. Ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona przy uszkodzeniu)
przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Warunki stosowania urządzeń elektrycznych, w tym opraw oświetleniowych o określonych klasach
ochronności, zapewniające ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Urządzenia ochronne różnicowoprądowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4. Instalacje elektryczne w warunkach zwiększonego zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym. . . . . . . . . . .
4.4.1. Pomieszczenia wyposażone w wannę lub/i basen natryskowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.2. Baseny pływackie i inne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.3. Tereny budowy i rozbiórki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.4. Gospodarstwa rolnicze i ogrodnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.5. Przestrzenie ograniczone powierzchniami przewodzącymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.6. Urządzenia przetwarzania danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.7. Kempingi i pojazdy wypoczynkowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.8. Pomieszczenia i kabiny zawierające ogrzewacze sauny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.9. Instalacje oświetleniowe o bardzo niskim napięciu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.10. Instalacje oświetlenia zewnętrznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.11. Wystawy, pokazy i stoiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.
23
24
24
25
26
33
33
38
38
41
44
50
51
51
52
54
55
56
57
Zasady ochrony przed prądem przetężeniowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
5.5.
5.6.
5.7.
Zabezpieczenia przeciążeniowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zabezpieczenia zwarciowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zabezpieczenia przeciążeniowo-zwarciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zabezpieczenia przewodów fazowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zabezpieczenie przewodu neutralnego N w układzie sieci TT i TN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozłączanie i załączanie przewodu neutralnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Selektywność (wybiórczość) zabezpieczeń. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.7.1. Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu bezpieczników topikowych . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.7.2. Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu bezpiecznika topikowego z wyłącznikiem
nadprądowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.7.3. Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu dwóch wyłączników nadprądowych . . . . . . . . . .
59
60
61
62
62
62
62
62
64
67
5
6.
7.
Zasady ochrony przeciwprzepięciowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Zasady ochrony przed skutkami doziemień w sieciach wysokiego napięcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
7.1. Stacja transformatorowa z bardzo dobrze uziemionymi częściami przewodzącymi dostępnymi . . . . . . . . . . . . . 77
7.2. Systemy uziemień w sieci niskiego napięcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
8.
Zasady ochrony przed skutkami oddziaływania cieplnego wywołanego przez instalacje
i urządzenia elektryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
8.1. Ochrona przeciwpożarowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
8.2. Ochrona przed poparzeniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
8.3. Ochrona przed przegrzaniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
9.
Systemy i rozwiązania instalacji elektrycznych w budynkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
9.1.
9.2.
9.3.
9.4.
9.5.
9.6.
Systemy instalacji elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prowadzenie instalacji elektrycznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przyłączanie urządzeń elektrycznych do instalacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Połączenia przewodów elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oznaczanie żył kabli i przewodów kolorami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Instalacje elektryczne prowadzone w podłożu i na podłożu palnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.6.1. Prowadzenie instalacji elektrycznych wewnątrz ścian i przegród budowlanych w przestrzeni
pomiędzy płytami okładzinowymi, a także w przestrzeni pomiędzy stropem a sufitem podwieszanym
(sprzęt i osprzęt instalacyjny w wykonaniu podtynkowym) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.6.2. Prowadzenie instalacji elektrycznych po wierzchu ścian i przegród budowlanych (sprzęt i osprzęt
instalacyjny w wykonaniu natynkowym, obudowany z każdej strony) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.6.3. Prowadzenie instalacji elektrycznych w meblach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.7. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.8. Oświetlenie awaryjne zapasowe i ewakuacyjne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85
86
86
87
88
89
89
90
91
91
93
10. Instalacje elektryczne w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
10.1.
10.2
10.3.
10.4.
10.5.
10.6.
10.7.
10.8.
10.9.
Przyłączanie instalacji elektrycznej do sieci elektroenergetycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przewody i sposoby ich prowadzenia w wewnętrznych liniach zasilających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Instalacje zasilające odbiory administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Obwody odbiorcze instalacji elektrycznych w mieszkaniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Instalacje telekomunikacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ochrona przeciwporażeniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zasady wyznaczania mocy zapotrzebowanej dla mieszkań i budynków mieszkalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kompensacja mocy biernej indukcyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Modernizacja instalacji elektrycznych w budynku mieszkalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
95
96
98
98
100
100
101
102
108
11. Użytkowanie instalacji elektrycznych i piorunochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
11.1. Pomiar ciągłości przewodów ochronnych, w tym głównych i dodatkowych (miejscowych)
połączeń wyrównawczych oraz pomiar rezystancji przewodów ochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2. Pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.3. Pomiary rezystancji izolacji w poszczególnych rodzajach obwodów oraz w kablach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.3.1. Pomiary rezystancji izolacji kabli o napięciu do 1 kV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.3.2. Badanie oddzielenia od siebie obwodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.4. Pomiar rezystancji izolacji podłóg i ścian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.5. Pomiar rezystancji uziomu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.6. Sprawdzenie skuteczności ochrony przed dotykiem pośrednim (ochrony przy uszkodzeniu)
przez samoczynne wyłączenie zasilania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.6.1. Układ sieci TN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.6.2. Układ sieci TT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.6.3. Układ sieci IT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
110
112
112
113
114
115
115
116
116
118
118
11.7. Sprawdzanie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.8. Wzory protokółów z przeprowadzonych badań instalacji elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.8.1. Protokół badań odbiorczych instalacji elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.8.2. Tablica I. Badania odbiorcze, oględziny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.8.3. Tablica II. Badania odbiorcze, pomiary i próby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.8.4. Wzory protokółów z pomiarów w instalacjach elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.9. Badania techniczne i pomiary kontrolne urządzenia piorunochronnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
119
121
121
122
123
124
128
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Dodatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Dodatek 1. – Silniki elektryczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Dodatek 2. – Zespoły prądotwórcze oraz zasilacze UPS w układach zasilania awaryjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Dodatek 3. – Ochrona odgromowa budynków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
7
mgr inż. Andrzej Boczkowski – absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej. Pracę zawodową rozpoczął w 1956 r. w Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego w Warszawie. Następnie, począwszy od
1958 r., pracował w jednostkach Organizacji „Elektromontaż”, to jest w Przedsiębiorstwie „Elektromontaż” i w Zjednoczeniu „Elektromontaż” w Warszawie,
w Przedsiębiorstwie „Elektromontaż-Export” na budowie zagranicznej, a od
1986 r. do 2001 r. w Centralnym Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Instalacji i Urządzeń Elektrycznych w Budownictwie „Elektromontaż” w Warszawie,
gdzie od 1997 r. pełnił funkcję Dyrektora Ośrodka. Posiada uprawnienia budowlane do sporządzania projektów oraz kierowania robotami budowlanymi
w zakresie instalacji i urządzeń elektrycznych, ukończył I stopień specjalizacji zawodowej inżyniera w dziedzinie elektrotechniki na kierunku Instalacje
i Urządzenia Elektryczne, jest rzeczoznawcą SEP w specjalności Instalacje
i Urządzenia Elektryczne. Jako członek Komitetu Technicznego nr 55 ds. instalacji elektrycznych i ochrony odgromowej obiektów budowlanych Polskiego
Komitetu Normalizacyjnego bierze udział w opracowaniu Polskich Norm dotyczących instalacji elektrycznych i instalacji piorunochronnych w obiektach
budowlanych.
Współautor opracowań: „Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”, „Warunki techniczne użytkowania budynków
mieszkalnych” oraz „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych”. Współtwórca dwóch patentów. Laureat nagród Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów
Budowlanych, Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Ministra
Spraw Wewnętrznych i Administracji. Autor i współautor osiemnastu książek
technicznych, ponad stu trzydziestu artykułów w prasie technicznej, opracowań publikowanych na stronie internetowej Stowarzyszenia Elektryków Polskich (www.sep.com.pl) „Opracowania” i na stronie internetowej Wydawnictwa
Wiedza i Praktyka (www.instalator.info.pl) „Instalacje elektryczne” oraz licznych
referatów i wystąpień na Konferencjach Naukowo-Technicznych, Sympozjach,
Seminariach oraz kursach szkoleniowych.
Czynny działacz Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Przewodniczący
Centralnego Kolegium Sekcji Instalacji i Urządzeń Elektrycznych SEP, członek Polskiego Komitetu Ochrony Odgromowej SEP, członek Centralnej Komisji Norm i Przepisów Elektrycznych SEP oraz członek Komisji Kwalifikacyjnej
dla osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych.
Za działalność zawodową i stowarzyszeniową odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz
szeregiem odznak stowarzyszeniowych i resortowych.
Wstęp
Od instalacji elektrycznych wymaga się by były funkcjonalne, trwałe, estetyczne oraz bezpieczne w użytkowaniu.
Bezpieczeństwo użytkowania instalacji elektrycznych niskiego napięcia sprowadza się do zapewnienia ochrony przed następującymi podstawowymi zagrożeniami:
– porażeniem prądem elektrycznym,
– prądami przeciążeniowymi i zwarciowymi,
– przepięciami łączeniowymi i pochodzącymi od wyładowań atmosferycznych,
– skutkami cieplnymi.
Skuteczność ochrony przed wyżej wymienionymi zagrożeniami zależy od zastosowanych w instalacjach elektrycznych rozwiązań oraz środków technicznych. Miarą skuteczności tej ochrony
jest liczba śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym oraz liczba pożarów, będących
następstwem wad lub nieprawidłowej eksploatacji instalacji elektrycznych.
Z przeprowadzonych analiz wynika, że liczba śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym w ciągu roku, przypadająca na jeden milion mieszkańców w Polsce zmniejszyła się z 9,5
w latach 1980÷1985 do 4,2 w latach 2000÷2006 z tendencją dalszego zmniejszania się w następnych latach. Jednak nadal liczba śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym jest w Polsce 2÷3-krotnie większa niż w krajach Zachodniej Europy. Liczba śmiertelnych wypadków poza
statystycznym miejscem pracy, spowodowanych porażeniem prądem elektrycznym, w stosunku
do ogółu śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym wynosi w Polsce około 90%.
Wynika z tego, że niebezpieczeństwo śmiertelnych porażeń prądem elektrycznym występuje
przede wszystkim w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach rolniczych
i ogrodniczych.
Nadal najwięcej wypadków odnotowuje się na wsi, prawie dwukrotnie większy wskaźnik śmiertelnych wypadków w stosunku do wypadków w mieście. Równie częste są przypadki powstania
pożarów spowodowanych niesprawną instalacją elektryczną. Ich procentowy udział w ogólnej
liczbie pożarów w budynkach, według danych za 2006 rok, jest na poziomie 12%.
Zasadniczy wpływ na dużą liczbę śmiertelnych porażeń prądem elektrycznym oraz pożarów
w Polsce ma na ogół zły stan techniczny instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych, w tym
w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych,
a także stosowanie niedoskonałych i niewystarczających środków ochrony przed zagrożeniami
w tych instalacjach, a mianowicie:
– powszechne stosowanie układu sieci TN-C w instalacjach elektrycznych z przewodami o
małych przekrojach (1,5÷10 mm2) przeważnie aluminiowymi, zwiększającymi możliwość
uszkodzeń mechanicznych i przerw, szczególnie w przewodach ochronno-neutralnych
PEN występujących w tym układzie sieci. Stąd wynikające często przypadki pojawiania się
na obudowach metalowych odbiorników napięć dotykowych wyższych od dopuszczalnych
długotrwale. Również pojawianie się na przewodzie PEN napięcia niekorzystnego dla użytkowanych odbiorników, wywołanego przepływem przez ten przewód prądu wyrównawczego, spowodowanego zaistnieniem asymetrii prądowej w instalacji,
– stosowanie układu sieci TT, nie zawsze gwarantującego skuteczność ochrony przeciwporażeniowej, głównie z uwagi na dość często występujące trudności w zapewnieniu wymaganych rezystancji uziemień oraz przypadki przerw w przewodach uziemiających,
9
Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach
– niestosowanie połączeń wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), a także bardzo często połączeń wyrównawczych głównych,
– niestosowanie ochrony przed dotykiem pośrednim (ochrony przy uszkodzeniu) w pomieszczeniach o podłodze źle przewodzącej, przeznaczonych na stały pobyt ludzi, pomimo występowania w tych pomieszczeniach metalowych uziemionych rur i grzejników centralnego
ogrzewania oraz metalowych rur wodociągowych i gazowych,
– niestosowanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych,
– niestosowanie ograniczników przepięć,
– w rozwiązaniach instalacji elektrycznych prowadzenie przewodów w sposób wykluczający ich wymienialność,
– stosowanie zbyt małej liczby obwodów odbiorczych oraz gniazd wtyczkowych i wypustów oświetleniowych.
W Polsce, w miastach i na wsi, istnieje ponad 11 milionów mieszkań oraz ponad 2 miliony gospodarstw rolniczych i ogrodniczych.
Instalacje elektryczne w tych obiektach, z wyjątkiem budowanych w ostatnich latach, nie
odpowiadają wymaganiom „Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
[DzU Nr 75/2002, poz. 690; DzU Nr 109/2004, poz. 1156] oraz wymaganiom normy PN-IEC 60364
„Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych”. Są to instalacje elektryczne nie w pełni sprawne, będące źródłem wyżej wymienionych zagrożeń.
Istnieje w związku z tym konieczność modernizacji instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych, w tym szczególnie w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych.
W instalacjach modernizowanych i przebudowywanych lub nowo budowanych należy zapewnić konieczność realizacji nowych, preferowanych rozwiązań, które są objęte wymaganiami „Warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” oraz wymaganiami
Polskich Norm, powołanych w tych Warunkach Technicznych, w tym przede wszystkim wymaganiami normy PN-IEC 60364 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych”.
Pozostałe normy oraz opracowania techniczne można stosować w projektowaniu i budowie,
zgodnie z ustawą Prawo budowlane, jako zasady wiedzy technicznej [DzU Nr 156/2006, poz. 1118
z późniejszymi zmianami]. Do tych norm i opracowań należą między innymi:
– Normy wydane przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich, a w tym:
• N SEP-E-001 Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przeciwporażeniowa.
• N SEP-E-002 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne
w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania.
• N SEP-E-003 Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. Linie
prądu przemiennego z przewodami pełnoizolowanymi oraz z przewodami niepełnoizolowanymi.
• N SEP-E-004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa.
– Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych wydane przez Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa ul. Filtrowa 1, a w tym:
• Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych. Część D: Roboty Instalacyjne. Zeszyt 1. Wydanie II. Instalacje elektryczne i piorunochronne w budynkach
mieszkalnych.
• Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych. Część D: Roboty Instalacyjne. Zeszyt 2. Instalacje elektryczne i piorunochronne w budynkach użyteczności
publicznej.
Przytoczone wyżej przepisy techniczne, normy oraz opracowania wymagają, aby w modernizowanych i przebudowywanych lub nowo budowanych instalacjach elektrycznych niskiego
napięcia w budynkach były stosowane rozwiązania i środki techniczne przedstawione w poniższej publikacji.
10
1. Układy sieci
Norma PN/E-05009, a następnie PN-IEC 60364 wprowadziła pojęcie układów sieci. Schematy
układów sieci przedstawiono na rysunku 1.
a) układ sieci TN-C
d) układ sieci TT
L1
L2
L3
N
L1
L2
L3
PEN
FE
FE
PE
odbiornik
Dostępne części przewodzące
Dostępne części przewodzące
b) układ sieci TN-S
e) układ sieci IT
L1
L2
L3
N
PE
L1
L2
L3
Z
FE
FE
PE
Dostępne części przewodzące
Dostępne części przewodzące
c) układ sieci TN-C-S
PEN
L1
L2
L3
N
PE
FE
Dostępne części przewodzące
Rys. 1. Schematy stosowanych układów sieci TN (TN-C; TN-S; TN-C-S), TT oraz IT
Oznaczenia: L1; L2; L3 – przewody fazowe prądu przemiennego; N – przewód neutralny;
PE – przewód ochronny lub uziemienia ochronnego; PEN – przewód ochronno-neutralny;
FE – przewód uziemienia funkcjonalnego; Z – impedancja
11
Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach
Przedstawione na rysunku 1 układy sieci zasilających można podzielić na trzy typy:
– TN (charakteryzuje się tym, że punkt neutralny transformatora jest bezpośrednio uziemiony):
• TN-C – układ 4-przewodowy (trzy przewody fazowe L1, L2 i L3 oraz przewód ochronno-neutralny PEN). Ochrona przeciwporażeniowa jest realizowana przez połączenie wszystkich dostępnych części przewodzących instalacji z przewodem PEN,
• TN-S – układ 5-przewodowy (trzy przewody fazowe L1, L2 i L3 oraz przewód ochronny PE i neutralny N). Ochrona przeciwporażeniowa jest realizowana przez połączenie
wszystkich dostępnych części przewodzących instalacji z przewodem PE,
• TN-C-S – jest połączeniem układów TN-C i TN-S. Punkt rozdziału funkcji przewodu na
PE i N następuje w złączu lub rozdzielnicy głównej budynku,
– TT – układ sieci 4-przewodowy (L1, L2, L3 i N), w którym punkt neutralny transformatora
jest bezpośrednio uziemiony. Ochronę przeciwporażeniową realizuje się przez uziemienie
dostępnych części przewodzących,
– IT – układ 3- lub 4-przewodowy, punkt neutralny transformatora jest izolowany lub uziemiony
przez dużą impedancję. Ochronę przeciwporażeniową realizuje się przez uziemienie dostępnych części przewodzących.
Układem preferowanym w sieciach zasilających niskiego napięcia jest układ TN-C. Układy
TN-C-S oraz TN-S stosowane są powszechnie w instalacjach odbiorczych.
Dotychczas w naszym kraju najczęściej stosowany był układ sieci TN-C. W układzie tym występuje przewód ochronno-neutralny PEN.
Zgodnie z postanowieniami normy w instalacjach elektrycznych ułożonych na stałe,
przewód ochronno-neutralny PEN powinien mieć przekrój żyły nie mniejszy niż 10 mm2 Cu
lub 16 mm2 Al.
W związku z niewłaściwą relacją pomiędzy przekrojami przewodu PEN i przewodów fazowych L, w odniesieniu do instalacji elektrycznej w budynkach (przekrój przewodu PEN w większości przypadków może kilkakrotnie przewyższać przekroje przewodów fazowych L) oraz dążeniem
do poprawy stanu bezpieczeństwa przeciwporażeniowego użytkowników, koniecznością staje się
stosowanie układu sieci TN-S lub TN-C-S*).
Układy te zapewniają rozdzielenie funkcji przewodu ochronno-neutralnego PEN na przewód
ochronny PE i neutralny N oraz likwidują szereg niepożądanych zjawisk, takich jak:
– pojawienie się napięcia fazowego na obudowach metalowych odbiorników, wywołane przerwą ciągłości przewodu PEN,
– pojawienie się na przewodzie PEN napięcia niekorzystnego dla użytkowanych odbiorników,
wywołanego przepływem przez ten przewód prądu wyrównawczego, spowodowanego zaistnieniem asymetrii prądowej w instalacji.
Rozdzielenie funkcji przewodu ochronno-neutralnego PEN na przewód ochronny PE i neutralny N, w przypadku układu sieci TN-C-S, powinno następować w złączu lub w rozdzielnicy głównej budynku, a punkt rozdziału powinien być uziemiony**). Zapewnia to utrzymanie potencjału ziemi na przewodzie ochronnym PE przyłączonym do części przewodzących dostępnych urządzeń
elektrycznych w normalnych warunkach pracy instalacji elektrycznej.
Wielokrotne uziemianie przewodu ochronnego PE i ochronno-neutralnego PEN w układzie sieci TN, w którym stosowane jest samoczynne wyłączenie zasilania, jako ochrona przed dotykiem
pośrednim (ochrona przy uszkodzeniu), powoduje:
– obniżenie napięcia na nieuszkodzonym przewodzie ochronnym PE lub ochronno-neutralnym PEN połączonym z miejscem zwarcia,
*)
**)
Przewód PE należy przyłączyć do Głównej Szyny Uziemiającej (GSU) w budynku, którą należy uziemić. W przypadku układu sieci TN-C-S należy uziemić punkt rozdziału przewodów PEN na przewód N oraz PE. Wymagana rezystancja uziemienia RB ≤ 30 Ω.
W tym przypadku przyłącze do sieci elektroenergetycznej wykonane jest w układzie zasilania TN-C, natomiast instalacja w układzie TN-S.
12
Układy sieci
– utworzenie drogi zastępczej prądu zwarciowego w przypadku przerwania przewodu ochronnego PE lub ochronno-neutralnego PEN,
– obniżenie napięcia na przewodzie ochronnym PE lub ochronno-neutralnym PEN, który został przerwany (odłączony od punktu neutralnego sieci) i który jest jednocześnie połączony
z miejscem zwarcia,
– obniżenie napięcia, które może pojawić się na przewodzie ochronnym PE lub ochronno-neutralnym PEN podczas zwarć doziemnych w stacji zasilającej po stronie wyższego napięcia, gdy w stacji wykonano wspólne uziemienie urządzeń wysokiego i niskiego napięcia,
– ograniczenie asymetrii napięć podczas zwarć doziemnych.
Instalacja elektryczna w budynkach powinna być realizowana w układzie sieci TN-S (przewody
L1, L2, L3, N, PE). Nie wyklucza to stosowania w szczególnie uzasadnionych przypadkach układu sieci TT lub IT.
Możliwe są dwa rozwiązania rozdzielnic (złącze, rozdzielnica główna) w układzie TN-C-S:
– z zastosowaniem czterech szyn zbiorczych,
– z zastosowaniem pięciu szyn zbiorczych.
Rozwiązania te przedstawiono na rysunku 2.
a)
L1 L2 L3 PEN
b)
L1 L2 L3 PEN
obwód
zasilający
L1
L2
L3
PEN
L1
L2
L3
PE
N
RB ≤ 30 Ω
L1 L2 L3 N PE
L1 N PE
RB ≤ 30 Ω
L1 L2 L3 N PE
rozdzielnica
obwody
odbiorcze
L1 N PE
Rys. 2. Rozdzielnice w układzie zasilania TN-C-S
Rozdzielnica przedstawiona na rysunku 2a może pracować w układzie TN-C lub TN-C-S, natomiast rozdzielnica przedstawiona na rysunku 2b może pracować we wszystkich układach TN,
a także w układach TT lub IT, po odpowiednim, dla danego układu sieci, połączeniu lub rozłączeniu szyny PE z szyną N.
Na rysunku 3 przedstawiono schemat zasilania pojedynczego budynku (indywidualnego odbiorcy) poprzez zestaw przyłączeniowo-pomiarowy, usytuowany w linii ogrodzenia zewnętrznego
posesji. Zestaw ten mieści się w zamkniętej oraz zabezpieczonej przed wpływami atmosferycznymi i osobami niepowołanymi skrzynce. Składa się z dwóch modułów, z których jeden pełni funkcję zakończenia przyłącza, drugi pełni funkcję złącza końcowego. Zestaw umożliwia zainstalowanie listwy zaciskowej do połączenia przewodów przyłącza sieci zasilającej i przewodów instalacji,
zabezpieczenia przedlicznikowego w postaci rozłącznika bezpiecznikowego lub wyłącznika nadprądowego selektywnego – zapewniających selektywność w działaniu urządzeń zabezpieczających, licznika energii elektrycznej oraz ochrony przed przepięciami pochodzącymi od wyładowań
atmosferycznych i łączeń w sieci zasilającej (ograniczniki przepięć stanowiące pierwszy stopień
ochrony przeciwprzepięciowej).
Bardzo ważną rolę w ekwipotencjalizacji części przewodzących jednocześnie dostępnych w budynku pełni uziemienie przewodu ochronnego PE instalacji elektrycznej. Określa ono
13
Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach
potencjał strefy ekwipotencjalnej w budynku. Uziemienie to powinno być wykonane w budynku,
a nie z dala od niego, z wykorzystaniem przede wszystkim uziomu fundamentowego.
Właściwe jest w związku z tym rozwiązanie przedstawione na rysunku 3, na którym rozdzielenie przewodu PEN na przewody PE i N wykonano w zestawie przyłączeniowo-pomiarowym ZPP,
usytuowanym poza budynkiem, a przewód PE przyłączono do szyny PE w rozdzielnicy tablicowej
odbiorcy TRO i uziemiono poprzez główną szynę uziemiającą budynku GSU.
Rys. 3. Schemat zasilania w energię elektryczną pojedynczego budynku (indywidualnego odbiorcy)
Oznaczenia: SZ – sieć zasilająca niskiego napięcia; P – przyłącze; ZPP – zestaw przyłączeniowo-pomiarowy; LZ – listwa zaciskowa; R – rozłącznik bezpiecznikowy lub wyłącznik nadprądowy
selektywny; L – przewody fazowe; O – ogranicznik przepięć; SU – szyna uziemiająca;
kWh – licznik energii elektrycznej; TRO – rozdzielnica tablicowa odbiorcy; wlz – wewnętrzna
linia zasilająca; GSU – główna szyna uziemiająca budynku; IK, IW, ICO, IG – instalacje odpowiednio
w kolejności: kanalizacyjna, wodna, centralnego ogrzewania, gazowa; KB – konstrukcja metalowa
(elementy metalowe konstrukcji budynku, związane na przykład z fundamentem, ścianami);
N, PEN, PE – przewody odpowiednio: neutralny, ochronno-neutralny, ochronny lub połączenia
wyrównawczego ochronnego; WLZ (Wewnętrzna Linia Zasilająca) – element instalacji elektrycznej
mający za zadanie połączenie instalacji odbiorczej ze złączem (napowietrznym lub kablowym)
bezpośrednio lub za pośrednictwem Rozdzielnicy Głównej Budynku (RGB)
14
2. Połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe (miejscowe)
Zastosowanie połączeń wyrównawczych ma na celu ograniczenie, do wartości dopuszczalnych długotrwale w danych warunkach środowiskowych, napięć występujących pomiędzy
różnymi częściami przewodzącymi. Każdy budynek powinien mieć połączenia wyrównawcze
główne.
Połączenia wyrównawcze główne realizuje się przez umieszczenie w najniższej (przyziemnej)
kondygnacji budynku głównej szyny uziemiającej (GSU), do której są przyłączone:
– przewody uziemienia ochronnego lub ochronno-funkcjonalnego,
– przewody ochronne lub ochronno-neutralne,
– przewody funkcjonalnych połączeń wyrównawczych, w przypadku ich stosowania,
– metalowe rury oraz metalowe urządzenia wewnętrznych instalacji wody zimnej, wody gorącej, kanalizacji, centralnego ogrzewania, gazu, klimatyzacji, metalowe powłoki i pancerze kabli elektroenergetycznych itp.,
– metalowe elementy konstrukcyjne budynku, takie jak np. zbrojenia itp.
Elementy przewodzące wprowadzane do budynku z zewnątrz (rury, kable) powinny być przyłączone do głównej szyny uziemiającej możliwie jak najbliżej miejsca ich wprowadzenia.
W pomieszczeniach o zwiększonym zagrożeniu porażeniem, jak np. w łazienkach wyposażonych w wannę lub/i basen natryskowy, hydroforniach, pomieszczeniach wymienników ciepła,
kotłowniach, pralniach, kanałach rewizyjnych, pomieszczeniach rolniczych i ogrodniczych oraz
przestrzeniach, w których nie ma możliwości zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej przez
samoczynne wyłączenie zasilania po przekroczeniu wartości napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale na częściach przewodzących dostępnych, powinny być wykonane połączenia
wyrównawcze dodatkowe (miejscowe).
Połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe) powinny obejmować wszystkie części przewodzące jednocześnie dostępne, takie jak:
– części przewodzące dostępne,
– części przewodzące obce,
– przewody ochronne wszystkich urządzeń, w tym również gniazd wtyczkowych i wypustów oświetleniowych,
– metalowe konstrukcje i zbrojenia budowlane.
Wszystkie połączenia i przyłączenia przewodów biorących udział w ochronie przeciwporażeniowej powinny być wykonane w sposób pewny, trwały w czasie, chroniący przed korozją.
Przewody należy łączyć ze sobą przez zaciski przystosowane do materiału, przekroju oraz ilości
łączonych przewodów, a także środowiska, w którym połączenie to ma pracować. Na rysunku 4
przedstawiono przykład połączeń wyrównawczych głównych w piwnicy oraz połączeń wyrównawczych dodatkowych (miejscowych) w łazience budynku mieszkalnego.
Zależności pomiędzy przekrojami przewodów, pełniących różnego rodzaju funkcje, podano w tabelach 1 i 2.
15
Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach
Tabela 1. Zależności pomiędzy przekrojami przewodów
Przekrój przewodu (mm2)
fazowe- ochrongo
nego
SL
SPE/01)
uziemienia
ochronnoochronnego
-neutrallub ochronnonego
-funkcjonalnego
połączenia
wyrównawczego
głównego
SE1); 2)
SPEN
SPE3)
≤4
≥ SL
≥ SPE/(0)
≥4
≥ 10 Cu
≥ 16 Al
≥6
≥ 0,5 SPE/(0)
≤ 10
≥ SL
≥ SPE/(0)
≥ 10 Cu
≥ 16 Al
≥6
≥ 0,5 SPE/(0)
16
≥ 16
≥ 16
≥ 16
≥ 0,5 SPE/(0)
25; 35
≥ 16
≥ 16
≥ 16
≥ 0,5 SPE/(0)
≥ 50
≥ 0,5 SL
≥ SPE/(0)
≥ 0,5 SL
≥ 0,5 SPE/(0)8)
7)
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
połączenia
wyrównawczego
dodatkowego
(miejscowego)
połączenia
wyrównawczego nieuziemionego
SPE4)
SPE5)
SPE6)
≥ SPE/(0)
(min)
≥ 0,5
SPE/(0)
≥ SL
Przekrój każdego przewodu ochronnego nie będącego częścią wspólnego układu przewodów lub jego
osłoną nie powinien być w żadnym przypadku mniejszy niż:
– 2,5 mm2 w przypadku stosowania ochrony przed mechanicznymi uszkodzeniami,
– 4 mm2 w przypadku niestosowania ochrony przed mechanicznymi uszkodzeniami.
Przewody ułożone w ziemi muszą spełniać dodatkowo wymagania podane w tabeli 2.
Przekrój SPE należy zawsze ustalać, biorąc pod uwagę największy w danej instalacji przekrój przewodu
ochronnego.
Dotyczy przewodu połączenia wyrównawczego dodatkowego, łączącego ze sobą dwie części przewodzące dostępne. Przekrój wyżej wymienionego przewodu nie powinien być mniejszy niż najmniejszy przekrój
przewodu ochronnego, przyłączonego do części przewodzącej dostępnej.
Dotyczy przewodu połączenia wyrównawczego dodatkowego, łączącego część przewodzącą dostępną,
z częścią przewodzącą obcą. Przekrój wyżej wymienionego przewodu nie powinien być mniejszy niż połowa przekroju przewodu ochronnego, przyłączonego do części przewodzącej dostępnej.
Brak jest obowiązujących danych. Ze względu na pełnioną funkcję, uważa się, że przekrój tego przewodu
nie powinien być mniejszy od przekroju przewodu fazowego.
Dotyczy współosiowej żyły przewodu (kabla).
Przekrój nie musi być większy od 25 mm2 Cu, lub z innego materiału, lecz o przekroju mającym taką obciążalność jak 25 mm2 Cu.
Tabela 2. Wymagania dla przewodów ułożonych w ziemi
Zabezpieczone przed korozją
Niezabezpieczone przed korozją
Zabezpieczone przed
mechanicznym uszkodzeniem
Niezabezpieczone przed
mechanicznym uszkodzeniem
SE ≥ SPE/0
SE ≥ 16 mm2 Cu
SE ≥ 16 mm2 Fe
SE ≥ 25 mm2 Cu
SE ≥ 50 mm2 Fe
Dane przedstawione w tabeli 1 odnoszą się do przewodów różnego przeznaczenia, wykonanych z takiego samego materiału. W przypadku stosowania przewodu o określonym przeznaczeniu z innego materiału należy tak dobrać jego przekrój, aby została zachowana odpowiednia
przewodność elektryczna.
W szczególnych przypadkach może zachodzić konieczność indywidualnego obliczenia przekrojów poszczególnych przewodów.
16
Połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe (miejscowe)
L1 L2 L3 N PE
instalacja
gazowa
łazienka
wewnętrzna linia zasilająca (wlz)
instalacja
wody ciepłej
instalacja
c.o.
PE
PE
PE
PE
PE
PE
PE
PE
PE
zabezpieczenie
główne
PE
L1
L2
L3
PEN
instalacja
wody zimnej
PE
PE
PE
złącze
instalacja c.o.
kanalizacja
PE
PE
główna
szyna
uziemiająca
wstawka
izolacyjna
instalacja
gazowa
instalacja wodna
zbrojenia budowlane lub metalowe
uziom sztuczny w przypadku możliwości
wykorzystania uziomu naturalnego
Rys. 4. Połączenia wyrównawcze w budynku mieszkalnym – główne w piwnicy
*)
oraz dodatkowe (miejscowe) w łazience. Oznaczenia: PE – przewód ochronny lub połączenia
wyrównawczego ochronnego
Przewody ochronne, ochronno-neutralne, uziemienia ochronnego lub ochronno-funkcjonalnego oraz połączeń wyrównawczych powinny być oznaczone kombinacją kolorów zielonego i żółtego, przy zachowaniu następujących postanowień:
– kolor zielono-żółty może służyć tylko do oznaczenia i identyfikacji przewodów mających udział w ochronie przeciwporażeniowej,
– zaleca się, aby oznaczenie stosować na całej długości przewodu. Dopuszcza się stosowanie oznaczeń nie na całej długości z tym, że powinny one znajdować się we wszystkich dostępnych i widocznych miejscach,
– przewód ochronno-neutralny powinien być oznaczony kolorem zielono-żółtym, a na końcach kolorem niebieskim. Dopuszcza się, aby wyżej wymieniony przewód był oznaczony
kolorem niebieskim, a na końcach kolorem zielono-żółtym.
Przewód neutralny i środkowy**) powinien być oznaczony kolorem niebieskim w sposób taki,
jak opisany dla przewodów ochronnych. Bardzo ważne jest rozróżnienie połączeń wyrównaw*)
**)
W wielu publikacjach stosowane jest oznaczenie CC. Jest to oznaczenie niewłaściwe, gdyż zgodnie z wymaganiami
normy PN-EN 60445:2002 oraz normy PN-EN 60446:2004 przewody wyrównawcze powinny być oznaczone jako PE.
Dotyczy instalacji stałoprądowej
17
Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach
czych głównych od uziemień. Aby określone elementy mogły być wykorzystane jako uziomy, muszą one spełniać określone wymagania i musi być zgoda właściwej jednostki na ich wykorzystanie. Dotyczy to na przykład rur wodociągowych, kabli itp. Niektóre elementy, jak np. rury gazu,
palnych cieczy itp., nie mogą być wykorzystywane jako uziomy.
Natomiast wszystkie wyżej wymienione elementy powinny być w danym budynku połączone
ze sobą poprzez główną szynę uziemiającą*), celem stworzenia ekwipotencjalizacji. Aby zrealizować połączenia wyrównawcze nie wykorzystując rur gazowych jako elementów uziemienia, za wystarczające uważa się zainstalowanie wstawki izolacyjnej na wprowadzeniu rury gazowej do budynku, jak to przedstawiono na rysunku 4.
*)
Rury gazowe instalacji budynku powinny być połączone z siecią gazową przez wstawkę izolacyjną. Łączenie z GSU
dotyczy tylko inst. gazowej wewnątrz budynku.
18
Niedostępne w wersji demonstracyjnej.
Zapraszamy do zakupu
pełnej wersji książki
w serwisie