Skrypt z podręcznika Barty, Markiewicza

Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
R. Barta, J. Markiewicz „Prawo autorskie” - skrypt
1. Uwagi wstępne .................................................................................................................................... 3
2. Źródła................................................................................................................................................... 5
3. Prawo autorskie................................................................................................................................... 6
3.1 Przedmiot prawa autorskiego ....................................................................................................... 6
3.1.1 Uwagi ogólne .......................................................................................................................... 6
3.1.2 Pojęcie utworu w prawie UE .................................................................................................. 8
3.1.3 Cecha twórczości i oryginalności ............................................................................................ 9
3.1.5. Cecha indywidualności w poszczególnych składnikach i rodzajach dzieł ............................ 10
3.1.6. Kontrowersyjnie o kryterium twórczości w prawie autorskim ........................................... 12
3.1.7. Utwór zależny ...................................................................................................................... 12
3.1.8 Wyłączenia wybranych kategorii wytworów intelektu spod prawa autorskiego ................ 12
3.2 Powstanie i czas ochrony praw autorskich.................................................................................. 15
3.3 Podmiot praw autorskich ............................................................................................................ 16
3.3.1 Twórca .................................................................................................................................. 16
3.3.2 Współautorstwo ................................................................................................................... 16
3.3.3 Twórczość pracownicza ........................................................................................................ 17
3.3.4 Inne podmioty praw autorskich ........................................................................................... 19
3.3.5 Następcy prawni ................................................................................................................... 20
3.3.6 Dzieła osierocone (orphan works) ........................................................................................ 20
3.4 Autorskie prawa osobiste ............................................................................................................ 21
3.4.1 Uwagi ogólne ........................................................................................................................ 21
3.4.2 Poszczególne autorskie prawa osobiste ............................................................................... 23
3.4.3 Ochrona autorskich dóbr osobistych a stosunki umowne ................................................... 26
3.5 Autorskie prawa majątkowe ....................................................................................................... 27
3.5.1 Treść prawa .......................................................................................................................... 27
3.5.2 Wyczerpanie prawa .............................................................................................................. 33
3.5.3 Ograniczenia w wykonywaniu prawa ................................................................................... 36
3.5.4 Ograniczenia treści autorskich praw majątkowych .............................................................. 36
3.6 Regulacje szczegółowe ................................................................................................................ 44
3.6.1 Programy komputerowe ...................................................................................................... 44
3.6.2 Utwór audiowizualny............................................................................................................ 47
3.7 Umowy ........................................................................................................................................ 50
3.7.1 Zasada wolności kontraktowej i jej ograniczenia ................................................................. 50
3.7.2 Przepisy względnie obowiązujące ........................................................................................ 54
3.7.3 Zasady redakcji kontraktów autorskich ................................................................................ 55
3.8 Ochrona praw autorskich i praw pokrewnych ............................................................................ 58
3.8.1 Autorskie prawa osobiste ..................................................................................................... 58
3.8.2 Autorskie prawa majątkowe ................................................................................................ 58
3.8.3 Nadużycie prawa autorskiego .............................................................................................. 63
4. Prawa pokrewne................................................................................................................................ 64
4.1 Uwagi generalne .......................................................................................................................... 64
4.2 Prawa do artystycznych wykonań ............................................................................................... 64
4.3 Prawa do fonogramów i wideogramów ...................................................................................... 66
Strona 1 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
4.4 Prawo do nadań........................................................................................................................... 67
4.5 Prawo do pierwszego wydania .................................................................................................... 67
4.6 Prawo do wydania naukowego i krytycznego ............................................................................. 68
5. Sui generis ochrona baz danych ........................................................................................................ 69
5.1 Wprowadzenie ............................................................................................................................ 69
5.2 Przedmiot ochrony ...................................................................................................................... 69
5.4 Treść ochrony .............................................................................................................................. 69
5.5 Czas ochrony................................................................................................................................ 70
6. Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi. Komisja Prawa
Autorskiego ........................................................................................................................................... 71
6.1 Uwagi ogólne ............................................................................................................................... 71
6.2 Wykonywanie zbiorowego zarządu w stosunkach wewnętrznych ............................................. 71
6.3 Wykonywanie zbiorowego zarządu w stosunkach zewnętrznych .............................................. 72
6.4 Tabele wynagrodzeń ................................................................................................................... 72
7. Prawa autorskie w Internecie ............................................................................................................ 73
7. 1 Problematyka.............................................................................................................................. 73
7.2 Przedmiot ochrony ...................................................................................................................... 73
7.3 Podmiot prawa ............................................................................................................................ 74
7.4 Treść prawa autorskiego ............................................................................................................. 74
7.5 Odpowiedzialność za naruszenie prawa autorskiego w Internecie ............................................ 75
7.5.1 Odpowiedzialność dostawcy zawartości sieci ...................................................................... 75
7.5.2 Odpowiedzialność dostawcy usług w sieciach (service provider) ........................................ 75
7.5.3 Przechowywanie utworów na stronach internetowych....................................................... 76
7.5.5 Odpowiedzialność za odesłania i systemy wyszukiwawcze ................................................. 81
7.5.6 Piractwo i transfer plików MP3 ............................................................................................ 82
7.6 Elektroniczny zbiorowy zarząd prawami autorskimi ................................................................... 82
7.7 Rozpowszechnianie przedmiotów praw wyłącznych online ....................................................... 82
7.7.1 Terminologia......................................................................................................................... 82
7.7.2 Ochrona prawno autorska ze względu na rozpowszechnianie chronionych dóbr online .... 83
7.7.3 Miejsce korzystania z utworu ............................................................................................... 84
8. Konwencje międzynarodowe ............................................................................................................ 85
8.1 Konwencja berneńska ................................................................................................................. 85
8.2 Konwencja rzymska ..................................................................................................................... 86
8.3 Porozumienie TRIPS..................................................................................................................... 86
8.4 „Internetowe” traktaty WIPO...................................................................................................... 87
8.4.1 Wprowadzenie ..................................................................................................................... 87
8.4.2 Traktat WIPO o prawie autorskim ........................................................................................ 87
8.4.3 Traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach ................................................ 88
Strona 2 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
1. Uwagi wstępne
Uzasadnienie ustanawiania praw autorskich:
A) Względy utylitarystyczne - założenie ekonomiczne: przyznanie twórcy praw wyłącznych
(monopolu eksploatacyjnego) w odniesieniu do jego pracy stymuluje go do działalności
twórczej
B) Koncepcja prawnonaturalna (od Johna Locke'a) - praca i jej owoce. Skoro twórca włożył
pracę, to winien mieć wyłączne prawo do jej rezultatu, zatem dobro należy włączyć z powszechnej
dostępności, o ile nie narusza to interesu powszechnego
C) Osobowość twórcy (od G.W.F. Hegla i I. Kanta) - 1. Przyznanie praw autorskich służy
rozwojowi osobowości twórcy; 2. Dzieło jest uzewnętrznieniem indywidualnej osobowości
twórcy i choćby z tego względu zasługuje na ochronę
D) Koncepcje neoklasyczne - prawo autorskie służy osiąganiu za pomocą mechanizmów rynkowych
efektywności (w sferze zysku) alokacyjnej - "lokalizowanie" kapitału.
E) Względy ekonomiczno-prawne (ekonomiczna analiza prawa) - stymulowanie twórczości
i niedogodność monopolu. Należy stworzyć taki poziom ochrony praw twórcy, "w którym
następuje zrównanie marginalnych kosztów społecznych i marginalnych korzyści społecznych" W. Załuski
F) Funkcja komunikacyjna - skłanianie uprawnionych do publicznego rozpowszechniania dzieł
(zapewniona kontrola nad dalszą eksploatacją)
G) Rozwój demokratycznego społeczeństwa obywatelskiego - dzięki funkcji "produkcyjnej" pr.
aut. (zachęta do tworzenia i rozpowszechniania utworów) i funkcja strukturalna (niezależność
finansowa od państwa, a więc rozwój niezależnego sektora twórczości)
Podstawowe systemy ochrony prawnoautorskiej:
A) Romański droit d'auteur - ochrona przede wszystkim ze względu na majątkowe i osobiste
interesy twórców
Model dualistyczny - wydzielenie dwóch odrębnych praw autorskich: majątkowych i
osobistych. Umowny char. podziału, różnice w: czasie trwania, zasadach określania podmiotu
uprawnionego, dopuszczalności i regułach obrotu, środkach ochrony. Francja, Włochy,
Hiszpania, Polska.
Model monistyczny - uprawnienia osobiste i majątkowe to składniki jednolitego,
niezbywalnego prawa. Przedmiotem obrotu mogą być poszczególne uprawnienia. Obrót nie
jest oparty na cesji praw, lecz ich ustanawianiu na rzecz innej osoby. Niemcy
B) System copyright - prawo autorskie jako zespół uprawnień majątkowych, służących ochronie
interesów uprawnionego podmiotu i rozwojowi sztuki i nauki. Postępujące upodabnianie się do syst.
kontynentalnego ze względu na konieczność przestrzegania art. 6bis konwencji berneńskiej. USA,
Australia. Cechy char. syst. copyright:
Nakaz spełnienia wymogów formalnych (rejestracja, nota copyright) dla przyznania ochrony
Konieczność utrwalenia, a nie tylko ustalenia dzieła
Zamknięty krąg rodzajów utworów podlegających ochronie
Możliwość uwzględnienia przy wyznaczaniu przedmiotu ochrony kryteriów innych niż
twórczość, np. wysiłek, umiejętności, wiedza
Przyznanie w sposób pierwotny praw autorskich podmiotowi innemu niż rzeczywisty twórca
Wyznaczenie obszaru dozwolonego użytku poprzez fair use (klauzula generalna)
Słabsza ochrona pozamajątkowych interesów twórcy
Strona 3 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Ogólne zasady polskiego prawa autorskiego:
1. Ochrona utworów i przedmiotów praw pokrewnych (artystyczne wykonania, fonogramy,
wideogramu, nadania, pierwsze wydania, wydania naukowe i krytyczne). Ochrona odnosi się
do dóbr niematerialnych, a nie rzeczy.
2. Do powstania ochrony wystarczy ustalenie utworu, brak konieczności dopełniania jakichkolwiek
formalności.
3. Autorskie prawa osobiste (przede wszystkim: do autorstwa, integralności dzieła, decydowania
o pierwszym rozpowszechnianiu) powstają zawsze na rzecz twórcy, są nieprzenoszalne
i bezterminowe. Prawa pokrewne - tylko osobiste prawa artysty wykonawcy.
4. Autorskie prawa majątkowe - powstają z reguły na rzecz twórcy, prawa pokrewne - na rzecz
producenta, z wyłączeniem praw artysty wykonawcy. Zróżnicowany czas ochrony praw.
5. Treść ochrony jest zróżnicowana - najszersza dla utworów, bo obejmuje każdą formę
korzystania z nich (ściślej: z twórczych, indywidualnych elementów utworu); w zakresie praw
pokrewnych ochrona tylko pół eksploatacji wskazanych w ustawie.
6. Brak pełnej wyłączności prawnej w korzystaniu z utworu:
A. Brak ochrony pomysłu i info zawartych w utworze (mimo że zostały wymyślone, odkryte
lub ustalone przez twórcę i często mają największą wartość)
B. Dozwolony użytek osobisty i publiczny bez zgody twórcy - interes społeczny
7. Odpowiedzialność karna i możliwość dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych (m.in.
o zaniechanie, odszkodowanie, zapłatę - "karę" pieniężną)
A. Zakaz usuwania zabezpieczeń technicznych przed dostępem do utworu lub jego
zwielokrotnianiem
B. Roszczenia informacyjne i szczególne ułatwienia procesowe w sporach autorskich
C. Ochrona celna przed importem towarów naruszających prawa własności intelektualnej
Ochrona praw autorskich ma char. uprzywilejowany w por. z ochroną innych praw, w tym praw na
dobrach niematerialnych.
8. Terytorialny char. ochrony. Ochrona za granicą wg ustaw innych krajów. O jej dostępności dla
"polskich" utworów przesądzają ustawy innych krajów oraz ratyfikowane przez Polskę umowy
międzynarodowe.
Strona 4 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
2. Źródła
Źródła prawa krajowego:
• Konstytucja - przepisy o ochronie własności stosuje się do praw autorskich
• Ustawy - przede wszystkim:
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn. 4 lutego 1994
Prawo własności przemysłowej
Ustawa o ochronie baz danych
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Kodeks cywilny
• Ratyfikowane umowy międzynarodowe - jeżeli poziom ochrony w umowie wyższy niż w ustawie,
należy stosować umowę. Jeżeli wyższy w ustawie - ustawę.
• Rozporządzenia
Relacja konwencji międzynarodowych do prawa UE:
Porozumienie TRIPS i WPPT zostały podpisane przez UE (konwencja rzymska nie), więc stanowią
"nieodłączną część porządku prawnego Unii" (wyrok TSUE). Niemniej jednak, nie można się na nie
bezpośrednio powoływać. Wg Barty, Markiewicza - na gruncie prawa krajowego można byłoby
powoływać się bezpośrednio na postanowienia porozumień.
Konwencja berneńska - UE nie jest jej stroną, ale przyjmuje się, że jest zobowiązana na mocy art. 1
ust. 4 WIPO, którego jest stroną, a także na mocy dyrektywy internetowej, która ma wdrożyć traktat
WIPO.
Bardzo istotne orzecznictwo TSUE.
Brak całościowej harmonizacji prawa autorskiego w UE (jest postulowana), tylko harmonizacja
punktowa - poszczególnych zagadnień.
Strona 5 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3. Prawo autorskie
3.1 Przedmiot prawa autorskiego
3.1.1 Uwagi ogólne
Utwór - dobro niematerialne, które rożni się od swojej materialnej podstawy bytowej, dzięki której na
ogół istnieje i może być poznawany. Tzw. schematyczny przedmiot intencjonalny, którego źródłem
są szczególne akty świadomości, a jego ustalenie jest "tylko kluczem do wywołania aktów
świadomości, w których utwór istnieje" (prof. A. Kopff).
Cechą char. dóbr niematerialnych jest możliwość nieograniczonej, jednoczesnej i w pełni
wzajemnie niezależnej eksploatacji w postaci zwielokrotniania i rozpowszechniania.
Trzy płaszczyzny ochrony utworu:
A. Rzecz, na której utrwalono utwór - problematyka wyczerpania prawa autorskiego lub droit de
suite
B. Forma (plan) wyrażania - ustalonych znaków (słów, liter, nut, plam, barw) konstytuujących
utwór, czyli wszystkich tych elementów utworu, ktore są bezpośrednio dane (prezentowane
odbiorcy) - ochrona realizowana ze względu na bezpośrednie przejęcie tych składników dzieła
("nożyczkowe" wykorzystanie polegające na bezpośrednim przejmowaniu całości lub
"fizycznych" elementów cudzego dzieła.
C. Sfera (plan) treści ponadznakowych - elementy utworu występujące w nim nie bezpośrednio,
lecz potencjalnie i mogą być na jego postawie konstruowane - problematyka dzieł zależnych i
inspirowanych, ochrona fabuły, postaci itd.
Zasada numerus clausus - ochronie prawnoautorskiej podlegają tylko określone przez ustawodawcę
rezultaty pracy intelektualnej. Osłabienie tej zasady przez dwie tendencje:
• Wprowadzanie nowych przedmiotów ochrony - programów komputerowych, baz danych,
pierwszych wydań dzieł po wygaśnięciu praw autorskich, naukowych i krytycznych edycji
utworów
• Niekiedy dobrom niematerialnym udziela się de facto ochrony poza prawem własności
intelektualnej - ochrona artystycznych wykonań, baz danych, know-how (wg orzecznictwa
sądowego ich eksploatacja bez zgody pierwszego dysponenta stanowi naruszenie dobrych
obyczajów; ochrona do czasu wprowadzenia odpowiednich regulacji).
Regulacja ustawowa
Art. 1 ust. 1 pr. aut.
1. Przedmiotem prawa autorskiego jest
o indywidualnym
charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci iez e ie od w rto i przez ze i i
po o u w r e i (
).
z ze ó o i przedmiotem pr w utor ie o utwory:
w r one słowem symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przem łowe o;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; 9) audiowizualne (w
tym filmowe).
2.1.
ro o t mo e
; ie
o te o ro odkrycia,
idee, procedury, metody i zasady dzi ł i oraz koncepcje matematyczne.
Strona 6 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3. twór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia
ieu o zo .
ro prz łu u e twór
od peł ie i jakichkolwiek
o i
mi ł po t
.
Cechy utworu - na podst. art. 1 pr. aut.
• Rezultat pracy człowieka (twórcy) - ochronie nie podlegają twory przyrody, np. "wzory" na
oszronionej szybie
• Ustalony - uzewnętrznienie (zakomunikowanie innym niż twórca osobom), choćby w postaci
nieutrwalonej (np. improwizacja muzyczna, ustny przekaz)
• Twórczość o indywidualnym charakterze - omówienie pkt 3.1.2 i 3.1.3
*Jedność utworu - jedność co do stylu i ujęcia; "sui generis zaokrąglenie formalne" - S. Ritterman;
poszczególne elementy utworu stanowią całość, która jest spoista. Przesłanki tej nie wymienia ustawa
o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wymienia się ją w doktrynie, zwł. w odniesieniu do
utworów piśmienniczych
Dla przyznania rezultatowi pracy człowieka statusu utworu nie są istotne m.in. takie okoliczności jak:
• Ze względu na osobę twórcy: wiek, poczytalność, kwalifikacje (np. wykształcenie) twórcy, jego
pozycja we własnym środowisku, przekonanie autora o twórczym char. rezultatu jego pracy
• Ze względu na proces tworzenia dzieła: zamiar stworzenia utworu, sprawowanie kontroli nad
procesem tworzenia (ochronie podlegają także utwory stworzone "przez przypadek", oryginalny
proces tworzenia dzieła, gdy nie ma on przełożenia na indywidualność dzieła, wniesiony wysiłek i
nakład twórcy.
Odmiennie: L. Jaworski - ustawodawca w art. 1 pr. aut. musiał mieć na myśli zarówno sam
proces twórczy ("działalność twórczą") jak i indywiwidualny char. rezultatu tego procesu
• Ze względu na rezultat pracy (utwór): jego wielkość, przeznaczenie, sposób wyrażenia, wartość
(estetyczna, naukowa, użytkowa; ochronie prawnoautorskiej podlega też tzw. kicz)
Przykładowy char. wyliczenia z art. 1 ust. 2 pr. aut., pod ochroną także dzieła multimedialne, gry
komputerowe, bazy danych, zbiory, antologie, słowniki itp.
Wyrok SN z 15.11.2002, II CKN 1289/00, OSN 2004, nr 3, poz. 44: siatka
eł po ó definiowania
eł oraz kompozycja
eł trudnych ( e emów t owi przejaw twór ze dzi ł o i utorów
łow i
z
polskiego, w rozumienia art. 1 pr. aut.
Relacja twórczości autorskiej i technicznej
Wyrok SN z 25.01.2006, I CK 281/05, OSNC 2006, nr 11, poz. 186: e
pracy o charakterze
technicznym jest przewid w o
i powt rz o
o i i te o rezultatu. Tymczasem proces
tworzenia utworu, w prze iwie twie do pracy technicznej, charakteryzuje i tym, e rezultat
podejmowanego dzi ł i stanowi pro e
w o r ź i osoby, od tóre pochodzi, zmierz
do
w peł i i tych e eme tów wykonywanego zadania, tóre nie
jedynie wynikiem zastosowania
o re o e wiedzy, pr w o i urow ów urz dze
dź technologii. W tym u iu twór zo
artystyczna czy naukowa, jako
u e w o r ź i twór
ma charakter subiektywny. Tak
rozumiana twór zo powinna
odró io od twór zo i w sferze wł o i przem łowe (np. w
odniesieniu do w
z ów Twór zo jest tu bowiem pojmowana w po ó zobiektywizowany i
oparty na kryterium w rto i w ustaleniu o re o e pr widłowo i z e o i lub cech. Twór zo i
w zakresie w
z ów dzie np. dokonanie wynalazku w znaczeniu formułow i nowej (czyli
w ze ie nieznanej) i
d
ej i do zawodowego lub komercyjnego zastosowania procedury
prow dz e do o i i i o re o e o rezultatu produkcyjnego.
Strona 7 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Utwory wykorzystujące rezultaty cudzej twórczości:
• Utwory samoistne - nie zawierające twórczych elementów pochodzących z dzieł innego autora.
Brak konsekwencji prawnych. Na ogół powstają w wyniku transformacji całości lub części cudzego
utworu, w tym samym bądź innym systemie znaków.
Także dzieła inspirowane (art. 2 ust. 4 pr. aut.)
Wyrok SN z 23.06.1972, I CR 104/72, niepubl.: za kryt. rozgraniczające działa inspirowane
od dzieł zależnych należy uznać twórcze przetworzenie elementów dzieła inspirującego tak,
że o charakterze działa inspirowanego decydują juz jego własne, indywidualne elementy, a nie
elementy przejęte.
Wyrok SA w Warszawie z 22.05.2009I ACa 212/2009: Niez e ie zatem od tego, czy
m t owe prawa do dzieł i piru e o i t ie
czy te w
ł zgoda podmiotu
uprawnionego w stosunku do dzieł i piru e o nie jest konieczna nie tylko do stworzenia
takiego utworu i pirow e o łe rów ie do korzystania z takiego utworu i rozporz dz i
nim. Na egzemplarzach dzieł inspirowanego nie trzeba w mie i ani twór ów ani t tułu
utworu, z tóre o czerpano i pir
• Utwory niesamoistne:
Dzieło zależne (opracowanie) - utwór, który zawiera wkład twórczy autora opracowania i w
istotnym zakresie przejmuje elementy twórcze z cudzego utworu (utworu macierzystego). Np.
tłumaczenie, adaptacja, dramatyzują, instrumentalna, stworzenie komiksu.
Utwór z zapożyczeniami - utwór, który zawiera wkład twórczy autora, a zapożyczenia z
dzieła wyjściowego nie mają charakteru istotnego. Np. dzieła z cytatami. Tworzone z reguły
w drodze inkorporacji całości lub części cudzego dzieła.
3.1.2 Pojęcie utworu w prawie UE
Różny poziom ochrony w różnych krajach - terytorializm.
Brak koniecznych przesłanek utworu w aktualnych dyrektywach UE.
Kryt. „własnej intelektualnej twórczości” w dyrektywach dla programów komputerowych, baz
danych fotografii. Orzecznictwo TS UE – rozciągnięcie kryterium także na inne rodzaje utworów.
Ochrona także części utworów, jeżeli samodzielnie spełniają generalne przesłanki ochrony.
Podzielone zdania, czy TS UE miał podstawy dla takiej wykładni.
„Własna twórczość intelektualna” to (na podst. dyrektyw i orzeczeń):
A) W odniesieniu do wszelkiego rodzaju utworów:
 Oryginalność
o Jedyne kryt. stosowane do oceny, czy ochroną prawnoautorską należy objąć bazy
danych (wykładnia art. 3 ust. 1 i motywu 16 dyrektywy 96/9)
 Odzwierciedlenie osobowości twórcy
o Cechy wskazujące na unikatowość dzieła wynikającą z niepowtarzalnej osobowości
twórcy
o Nie: badanie cech osobistych twórcy i szukanie ich odbicia w dziele
 Zaznaczenie osobistego charakteru dzieła
B) Teksty piśmiennicze – sposób przedstawienia tematu i użytych wyrażeń (wyr. TS UE w
sprawie C-5/08 Infopaq International A/S v. Danske Dagblades Forening)

ł z ie w drodze w oru u ł du i do oru łów utor m mo iwo w r e i wo e
twór ze i we i w po ó or i
i tworze i rezu t tu t owi e o twór zo
i te e tu
Strona 8 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013


Słow
o t ie ie t owi e eme tów pod e
o ro ie
Ale: (…) ie mo
w u z
e ie tóre z oderw
zd
z te
wet ie tóre
z i zd z w rt
w d m te ie d w t ie odd or i
o pu i
i
 Zestaw fragmentów z cudzego dzieła, samoistnie nieprzejawiających cech utworu, ze
względu na łączną ocenę może być uznany za utwór
C) Fotografia portretowa – „osobisty char.” poprzez dokonywania różnych wyborów w
różnych fazach robienia zdjęcia, m.in.: wybór inscenizacji, pozy fotografowanego,
oświetlenia, kadrowania, metody wywołania (wyr. TS UE z dn. 1.12.2011 w sprawie C145/10 Eva-Maria Painer v. Standard VerlagsGmbH; na podst. zdjęcia legitymacyjnego)
D) Bazy danych – przesłanka oryginalności spełniona przez „dokonywanie swobodnych i
twórczych wyborów” – analogiczne wyr. TS UE w sprawach: Infopaq International, Painer i
in.
Przesłanki negatywne – nie należy ich uwzględniać przy kwalifikacji:
 Wartość lub cel utworu – pkt 16 dyrektywy 2006/116
 „Nakład pracy i duże umiejętności, jeżeli nie przejawiają się one w oryginalności wyboru
lub uporządkowaniu wskazanych danych” – wyr. TS UE
 „Zdeterminowanie wytworu (bazy danych) względami technicznymi, zasadami lub
ograniczeniami, które nie pozostawiają miejsca na swobodę twórczą” – wyr. TS UE
 Elementy składowe dzieła, których „sposób wyrażenia jest podyktowany ich funkcją
techniczną, ponieważ różne sposoby wyrażania zamysłu są tak ograniczone, że sam zamysł i
jego wyraz spajają się w jedno” (elementy składowe graficznego interfejsu użytkownika są
wyznaczone wyłącznie przez ich funkcję techniczną) – wyr. TS UE
 Spotkania sportowe (zwł. mecze piłkarskie) nie są twórczością intelektualną – wyr. TS UE z
dn. 4.10.2011 w sprawach połączonych C-403/08 i C-429/08)
3.1.3 Cecha twórczości i oryginalności
Rola przesłanki „przejawu działalności twórczej o indywidualnym charakterze”:
 Umożliwia zakwalifikowanie wytworu intelektualnego jako chronionego utworu
 Wyznacza zakres ochrony – dzieło podlega ochronie tylko w takim zakresie, w jakim spełnia
przesłankę – jeżeli mamy do czynienia z utworem, którego niektóre elementy nie spełniają
przesłanki, to fragmenty te nie są chronione, mogą być dowolnie eksploatowane
De minimis non curat praetor (sędzia nie dba o błahostki) – przesłanka ochrony formułowana we
wcześniejszej literaturze polskiej. Obecnie niski wymagany stopień twórczości.
Ocena przesłanki twórczości i indywidualności to sfera ustaleń faktycznych – wola twórcy,
uzgodnienia kontraktowe itd. nieistotne.
Twórczość – rezultat działalności ma char. kreacyjny, istnieje subiektywnie nowy wytwór intelektu.
Wyłącznie płaszczyzna nowości subiektywnej, orientacja retrospektywna.
Indywidualność dzieła – zwana też: oryginalnością, osobistą twórczością, piętnem osobistym; czy
w dziele istnieją właściwości związane z niepowtarzalną osobowością człowieka? Ujęcie
i retrospektywne, i perspektywiczne. Analiza samego dzieła, a nie jego związku z osobą autora.
Indywidualną działalność można stwierdzić, analizując jej wytwór intelektualny (także:
Strona 9 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
czynnościowo realizowaną koncepcję, np. taniec i performance), bo działalności twórczej
bezpośrednio obserwować nie możemy.
Plagiatem nie jest dzieło, które powstaje w wyniku zupełnie odrębnego, niezależnego procesu
twórczego, nawet jeżeli posiada treść i formę bardzo zbliżoną do innego utworu. Istnieje możliwość,
że dwóch twórców będzie miało podobny pomysł i zrealizuje go przy pomocy podobnych środków –
twórczość paralelna. Przypadek wyjątkowy.
Test statystycznej jednorazowości M. Kummera (= „twórcze wybory”) – czy podobne dzieło już
powstało lub jest statystycznie prawdopodobne stworzenie go w przyszłości przez inną osobę.
Twórcze wybory – wybory, które nie są w głównej mierze wyznaczane przez funkcję utworu,
metodę, narzędzia lub przyjęte standardy. Wynik testu przesądza o ochronie – według tego ujęcia –
odpowiedź na pytanie, czy dwóch autorów w podobnej sytuacji (narzędzia, budżet, cel itd.)
prawdopodobnie stworzyłoby zasadniczo ten sam rezultat. To właśnie takie wybory tworzą
chroniony sposób wyrażenia.
Wyr. SA w Krakowie z 29.10.1997 (I ACa 477/97, LEX nr 533708): N
ęg
ć
,
ć
g
h
autorskim i pozw ło w po ó do t te z ie ezpie z rozró i w twor i te e tu e zd t e i
iezd t e do o ro
d m prz p d u udz m w tp iwo i t wted d i d widu o
badanego wytworu intelektualnego nie jest intuicyjnie oczywista, zachodzi o ie z o odwoł i i
do o e w rto iu
o e
t
e
ierow
i d re t w
zu
uwz d i
o o i z e uz d ie ie orm pr w utor ie o
i wł iwo i w tworów i te e tu
podd
o e om w rto iu
m
Tendencja: łagodzenie kryteriów decydujących o przyznaniu ochrony – coraz częściej chroni się
tzw.
Mü
(drobne monety). W praktyce orzeczniczej uznano, że utworami mogą być nawet:
kolejowe rozkłady jazdy, kalendarze, katalogi, wzory, informatory, instrukcje, projekty dokumentacji
technicznej, meble, sposób definiowania haseł w SJP i inne.
Oficjalne wyjaśniania Ministerstwa Kultury – za utwory można uznawać m.in.: autorskie programy
nauczania, programy nauczania gry na instrumencie, rezultaty prac konserwatorskich, tłumaczenia
napisów pod planszami składającymi się na wystawę autorską, tłumaczenia na język migowy, raporty
z monitorowania efektów leków, opracowanie regulaminu loterii promocyjnej, bibliografie, recenzje
prac licencjackich, pytania egzaminacyjne, np. testowe.
Tendencja do udzielania ochrony prawnoautorskiej niektórym utworom nieposiadającym cechy
indywidualnej twórczości w klasycznym rozumieniu tej przesłanki, np. programom
komputerowym, mapom, diagramom, informatorom, rysunkom technicznym, fotografii.
3.1.5. Cecha indywidualności w poszczególnych składnikach i
rodzajach dzieł
Art. 1 ust. 21 pr. aut.:
ro o t mo e
w ł z ie po ó w r e i ; ie
o te o ro
od r i idee pro edur metod i z d dzi ł i or z o ep e matematyczne.
Także: jednostkowe informacje, zasady gier, tabele logarytmiczne – należą do domeny publicznej.
Strona 10 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Idea - expression dichotomy – doktryna amerykańska; powstanie każdego dzieła ma swój początek w
niechronionej idei (koncepcji), która się następnie stopniowo konkretyzuje, zyskuje swój
indywidualny wyraz, formę; to forma, nie idea, jest przedmiotem ochrony.
Brak ochrony stylu autora i koncepcji utworu „jako takiej”.
Przykłady niechronionych pomysłów (wg orzecznictwa niemieckiego):
 Zawieszka w kształcie serca lub podobnym
 Wydanie leksykonu znaków towarowych
 Sporządzenie kalendarza wielkanocnego wzorem bożonarodzeniowego
 Prowadzenie w programie TV osoby przez labirynt
SA w Warszawie: wystrój kina wykorzystujący kształt taśmy filmowej nie narusza praw autorskich.
Orzecznictwo niemieckie: niekiedy pomysły (idee), reguły i systemy np. formatów TV i gier
planszowych mogą być chronione jako „treściowe”/ „koncepcyjne” części dzieła, o ile odnoszą się do
zakresu kwalifikowanej ludzkiej komunikacji i same jako takie przedstawiają osobistą, intelektualną
twórczość, w szczeg. wykazują indywidualność.
W. Bullinger: omp e owe re uł r mo
zdo e do o ro
ro re uł r mo e i przy
t m od o i z rów o do łow e o i w r e i (u zt łtow i
te i f t z e o prze ie u
tre i re uł r Orzecznictwo: przyznanie ochrony regułom gry na automatach.
Prof. G. Schricker: kampania reklamowa jako nowy „złożony” rodzaj utworu, którego forma,
zawartość oraz ich kombinacja podlega ochronie autorskiej na ogólnych zasadach.
Barta, Markiewicz wskazują na kontrowersyjność powyższego ujęcia: prawo autorskie chroni tylko
konkretne, jednostkowe wytwory stanowiące rezultat twórczego uformowania określonego materiału.
Zatem generalnie instrukcje czy formaty TV nie podlegają ochronie. Ale w przypadku rozbudowanego
or tmu d prow dze i
o ret e r p
zowe o e
w ł z
mo iwo o ro
autorskiej nie jest oczywista.
Sztuka współczesna, zwł. konceptualna i ready made – problematyczne, bo przyznanie im ochrony
może de facto prowadzić do pośredniej ochrony idei. Wg Barty, Markiewicza – między sztuka a
utworem w rozumieniu prawa autorskiego zachodzi stosunek krzyżowania. Istnieją utwory
niestanowiące sztuki i wytwory intelektu uznawane za sztukę, które nie są jednak utworami.
Orzecznictwo polskie – brak ochrony:
 Pomysłu reklamowego (połączenie hasła reklamowego z obrazem gór)
 Rekonstrukcji utworu w zakresie, w jakim badacz odtwarza pierwotny kształt utworu (choć
SN w niektórych orzeczeniach wskazywał, że możliwa jest ochrona „badawczego ustalenia
tekstu)
 Fotografii dzieł sztuki, zwłaszcza 2D
 Widowisk sportowych.
o Ochronie może podlegać jednak transmisja wydarzenia.
o Ochronie może podlegać choreografia jako twórcze zestawienie (ale nie poszczególne
figury) w gimnastyce artystycznej czy tańcu.
 Neologizmów powstałych z połączenia znanych słów, pojedynczych dźwięków, słów,
wyodrębnionych kolorów (brak indywidualności)
Strona 11 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013

T tuł utworu pod e
utor ie o ro ie przed prz wł z ze iem (prze iem t o
wów z
d
moi t ie u mow
wi
iez e ie od zwi z u z ło i dzieł do
tóre o i od o i peł i e
i d widu e twór zo i.
o W literaturze czasem odróżnia się „tytuły mocne” (chronione) i „słabe” (niechronione,
typowe).
o Podobnie z ochroną imion własnych bohaterów utworu.
o Możliwość ochrony jako znaku towarowego.
o Wg Barty, Markiewicza – możliwa ochrona tytułu w związku z utworem (nie samego
w sobie)
3.1.6. Kontrowersyjnie o kryterium twórczości w prawie
autorskim
Propozycje zmian w interpretowaniu przesłanki indywidualnej twórczości:
 Badanie cechy „indywidualnej twórczości” na podst. jego nowości przedmiotowej, ocenianej
z punktu widzenia znawców z danego kręgu kulturowego
 Podwyższenie aktualnego progu koniecznego poziomu twórczości warunkującego przyznanie
statusu utworu
 Dopuszczenie ochrony ze względu na indywidualność dla elementów wymienionych w art. 1
ust. 21 pr.aut.
 Zmiana ustawowej terminologii
3.1.7. Utwór zależny
Utwór spełniający wszystkie cechy utworu, a nadto będący opracowaniem innego utworu.
Transformacja (ew. inkorporacja) twórczych elementów do nowego utworu. Prawo do opracowania
powstaje w sposób pierwotny z chwilą ustalenia opracowania, na rzecz jego autora.
Prawo autorskie do dzieła zależnego jest skuteczne erga omnes, zasadniczo w treści nie różni się od
prawa, jakie uzyskuje autor dzieła samoistnego. Analogiczne przepisy o dozwolonym użytku.
Rozporządzanie dziełami zależnymi i korzystanie z nich wymaga zgody twórcy utworu macierzystego
(chyba że prawa autorskie do niego wygasły). Brak zgody nie ma znaczenia dla powstania ochrony
dzieła zależnego. Np. A – twórca dzieła macierzystego. B – twórca dzieła zależnego od dzieła A. C –
twórca dzieła zależnego od dzieła B. B nie ma zgody A, C nie ma zgody B. Zatem B narusza prawa A,
C narusza prawa i B, i A.
3.1.8 Wyłączenia wybranych kategorii wytworów intelektu spod
prawa autorskiego
Art. 4 pr. aut.:
Nie t owi przedmiotu pr w utor ie o:
t orm t w e u i urz dowe pro e t ;
urz dowe do ume t m teri ł z i i m o e;
3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
Strona 12 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
4) proste informacje prasowe.
Nie chronione na gruncie pr. autorskiego, mogą być chronione na podst. przepisów dot. ochrony dóbr
osobistych i o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Uwaga! „nieurzędowe” tłumaczenia podlegają
ochronie autorskiej!
Wyr. NSA z 10 grudnia 1997 r. (III SA 889/96): Po ie do ume tu urz dowe o
e i terpretow
w wiet e przepi ów rt
p r i Kp or z rt 76 p r i Kp (… Do ume tem urz dow m
e t do ume t porz dzo w przepi e formie przez powoł e do te o or
p twowe w i
z re ie dzi ł i St owi o e dowód te o o zo t ło w i
urz dowo twierdzo e u
zatwierdzone.
Przykłady dokumentów urzędowych: wpis na rachunku bankowym, dowód doręczenia, protest
wekslowy, pokwitowanie pocztowe, protokoły posiedzenia w postępowaniu sądowym, decyzje
admin., obwieszczenia, pouczenia, urzędowe wyjaśnienia, okólniki, przepisy wewnątrzzakładowe,
wzory pism, formularzy, zaświadczeń, orzeczenia sądów i innych organów, urzędowe uzasadnienia
aktów prawnych. Wydawane są nie tylko przez urzędy, ale też: organizacje zawodowe, samorządowe,
spółdzielcze w zakresie powierzonych im spraw z zakresu administracji państwowej.
Znak towarowy może podlegać równocześnie ochronie autorskiej.
Materiał urzędowy
Wyrok SN z 26 września 2001 (IV CKN 458/00): Przepi rt p t pr ut z 99 r w ł z pod
w pom i e o ro
ie t o do ume t urz dowe e t e urz dowe m teri ł z i i symbole.
O i e po ie do ume tu urz dowe o e t do
i e o re o e o t e po ie m teri łu urz dowe o
e t iezw e po em e
z re ie te o po i mie i i
dzie to w z t o o - ie d
dokumentem - e t „urz dowe” (… M teri łem urz dow m dzie z tem to o po odzi od urz du
u i e i t tu i p twowe
dź dot z pr w urz dowe
dź pow t ło w rezu t ie
z to ow i pro edur urz dowe P t i
ł d
e i
„
p t ” te tow
to ow
przy egzaminach na prawo jazd pozo t
w o r ie t rozumi e o „m teri łu urz dowe o”
do tr ie tr f ie pod ie io o i te po d
e podzie i e w ł ze i o ro w i
ez
rt
pr ut z 99 r ie mo
uto mi e z pozo t wie iem
ł owite wo od
reprodu ow i i rozpow ze i i w mie io
w t m przepi ie m teri łów Swo od t mo e
pod e
o r i ze iom ed
o r i ze i te w i
d zi
przepi ów t i
przepi
ro i e do r o o i te t em i
z prze iwdzi ł
e ieu z iwej konkurencji. Reprodukowanie
dź rozpow ze i ie m teri łów w z
w rt
pr ut z 99 r mo e t e t owi
z od tóre
pr wie i do odzi mo
z d
o ó
W innych orzeczeniach za materiał urzędowe uznano też opinie biegłych (kontrowersje), opinie
i ekspertyzy sporządzone na zlecenie Kancelarii Prezydenta.
Z. Pinkalski: Materiał urzędowy musi spełniać wszystkie poniższe przesłanki:
 Stworzony w ramach urzędu
 W związku z procedurą urzędową
 Materiał odnosi się do sprawy urzędowej
Strona 13 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Wyr. SN z 27 lutego 2009 (V CSK 337/08): Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia nie jest
m teri łem urz dow m po iew po t pow ie przet r owe (… ie m
r teru procedury
urz dowe Przez pro edur urz dow
e rozumie po t pow ie to z e i przed or
mi
w mi ru pr wied iwo i or
mi dmi i tr i pu i z e (rz dowe
morz dowe u i mi
or
mi powoł mi do pode mow i de z i wł d z
m
wpł w
tu
pr w
ed o t i
z z ie pro edur przewidzi e w Pr wie z mówie pu i z
prow dz e do
z w r i umow uru mi po t pow ie o
r terze
wi opr w m Do z o i
pode mow
przez z m wi
e o i w o w ów w po t pow iu o udzie e ie z mówie i
to u e i przepi
ode u
wi e o
dmie
t
dmi i tr
r ter m ed ie
po t pow ie przed Preze em rz du Z mówie Pu i z
Te et p po t pow i mo
w ifi ow
o pro edur urz dow w r m
tóre w tw rz e
do ume t urz dowe ie
pod e
e o ro ie pr wo-autorskiej (art. 4 pkt 2 Pr.autor.)
Art. 2 ust.4 konwencji berneńskiej:
t wod w twu p tw
e
do Zwi z u z trze
o re e ie
ie o ro udzie
i urz dow m te tom tów pr wod w z
dmi i tr
u
dow
or z urz dow m tłum ze iom t
te tów”
i
Problem z pieniędzmi, znaczkami płatniczymi – czy można je uznać za official texts of legislative,
administrative and legal nature? (art. 2 ust. 2 konwencji). Wg Barty, Markiewicza – tak, skoro są nim
publiczne dokumenty urzędowe.
Wyrok NSA z 27.01.2012r. (I OSK 2130/11) - dostęp do informacji publ. vs prawo autorskie:
Zd iem N ze e o S du Admi i tr
e o opi ie i e pert z porz dzo e
z e e ie K ncelarii
Prez de t RP
m teri ł mi urz dow mi w rozumie iu rt
p t ww u t w Peł i fu
łu e
w pro e ie pode mow i de z i przez
w z or
wł dz w o w ze i ie t owi
przedmiotu pr w utor ie o N e w t m mie u prz woł orze ze ie S du N w ze o w
pr wie IV CKN 58/00 w tór m w z o e m teri łem urz dow m e t "to o po odzi od
urz du u i e i t tu i p twowe
dź dot z pr w urz dowe
dź pow t ło w rezu t ie
z to ow i pro edur urz dowe "
Z t im rozumie iem wz em
re i mi dz rt
ut
u d i p i rt
u t w o pr wie
utor im i pr w
po rew
przem wi rów ie w mó efe t w o i połe z e o tro i tóre
powi
podd e i form e łu e ezpo red io zre izow iu powierzo
or owi wł dz
pu i z e z d
T. Koellner: znaczna część materiałów poddanych ustawie o dostępie do informacji publicznych nie
podlega wyłączeniu spod ochrony autorskiej na podst. art. 4 pr. aut. – zwł. ekspertyzy, opinie,
dokumenty konsultacyjne. Toteż organ powinien uzyskać stosowną licencję.
Ministerstwo Kultury: w ł ze ie pod o ro
utor ie m teri łów urz dow
ie o e mu e
w orz t i i w i e fu
i i m teri ł urz dow Barta, Markiewicz: taka interpretacja jest
sporna na gruncie prawa autorskiego. Jedyne ograniczenia eksploatacji mogą wynikać z innych ustaw,
np. wobec przewłaszczenia prawa do autorstwa na bazie ochrony dóbr osobistych z KC.
Strona 14 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.2 Powstanie i czas ochrony praw autorskich
Terytorialny char. praw autorskich – są chronione na podstawie ustawy autorskiej danego kraju
tylko na jego obszarze. Znaczne osłabienie zasady ze względu na wymogi konwencji
międzynarodowych.
Prawa autorskie powstają w momencie ustalenia utworu – uzewnętrznienie go w jakiejkolwiek
formie, umożliwiające percepcję.
Do r. 1994 warunkiem powstanie prawa autorskiego do fotografii było wyraźne zamieszczenie na niej
zastrzeżenia prawa autorskiego. Wyr. SA w Poznaniu z 8.11.2006 (I ACa 746/06): jeżeli na fotografii
stworzonej przed 1994 nie było zastrzeżenia i prawo autorskie do niej w ogóle nie powstało, to nie
można reaktywować tego prawa na mocy ustawy.
Współczesne znaczenie noty copyrightowej:
 Powstanie ochrony autorskiej w krajach-członkach konwencji powszechnej niezwiązanych
konwencją berneńską
 Ułatwienie w USA dochodzenia odszkodowania za naruszenie prawa autorskiego
(zwł. ograniczenie możliwości obrony argumentem niezawinionego naruszenia prawa
autorskiego)
 Oddziaływanie informacyjne i ostrzegające
Formalne podstawy ochrony utworów (art. 5 pr. aut.) – wystarczy spełnienie jednej przesłanki:
 Obywatelstwo twórcy lub współtwórcy – polskie lub obywatel UE, EFTA, EOG
 Miejsce pierwszej lub tzw. równoczesnej publikacji – publikacji w Polsce nie później niż
w ciągu 30 dni od daty publikacji za granicą
 Polski jako język pierwszej publikacji
 Przepisy konwencji międzynarodowych
Ze względu na umowy międzynarodowe, których Polska jest stroną (zwł. porozumienie TRIPS i
konwencję berneńską), ochrona autorska utworu powstaje z chwilą jego stworzenia (ustalenia)
nie tylko w Polsce, ale w praktyce także, ze wzgl. na zasięg porozumienia TRIPS, prawie na
całym świecie.
Autorskie prawa osobiste trwają bezterminowo (art. 16 pr. aut.)
Autorskie prawa majątkowe gasną z upływem 70 lat (najczęściej liczonych od śmierci twórcy). Po
upływie tego terminu każda osoba, pod warunkiem poszanowania autorskich praw osobistych, może
swobodnie, nieodpłatnie korzystać z utworu. Istotny wyłom od tej konsekwencji: art. 40 pr. aut., który
zobowiązuje producentów i wydawców egzemplarzy utworów już niechronionych do dokonywania
wpłat (5-8%) ze sprzedaży utworów na Fundusz Promocji Twórczości – public domain payant.
Przedłużanie czasu ochrony:
 Ustawa – Prawo autorskie z 1952r.: 20 lat od śmierci twórcy (10 lat dla utworów
audiowizualnych, liczonych od daty pierwszego publicznego udostępnienia filmu)
 Od 1 stycznia 1976 – 25 lat
 Od 24 maja 1994 – 50 lat
 Od 22 lipca 2000 – 70 lat
Strona 15 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Ochrona utworów zagranicznych w Polsce:
 Okres ochrony dzieła w Polsce jest ograniczony czasem ochrony w państwie pochodzenia
dzieła (art. 7 ust. 8 konwencji berneńskiej)
 Warunkiem reaktywowania ochrony jest – analogicznie – przedłużenie ochrony względem
„polskich utworów” w kraju pochodzenia danego zagranicznego dzieła
 Inaczej w przypadku utworów z krajów UE – od chwili wstąpienia Polski do UE utwory
obywateli z krajów UE, które nie korzystały z ochrony ze względu na brak spełniania zasady
wzajemności, podlegają w Polsce ochronie zgodnie z wymogami dyrektywy (w zasadzie 70
lat od śmierci twórcy); uzasadnienie: zasada niedyskryminacji
Ochrona praw majątkowych do utworu nie ma zastosowania do wytworów wytworzonych wg wzoru
przemysłowego i wprowadzonych do obrotu po wygaśnięciu prawa z rejestracji udzielonego na taki
wzór (art. 116 prawa własności przemysłowej) – spór w doktrynie, czy wyłączenie nie jest niezgodne
z konwencją berneńską i dyrektywą w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i praw pokrewnych.
3.3 Podmiot praw autorskich
3.3.1 Twórca
Art. 8 ust.1. Prawo utor ie prz łu u e twór
oieu t w
ie stanowi inaczej.
Status twórcy (współtwórcy) to zawsze kwestia faktu; to osoba fiz., która wniosła twórczy wkład. Nie
są ważne postanowienia umowne nt. uznania kogoś za twórcę.
Niekonsekwentne użycie terminu „twórca” przez ustawodawcę: w znaczeniu osoby, która stworzyła
utwór (w przepisach dot. dóbr osobistych i niezbywalnych praw majątkowych autora) oraz do
uprawnionego podmiotu autorskich praw majątkowych.
3.3.2 Współautorstwo
Trzy przesłanki (konieczne spełnienie wszystkich):
1. Możliwe do oznaczenia wkłady w dzieło osób współuczestniczących w jego powstaniu muszą
mieć twórczy i oryginalny charakter.
2. Wkłady współautorów powinny tworzyć jedno dzieło.
3. Niezbędna jest współpraca autorów.
Ad. 1:
Wyrok SN z 5 lipca 2002 (III CKN 1096/00, OSN 2003, nr 11, poz. 150):
półtwór zo w
rozumie iu pr w utor ie o ie z odzi d w półpr
o re o e o o
ie m
r teru
twór ze o lecz pomo i z
o i
umie t o w o w i z o i pomo i z
w m
ł
w o ie o top i wiedz f owe zr z o i i i i t w o o i te
t m ied w półpr
i u o ó mo
uw
z w półtwór zo
de du e o ret
t
f t z
w
d m r zie ed
w półtwór zo m mie e t o prz i t ie iu porozumienia
w półtwór ów o do tworze i w pó m w ił iem w pó e o dzieł Porozumie ie t ie mo e
w i
z umow
o z z o i o ude t
Prawo autorskie nie zna natomiast wypadku powstania ex lege w pó
ł z
pr w utor i
niez e ie od wo i twór ów
Strona 16 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Ad. 2 - twór w pół utor i ie mo e
t o um w ł dów twór z
Niez d e e t
w
utwor
w tór
w t pu w odr i e w ł d po z ze ó
w półtwór ów i poł ze ie
reow ło ow
moi t w rto
(…
i m prz p d u i t ie dw dzieł przez zo e do
w pó e e p o t i (art. 10 pr. aut.) – Barta, Markiewicz.
Ad. 3 – niezbędne jest co najmniej uzgodnienie zamiaru stworzenia wspólnego dzieła i wzajemnej
akceptacji wkładów twórczych; towarzyszy też temu z reguły wzajemna inspiracja.
Na gruncie prawa polskiego wkłady twórcze nie muszą być nierozłączne. Konieczna jednak
przesłanka jedności dzieła.
Dzieła współautorskie
(art. 9 pr. aut.)
Dzieła połączone w celu wspólnego
rozpowszechniania (art. 10 pr.aut.)
Przesłanki:
indywidualne wkłady,
jedność dzieła,
współpraca autorów
Wszystkie są spełnione
Brak: porozumienia, wzajemnej inspiracji,
wzajemnego zamierzonego dostosowania
wkładów twórczych; dzieło nie jest jednością
Czas ochrony
Liczy się od śmierci
ostatniego współautora
Liczy się odrębnie dla każdego utworu
Zasady eksploatacji na
wniosek jednego z
twórców
Konieczna zgoda
wszystkich współtwórców;
w razie sporów rozstrzyga
sąd
O warunkach eksploatacji rozstrzyga umowa
między stronami; w kwestiach
nieuregulowanych potrzebna zgoda
wszystkich twórców. Odmowa udzielenia
zgody możliwa tylko przy słusznej
podstawie.
Dyskusyjne: możliwość zniesienia wspólności praw majątkowych. Akceptowane przy nabyciu
pochodnym (np. spadkobiercy), sporne, gdy wspólność ma źródło we współautorstwie. Wg Barty,
Markiewicza – dopuszczalne.
Oznaczenie współautorstwa w dziełach naukowych: Na gruncie prawa autorskiego obojętna jest
wartość i odkrywczy char. dzieła. Jeżeli zespół naukowców dokona odkrycia, a opisze go tylko jeden,
to on będzie autorem. N e z tem prz
e twór t ie o dzieł rez u wów z z oz z i
utor tw
e zemp rz
dzieł w mie ie i w półu ze t i pr
u owe tóre w i i
przed t wio e w dzie e ł z ie z w pół utorami w rozumieniu prawa autorskiego. – Barta,
Markiewicz
3.3.3 Twórczość pracownicza
Autorskie prawo majątkowe wykonane w ramach stosunku pracowniczego powstaje pierwotnie na
rzecz twórcy (inaczej w przypadku programów komputerowych i dzieł zbiorowych). Nabycie praw
przez pracodawcę z chwilą przyjęcia utworu (art. 12 pr. aut.) następuje w sposób pochodny,
w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Późniejsze rozwiązanie
umowy o pracę nie powoduje „powrotu” praw do pracownika.
Strona 17 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Art. 12 pr. aut.:
1. Je e i u t w u umow o pr
ie t owi i ze pr od w
tórego pracownik
tworz ł utwór w w i u w o w i o owi z ów ze to u u pr
w z wi
prz
i utworu utor ie pr w m tkowe w granicach wyni
z e u umow o pr
i
zgodnego zamiaru stron.
Je e i pr od w
w o re ie dwó
t od d t prz
i utworu ie prz t pi do
rozpow ze i i utworu przez zo e o w umowie o pr
do rozpowszech ie i twór
mo e w z z pr od w
pi mie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym
ut iem e po e o ez ute z m upł wie pr w uz
e przez pr od w
wr z z
wł o i przedmiotu
tór m utwór utrw o o powr
do twór
e umow
t owi i ze Stro mo
o re i i
termi
prz t pie ie do rozpow ze i i
utworu.
3 Je e i umow o pr
ie t owi i ze z wi prz
i utworu pr od w
w
wł o przedmiotu
tór m utwór utrw o o
W umowie o pracę powinno się wyraźnie i szczegółowo określić zasady eksploatacji utworu przez
pracodawcę. Gdy brak odpowiednich zapisów, w celu określenia pól eksploatacji, do których
pracodawca nabywa prawa, należy określić: statutowy zakres działalności pracodawcy (char. zakładu
pracy), charakter utworu, znane twórcy faktyczne sposoby komercjalizacji utworów stosowane przez
pracodawcę.
Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, wynagrodzenie za pracę twórczą stanowi jednocześnie
wynagrodzenie z tytułu przeniesienia praw majątkowych na pracodawcę lub zezwolenia na
korzystanie przez niego z utworu w zakresie objętym umową.
Do art. 12 i art. 14 (utwory pracowników naukowych) nie stosuje się przepisów rozdziału V.
Regulacja utworów pracowniczych nie obejmuje dzieł stworzonych na zamówienie, na podst. umowy
o dzieło lub umowy zlecenia, dzieł wykonanych w ramach konkursu (por. jednak art. 921 par. 3 KC).
Do utworów zamówionych stosuje się przepisy rozdz. V.
Art. 14 – lex specialis wzgl. art. 12, bardziej korzystny dla twórcy.
Art. 14 pr. aut.
Je e i w umowie o pr
ie po t owio o i ze i t tu i
u owe prz łu u-je
pierw ze two opu i ow i utworu
u owe o pr ow i
tór
tworz ł te utwór
w w i u w o w i o owi z ów ze to u u pr
Twór
prz - łu u e pr wo
do wynagrodze i Pierw ze two opu i ow i w
e e i w i u ze iu mie i
od do t r ze i utworu ie z w rto z twór umow o w d ie utworu
o e e i w o re ie
dwó
t od d t e o prz
i utwór ie zo t ł opu i ow
I t tu
u ow mo e ez odr e o w
rodze i
orz t z m teri łu u owe o
z w rte o w utworze o tór m mow w u t
or z udo t p i te utwór o o om trze im
e e i to w i z uz od io e o przez ze i utworu u zo t ło po t owio e w umowie
Spór: czy można zawrzeć umowę przewidującą przeniesienie na pracodawcę praw ze wszystkich
utworów powstałych podczas trwania stosunku pracy? SA w Poznaniu dopuścił taką umowę, Barta,
Markiewicz – tak, o ile korzyści dla twórcy (np. w postaci wynagrodzenia) przeważają nad stratami
(zawężeniem uprawnień autorskich z art. 12 i 14 pr. aut.). Odmiennie: P. Stec.
Strona 18 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.3.4 Inne podmioty praw autorskich
Studenci
Generalnie, autorskie prawo majątkowe do pracy licencjackiej, magisterskiej, doktorskiej,
habilitacyjnej przysługuje jej twórcy (art. 8 pr. aut.). Zakres podmiotowy art. 14 pr. aut. Nie obejmuje
studentów i doktorantów, ze wzgl. na jego wyjątkowy char. niedopuszczalna jest interpretacja per
analogiam.
W zasadzie eksploatacja prac przez jedn. przyznającą stopnie i tytuły naukowe wymaga zawarcia
z twórcą umowy (licencyjnej lub przenoszącej prawa majątkowe). Problem z ważnością takiej umowy
w świetle art. 58 KC, gdy umowa zawarta jest przed datą obrony danej pracy, a jej treść stanowi
o nieodpłatnym przeniesieniu praw bądź udzieleniu licencji w zbyt szerokim zakresie. Konieczne
indywidualne badanie; dopuszczalność obowiązku udostępnienia pracy dla celów archiwizacji (wraz
z digitalizacją) i zbadania, czy nie zawiera nieoznakowanych zapożyczeń.
Na mocy Prawa o szkolnictwie wyższym, uczelnia ma prawo pierwszeństwa do publikacji pracy
dyplomowej studenta. O ile w ciągu 6 msc od obrony uczelnia nie skorzysta z tego prawa, student
może ją opublikować, chyba, że praca jest częścią utworu zbiorowego. „Nieodpłatne przeniesienie
praw majątkowych do pracy na uczelnię, na wszystkich polach eksploatacji” – klauzula wpisana do
rejestru klauzul niedozwolonych UOKiK. Student jest jedynym podmiotem majątkowych praw
autorskich. Zakaz udostępniania „starych” prac magisterskich przez uczelnię – także w zakresie
objętym dozwolonym użytkiem, ze wzgl. na brak uprzedniego rozpowszechniania.
Dzieła zbiorowe
Problem, czy pracownikom wydawcy (producenta) można przypisać wkład o charakterze twórczym
do danego utworu zbiorowego, nie ma znaczenia ani dla stwierdzenia statusu dzieła zbiorowego,
ani określenia podmiotu praw wyłącznych. Konieczność zawarcia umowy licencyjnej lub o
przeniesienie majątkowych praw autorskich między wydawcą a autorami poszczególnych utworów.
Czas ochrony poszczególnych utworów jest niezależny od ochrony dzieła zbiorowego.
Niezdefiniowane (poza producentem wideo- lub fonogramu w art. 94 ust. 3 pr. aut.) pojęcie
producenta – osoba zaangażowana finansowo i ponosząca ryzyko gosp. czy decydująca o kształcie
dzieła i kierowaniu pracami nad jego produkcją? Czy strony mogą uzgodnić, która z nich będzie
producentem?
Barta, Markiewicz: o o (fiz u pr
tór pode mu e i i t w i po o i o zt porz dze i
d e o do r iem teri e o
dto o
m ie po i d wpł w ( o
przez pr wo dzoru
przebieg i rezultat tego procesu.
Orzeczenie SA w Krakowie z 14.01.2003 (I ACa 1137/02, TPP 2003, nr 3): producentem utworu
udiowizu e o e t o o
tór po o i o zt w tworze i utworu i r z o e o e p o t i
or izu e te i z e i rze zowe prze ł i produ i utworu i z w rł we wł
m imie iu i
wł
r u e umow o tworze ie utworu
Gdy kilka takich podmiotów – brak przepisów; stosujemy przepisy o współwłasności ułamkowej z KC
(analogia do wspólności prawa autorskiego – art. 9 ust. 5 pr. aut.)
Strona 19 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.3.5 Następcy prawni
W stosunku do majątkowych praw autorskich stosuje się przepisy KC o dziedziczeniu. Również
prawo do wynagrodzenia (art. 18 ust. 3 pr. aut.), prawa i obowiązki z umów dot. autorskich praw
majątkowych, wierzytelności związane z dochodzeniem roszczeń z naruszeń praw wchodzą w skład
spadku.
3.3.6 Dzieła osierocone (orphan works)
Są to utwory, co do których osoba zamierzająca z nich skorzystać nie może ustalić podmiotu
autorskich praw majątkowych.
Komisja UE podniosła, że jedynie część zasobów znajdujących się w bibliotekach, archiwach,
muzeach można zaliczyć do dóbr publ. ze względu na upływ czasu ochrony. Zaleciła państwom
członkowskim stworzenie procedur ułatwiających wykorzystanie dzieł osieroconych.
Art. 33 ust. 3 – szczątkowa regulacja problematyki:
o o rozpow ze i : (… w e
opedi
i t
– opublikowane utwory plastyczne i
foto r fi z e o i e
wi z ie porozumie i z twór
e em uz
i e o zezwo e i
pot
trud e do przezw i e i prze z od Twór
prz łu u e wów z
pr wo do
wynagrodzenia.
Wiele propozycji rozwiązań, m.in. poprzez powierzenie uprawnień organizacjom zbiorowego zarządu,
udzielanie licencji przez organ admin., specjalna licencja ustawowa (warunkiem skorzystania
powołanie się na licencję).
Dyrektywa 2012/28/EU Parlamenu Europejskiego i Rady ws. niektórych dozwolonych sposobów
korzystania z utworów osieroconych:
 Definicja: utwór i fonogram, którego właściciel praw do utworu nie jest znany lub, nawet
jeżeli jest znany, nie został odnaleziony w wyniku starannego poszukiwania. Gdy nie wszyscy
współautorzy zostali odnalezieni, utwór uznaje się za osierocony w stosunku do
nieodnalezionych podmiotów.
 Staranne poszukiwanie – prowadzone w dobrej wierze sprawdzanie informacji w źródłach
odpowiednich dla danej kategorii utworów (wykaz w załączniku do dyrektywy), czy istnieją
podstawy do stwierdzenia statusu dzieła osieroconego. Poszukiwanie w jednym kraju, wynik
„wiążący” dla pozostałych. Wyniki publikowane w Urzędzie ds. Harmonizacji Rynku
Wewnętrznego w Alicante.
 Uprawnienia eksploatacyjne względem dzieła osieroconego mają mieć status licencji
ustawowej – nowa postać dozwolonego użytku, nieobjęta dyrektywą internetową
 Użytek ma przysługiwać bibliotekom publ., placówkom oświatowym, muzeom, archiwom,
instytucjom odpowiadającym za dziedzictwo filmowe i muzyczne, nadawcom publ.
 Treść licencji: eksploatacja dzieł już zgromadzonych w zbiorach ww. podmiotów, w celu
realizacji ich misji publ.
Strona 20 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.4 Autorskie prawa osobiste
3.4.1 Uwagi ogólne
3.4.1.1 Wprowadzenie
W prawie autorskim formułuje się wiele ocen i założeń, które w praktyce nie zawsze się sprawdzają:
 Choć ranga problematyki jest podkreślana, w stosunkach międzynarodowych regulacje praw
autorskich spycha się na dalszy plan (por. porozumienie TRIPS, nowe traktaty WIPO,
dyrektywy UE);
 Sztuczna konstrukcja nieograniczonej w czasie więzi autora z utworem, także po śmierci;
 Założenie, że treść i ochrona autorskich dóbr osobistych jest niezależna od rodzaju dzieła,
podczas gdy w praktyce poziom ochrony jest zróżnicowany (np. brak prawa do integralności
w przypadku programów komputerowych);
 Podważanie zasady nieprzenoszalności praw osobistych (utwory architektoniczne,
przeznaczone do reklamy, wzornictwo) – poprzez wprowadzanie (w ograniczonym zakresie)
przenoszalności tylko poszczególnych praw osobistych bądź zrzekanie się wykonywania
uprawnień osobistych lub wyznaczanie innej osoby do ich realizacji w imieniu twórcy;
 Niekiedy uprawnienia osobiste są w istocie osobisto-majątkowe, np. zgoda na dokonywanie
zmian w utworze architektonicznym lub wykonywanie autorskich praw osobistych po śmierci
twórcy.
3.4.1.2 Usytuowanie
Wątpliwości co do konstrukcji i usytuowania autorskich praw osobistych w syst. prawa –
konstrukcje:
 Nierozdzielne od praw majątkowych – syst. monistyczny (Niemcy)
 Prawa do dóbr osobistych prawa cywilnego odrębnych od powszechnych dóbr osobistych –
A. Wojciechowska, M. Późniak-Niedzielska, J. Błeszczyński
 Prawa do dóbr osobistych prawa cywilnego, stanowiących szczególną postać powszechnych
dóbr osobistych; podwójna ochrona dóbr osobistych – z KC i z prawa autorskiego (możliwe
roszczenia zarówno kumulatywne, jak i alternatywne). – Stanowisko przeważające w
orzecznictwie i doktrynie polskiej: S. Grzybowski, A. Kopff, J. Panowicz-Lipska, A. Szpunar,
E. Wojnicka, J. Barta, R. Markiewicz.
 Uprawnienia twórcy chronione przez „mozaikę” przepisów dot. zniesławienia, konkurencji,
tzw. passing off, prawa do prywatności, umów – kraje anglosaskie
Barta, Markiewicz: trud o zre o truow
KC.
utor ie do ro o o i te
tóre ie
ło
o
te rt
3
3.4.1.3 Treść i naruszenie
Autorskie prawa osobiste są bezterminowe i w sposób trwały związane z twórcą. Otwarty katalog
uprawnień chroniących więź twórcy z utworem w art. 16 pr. aut. Dodatkowe regulacje w innych
częściach ustawy, np. art. 32 (prawo do zniszczenia egzemplarza dzieła plastycznego), art. 56 pr. aut.
Wg Barty, Markiewicza: istnieją także pozaustawowe postacie działań naruszających prawo autorskie,
Strona 21 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
np. wykorzystywanie przez osoby trzecie tytułu dzieła, imion własnych bohaterów, tworzenie
kontynuacji (może zmieniać wymowę dzieła). Możliwe też wykształcenie nowych uprawnień przez
orzecznictwo (podobnie jak w przypadku nowych dóbr osobistych prawa powszechnego).
Barta, Markiewicz: „ ęź
”
ę
( g
)
, tóre
i t ie e ze wz du
d utwór i oz z
ło
iem t ow
w rto i d twór
( twierdz
wedłu zo ie t wizow
r teriów ze wz du
utwór Po e
o e
o
w o r e iu od ior ów
pod t wie utworu o utorze (do re imi – odpowiednik czci
„zew trz e ”
o
prze o iu twór o o ie ze wz du
d
utwór (odpowied i z i
„wew trz e ” – od o i
3.4.1.4 Ochrona po śmierci
Art. 78 pr. aut.: (…)
Je e i twór
ie w r ził i e wo i po e o mier i z powództwem o o ro
utor i
pr w o o i t
zm rłe o mo e w t pi m ł o e
w e o r u o e o: z t p i rodzi e
rodze two z t p i rodze tw
3 Je e i twór
ie w r ził i e wo i o o w mie io e w u t
upr w io e w te me
o e o i do w o w i utor i pr w o o i t
zm rłe o twórcy.
Czy wolno konstruować prawa osobiste zmarłego podmiotu? Czy chodzi o prawa osób bliskich
(analogicznie do dobra osobistego w postaci kultu pamięci)? Istnienie dóbr osobistych osoby zmarłej
łamie zasady co do czasu trwania dóbr osobistych. Natomiast uznanie, że chodzi o interesy bliskich,
jest trudne do wyjaśnienia, gdy autor wyznaczy do obrony tych praw osobę „obcą”.
Barta, Markiewicz: stworzenie fikcji prawnej, że podmiotem praw jest nieżyjący. Treść autorskich
praw osobistych ulega jednak systematycznemu zawężaniu, zapewniając ostatecznie przede
wszystkim poszanowanie prawa do autorstwa, a pozostałych dóbr osobistych w takim zakresie, w
którym ich naruszenie mogłoby zakłócić prawidłową atrybucję dzieła (badanie, czy ingerencja nie
spowodowała wypaczenia odbioru dzieła u odbiorców).
3.4.1.5 Problem wspólności praw
Zdaniem Barty, Markiewicza autorskie dobra osobiste, podobnie jak dobra osobiste prawa
powszechnego, nie mogą być objęte wspólnością prawa. Przy braku jednomyślności twórców (np. ws.
ujawnienia autorstwa) rozstrzyga sąd. Natomiast A. Nowicka opowiada się za stosowaniem art. 9 w
zakresie nim objętym do wspólnego autorskiego dobra osobistego.
3.4.1.6 Umowy
Niedopuszczalne jest zrzeczenie się więzi twórcy z utworem (art. 16 pr. aut.), a także poszczególnych
uprawnień objętych wyliczeniem w tym przepisie. Można jednak zobowiązać się do niewykonywania
wobec określonej osoby danego prawa osobistego lub nawet zezwolenia jej na realizowanie
oznaczonego prawa w imieniu twórcy. Dochodzi bowiem wówczas do wykonywania, a nie do zbycia
lub zrzeczenia się autorskich praw osobistych.
Strona 22 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Wyr. SA w Warszawie z 14.05.2007 (I ACa 668/06, OSA 2008, z.12, poz. 39): można w o w
jedynie te [prawa], tóre dot z de z i o w orz t iu e u i po o ie e p o t i ew
dzorze
utor im Prze z ie wi zi emo o
e dot z e fer i d widu
prze
p
i z
ło
iedopu z z e (… Po dto o i e prze z ie w o w i osobistych praw autorskich i w
i
r i
do odze ie o ro przez o o trze i u przed i ior e t dopu z z e o t e e t
to iemo iwe w od ie ie iu do dó r o o i t
Pr w o o i te prz łu u
owiem o o ie fiz z e
w e u o ro
e dó r o o i t
S to pr w iem t owe t
i e zwi z e z podmiotem e
r zem z im pow t
w
i ie mo prze odzi
i e o o (por w ro S du N w ze o
z dnia 13 grudnia 1976 r. I CR 439/76, OSN 1981 nr 9 poz. 170).
Odwołanie poprzednio udzielonej zgody – dopuszczalność:
 Autor może zawsze odwołać zgodę na wykorzystanie przez osobę trzecią jego praw
osobistych (ewentualna odpowiedzialność kontraktowa);
 Wydaje się, że niedopuszczalne jest odwołanie zgody na decyzję o pierwszym udostępnieniu
utworu lub decydowaniu o wprowadzeniu konkretnej (ustalonej umownie) zmiany w
odniesieniu do ukończonego dzieła;
 Odwołując zgodę, autor nie ponosi odpowiedzialności majątkowej za szkodę, jeżeli wykaże,
że udzielając zgody, nie mógł mieć świadomości skutków tej zgody ze względu na naruszenie
jego więzi z utworem – np. gdy w chwili udzielania zgody autor nie miał wyobrażenia co do
ostatecznego kształtu dzieła.
3.4.1.7 Utwory pracownicze
Ochrona autorskich dóbr osobistych dotyczy także sytuacji, gdy autorskie prawa majątkowe w sposób
pierwotny lub pochodny powstają na rzecz innego niż twórca podmiotu (np. pracodawcy). Podmiot
ten nie może więc w szczególności naruszać prawa do integralności dzieła czy decydować o
pierwszym upowszechnieniu bez zgody twórcy.
Ze względu na ochronę dóbr osobistych, pracodawca nie może generalnie zakazać publikacji
określonych dzieł pracownika czy wydawania ich w oznaczonym wydawnictwie. Osobną kwestią jest
to, że działanie sprzeczne z konkretnym, jednostkowym zakazem może być nawet przyczyną
rozwiązania umowy o pracę.
3.4.2 Poszczególne autorskie prawa osobiste
3.4.2.1 Prawo do autorstwa
Prawo do autorstwa (także „prawo do ojcostwa dzieła”) zapewnia autorowi ochronę przed
przypisywaniem sobie autorstwa przez nieuprawnionego (aspekt negatywny) oraz wyłączną
kompetencję do decydowania, czy i w jaki sposób ma zostać oznaczone autorstwo jego dzieła
(aspekt pozytywny). Aspekt pozytywny obejmuje też prawo do rozpowszechniania dzieła
anonimowo.
W konkretnej sytuacji żądanie anonimowego rozpowszechniania lub pod pseudonimem mogłoby być
uznane za nadużycie prawa, zwłaszcza wówczas, gdy jego celem było utrudnienie komercjalizacji
dzieła.
Strona 23 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Przypisywanie twórcy autorstwa cudzego dzieła, ochrona całości dorobku twórczego – ochrona nie na
podstawie pr. aut., lecz art. 23 i 24 KC.
Autorskoprawna ochrona przed plagiatem dotyczy tylko twórczych elementów dzieła.
Przywłaszczenie zatem odkryć, pomysłów, eksperymentów, koncepcji matematycznych jest zatem
bezprawne wyłącznie na gruncie KC.
Ghostwriter – osoba godząca się na publikację swych dzieł pod nazwiskiem innej osoby. Odpowiednie
umowy są w zasadzie nieważne (z wyjątkiem mów dla polityków), a dzieła tak rozpowszechnione
należy traktować jako naruszenie prawa do autorstwa.
3.4.2.2 Prawo do integralności utworu
Wynika zeń zakaz wprowadzania zmian w utworze bez uprzedniej zgody twórcy.
Zdaniem Barty, Markiewicza, w przeciwieństwie do ochrony autorskich praw majątkowych, a także
prawa do autorstwa utworu i decydowania o pierwszym udostępnieniu, ochrona prawa do
integralności nie jest ograniczona do twórczych elementów dzieła. Uzasadnienie: dla naruszenia więzi
twórcy z utworem nie ma znaczenia, czy zmieniono twórczy czy nietwórczy element dzieła. Co jednak
zostaje naruszone w przypadku zmiany nietwórczych elementów dzieła? Prawo do integralności (art.
16 pkt 3 pr.aut.; tak Barta, Markiewicz), inne autorskie dobro osobiste spoza katalogu z art. 16 czy
dobro osobiste prawa powszechnego z art. 23 KC?
Inaczej: orz. SA w Krakowie z dn. 18.06.2003 (I ACa 510/03, TPP 2004, nr 1-2, s.143): ochronie na
ru ie pr w
utor ie o pod e
owiem t o e tet z e a nie funkcjonalne elementy
w tru turze dzieł r ite to i z e o
Art. 49 ust. 2 pr. aut.
N t p pr w
twór
z i zmi
a twór
ie mi ł
tór
z o ro
– względny char. prawa do integralności:
o
ł ło
utor i pr w m t ow
ie mo e ez z od
w utworze
e
one spowodowane o z wi t o ie z o i ,
łu z e pod t w im i prze iwi Dot z to odpowied io utworów
utor i pr w m t ow
upł ł
Przepis należy stosować także do: nabywców majątkowych praw autorskich, licencjobiorców,
właścicieli przedmiotów, w których usytuowano utwór – obiekty architektury (ratio legis przepisu).
Art. 49 ust. 2 należy stosować dopiero po uprzednim stwierdzeniu, że określone działanie naruszyło
więź twórcy z utworem w rozumieniu art. 16 pr. aut.
Zniszczenie dzieła (art. 32 ust. 2 pr. aut.) nie stanowi naruszenia prawa do integralności. Twórca
ma odrębne, osobiste uprawnienie do ochrony przed zniszczeniem jego dzieła.
Problem z dziełami architektonicznymi: kolizja prawa własności z prawem autorskim.
d e i e
i t ie r e ł i
e do uz i z
du ie pr w z ł z ie przez twór z rzutu ru ze i
pr w do i te r o i utworu d w i to ie ed m e em te o prze iwu e t uz
ie
z mówie i
o o i te opr ow ie zmi
Ge er izu
t o e : d utor w o u e pr w
osobiste jedynie w celu realizac i i tere ów m t ow
e z w ze rozw
mo iwo
po t wie i mu z rzutu du i pr w utor ie o – Barta, Markiewicz
Strona 24 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.4.2.3 Prawo do rzetelnego wykorzystania utworu
Jest to możliwość zakazywania wykorzystywania dzieła w sposób wprowadzający w błąd co do
charakteru i podstawowych przyjętych w nim kryteriów wartości ze względu na: kontekst eksploatacji,
tendencyjny wybór fragmentów (także użytych w ramach prawa cytatu), rozpowszechnianie
opracowania zniekształcającego dzieło macierzyste itp.
Możliwe także badanie kontynuacji cudzego dzieła i wykorzystanie tytułu i imion własnych
bohaterów (nie dotyczy parodii, satyry). Znaczne osłabienie prawa po śmierci twórcy.
W przypadku niektórych naruszeń może powstać problem, czy naruszono prawo do integralności
utworu czy prawo do rzetelnego wykorzystywania utworu. Zależy od definicji prawa do integralności
3.4.2.4 Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu
publiczności
Obejmuje decyzję: kiedy, przez kogo i w jakich warunkach ma dojść do pierwszego
udostępnienia utworu publiczności. Z chwilą pierwszego udostępnienia dochodzi do „wyczerpania”
prawa.
Problem w przypadku udostępniania wersji pisemnej dzieła udostępnionego tylko ustnie:
a) Gdy wersja pisemna jest identyczna z ustną – rozważamy dopuszczalność tylko jako innej niż
wymienione w art. 16 pr. aut. postaci naruszania dobra osobistego
b) Gdy wersja pisemna jest zmodyfikowana – wkroczenie zarówno w prawo decydowania o
pierwszym rozpowszechnieniu, jak i prawo do integralności.
Problem upowszechnienia tylko nietwórczych elementów dzieła (np. odkryć naukowych) – zdaniem
Barty, Markiewicza brak ochrony autorskoprawnej, ocena naruszeń w świetle art. 23 k.c.
3.4.2.5 Prawo dostępu do dzieła
Art. 52 ust. 3 – prawo dostępu do oryginału dzieła:
N w or i łu utworu e t o owi z
udo t p i o twór w t im z re ie w
iez d e do w o w i pr w utor ie o N w or i łu mo e ed
dom
twór odpowied ie o z ezpie ze i or z w
rodze i z orzystanie.
im e t to
i od
Wyr. SN z 3.09.1998 (I CKN 818/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 21) – przepis ten można stosować per
analogiam także do egzemplarza niemającego cech oryginału, jeżeli jest to niezbędne do umożliwienia
twórcy wykonania swych praw (np. do upublicznienia dzieła lub skompletowania albo
udokumentowania dorobku, gdy istnieje tylko jeden egzemplarz niemający cech oryginału utworu).
Art. 52 ust. 3 nie nakłada na nabywcę oryginału obowiązku dbałości o nabyty egzemplarz. Należy
jednak uwzględnić art. 32 pr. aut. (obowiązek zaoferowania dzieła twórcy w przypadku podjęcia
decyzji o zniszczeniu dzieła).
Strona 25 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.4.3 Ochrona autorskich dóbr osobistych a stosunki umowne
Art. 56 pr. aut.:
Twór mo e od t pi od umow u
w powiedzie ze wz du na swoje istotne interesy
twór ze (…
Przepi u u t
ie to u e i do utworów r ite to i z
i r ite to i z our i t z
udiowizu
or z utworów z mówio
w z re ie i e p o t i w
utworze audiowizualnym.
Ze względu na zasadę rebus sic stantibus, przepis może być traktowany jako odstępstwo od pacta sunt
servanda.
Przykłady istotnych interesów twórczych:
 Utrzymanie przez twórcę dobrej sławy – tworzenie dzieł „przestarzałych” (np. nie
uwzględniających nowych wyników badań), przy zmianie poglądów politycznych twórców
 Dążenie twórcy do rozpowszechniania rezultatów własnej pracy artystycznej lub naukowej –
np. gdy nabywca praw autorskich mimo wyczerpania nakładu nie wydaje utworu/ nie
zapewnia dodruków
Należy jednak uwzględnić uprawnienia właściciela egzemplarza dzieła (np. gdy twórca żąda
wycofania dzieła z muzeum).
Art. 58 – dodatkowa ochrona w stos. do art. 56 ust. 1:
Je e i pu i z e udo t p ie ie utworu
t pu e w ieodpowied ie formie
o ze zmi mi tór m
twór
mó ł
łu z ie i prze iwi mo e on po bezskutecznym wezwaniu do zaniechania
ru ze i od t pi od umow u
w powiedzie Twór prz łu u e pr wo do w
rodze i
o re o e o umow
Art. 60 ust. 1 – szczególna regulacja w zw. z art. 16 ust. 5:
Korz t
z utworu e t o owi z
umo iwi twór
przed rozpow ze ie iem utworu
przeprow dze ie dzoru utor ie o Je e i w ie io e w zwi z u z dzorem zmi
w utworze
iez d e i w i
z o o i z o i od twór
iez e
o zt i wprow dze i o i
w
utor i pr w m t ow
u i e o ior
Strona 26 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.5 Autorskie prawa majątkowe
3.5.1 Treść prawa
3.5.1.1 Uwagi ogólne. Pojęcie korzystania
Autorskie prawo majątkowe to cywilne prawo podmiotowe o char. bezwzględnym. Źródłem
monopol ustawodawcy, od własności odróżnia się przedmiotem (dobro niematerialne – wszechobecne,
nieskończone pod względem ilości).
E. Traple: tre te o pr w to w ł z e
korzystania z utworu. – def. syntetyczna
ute z e er
om e pr wo de dow i o
de formie
Alternatywą jest definicja oparta na konstrukcji monopolu – prawo istnieje tylko w takim zakresie,
w jakim zostało ustanowione.
Art. 17 pr. aut.:
Je e i u t w ie t owi i ze twór
rozporz dz i im
w z t i po
utworu.
prz łu u e w ł z e pr wo do orz t i z utworu i
e p o t i or z do w
rodze i z orz t ie z
Korzystanie – wszelkie czynności faktyczne dotyczące utworu, na podst. których podmiot
uzyskuje możliwość jego eksploatacji (bezpośrednie korzystanie). Czy „korzystanie” obejmuje
także czynności prawne („pośrednie korzystanie”)? Zależy od przyjętej definicji „rozporządzania”.
Przy przyjęciu rozszerzającej wykładni tego terminu (jak w przypadku rozdziału 5 pr. aut. – „przejście
autorskich praw majątkowych”), to właśnie w nim będą się mieścić wszelkie czynności prawne dot.
utworu (za takim podejściem Barta, Markiewicz).
Taka eksploatacja utworu, która nie wiąże się z jego rozpowszechnianiem czy zwielokrotnieniem, nie
mieści się w pojęciu korzystania z utworu. Jednak orz t iem z utworu e t t e o rót or i łem
u e zemp rz mi utworu tór ie wi e i z e o rozpow ze ie iem ze wz du
ie peł ie ie
prze ł i pu i z e o udo t p ie i – M. Markiewicz
W wyr. TS UE ws. Phonographic Performance: przyjęto szeroką def. publicznego udostępniania;
za takie uznano dostarczenie gościowi hotelowemu odtwarzacza i fonogramów. Należy zatem przyjąć
możliwość pośredniego naruszenia prawa autorskiego w ustawach krajowych, a także równoległą
konstrukcję pośredniego korzystania z utworu, obejmującą stany faktyczne objęte przez art. 422 k.c.
Art. 422 k.c.:
Z z od odpowiedzi
e t ie t o te
to
ezpo red io w rz dził e z t e te
i
oo
do w rz dze i z od
ło ił
o
ł e pomo
rów ie te
wi domie orz t ł z w rz dzo e dru iemu z od
to
to
Powszechnie uważa się, że z wyjątkiem baz danych, programów komputerowych (niekiedy też: dzieł
audiowizualnych), do samego stworzenia opracowania nie jest potrzebne zezwolenie twórcy. Jest to
wnioskowanie a contrario z art. 2 ust. 2 zd. 2 pr. aut. Można jednak kwestionować to dopuszczenie,
jako że żaden przepis ustawy nie ogranicza w tym zakresie prawa do korzystania z utworu z art. 17,
a art. 2 ust. 2 dotyczy wyłącznie zasad eksploatacji dzieła zależnego, a nie bezpośrednio lub pośrednio
dzieła macierzystego. Wówczas tworzenie dzieła zależnego bez uprzedniego zezwolenia byłoby
dozwolone wyłącznie w granicach dozwolonego użytku.
Strona 27 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.5.1.2 Pola eksploatacji
Art. 50 pr. aut.:
dr e po e p o t i t owi w z ze ó o i:
1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – w tw rz ie o re o
te i
e zemp rz utworu w t m te i dru r
repro r fi z
z pi u m et z e o or z
te i
frow ;
w z re ie o rotu or i łem
o e zemp rz mi
tór
utwór utrw o o –
wprow dz ie do o rotu u ze ie u
em or i łu
o e zemp rz ;
3 w z re ie rozpow ze i i utworu w po ó i
i o re o w p t – publiczne
wykonanie, wyst wie ie w wiet e ie odtworze ie or z d w ie i reemitow ie
t e
pu i z e udo t p i ie utworu w t i po ó
d mó ł mie do ie o do t p w mie u
i w czasie przez siebie wybranym.
W celu rozstrzygnięcia, czy mamy do czynienia z odrębnym polem eksploatacji, bierze się pod uwagę
przede wszystkim:
 Odmienność technicznego sposobu zwielokrotniania lub rozpowszechniania dzieła
 Zaspokajanie potrzeb innego kręgu odbiorców
 Kreowanie nowego rynku
 Pojawienie się nowego (innego niż pierwotny) podmiotu rozpowszechniającego
 Odrębne ekonomiczne znaczenie określonego sposobu użycia
 Terytorialny lub językowy zasięg użytku
Federalny Sąd Najwyższy (BGH) orzekł, że dystrybucja filmów na DVD nie jest odmiennym
sposobem eksploatacji względem dystrybucji na kasetach VHS.
3.5.1.3 Postacie korzystania z utworu
Treść autorskiego prawa majątkowego obejmuje eksploatację dzieła zarówno w postaci materialnej
(np. reprodukcja, korzystanie z opracowań, wprowadzanie do obrotu), jak i niematerialnej (np.
wykonanie, wystawienie, recytację, udostępnienie w Internecie). Istotne jest już samo stworzenie
możliwości poszerzenia kręgu osób zapoznających się z dziełem.
Dla zaistnienia zwielokrotnienia (będącego podstawowym sposobem eksploatacji) nie ma znaczenia
sposób i zakres reprodukcji oraz liczba kopii. Zwielokrotnieniem jest także eksploatacja utworu
w formie przetworzonej (np. dzieło zależne) i digitalizacja. Szeroką definicję „zwielokrotniania”
w prawie UE i polskim potwierdzają wyroki TS UE ws. C-5/08 Infopaq International A/S v. Danske
Dagblades Forening i w sprawach połączonych C-403/08 i C-429/08 Football Association Premier
League Ltd v. Leisure.
Art. 231 pr. aut.:
Nie w m
zezwo e i twór
prze iowe
iem
e modzie e o z ze i o pod r
z
pro e u te o o i z e o or z m
e
prze zu utworu w temie te ei form t z
lub
2) zgodnego z prawem korzystania z utworu.
u i
ze o
euw ł
m pomi
Strona 28 z 88
de t e zwie o rot i ie utworów
t owi ce integral i pod t wow
z ie umo iwie ie:
dz o o mi trze imi przez po red i
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Prawo wprowadzania egzemplarza dzieła do obrotu – w prawie polskim nie obejmuje najmu
i użyczenia (inaczej niż w ustawach zagranicznych; zdaniem Barty, Markiewicza – nietrafnie) – są one
postacią obrotu egzemplarzem dzieła (zamiast postacią wprowadzenia egzemplarza dzieła do obrotu).
Art. 6 ust. 1 pkt 6 pr. aut.:
wprow dze iem utworu do o rotu e t pu i z e udo t p ie ie e o or i łu
o
e zemp rz dro prze ie ie i i wł o i do o e o przez upr w io ego lub za jego
z od ;
Dyskusyjna przesłanka „publicznego udostępnienia” – można traktować jako działania przekraczające
w swym zakresie dozwolony użytek.
Wyr. ETS ws. Peek & Cloppenburg v. Cassina S.p.A.: Umożliwienie publiczności korzystania z
reprodukcji utworu chronionego prawem autorskim ani samo wystawienie reprodukcji na widok
publiczny nie stanowi wprowadzenia ich do obrotu (sprawa dotyczyła reprodukcji mebli
chronionych prawem autorskim jako umeblowania umieszczonego w punkcie sprzedaży i jako
dekoracji na wystawie).
Art. 50 pkt 3 pr aut. obejmuje inne publiczne postacie rozpowszechniania utworu:
 Eksploatację bezpośrednią – czyli tzw. reprodukcję o char. jednorazowym, wystawienie
utworu „na żywo”, wystawienie dzieła plastycznego
 Eksploatację pośrednią – realizowana przy wykorzystaniu materialnych nośników, m.in.
nadawanie i reemitowanie, odtworzenie, wyświetlanie, rozpowszechnianie utworów w
Internecie.
Publiczne odtwarzanie – jest to zawsze bezpośrednie udostępnienie utworu publiczności zebranej w
określonym miejscu, przy wykorzystaniu sporządzonych wcześniej materialnych nośników utworu
(nagrań dźwięku i/lub obrazu) lub urządzeń służących do odbioru programu radiowego bądź
telewizyjnego, w którym utwór jest nadawany. Przedmiotem odtworzenia może być też nadawanie
internetowe, jednak samo w sobie nadanie internetowe nie jest odtworzeniem.
Pu i z e udo t p i ie utworu w t i po ó
d mó ł mie do ie o do t p w mie u i w
czasie przez siebie wybranym, a więc np. udostępnianie utworu w Internecie, to specyficzne pole
eksploatacji. Tutaj ochroną zostało objęte samo stworzenie możliwości eksploatowania dzieła dla osób
trzecich, które faktycznie korzystają z utworu, a udostępniający utwór jedynie im w tym pomaga
(zachowuje się biernie).
TS UE uznaje odmienne znaczenie „publicznego odtwarzania” i „publicznego rozpowszechniania”.
TS UE w wyr. dot. Photographic Performance: „publiczne” oznacza: ieo re o
i z
pote
od ior ów i z ł d dod t owo do z z
i z o ó Ponadto, nie tylko jest
i tot e
wiedzie i e o ó m do t p do te o me o utworu ed o ze ie e t e i e z i m
do ie o do t p ed po dru ie
Publicznym odtwarzaniem jest rozprowadzanie sygnału za pomocą zainstalowanych odbiorników TV
w hotelu mimo prywatnego char. pokoi (wyr. TS UE), czy uruchomienie odbiornika (radiowego, TV)
w miejscu publicznym. Samo dostarczenie odbiorników nie jest publicznym odtwarzaniem (pkt 27
preambuły dyrektywy internetowej), podobnie sama instalacja odbiorników, bez rozprowadzania
sygnału (wg Barty, Markiewicza).
Strona 29 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.5.1.4 Rozporządzanie utworem i prawo do wynagrodzenia
Ujęcie „prawa do wynagrodzenia” w treści art. 17 pr. aut. niepoprawne; przepis powinien być
skonstruowany podobnie jak art. 86 ust. 2 pr. aut.
Wyr. SN z 18.06.2003 r. (II CKN 269/01, OSNC 2004, nr 9, poz. 142): zawarcie umowy
o przeniesienie autorskich praw majątkowych przez osobę do tego nieuprawnioną stanowi naruszenie
autorskich praw majątkowych. Zdaniem Barty, Markiewicza – stwierdzenie oparte na
nieprawidłowym rozumieniu art. 17 pr. aut. Można by się jedynie dopatrywać podżegania do
naruszenia prawa autorskiego (art. 422 k.c.), a więc pośredniego naruszenia prawa autorskiego, lub
ochrony na podst. art. 439 k.c. Umowę taką należy uznać za ważną, lecz bezskuteczną.
Dominująca wykładnia: niezapłacenie wynagrodzenia z tytułu korzystania z przedmiotu prawa
autorskiego nie stanowi naruszenia autorskich praw majątkowych.
Nie można dochodzić wynagrodzenia na podst. art. 79 ust. 1-2, art. 80, art. 115 pr. aut. (orzecznictwo).
Jednak w sytuacji zbycia majątkowych praw autorskich, a więc gdy prawo do wynagrodzenia
zastępuje „mocniejsze” uprawnienia zakazowe, niezapłacenie wynagrodzenia można byłoby traktować
jako naruszenie autorskich praw majątkowych w rozumieniu art. 79 i art. 80 pr. aut. (propozycja
zmiany linii orzecznictwa lub modyfikacji art. 79 pr. aut.)
Art. 70 ust. 21 pr. aut. (prawo współtwórców utworu audiowizualnego oraz artystów wykonawców
do wynagrodzenia ze względu na określone sposoby eksploatacji tego utworu) wprowadza odrębne,
bezwzględne prawo podmiotowe, niezależnie od autorskiego prawa majątkowego do utworu. Biorąc
pod uwagę tytuł rozdziału 3 oddział 2 („autorskie prawa majątkowe), Barta, Markiewicz traktują je
jako składnik autorskiego prawa majątkowego, choć ze względu na sposób jego ochrony podlega ono
tym samym regułom, co prawo do wynagrodzenia.
3.5.1.5 Zezwolenie na wykonywanie prawa autorskiego do dzieła
zależnego
Spór w doktrynie co do char. uprawnienia do decydowania o rozporządzaniu i korzystaniu
z opracowania (art. 2 ust. 3 pr. aut.). Zdaniem Barty, Markiewicza, zezwolenie na wykonywanie prawa
autorskiego do dzieła zależnego jest realizacją prawa o char. majątkowym (por. art. 46 pr. aut.).
Udzielanie zezwolenia może się jednak zbiegać z realizacją uprawnień o char. osobistym.
Art. 46 pr. aut.:
Je e i umow
ie t owi i ze twór
z owu e w ł z e pr wo zezw
i
w o w ie z e e o pr w utor ie o mimo e w umowie po t owiono o przeniesieniu
ło i utor i pr w m t ow
Jeżeli prawo zezwalania pozostanie przy twórcy, wówczas prawo zezwalania na wykonywanie
zależnego prawa autorskiego przysługuje twórcy, a w odniesieniu do dzieł z zapożyczeniami –
nabywcy autorskich praw majątkowych.
Trudno ocenić, czy eksploatacja cudzego dzieła narusza integralność utworu, a więc czy dochodzi do
naruszenia praw osobistych, majątkowych czy obydwu rodzajów.
Strona 30 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.5.1.6 Droit de suite
Art. 19 pr. aut. – tzw. droit de suite, specyficzne (ze względu na brak element zakazowego) prawo
majątkowe. Ustanawia ono niezbywalne (ale dziedziczne) uprawnienie do partycypowania w
określonym procencie przez twórcę i jego spadkobierców w dochodach związanych z zawodową
odsprzedażą (a więc z wyłączeniem bezpośrednich „transakcji osobistych”) przede wszystkim
oryginałów utworów plastycznych i fotograficznych, a także rękopisów utworów literackich i
muzycznych. Obowiązek ten obciąża podmiot trudniący się zawodowo odsprzedażą (np. dom
aukcyjny; por. art. 192 pr. aut.), gdy działa on na rzecz osoby trzeciej i odpowiada z nią solidarnie.
Oryginalny egzemplarz (art. 19 ust. 3 pr. aut.) – wykonany osobiście (odręcznie) lub (pkt. 2) kopie
uz e z or i
e e zemp rze utworu e e i zo t ł w o e o o i ie w o r i zo e i o i
przez twór
u pod e o dzorem po- umerow e podpi e u w i
po ó przez ie o
oznaczone (dot. zwł. grafiki).
E. Traple: w celu efektywnej realizacji droit de suite konieczne jest obowiązkowe pośrednictwo OZZ,
którego nie przewidział ustawodawca polski.
3.5.1.7 Zabezpieczenia przed dostępem do utworów
Art. 79 pr. aut.:
pr w io
tóre o utor ie pr w m t owe zo t ł
ru zo e mo e d od o o
tór
ru z ł te pr w :
1) zaniechania naruszania;
uu i i
ut ów ru ze i ;
3
pr wie i w rz dzo e z od :
z d
o ó
o
poprzez z pł t um pie i e w w o o i odpowi d
e dwu rot o i
w
przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trz rot o i to ow e o w
rodzenia,
tóre w
wi i e o do odze i
ło
e e t tułem udzie e i przez
uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
w d i uz
orz i (…
6. Przepi u t
to u e i odpowied io w prz p d u u uw i u o odze i te i z
z ezpie ze przed do t pem, zwielokrotnianiem lub rozpow ze i iem utworu e e i
dzi ł i te m
e u ezpr w e orz t ie z utworu
Usuwanie zabezpieczeń jest dozwolone w ramach dozwolonego użytku osobistego lub publicznego.
Art. 79 ust. 6 nie uchybia ograniczeniom wynikającym z ustawy o ochronie niektórych usług
świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym.
Czy ochrona odnosi się do wszystkich technicznych zabezpieczeń, czy tylko tych „skutecznych” w
myśl art. 6 ust. 1 pkt 11 pr. aut.? Art. 79 ust. 6 pomija przesłankę skuteczności, stanowi ona jednak
znamię czynu w przypadku przestępstwa z art. 1181 pr. aut.
Art. 6 ust. 1 pkt 11 pr. aut.:
S ute z mi te i z mi z ezpie ze i mi
te i z e z ezpie ze i umo iwi
e
podmiotom uprawnionym ko tro
d orz t iem z ronionego utworu lub artystycznego
w o i poprzez z to ow ie odu do t pu u me
izmu z ezpie ze i
w
sz ze ó o i z frow i z łó i u
de i e tr form i utworu u artystycznego
w o i u me
izmu o tro i zwie o rot i i tóre peł i
e o ro ;
Strona 31 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
d e i e
e prz
– ior pod uw
e u t wowe o defi iow i te prze ł i oraz
prou i e z d i terpret i pr w wew trz e o – e z z u uw i z ezpie ze dot z t o
peł i
w mó
ute z o i
t m o te ie w rto prz to z w ro S du
r owe o
w He i
zd i 5m
007 r w tór m uz o e tzw Co te t S r m i S tem (CSS (…
ie e t efe t w
z tem u u i ie o w e u umo iwie i
opiow i fi mu ie ru z ło pr w
utor ie o Prz to owiem e pow ze
do t p o pro r mu przez zo e o do u uw i
z ezpie ze e imi u e e o ute z o
o rod z ezpie z
e o – Barta, Markiewicz
Jaki jest char. prawny zakazu usuwania zabezpieczeń?
1) Przejaw autorskiego prawa majątkowego w postaci prawa decydowania o dostępie do
dzieła – nieuprawnione na gruncie polskiego porządku prawnego, interpretacja byłaby
sprzeczna z dotychczasowym ujmowaniem tego prawa (samo w sobie zapoznawanie się z
dziełem nie jest traktowane jako wkraczanie w prawo wyłączne)
2) Czyn niedozwolony, zbliżony do czyny nieuczciwej konkurencji (A. Matlak) –
zabezpieczenie faktycznego „władztwa” nad dostępem oraz wykonywaniem poszczególnych
uprawnień. Nie prawo podmiotowe, lecz ochrona określonego stanu faktycznego. Interpretacja
taka umożliwia stosowanie jednolitej konstrukcji dla całości regulacji dot. ochrony
zabezpieczeń.
3) Nowe akcesoryjne prawo podmiotowe (J. Barta, R. Markiewicz) – poszerza treść
autorskich praw majątkowych z art. 17 pr. aut. (jako nowe uprawnienie, a nie składnik praw
majątkowych), powstaje pierwotnie na rzecz podmiotu praw majątkowych. Należy je odróżnić
od swobody (powszechnej, nieobjętej prawem podmiotowym) stosowania zabezpieczeń
technicznych. Uprawnienie z art. 79 ust. 6 może realizować podmiot praw majątkowych i
(poprzez odpowiednie stosowanie art. 67 ust. 4 pr. aut., o ile umowa nie stanowi inaczej)
licencjobiorca z licencji wyłącznej w zakresie objętym taką umową.
Zdaniem Barty, Markiewicza opłaty z art. 20 i art. 201 pr. aut. nie przysługują podmiotom praw
wyłącznych w tym zakresie, w którym – ze względu na zastosowanie przez nich zabezpieczeń – nie
jest możliwe dokonywanie zwielokrotnień w ramach dozwolonego użytku.
Art. 6 dyrektywy internetowej – nie został implementowany, ale ie u e w tp iwo i e to o z wi te
u
ie ie mu i zo t u u i te (Barta, Markiewicz; za A. Matlakiem):
 Zakaz usuwania zabezpieczeń zarówno przed dostępem do utworów, jak i ich
zwielokrotnianiem
 Ochrona dotyczy tylko skutecznych środków zabezpieczających (niepewne na gruncie ustawy
polskiej)
 Bezwzględny charakter zakazu (na gruncie ustawy polskiej dozwolone na użytek własny lub
w odniesieniu do elementów niechronionych)
 Skomplikowana regulacja dot. ochrony niektórych interesów użytkowników (częściowo
obligatoryjna, częściowo fakultatywna)
 Ochrona przed czynnościami przygotowawczymi zmierzającymi do usunięcia zabezpieczeń –
zakaz m.in. produkcji, wprowadzania do obrotu i posiadania środków przeznaczonych do
technicznego usuwania zabezpieczeń
Strona 32 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.5.1.8 Prawa wyłączne do utworu a własność egzemplarza utworu
Kolizja prawa rzeczowego do nośnika z prawem autorskim do utworu. Właściciel obrazi w
zasadzie nie może niego korzystać (poza dozwolonym użytkiem osobistym) bez zgody podmiotu
prawa autorskiego. Ten drugi nie może zmusić właściciela do eksponowania dzieła, a nawet w istocie
nie może zakazać jego zniszczenia (z wyjątkiem uprawnienia z art. 32 ust. 2 pr. aut.)
Art. 52 pr. aut.:
3 N w or i łu utworu e t o owi z
udo t p i o twór w t im z re ie w
im
e t to iez d e do w o w i pr w
utor ie o N w
or i łu mo e ed
dom
i od twór odpowiedniego zabezpieczenia oraz wynagrodzenia za korzystanie.
Zdaniem Barty, Markiewicza uprawnienie twórcy z art. 52 ust. 3 pr. aut. powinno się stosować także
do nabywcy autorskich praw majątkowych.
Art. 61 pr. aut.:
Je e i umow ie t owi i ze
ie od twór e zemp rz pro e tu r ite to i z e o
lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy.
3.5.2 Wyczerpanie prawa
Istotą wyczerpania prawa jest zapewnienie swobody obrotu przez osoby trzecie rzeczami
(materialnymi egzemplarzami, nośnikami), na których utrwalone zostały dzieła chronione, po ich
uprzednim legalnym wprowadzeniu do obrotu.
Trzy postacie wyczerpania prawa:
1) Wyczerpanie krajowe – założenie, że poprzez wprowadzenie do obrotu (zwł. zysk ze
sprzedaży) podmiot dostatecznie zrealizował swoje korzyści, także związane z dalszym
obrotem. R. Skubisz: w syst. prawa kontynentalnego wprowadzenie do obrotu powoduje
zasadniczo ex lege wygaśnięcie uprawnień prawnoautorskich. Nieskuteczne są żadne
adnotacje na egzemplarzach czy postanowienia umowne.
2) „Wspólnotowe” wyczerpanie prawa – po legalnym wprowadzeniu egzemplarza na terenie
EOG (tzn. kraje UE oraz EFTA, Islandię, Liechtenstein, Norwegię) wyczerpuje się prawo
zezwalania na obrót takim egzemplarzem na tym terytorium
3) Międzynarodowe wyczerpanie
Art. 51 ust. 3:
prow dze ie do o rotu or i łu
o e zemplarza utworu na terytorium Europejskiego
z ru Go pod r ze o w zerpu e pr wo do zezw
i
d z o rót t im e zemp rzem
na terytorium Rze z po po ite Po ie z w t iem e o
mu u u ze i
Wyczerpanie prawa należy traktować jako ustawowe ograniczenie autorskiego prawa
majątkowego do rozpowszechniania dzieła. Natomiast uprawnienie z droit de suite to swoiste
obciążenie prawa własności objętych art. 19 pr. aut. egzemplarzy, pomimo wyczerpania prawa
względem nich.
Wyczerpanie prawa dot. wyłącznie dystrybucji utworu utrwalonego w rzeczy i odnosi się tylko do
konkretnego egzemplarza w przypadku przeniesienia jego własności na obszarze UE przez podmiot
praw autorskich lub za jego zezwoleniem. Do wyczerpania prawa dochodzi także wobec
Strona 33 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
wprowadzonego do obrotu egzemplarza w kraju UE, w którym nie jest on objęty ochroną autorską
(wobec braku ujednolicenia kryteriów dzieła i wyłączeń na terytorium Unii). Prawa nie wyczerpuje
najem i użyczenie egzemplarza, a także inne postacie eksploatacji dzieła, np. rozpowszechnianie przez
nadawanie (w radiu, TV) czy udostępnianie w Internecie.
Wykładnia językowa art. 51 ust. 3 i art. 6 ust. 1 pkt 6 pr. aut. wskazywałaby, że ponadto powinna być
spełniona przesłanka „publicznego udostępnienia” tego egzemplarza, ale treść art. 4 ust. 2 dyrektywy
internetowej przesądza o konieczności rezygnacji z tego wymogu, który wyłączałby z zakresu
wyczerpania prawa „prywatne” transakcje niepoprzedzone publicznym udostępnieniem.
Dystrybucja on-line
Współcześnie trwają intensywne spory, czy prawo zostaje wyczerpane poprzez sprzedaż utworu
online. Dominujący pogląd: nie wyczerpuje się, choć coraz więcej zwolenników zdobywa pogląd
przeciwny.
Orz. TS UE z 3.07.2012 ws. C-128/11 UsedSoft GmbH v. Oracle International Corp.:
(… Pr wo do rozpow ze i i opii pro r mu omputerowe o zo t e wyczerpane e i podmiot
pr w utor i
tór zezwo ił
o
i ieodpł t ie
po r ie te opii z I ter etu
o i
d
rów ie prz z ł w z mi z z pł t e m
e umo iwi mu uz
ie wynagrodzenia
odpowi d
e o w rto i o pod r ze opii dzieł
tóre o e t o wł i ie em prawo do
nieograniczonego w czasie korzystania z tej kopii.
(…
prz p d u od przed
i e i
orz t ie o e mu e od przed
opii pro r mu
komputerowego pobranej ze strony internetowej podmiotu praw autorski
tór to i e
zo t ł
po z t owo prz z
pierw zemu
w
przez te podmiot pr w utor i
z
nieograniczony i w z mi
z z pł t
e
m
e mu umo iwi uz
ie w
rodze i
odpowi d
e o w rto i o pod r ze opii e o dzieł drugi nabywca tej licencji, podobnie jak
d
t p mo
i powoł
przewidzi e w art. 4 ust. 2 tej dyrektywy wyczerpanie prawa do
rozpowszechniania i o z t m idzie mo
zo t
uz i z upr w io
w ów opii
programu komputerowego w rozumieniu art. 5 ust. 1 tej dyrektywy i orz t z przewidzianego w tym
przepisie prawa do zwielokrotniania.
1) Przyjęto, że „własnościowa” dystrybucja online programu komp. skutkuje wyczerpaniem
prawa do takiego egzemplarza programu
2) Nabywca takiej kopii staje się „uprawnionym nabywcą” już na podstawie samej umowy ze
zbywcą i może zwielokrotniać program przez jego ściągnięcie.
Pytanie: czy do wyczerpania prawa dochodzi już z chwilą zawarcia umowy sprzedaży czy
wydania rzeczy? Barta, Markiewicz za drugą opcją.
3) Now
w
i e i
orz t ie (…
dzie mó ł
o „upr w io
w ”
w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2009/24, poprawionej i zaktualizowanej kopii danego
pro r mu omputerowe o do o
po r i te opii ze tro i ter etowe podmiotu praw
utor i
po iew
po r ie to t owi zwie o rot ie ie pro r mu omputerowe o
o ie z e do umo iwie i orz t i z tego programu komputerowego przez tego nowego
w z od ie z zamierzonym celem (pkt 85).
Barta, Markiewicz: TS UE przyjmuje tu z ze ó e roz z zepie ie e zemp rz pro r mu
wz dem tóre o do odzi do w zerp i Z ed e tro
e zemp rz m zo t
Strona 34 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
dez t wow
u z w (p t 87
z dru ie tro mo e
po r
od o o trze ie
(podmiotu praw autorskich – pierwotnego i e od w
tó ie u e w tp iwo i
z m zd iem e w i to ie dot
z ow o tru
w zerp i pr w do tego
e zemp rz utworu zo t ł tu z t pio
przez o tru
w zerp i pr w do
takiego samego egzemplarza utworu.
4) Bezterminowa i spłacona umowa licencyjna programu komputerowego musi być koniecznie
połączona z przekazaniem programu, a zatem tylko licencja razem z egzemplarzem programu
stanowią pierwszą sprzedaż programu komputerowego. Połączenie wyczerpania prawa z
odsprzedażą licencji.
5) Skutek wyczerpania prawa powstaje nie tylko względem wyjściowej wersji udostępnionego
programu komputerowego, ale także w odniesieniu do jego wersji zmodyfikowanej w wyniku
serwisowania (pkt 67). Podobnie, gdy sam nabywca wprowadza modyfikacje do egzemplarza.
6) (… N wet e i upio przez pierw ze o
w i e
w t pow ł w pakiecie dla takiej
i o i u t ow i ów tór prze r z ł e o potrze
w te ie m pr w (… do
rozpow ze i i do do o
i podzi łu te i e i i odsprzedania jedynie prawa do
korzystania z pro r mu omputerowe o przez o re o przeze i z u t ow i ów (pkt
69).
Znaczenie orzeczenia: g
h
,
g
Markiewicz
h
h
ę
ć
h
gę
utki wyczerpania prawa
. – Barta,
7) (…
r u zero ie w ł d i w r e i „ przed ” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy
009/
o o e mu e o w z t ie form wprow dz i do o rotu produ tu (…
ute z o (effet uti e te o przepi u t ł
pod z iem z p t i ze wz du
to i do
o e i z d w zerp i w t r z ło
do t w o re i z w rte przez i
umowy sprzed
o umow „ i e
e” (… (pkt 49).
8) Ograniczenie zastosowania przewidzianej w art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24 zasady
w zerp i pr w do rozpow ze i i t o do opii pro r mów omputerow
przed w
o i
m teri
umo iwi ło
podmiotowi pr w utor i
pr wow ie o tro i d od przed
opii tóre zo t ł po r e z Internetu, i d ie prz
de tr
i od przed
z pł t
oe e o w
rodze i pomimo e pierw z
przed te opii u umo iwił temu podmiotowi uz
ie odpowied ie o w
rodzenia.
T ie o r i ze ie od przed
po r
z I ter etu pro r mów omputerow
w r z ło
poz to o e t o ie z e do o ro
pr w tóre t owi z ze ó
przedmiot wł o i i te e tu e (…) (pkt 63).
9) TS
E uz ł e do odzi tu do prze ie ie i wł o i opii d e o pro r mu
omputerowe o (p t 6 d
przed e t umow w tóre ed
tro prze o i
dru
w z mi z z pł t e pr wo wł o i do e m t u rze zowe o u
e
do ie
w rto i iem teri
(p t
T m z em
z m zd iem „prze ie ie i w rto i
iem teri
” ie mo
z w ifi ow
o umow przed
d ie e t (…
i
umow przed
rze z
i umow przed
pr w Dod m
e o e
t zo t ł
do o
pomimo te o e z rów o z tr tatu WIPO o prawie autorskim, jak i z dyrektywy
i ter etowe w r ź ie w i
e w zerp ie pr w ie o e mu e t ie tu i Tr u ł
uz ł ed
e r pod t w do to ow i tu d re t w i ter etowe
d d re t w
komputerowa stanowi lex specialis w stosunku do dyrektywy internetowej (pkt 56), a przy tym
d re t w omputerow ie wprow dz
d e o rozró ie i w z e o i od te o z d
Strona 35 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
opi m po t m teri
z te iem teri
(p t 55 (… I terpret
t w r ź ie
ru z powoł
w w ro u z d e po i prz te w d re t w
powi
mie i di
z d t ie mo z ze ie (por p t 60 Prz
ie ró
o e o do w zerp i pr w
d pro r mów omputerow
i i
utworów (i przedmiotów pr w po rew
et
w r ź ie prze z e z z d rów e o tr tow i (… – Barta, Markiewicz
Istnieją poważne wątpliwości, czy orzeczenie nie narusza traktatu WIPO, zatwierdzonego w imieniu
WE decyzją Rady z 16.03.2000r.
3.5.3 Ograniczenia w wykonywaniu prawa
Przykłady: kolizja z dobrami osobistymi prawa powszechnego, możliwość zarzutu nadużycia prawa,
przymus pośrednictwa OZZ.
3.5.4 Ograniczenia treści autorskich praw majątkowych
3.5.4.1 Uwagi wstępne
Treść praw autorskich (nie: wykonywanie tych praw) jest ograniczana przez ustanawianie
dozwolonego użytku – upoważnienie do korzystania (odpłatnego lub nie) z utworu bez zgody
uprawnionego – ze względu na interesy publiczne (związane z edukacją, badaniami, swobodą
wypowiedzi, upowszechnianiem kultury, dostępem do informacji) i osobiste użytkowników, a także
trudności związane z wykonywaniem praw co do określonych form eksploatacją dzieł.
W polskiej ustawie przyjęto model kazuistycznego (choć nieprecyzyjnego) wyodrębniania
poszczególnych postaci dozwolonego użytku. Czy można zatem stosować wykładnię rozszerzającą
w drodze analogii? Dominuje odp. negatywna (exceptiones non sunt extendendae), brak dla niej
jednak normatywnego i aksjologicznego usprawiedliwienia. Barta, Markiewicz dopuszczają
stosowanie analogii pod warunkiem uwzględnienia słusznych interesów twórców i funkcji danego
przepisu.
Na gruncie prawa UE katalog dopuszczalnych licencji ustawowych zawarty jest w dyrektywie
internetowej. ETS w wyr. ws. Infopaq International stwierdził, że nie jest dopuszczalna taka
wykładnia rozszerzająca przepisów krajowych o dozwolonym użytku publicznym, która miałaby
prowadzić do rezultatów sprzecznych z postanowieniami dyrektyw, przy ich ścisłej interpretacji.
Z drugiej strony, w wyr. Eva-Maria Painer stwierdzono, że wykładnia przesłanek licencji
ustawowych musi również pozwolić na zachowanie skuteczności wprowadzonego wyjątku i na
poszanowanie jego celu.
ETPCz w orz. Z 10.01.2013 ws. Ashby Donald and others v. France: ochrona autorska w konkretnym
przypadku może naruszać prawa człowieka z art. 10 EKPC (wolność wyrażania opinii, prawo do
informacji).
Natomiast w USA stosuje się generalną klauzulę fair use.
Znaczenie terminu licencja:
 Podstawowe – jako umowa licencyjna
Strona 36 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013

Także w odniesieniu do dozwolonego użytku (zwł. publicznego) tzw. licencja ustawowa.
Udzielana jest na mocy przepisu, w odróżnieniu od licencji przymusowej (w prawie własności
przemysłowej) – o warunkach udzielenia licencji przymusowej orzeka organ państwowy.
Obowiązkowe pośrednictwo OZZ ogranicza wykonywanie praw autorskich, a nie ich treść.
Wydaje się, że na gruncie prawa polskiego brak podstaw do dopatrywania się prawa
podmiotowego do określonego korzystania z utworu (w granicach dozwolonego ustawą użytku),
ponieważ nie można sądownie domagać się umożliwienia takiej eksploatacji utworu. Stanowisko
przeciwne oparte jest na ochronie interesów konsumenta. De lege ferenda być może użytkownicy
uzyskają prawo podmiotowe do dozwolonego użytku, jeżeli implementuje się art. 6 ust. 4 dyrektywy
internetowej.
Trójstopniowy test
W prawie międzynarodowym i wspólnotowym
Wcześniej trójstopniowy test znajdował się w konwencji berneńskiej, porozumieniu TRIPS, traktatach
WIPO, dyrektywie internetowej. Jego postać w polskiej ustawie jest najbardziej restrykcyjna w
kontekście wyznaczenia granic dopuszczalnej regulacji dozwolonego użytku w porządku krajowym.
Eksploatacja w ramach dozwolonego użytku wg dyrektywy internetowej musi spełniać wszystkie
poniższe warunki:
 Regulacja odnosi się do określonych szczególnych przypadków
 Normalne korzystanie z dzieła (lub innego przedmiotu ochrony) nie jest zakłócone
 Podmiot prawa nie odnosi nieuzasadnionego uszczerbku dla swoich słusznych interesów
Krytyka testu:
 Sformułowany niefortunnie i jednostronnie – realne zagrożenie zakwestionowania
istniejących postaci dozwolonego użytku poprzez trzymanie się semantycznych znaczeń
poszczególnych kryteriów
 Niedostatecznie uwzględnia interes publiczny – zdaniem niektórych powinien zostać
zastąpiony klauzulą generalną
Dwa przeciwne prądy interpretacji testu: restryktywny – nieelastyczny, skierowany na interesy
majątkowe podmiotów praw autorskich (panel WTO z 15.06.2000) i liberalny – zbliżający go do
amerykańskiej doktryny fair use (europejska doktryna prawnicza).
4 faktory amerykańskiego fair use - wyważenie:
 Celu i char. korzystania z dzieła (komercyjny czy niekomercyjny z przeznaczeniem
edukacyjnym?)
 Rodzaj wykorzystywanego dzieła
 Wielkość i istotność przejętych elementów z dzieła w stosunku do jego całości
 Skutek eksploatacji dzieła w ramach fair use dla jego wartości lub wielkości potencjalnego
rynku
Kontrowersje co do funkcji trójstopniowego testu w dyrektywie internetowej – rola pomocnicza dla
interpretacji dopuszczalnej postaci dozwolonego użytku czy samodzielna podstawa weryfikacji?
Strona 37 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Zdaniem Barty, Markiewicza: tylko rola pomocnicza. Brak obowiązku inkorporacji do ustaw
krajowych. Odmiennie: H.C. Jehoram.
W prawie polskim – art. 35 pr. aut.
Art. 35 pr. aut.:
Dozwo o u te
i tere twór
ie mo e
ru z
orm
e o orz t i z utworu u
odzi w łu z e
Brak przesłanki „określonych szczególnych przypadków” (skrytykowane przez International
Intellectual Property Alliance; zdaniem Barty, Markiewicza nie tak istotne) i zastąpienie
„nieuzasadnionego uszczerbku dla słusznych interesów podmiotu prawa” przez „interesy twórcy”
(istotne w kwestii wynagrodzenia).
Barta, Markiewicz: Bior pod uw
pro w pó otow i terpret
wdr
e d re t w r
ie o wie o e we i w to ow iu w po im pr wie utor im termi u „twór ”
e
prz
e w wiet e rt 35 pr ut
ę
„
”
:
h
h
ę – ze wz du
e o iez w e upr w ie i m t owe
zwi z e z dozwo o m u t iem
Podwójna funkcja „dozwolonego użytku” w przepisie:
 Interpretacja treści poszczególnych ustawowych postaci dozwolonego użytku
 (Inaczej niż w prawie wspólnotowym) Samodzielna podstawa dla zakwestionowania
określonego zachowania wyraźnie objętego treścią określonej postaci dozwolonego
użytku, ale ocenianego wyłącznie ze wzgl. na nowe okoliczności, które powstały w okresie
po dacie uchwalenia ustawy autorskiej i jej późniejszych nowelizacji, w których nie
zmieniono danej postaci dozwolonego użytku. Zaniechanie wprowadzenia zmian do danego
przepisu należy bowiem traktować jako wyraz stanowiska ustawodawcy w sprawie istnienia
zgodności art. 35 pr. aut. dotychczasowej skali wykorzystywania określonej postaci
dozwolonego użytku.
Barta, Markiewicz: Weryfikacja zgod o i [rozważań nt. trójstopniowego testu w prawie
międzynarodowym i wspólnotowym] z rt 35 pr ut powi
do o w
w o te ie
w w
i i tere ów podmiotu pr w utor i z i tere mi podmiotów i
pr w w ł z
o ó trze i or z z i tere mi połe z mi – do o w e o w wiet e e er
z d i fu
i
pr w
utor ie o ł z ie z
iz i t ie i z pew ie i
łu z e o w
rodze i d
uprawnionego. Art. 35 pr. aut. może być podstawą do zakwestionowania określonej postaci
eksploatacji utworu, nawet jeżeli spełnia ona warunki wskazane w przepisie regulującym określoną
postać dozwolonego użytku – traktowanie go jako klauzuli generalnej.
W przeciwieństwie do art. 5 k.c., art. 35 pr. aut. rozszerza prawo podmiotowe (ograniczając
dozwolony użytek). Teoretycznie możliwe jest równoległe stosowanie tych 2 przepisów.
Umowa a dozwolony użytek
Czy można na drodze umowy ograniczyć swobodę eksploatacyjną wyznaczoną przez przepisy
o dozwolonym użytku? Podejście liberalne we Francji i USA, restrykcyjne w Niemczech i Holandii;
Strona 38 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
w Belgii i Portugalii wyraźne przepisy zakazujące umownego ograniczania dozwolonego użytku. Brak
przepisów w ustawie polskiej (niewielki wyjątek – art. 76 pr. aut.), zatem umowę należy ocenić
w świetle art. 3531 i art. 3851 k.c.
Zdaniem Barty, Markiewicza w określonych sytuacjach może dojść do naruszenia art. 353 1 k.c.
z sankcjami z art. 58. Nie znaczy to jednak, by generalnie zawsze w ł z ie u o r i z ie
w umow
utor i z re u orz t i z i e i u t wow
ie ło ute z e Te o rodz u
zo owi z ie ło w peł i dopu z z e zwł z z wted
d
ło z im zwi z e i tot e
o i e ie w o o i opł t i e
e
o d
i e
z ze ó ie uł twi ł o re o e
orz t ie z dzieł o te dozwo o m u t iem
Rozpowszechnienie utworu jako warunek dozwolonego użytku
Warunkiem możliwości skorzystania z dozwolonego użytku – w odniesieniu do większości jego
postaci (por. jednak art. 231, art. 32 ust. 1, art. 332 i art. 335 pr.aut.) – jest rozpowszechnienie utworu,
a więc (wg def. z art. 6 ust. 1 pkt 3 pr. aut.:) jego udostępnienie publiczne za zgodą twórcy.
Art. 6 ust. 1 pkt 3 pr. aut:
utworem rozpow ze io m e t utwór
po ó udo t p io pu i z ie;
tór z zezwo e iem twór
zo t ł w
i o wie
Czy można powołać się na dozwolony użytek, gdy egzemplarz utworu został uzyskany
bezpośrednio od autora (uprawnionego), lecz nie został uprzednio rozpowszechniony? Np.
podarowany obraz, sprzedaż zamówionego portretu czy zdjęcia. Barta, Markiewicz:
d e i e
wów z t i utwór
e tr tow
o rozpow ze io
e t o ze wz du
orz t ie
przez
w z te o e zemp rz utworu w r m
dozwo o e o u t u D powoł w i i przez
osoby trzecie na dozwo o u te o ie z e e t uprzed ie f t z e rozpow ze ie ie utworu
Argumentacja a fortiori z art. 32 ust. 1 pr. aut. lub dorozumiane upoważnienie dysponenta
egzemplarza do podjęcia decyzji o pierwszym rozpowszechnieniu utworu (art. 16 ust. 4 pr. aut.).
Zasadniczy problem: gdy do rozpowszechnienia doszło bez zgody twórcy.
E. Traple (o przedruku):
u te t
przepi ów po i „opu i ow ” i „rozpow ze io ”
e od o i do f tów zew trz ie rozpoz w
d i
podmiotów Zdaniem Barty,
Markiewicza, nie ma normatywnych podstaw dla obrony takiej interpretacji. Ze względu na
dopuszczalność odstępstw od językowego znaczenia przepisu prawnego, uważają oni, że wobec
niezawinionego korzystania w ramach przedruku i cytatu z bezprawnie rozpowszechnionego utwory
nie dochodzi do bezprawnego naruszenia prawa autorskiego.
Wymóg publikacji utworu (kwalifikowanej formy rozpowszechnienia; def. w art. 6 ust. 1 pkt 1)
dla licencji z art. 30 i art. 33 pkt 3 pr. aut. Brak rozstrzygnięcia nt. liczby egzemplarz koniecznej
do zaistnienia publikacji.
Strona 39 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Obowiązek wymienienia imienia i nazwiska twórcy
Art. 34 pr. aut.:
Mo
orz t z utworów w r i
dozwo o e o u t u pod w ru iem w -mienienia
imie i i zwi
twór or z źródł Pod ie twór i źródł powi o uwz d i i t ie e
mo iwo i Twór
ie prz łu u e pr wo do w
rodze i
e u t w t owi i ze
Wątpliwości co do „źródła” – jak dokładne dane są potrzebne
Korzyści majątkowe użytkownika
Barta, Markiewicz: z iw ie ezpo red i
u po red i
orz i m t ow
z dzi ł o i
re izow e
pod t wie i e i u t wowe e t w z dzie dozwo o e
e w ł z to przepi
re u u
o re o po t dozwo o e o u t u
o prze iwi
i temu o e do o w e
podst. art. 35 pr. aut.
Wynagrodzenie twórcy
Opłaty od czystych nośników i urządzeń reprograficznych to postać cywilnego prawa twórcy
w postaci wynagrodzenia (rekompensaty) z tytułu utraty korzyści spowodowanych dozwolonym
użytkiem osobistym.
Dopuszczalność wprowadzania nowych licencji ustawowych
Art. 7 pr. aut.:
Je e i umow mi dz rodowe tór
Rze zpo po it Po
e t tro
przewidu d e
id
o ro
i to w i z u t w do ieopu i ow
utworów o wateli polskich albo
do utworów opu i ow
po r z pierw z
ter torium Rze z po po ite Po ie u
rów o ze ie
ter torium Rze z po po ite Po ie
o opu i ow
po r z pierw z w
z u po im – to u e i po t owie i t
umów
Pkt 32 preambuły dyrektywy internetowej:
Ni ie z d re t w z wier w zerpu e w i ze ie w t ów i o r i ze d
zwie o rot i i i pr w do pu i z e o udo t p i i utworu
pr w do
Art. 5 ust. 3 lit. o dyrektywy internetowej:
P tw Czło ow ie mo przewidzie w t i u o r i ze i w od ie ie iu do pr w
o re o
w rt
i3w
t pu
prz p d
: (… orz t i w ie tór
i
prz p d
o m ie z m z ze iu e i w t i u o r i ze i
u przewidzi e w
prawie krajowych i o ile dotyczy jedynie analogowych form korzystania i nie narusza
wo od e o o rotu tow rów i u łu
o z rze
pó ot ez ru z i i
w t ów
i o r i ze z w rt
w i ie z m rt u e
Regulacja ta, wraz z tzw. trzyczęściowym testem, zamyka rozwój dozwolonego użytku w związku
z postępem technologii, skoro dopuszczona jest tylko przy „analogowych formach korzystania”.
Strona 40 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Obecnie tendencja do istotnego rozszerzania granic dozwolonego użytku (intensyfikacja od 2010 r.)
3.5.4.2 Dozwolony użytek osobisty
Art. 23 pr. aut.:
1. Bez zezwo e i twór wo o ieodpł t ie orz t z u rozpow ze io e o utworu
w z re ie wł e o u t u o o i te o Przepi te
ie upow nia do budow i wedłu
cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania
z e e tro i z
zd
peł i
e
utworu
e dot z to wł e o u t u
u owe o iezwi z e o z e em z ro ow m
Z re wł e o u t u o o i te o o e mu e orzystanie z pojedynczych egzemplarzy
utworów przez r o ó pozo t
w zwi zku osobistym, w szcze ó o i po rewie tw
powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
Postać korzystania jest dowolna – dopuszczalne także zwielokrotnienie przez digitalizację czy
dowolna powstać rozpowszechniania. Wątpliwości co do znaczenia użytku osobistego. Co z użytkiem
na cele zawodowe?
Barta, Markiewicz: Niew tp iwie iez od z rt 5 u t
it
w ł ze i pod dozwo o e o u t u o o i te o z pi ów utow
d re t w i ter etowe e t r
Podwójne znacznie „nieodpłatności” – z wyłączeniem celów gospodarczych i handlowych oraz w
odniesieniu do relacji między podmiotem praw wyłącznych a użytkownikiem.
Art. 201 pr. aut. przesądza o tym, że legalne jest kserowanie nie osobiście, lecz przez osobę trzecią w
punkcie kserograficznym.
Na gruncie prawa polskiego niejasne, czy w ramach dozwolonego użytku można korzystać z
nielegalnych plików (np. z sieci). Odpowiednie pytania zostały wystosowane do TS UE, na razie brak
odpowiedzi.
3.5.4.3 Swoboda cytowania
Art. 29 pr. aut.:
o o prz t z w utwor
t owi
moi t
ło ur w i rozpow ze io
utworów u dro e utwor w
ło i w z re ie uz d io m w
i iem
iz
r t z
u z iem u pr w mi tu u twór zo i
o ow e
d d t z
i u ow
z mie z z rozpow ze io e dro e utwor
u fr me t wi z
utworów w podr z i
i w pi
1
2
o ow e
d d t z
i u ow
z mie z z rozpow ze io e dro e utwor
u fr me t wi z
utworów w to o i
3
prz p d
o tór
mow w u t i 1 twór prz łu u e pr wo do w
rodze i
Granice dozwolonego cytatu – kwestie do rozważenia:
1) Właściwości przejmowanego dzieła: spełnianie cech utworu, uprzednie rozpowszechnianie,
wielkość, możliwość wprowadzania zmian
Strona 41 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
2) Miejsce lokalizacji cytatu: istnienie utworu, rodzaj utworu i dopuszczalność
„międzygatunkowego” przenoszenia cytatu, znaczenie określenia „samodzielna całość”
3) Konieczne funkcje cytatu
4) Sposób oznaczenia cytatu
TS UE w odniesieniu do art. 5 ust. 3 lit. d dyrektywy internetowej (odpowiednika art. 29 pr. aut.) ws.
Eva-Maria Painer: ma on
e u o i i ie wł iwe rów ow i mi dz pr wem u t ow i ów
utworu u i e o przedmiotu o te o o ro do wo od w r
i opi ii prz łu u
m
autorom prawem zwielokrotniania.
Orz. SN z 23.11.2004r. (I CK 232/04. OSNC 2005, nr 11, poz. 195, OSP 2006, z. 5, poz. 54):
tow
ur we u
wet dro
utwór mu i pozo t w w t ie propor i do w ł du wł e
twór zo i
ie ło w tp iwo i o do te o e pow t ło wł e moi t e dzieło
Cytat z art. 29 pr. aut. może być usytuowany wyłącznie w utworze. W wytworach niestanowiących
utworu (np. na podst. wyłączenia z art. 4 pr. aut.), podstawą użycia fragmentów z cudzych dzieł będzie
art. 332 pr. aut.
Dopuszczalność cytatu z art. 29 ust. 1 pr. aut. w antologiach, bazach danych itp. (z art. 3 pr. aut.)
Barta, Markiewicz: Z w tp iwo i mi prz
m i do w ł d i i er e
wi umo iwi
e
powoł ie i
t t w prz p d u to o ii i z d
– z o z wi t mi z trze e i mi: w twór
do tóre o prze mow
e t t t t owi utwór
peł io e pozo t łe prze ł i t tu z rt 9
u t pr ut
e po t
ie ru z w mo ów z rt 35 pr. aut.
Funkcje cytatu (wg oficjalnych dokumentów konferencji ratyfikacyjnej konwencji berneńskiej z
1967r.:
 Cele naukowe, informacyjne, edukacyjne
 Ilustracje historyczne lub inne dzieła naukowe
 Dokumentacja szczególnego poglądu lub dokumentu
 Cel prawniczy, polityczny, rozrywkowy
 Cele artystyczne
 Ilustracja tekstu albo jako podstawa do dyskusji
Cytat (z art. 29 ust. 1 pr. aut.) istnieje tylko wówczas, gdy wykorzystywany materiał jest ściśle
powiązany z twórczością cytującego, np. poszerza jego argumentację. W pozostałych przypadkach
dopuszczalność przejęcia trzeba rozważać w świetle art. 29 ust. 2 pr. aut. Nie jest dozwolone
cytowanie po to, by oszczędzić sobie trudu własnego formułowania myśli ani wyłącznie w funkcji
„dekoracyjnej”.
Barta, Markiewicz: Z przepi u rt 35 pr ut w prow dzi mo
i
t t mi w rezu t ie tóre o e imi ow
ł
potrze z z
cytat pochodzi.
dto z z t ie o po łu iw i
omie i i z dziełem z tóre o
Dyskusyjna przesłanka
g
Orz. SN z 23.11.2004r.:
ł d
z opi m mo e
twierdz
r
z wier
e eme t
r fi z e t owi e p ti z r tur z o
To twierdze ie e t ez w tpie i pr wdziwe e e i
ed
mow o t ie p t z m tór m po łu u
i t ie
tu i twór zo i
p ti z
r tur z o
to trze zwró i uw
e pow t
ewr m
t i
tu ów utwor
mo ł
uz e z
modzie e mu z
t e zmie i
e i tu
prze mow e o utworu
Strona 42 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
ło wi domo e przed t wi
wł
ie zw ł m
dow i twem T
e po rze ie
o wted prze
pro em t
z w rt w utworze i piru
mi
ie udze twór zo i ie w m
z od twór
Ze względu na uznanie roli zwyczaju w prawie międzynarodowym (potwierdzone w polskim
orzecznictwie), przesłankę pr w tu u twór zo i można rozumieć jako prawo do cytowania w
zakresie przyjętym zwyczajami w poszczególnych gatunkach twórczości.
Cytat powinien być rozpoznawalny. Czy nieoznaczenie go (oprócz naruszenia prawa do autorstwa)
zawsze wyłącza powoływanie się na dozwolony użytek publiczny, a więc przesądza o naruszeniu
praw majątkowych? Zdaniem Barty, Markiewicza – tak (godzenie w „słuszne interesy twórcy” z art.
35 pr. aut.).
3.5.4.4 Antologie
Barta, Markiewicz: Na gruncie praw po ie o uw m e w prz p d u wi
o ie z e e t
udo t p i e fr me t ie z t pow ł w rto i zwi z
dzieł
(… Fr me t utworu i orporow
do z
t tu z rt 9 u t pr ut z u tuow
z
utworów (…
z e tur
łe o
i opi owe podr z i
e o e i wr m
prawa
w z i źródłowe – na podstawie art. 29 ust. 2 pr. aut.
3.5.4.5 Przedruk
Art. 25 pr. aut.:
o o rozpow ze i w e
i form
w pr ie r diu i te ewiz i:
u rozpow ze io e:
a) sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,
tu e rt uł
tem t po it z e o pod r ze u re i i e
e zo t ło
w r ź ie z trze o e e i d ze rozpow ze i ie e t z ro io e
c) aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie;
rót ie w i i ze pr wozd i rt ułów o tór
mow w p t it i ;
3 prze d pu i
i i utworów rozpow ze io
;
mow w ło zo e
pu i z
ze r i
i rozpr w ; ie upow i to ed
do pu i
i z iorów mów ed e o oby;
5 rót ie tre z ze i rozpow ze io
utworów
Z orz t ie z utworów o tór
mow w u t p t it i twór prz łu u e pr wo
do wynagrodzenia.
3 Rozpow ze i ie utworów
pod t wie u t
e t dozwo o e z rów o w or i e, jak i w
tłum ze iu
4. Przepisy ust. 1–3 to u e i odpowied io do pu i z e o udo t p i i utworów w t i
po ó
d mó ł mie do i do t p w mie u i z ie przez ie ie w r m z t m e
e e i w pł t w
rodze i o tór m mow w u t
ie
t pił
pod t wie umow z
upr w io m w
rodze ie e t w pł
e z po red i twem wł iwe or iz i
z iorowe o z rz dz i pr w mi utor imi u pr w mi po rew mi
Uprawnienie do zgłaszania zastrzeżenia w sprawie przedruku przysługuje podmiotowi praw
autorskich w zakresie jego eksploatacji.
Strona 43 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.5.4.6 Licencje dla bibliotek, szkół i ośrodków dokumentacji
Nie ma problemu na gruncie art. 27 pr. aut. ze sporządzaniem kopii fragmentów podręczników przez
nauczycieli dla uczniów.
Biblioteki mają prawo w bardzo szerokim zakresie korzystać z przywileju uzupełniania zbiorów.
Zdaniem Barty, Markiewicza wykładnia art. 28 pr. aut. umożliwia bibliotekom na digitalizację ich
zbiorów. Wykładnię tę wspiera zalecenie Komisji z 24.08.2006r. (2006/585/WE) w sprawie
digitalizacji i udostępnienia w Internecie dorobku kulturowego o raz w sprawie ochrony zasobów
cyfrowych. Uważają jednak, że i iote wirtu
ie mo e w
upr w ie do e p o t i
utworów opier
rt 7 pr ut
3.6 Regulacje szczegółowe
3.6.1 Programy komputerowe
Odrębny (sui generis) model ochrony programów komputerowych ze względu na ich specyfikę
(za dyrektywą PE i Rady ws. ochrony prawnej programów komputerowych (2009/24/WE)). Jedynie
w tym zakresie, w którym brak rozwiązań szczegółowych dot. programów, stosujemy przepisy ogólne
pr. aut.
Art. 1 dyrektywy ws. ochrony prawnej programów komputerowych:
(… o ro ie pod e
d form w r e i pro ramu komputerowego. Koncepcje
iz d
tór
opier
i w z t ie e eme t pro r mu omputerowe o wł z ie z t mi
tór
opier
i i i terfe
ie pod e
o ro ie pr w utor ie o
pod t wie
niniejszej dyrektywy.
3 Pro r m omputerow pod e o ro ie e e i e t or i
w t im rozumie iu e e t
wł
i te e tu
twór zo i e o utor Ż d
i
r teriów ie to u e i prz
dokonywaniu jego kwalifikacji do ochrony.
Pkt 11 preambuły dyrektywy ws. ochrony prawnej programów komputerowych:
W celu unikni i w tp iwo i w
i nale
e t o form w r e i pro r mu
omputerowe o pod e o ro ie pod z
d o ep e i z d
tór
opier
i
w z t ie e eme t pro r mu wł z ie z t mi
tór
opier
i e o „i terfe ”
nie pod e
o ro ie z od ie z i ie z dyrekt w . Z od ie z t z d prawa autorskiego
w z re ie w
im o i
or tm i z i pro r mow i o e mu koncepcje i zasady,
te o ep e i z d
ie pod e
o ro ie z od ie z i ie z d re t w . Zgodnie
z ustawodawstwem i orzecznictwem P stw Czło ow i
or z mi dz rodow mi
o we
mi dot z mi pr w
utor ie o form w r e i t
o ep i i z d m
pod e
ochronie prawem autorskim.
Pkt 7 preambuły dyrektywy ws. ochrony prawnej programów komputerowych:
Do e ów i ie ze d re t w po ie »pro r m omputerow « o e mu e pro r m
w ie o wie formie wł z ie z pro r m mi zi te row mi ze prz tem omputerow m;
po ie to o e mu e rów ie prz otow w ze pr e pro e towe prow dz e do rozwo u
programu komputerowego, z z trze e iem e
r ter pr prz otow w z
ett i e
pro r m omputerow mo e orz t z i
póź ie z m et pie.
Strona 44 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Brak def. programu komp. w polskiej ustawie; wątpliwości, czy dokumentację i inne materiały dot.
projektowania należy traktować jako program komp., czy odrębny utwór. W związku z koniecznością
implementacji dyrektywy, należy uznać je za program. Szczególne problemy przy rozpoznawaniu
twórczych i podyktowanych techniczną/ funkcjonalną koniecznością elementów programu.
W przypadku programów komp. treść majątkowych praw autorskich jest szersza niż w przypadku
innych utworów:
 Ustanowienie, w ramach majątkowych praw autorskich, uprawnienia do wprowadzania
zmian do programu, nawet w tych sytuacjach, w których nie wiąże się to ze
zwielokrotnieniem programu; można uznać, że osobiste prawo do integralności utworu
zostało przy programach komp. „przesunięte” do grupy autorskich praw majątkowych
oraz „wzmocnione” przez objęcie monopolem autorskim także samej czynności dokonywania
zmian;
 Całkowite wyłączenie dozwolonego użytku osobistego względem programów komp. –
monopolem autorskim objęte jest już samo dokonywanie opracowań programu lub
wprowadzanie innych zmian wiążących się ze zwielokrotnieniem
 Dopuszczalne granice dokonywania dekompilacji (odtwarzanie kodu źródłowego)
i korzystania z jej wyników; generalny zakaz dekompilacji z pewnymi wyjątkami (dozwolona
celem uzyskania kompatybilności z innymi programami) – szczególne kontrowersje
 Niestosowanie w odniesieniu do programów części przepisów regulujących dozwolony
użytek publiczny
Zakaz dekompilacji:
 Wprowadzenie „tajemnicy treści” programu komputerowego
 Dzięki zakazowi ochronę uzyskują składniki niechronione: pomysły, idee itd. (oczywiście nie
dotyczy tych uzyskanych na podst. obserwowania i testowania programu)
Ograniczenie ochrony autorskich dóbr osobistych – brak: prawa decydowania o pierwszym
publicznym udostępnieniu, prawa do zachowania integralności, prawa nadzoru nad sposobem
korzystania – sprzeczność z art. 6bis konwencji berneńskiej. Usprawiedliwienie: w zasadzie
niemożliwa ujma dla autorskich dóbr osobistych; gdyby jednak taka zaistniała, autor programu komp.
mógłby domagać się w Polsce ochrony na podst. konwencji.
Art. 75 pr. aut.:
1. Je e i umow ie t owi i ze z o i w mie io e w rt 7 u t
p t i
ie
w m
z od upr w io e o e e i
iez d e do orz t i z pro r mu omputerowe o
z od ie z e o przez ze iem w t m do popr wi i ł dów przez o o
tór e alnie
we zł w e o po i d ie
2. Nie wymaga zezwolenia uprawnionego:
porz dze ie opii z p owe e e i e t to iez d e do orz t i z pro r mu
omputerowe o Je e i umow
ie t owi i ze opi t
ie mo e
u w
rów o ze ie z pro r mem omputerow m;
2) obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu
poz i e o idei i z d przez o o po i d
pr wo orz t i z e zemp rz
pro r mu omputerowe o e e i
d do t
z o i upow io
do o u e o
Strona 45 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
te o w tr ie wprow dz i
w wiet i
to ow i
prze zywania lub
przechowywania programu komputerowego;
3 zwie o rot i ie odu u tłum ze ie e o form w rozumie iu rt 7 u t p t i
e e i e t to iez d e do uz
i i form i o ie z
do o i i i
w półdzi ł i iez e ie tworzo e o programu komputerowego z innymi programami
omputerow mi o i e zo t
peł io e
t pu e w ru i:
z o i te do o w e
przez i e o ior
u i
o o upr w io do
orz t i z e zemp rz pro r mu omputerowe o
dź przez i
oo
dzi ł
i rze z
i form e iez d e do o i i i w półdzi ł i
ie ł uprzed io ł two
do t p e d o ó o tór
mow pod it
z o i te od o z i do t
z i or i
e o pro r mu omputerowe o
tóre
iez d e do o i i i w półdzi ł i
3 I form e o tór
mow w u t p t 3 ie mo
:
1) wykorzystane do i
e ów i o i i ie w półdzi ł i iez e ie tworzo e o
programu komputerowego;
prze z e i m o o om
e e t to iez d e do o i i i w półdzi ł i
iez e ie tworzo e o pro r mu omputerowe o;
3) wykorzystane do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu
omputerowe o o i tot ie podo e formie w r e i
u do i
z o i
ru z
pr w utor ie
Wg art. 75 ust. 1 legalny dysponent programu (przed wszystkim: nabywca kopii i licencjobiorca)
może (przy braku odmiennej umowy) bez zgody podmiotu prawa autorskiego: zwielokrotniać
program w całości lub części, a także tłumaczyć, przystosowywać i zmieniać go w takim
zakresie, w jakim jest to niezbędne do korzystania z programu zgodnie z jego przeznaczeniem.
W szczególności może on:
 Używać programu w komputerze
 Poprawiać błędy
 Testować program pod kątem zarażenia wirusami i usuwać je
 Zmieniać parametry programu wywołane zmianą standardów lub wymogów
 Dostosowywać program do wymogów nowych wersji sprzętu komp.
 Integrować program z innymi stosowanymi programami
Niektóre z uprawnień użytkownika nie mogą być wyłączone umownie.
Postanowienia dot. uprawnień legalnego dysponenta mają podstawę w art. 5 ust. 1 i pkt 13 preambuły
dyrektywy komputerowej.
Kontrowersje dot. char. art. 75 ust. 1 pr.aut. – zdaniem Barty, Markiewicza pełni potrójną rolę:
W przypadku uzyskania programu nie na podstawie umowy (tylko np. dziedziczenia, znalezienia) lub
od osoby, która nie ma kompetencji do udzielania licencji na danym obszarze jest to licencja
ustawowa, bezterminowa, nie podlega regułom dot. wygaśnięcia i wypowiedzenia przewidzianych dla
umów licencyjnych, toteż dla użytkownika bardziej opłacalne może być nabycie własności
egzemplarza programu niż zawarcie umowy licencyjnej.
Natomiast w przypadku uzyskania programu komputerowego na podstawie umowy od uprawnionego
do udzie i zezwo e i
orz t ie z pro r mu omputerowe o (i to z rów o w prz p d u
umow dot z e t o e zemp rz pro r mu
i umow i e yjnej, jest to:
Strona 46 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013


Względnie obowiązująca norma uprawniająca do korzystania z programu we wskazanym w
nim zakresie – dorozumiana licencja w przypadku braku stosowanych zapisów umownych
(Bardziej kontrowersyjna ocena) Minimalne prawa nabywcy programu lub licencjobiorcy –
zakaz ich umownego wyłączania. Jedynym sposobem ograniczenia uprawnień użytkownika
jest restryktywne określenie przeznaczenia programu komp.
Pr wo do pro r mu omputerowe o u e w zerp iu
o ó
z d
S oro tre pr w
autorskiego do pro r mu omputerowe o e t t u zt łtow
e e o „zw ł ” e p o t
t owi w
d m prz p d u w ro ze ie w tre pr w w ł z
(ze wz du
o ie z o
zwie o rot i i pro r mu w p mi i RAM omputer
e uz
i w prz p d u z w r ia
umow przed
opro r mow i
ut u e w zerp iem pr w
utor ie o w to u u do
d e o e zemp rz w tu i d umow t e t poł zo z umow i e
ze wz du
w mó utrz m i e ów o pod r z
i t tu i w zerp i pr w o r i zenia eksploatacyjne
w i
e z te i e i ie
ute z e wz dem o ó trze i
( tóre uz
te pro r m w
w i u od przed
w t m z re ie w tór m o e mu o e z re orz t i w z czony przez art.
75 ust. 1 pr. aut.
wiet e o owi zu
przepi ów z we tio ow
pro r mów do t r z
o i e d prz mu e i
w d e o przez upr w io e o ( u z e o z od
tomi t
e w zerp ie pr w wz dem
e od o i i o o ed ie do e zemp rz dzieł
ie i e po t i e o udo t p ie i
Założenia ruchu open source – osoba posiadająca dostęp do programu komputerowego ma również:
 Dostęp do kodu źródłowego
 Możność wykorzystywania programu w dowolnym celu
 Swobodę adaptowania go
 Swobodę dalszego rozpowszechniania.
3.6.2 Utwór audiowizualny
Brak def. utworu audiowizualnego w ustawie. Def. z art. 2 ust. 1 lit. c dyrektywy 2006/115/WE PE i
Rady z 12.12.2006 w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu
autorskiemu w zakresie własności intelektualnej: „fi m” oz z
udźwi owio e u
ieudźwi owio e utwor fi mowe dzieł udiowizu e u ru ome o r z .
W świetle pr. aut. utwór audiowizualny to wytwór niematerialny spełniający cechy utworu,
w którym przesłanka twórczości może przejawiać się w sposobie utrwalenia lub w tym,
co utrwalone. Dwie interpretacje pojęcia na gruncie polskiej ustawy:
 Interpretacje restrykcyjne – wymóg współtwórstwa zarówno przy tworzeniu, jak
iutrwaleniu dzieła.
o Prof. M. Czajkowska – Dąbrowska: z t po op e
ło
zakwalifikowanie
w z t i dzieł tór
per ep
t pu e z pomo wzro u i łu u
utworów
udiowizu
(…
z ze ó o i ie
d
ud
te ewiz
wet
o
r terze twór z m powi
w ifi ow
o utwór udiowizu
–
Strona 47 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013

istnie e prze ie wie e i
tu ów twór zo i te ewiz e
p utwor
publicystyczne.
o K. Górecka uważa, że w przypadku programów nadawanych na żywo
(nieutrwalonych), należałoby przyjąć, że nie mamy do czynienia z utworem
audiowizualnym i pozostawić je pod ochroną praw pokrewnych, także wtedy, gdy
nagranie na żywo zostaje następczo utrwalone.
Szeroka interpretacja – obecnie dominująca
o Wg A. Wojciechowskiej, prócz wszystkich wymogom stawianym utworom
(oryginalność i ustalenie dzieła), utwory audiowizualne powinny spełniać też
następujące przesłanki: 1) stanowić serię obrazów; 2) istnieje między nimi relacja
uzasadniająca percepcję obrazów w określonej kolejności; 3) obrazy te wywołują
wrażenie ruchu, także dzięki montażowi utrwalonych płaszczyzn; 4) obrazy nie
muszą być zarejestrowane na nośniku fizycznym; 5) nie ma znaczenia, jakiego
rodzaju to nośnik; 6) nie jest istotne, czy obrazom towarzyszy dźwięk; 7) w jaki
sposób obiekt produkcji audiowizualnej jest odtwarzany i rozpowszechniany.
o P. Ślęzak: przez utwór udiowizu
e rozumie wszelkie rejestracje wizualne
ź ę
ź ę
,
ę
h
h
autorsko
. Wg niego jest to kategoria zbiorcza, obejmująca: utwory
kinematograficzne, telewizyjne, wideoklipy, dzieła multimedialne i reklamy
audiowizualne.
o Szerokie ujęcie dominuje w ustawach zagranicznych i dyrektywie ws. prawa najmu
i użyczenia…
Zdaniem Barty, Markiewicza, nie jest konieczne utrwalenie dla traktowania dzieła jako dzieła
audiowizualnego.
Przy kwalifikacji dzieła jako utworu audiowizualnego należy brać pod uwagę dwie osobne
płaszczyzny: przedmiot nagrywany i sposób nagrywania (sam wideogram). Twórczy może być
tylko jeden z nich (i tylko ten wówczas znajduje się pod ochroną autorską) lub oba (kwestię
współtwórczości należy rozpatrywać osobno. Np. współtwórcy nagrywanego przedstawienia
teatralnego nie są współtwórcami dzieła audiowizualnego, a jedynie współtwórcami dzieła
macierzystego (przedstawienia), które zostało wykorzystane w swoistym dziele zależnym –
wideogramie. Wideogram może być utworem audiowizualnym tylko wtedy, gdy sam w sobie spełnia
przesłankę oryginalności, a więc kiedy sposób filmowania jest twórczy).
Ani konwencje m-nar., ani dyrektywy nie definiują twórcy ani współtwórcy dzieła audiowizualnego –
regulacja w ustawach krajowych.
Generalne przesłanki współautorstwa utworu (jakiegokolwiek):
1) Możliwe do oznaczenia wkłady w dzieło osób współuczestniczących w jego powstaniu muszą
mieć twórczy i indywidualny charakter
2) Wkłady współautorów powinny tworzyć jedno dzieło
3) Niezbędna jest współpraca autorów, polegająca co najmniej na uzgodnieniu zamiaru
stworzenia wspólnego dzieła
Art. 69 pr. aut.:
półtwór mi utworu udiowizu e o
oo
tóre w io ł w ł d twór z w e o
pow t ie w z ze ó o i: re er oper tor o r zu twór
d pt i utworu iter ie o
Strona 48 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
twór
tworzo
d utworu udiowizu
or z twór
e riu z
e o utworów muz z
u
łow o-muzycznych
TK: z reguły także choreografowie i scenografowie. W wyroku wskazano też, że w doktrynie do grona
współtwórców bywają zaliczani np. montażysta, autor kostiumów, reżyser dźwięku.
Barta, Markiewicz o art. 69 pr. aut.: Zrezygnow o owiem z mo iwe o tru i
w z e o i od
o ret e
tu i w ifi ow
w ł d t
oó
dź
o w pół utor ie
dź
o dzieł
m ierz te (w orz t e w dzie e z e m dź w dzie e z z po ze i mi Rozwi z ie z pr ut
prowadzi do
g
ę
g : w półtwór mo e ie mie
d e o wpł wu
zt łt o t te z dzieł o wi e mo e uz
t i t tu po mo e mier i ( d
np. e riu z fi mow zo t ie dopiero wów z w orz t
Autorskie prawo majątkowe do utworu audiowizualnego powstaje w sposób pierwotny na rzecz
współtwórców, i to zarówno do całości tego dzieła, jak i do utworów w nim usytuowanych.
Art. 70 ust. 1 pr. aut.:
Dom iem w i e produ e t utworu udiowizu e o nabywa na mocy umowy o stworzenie
utworu
o umow o w orz t ie u i t ie e o utworu w ł z e pr w m t owe do
e po t it
utworów w r m
utworu udiowizu e o o ło i
Domniemanie należy odnieść do wkładów, których nie da się wyodrębnić z dzieła.
Ustawa zapewnia niezrzekalne (niezrzekalność prawa do godziwej rekompensaty dla głównego
reżysera potwierdzona przez TS UE w orz. z 9.02.2012, w sprawie C-277/10 Martin Luksan v. Petrus
van der Let) wynagrodzenie z tytułu następujących postaci eksploatacji dzieła audiowizualnego:
 Nadawania w telewizji lub przez inne środki publicznego udostępniania
 Najmu i publicznego odtwarzania
 Reprodukowania go i wprowadzania do obrotu na egzemplarzach przeznaczonych do użytku
osobistego nabywcy.
Ponadto: współtwórcy mają prawo do wynagrodzenia proporcjonalnego do wpływów z tytułu
wyświetlania utworu audiowizualnego w kinach (art. 70 ust. 21; nie tylko filmy; także: filmy
dokumentalne, reportaże, spektakle teatralne itd. oraz spoty reklamowe). Uprawnienie zdaje się nie
przysługiwać twórcom tych utworów literackich i muzycznych, które nie powstały specjalnie na cel
produkcji filmu.
Tak kazuistyczne wskazanie kręgu uprawnionych, w sposób podwójny: jako wynagrodzenie dla
współtwórców i jako wynagrodzenie z tytułu rozpowszechniania, stanowi ewenement na skalę
światową. Nadmierna ochrona twórców.
Uch. SN z 25.11.2008 (III CZP 57/08, OSNC 2009, nr 5, poz. 64): Twór
tórz prze ie i
produ e t utor ie pr w m t owe (w t m pr wo do w
rodze i o w i z rt 7 ie
u upr w ie i do rozporz dz i imi w t m do w r
i z od
i e po t
wr m
utworu udiowizu e o (… Z te o e utwór udiowizu
t owi ed
ło w i
e e o
eksploatacja nie wymaga dodatkowych licencji dot z
e o i te r
z i
W orzecznictwie SN istnieje rozbieżność, czy na mocy art. 70 ust. 21 pkt 3 przysługuje prawo do
wynagrodzenia z tytułu reemisji w telewizji kablowej. Wg nowszego orzecznictwa – nie.
Strona 49 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.7 Umowy
3.7.1 Zasada wolności kontraktowej i jej ograniczenia
Autorskie prawa majątkowe mogą stanowić przedmiot obrotu inter vivos i mortis causa (art. 41 ust. 1
pkt 1 pr. aut.)
Dwa rodzaje umów:
 przeniesienie majątkowych praw autorskich – zbiorcza nazwa na różne typy umów nazwanych
(sprzedaż, darowizna) i nienazwanych o char. rozporządzających , opartych na modelu
translatywnym, skierowanych na zmianę podmiotu prawa autorskiego co do określonych pól
eksploatacji
 Umowy o korzystanie z utworu (umowy licencyjne) – bardziej ograniczone skutki prawne;
zezwolenie na korzystanie z utworu, skutki nie dotyczą osób trzecich , jednak w przypadku
licencji wyłącznej, wobec braku odmiennej umowy, licencjobiorca może dochodzić roszczeń
z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych w sferze objętej licencją.
Oba rodzaje – wymóg formy pisemnej pod rygorem nieważności, także w odniesieniu do umów
zobowiązujących do zawarcia ww. umów.
Zdaniem Barty, Markiewicza art. 12 pr. aut. (utwory „pracownicze”) stanowi lex specialis względem
rozdz. 5. Dlatego możliwe jest umowne ustalenie, iż w trakcie trwania stosunku pracy prawa
majątkowe do wszystkich utworów pracownika przejdą na pracodawcę (odmiennie niż w art. 41 ust. 3
pr. aut.), nie jest też wymagane wymienienie w umowie o pracę wszystkich pól eksploatacji
(odmiennie niż w art. 41 ust. 2). Zgadzają się jednak z E. Traple, e w prz p d u d do odzi do
roz zerze i to ow i rt
pr ut
wi
d pr od w
w upr w ie i utor ie w
zer z m z re ie i w i z te o przepi u
e w peł i re pe tow re tr
e z rozdzi łu 5 pr
aut.
Kontrowersje dot. char. prawnego umowy licencyjnej: umowa rozporządzająca, zobowiązująca czy
zobowiązująco-upoważniająca? Wg Barty, Markiewicza – zobowiązująca. E. Traple: zobowiązująca, z
wyjątkiem licencji wyłącznej, która ma char. rozporządzający.
Kontrowersje co do możliwości zawierania umów dzierżawy i użytkowania praw autorskich.
Głównym argumentem przeciwko jest fakt, iż umożliwiają one obejście chroniących twórcę przepisów
rozdziału 5 pr. aut. Współcześnie przeważa stanowisko dopuszczające zawieranie takich umów wg
ogólnych zasad z KC, m.in. ze wzgl. na pewne podobieństwo umów licencji i dzierżawy (art. 709 KC)
i generalną ideę wolności kontraktowej (art. 3531 kc).
Część przepisów ochronnych jest nieracjonalna, gdy stosowana jest względem następcy
prawnego twórcy, zwł. gdy następca jest podmiotem prowadzącym działalność gosp. E. Traple
zaproponowała ograniczenie kręgu podmiotów objętych ochroną, ale zdaniem Barty, Markiewicza
ustaw nie daje podstaw do takiej interpretacji, a ponadto prowadziłoby to do szczególnej niepewności
prawnej, gdy strony zawierające umowę nie wiedziały, które przepisy pr. aut. należy w ich sytuacji
stosować, a które nie.
Strona 50 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.7.1.1 Zasada specyfikacji w umowie pól eksploatacji utworu
Art. 41 ust. 2 pr. aut.:
mow o prze ie ie ie utor i pr w m t ow
u umow o orz t ie z utworu
zw
d e „i e
” o e mu e po e p o t i w r ź ie w ie w mie io e
Brak obowiązku stosowania terminologii z art. 50 pr. aut. przy określaniu nazw pól. Możliwość
„dzielenia pól”, tzn. ograniczania tych wymienionych w art. 50 (np. ograniczanie zwielokrotniania
techniką cyfrową tylko do płyt DVD) oraz łączenia ich.
Co w sytuacji, gdy strony zaniechały wymienienia w umowie pól bądź wskazały tylko, że umowa
dotyczy „wszystkich znanym im pól eksploatacji”? Przeważa wykładnia liberalna - stosujemy ogólne
reguły wykładni oświadczeń woli z KC. Zdaniem SN, art. 41 ust. 2 pr. aut. stanowi tylko dyrektywę
(wyr. SN z 14.09.2005 r., (III CK 124/05, LEX nr 164184)), by w razie wątpliwości interpretować
umowę na korzyść twórcy (a więc zawężając dozwolony zakres eksploatacji). Jednak w jednym z
orzeczeń uznał określenie pól eksploatacji w umowie licencyjnej i o przeniesienie autorskich praw
majątkowych za essentialia negotii tych umów (orz. SN z 23.09.2004 (III CK 400/03, LEX nr
174201).
SN dopuszcza zawarcie umowy licencyjnej w sposób dowolny (a więc także dorozumiany), co Barta,
Markiewicz uznają za „oczywiście nietrafne”. W razie wątpliwości co do woli stron umowy w trakcie
jej zawierania, wg stanowiska liberalnego możliwa byłaby konwersja umowy na umowę licencji
niewyłącznej.
Spór doktrynalny nt. dopuszczalności konstruowania jednostronnych czynności prawnych - zdaniem
L. Ogiegło, E. Łętowskiej, J. Barty, R. Markiewicza dopuszczalne jednostronne upoważnienie na
eksploatację utworu zgodnie z przeznaczeniem. Upoważnienie odwoływalne w każdej chwili.
3.7.1.2 Zakaz obejmowania umową nieznanych (w chwili jej
zawierania) pól eksploatacji utworu
Art. 41 pr. aut.:
mow mo e dot z t o pó e p o t i tóre z e w wi i e z w r i
5 Twór utworu w orz t e o u wł zo e o do utworu udiowizu e o or z utworu
w odz e o w ł d utworu z iorowe o po pow t iu ow
po o ów eksploatacji
utworów ie mo e ez w e o powodu odmówi udzie e i zezwo e i
orz t ie z te o
utworu w ramach utworu audiowizualnego lub utworu zbiorowego na polach eksploatacji
nieznanych w chwili zawarcia umowy.
Pogodzenie zwł. interesów twórców, wykonawców i producentów utworów audiowizualnych.
Strona 51 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.7.1.3 Zakaz zawierania umów w części dotyczącej wszystkich
utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy
mających powstać w przyszłości
Art. 41 pr. aut.
3 Niew
e t umow w z i dot z e w z t i
o re o e o rodz u te o me o twór m
pow t
utworów u w z t i
w prz zło i
utworów
Zdaniem Barty, Markiewicza wystarczające byłoby wprowadzenie okresu maksymalnego, np. 5 lat.
Dopuszczalne zawarcie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do przyszłych utworów,
o ile umowa nie dotyczy całego przyszłego dorobku (orz. SA w Poznaniu z 4.04.2001r., I ACa 72/01,
OSA 2002, z.2, poz. 6).
3.7.1.4 Zakaz zbycia i zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia
Pr. aut. wprowadza zakaz zbywania i zrzekania się prawa do wynagrodzenia z tytułu:





Droit de suite (art. 19 ust. 2 i 191 pr. aut.)
Opłat ze sprzedaży urządzeń przeznaczonych do zwielokrotniania utworów i przedmiotów
praw pokrewnych oraz czystych nośników słuzacych do utrwalania tych dóbr niematerialnych
(art. 20 ust. 2-4 pr. aut.)
Opłat od posiadaczy urządzeń reprograficznych prowadzących działalność gosp. (art. 20 1 pr.
aut.)
Odpłatnego udostępniania utworów przez ośrodki informacji lub dokumentacji na podst.
licencji ustawowej określonej w art. 30 ust. 2 pr. aut.
Najmu egzemplarzy utworów audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania (art. 70 ust. 3
pr. aut.)
3.7.1.5 Nakaz zawierania pod rygorem nieważności umów o
przeniesienie autorskich praw majątkowych i umów licencyjnych wyłącznych
w formie pisemnej (art. 53 i art. 67 ust. 5 pr. aut.)
Postanowienie SN z 19.11.2002 r., sygn. akt: V KKN 323/01: Skoro zawarta umowa licencyjna - rzecz
w po ó dorozumi
- mi ł
r ter iew ł z to ie mó ł mie z to ow i
i rt 53
pr ut ( t owi o
e umow o prze ie ie iu utor i pr w m t ow
w m
z ow i
form pi em e pod r orem iew o i
i te rt 67 § 5 pr ut (wedłu te o przepi u
d
umow i e
w ł z powi
rów ie z w rt
pi mie pod r orem iew o i
Pow z r or pi em o i – co zgodnie przedstawiane jest w literaturze prawniczej – nie dotyczy
i e i iew ł z
tóre w pr t e o rotu t owi przew
t p o tr tu Li e e t ie
mo
wo e te o zwier e w dowo e formie w t m t e u t e
Zdaniem Barty, Markiewicza wymóg formy dotyczy jedynie postanowień istotnych. Po ie i tot o i
e u mow – jak pisze E. Drozd - po łu u
i r terium „zo ie t wizow m u ie t w m w
t m e ie e ez d e o po t owie i ed ze tro ie z w rł
d e z o i pr w e ” Przy
t im u iu ie udzi w tp iwo i e w
d m prz p d u po t owie i i tot e o e mu
Strona 52 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
oz ze ie utworu or z tre i i e o ow
e po t
( ie o ie z ie w formułow i
u prze o zo
pr w u t
prz t
w u t wie
wedłu
pó
Konwersja nieważnej umowy o przeniesienie majątkowych praw autorskich lub umowy licencji
wyłącznej na umowę licencji niewyłącznej: Potrzeba jej dokonania wynika z postulatu ochrony
i tere ów utor (zwł z z e o pr w do w
rodze i
z d
e t przede w z t im
wów z
d do odzi do w o i przez o ie tro
po t owie t ie iew e umow
(do t r ze ie utworu odpowi d
e o u t m uz od ie iom ode r ie o i z pł e ie
uzgodnionego wynagrodzenia). (…) Dopu z z o
o wer i e t ed
w tp iw
d łów m
z mi rem
w
ło w ł ze ie mo iwo i orz t i z utworu przez i e o o
t
owiem
przypadkach rezultat konwersji nie pokr w ł
i z wo tro - Barta, Markiewicz
Czy byłaby możliwa konwersja nieważnej umowy licencyjnej na ważną umowę nienazwaną? Zdaniem
Barty, Markiewicza, wobec odrzucenia przez nich rozporządzającego char. umowy licencyjnej – nie,
ponieważ przedmiot umowy licencyjnej – „ orz t ie z utworu” – o e mu e t
zero i z re i
udzie e ie upow ie i w
ie o wie umowie
dowo
po ó e p o t i utworu t owi u
umow i e
Prz
ie e umow i e
m
r ter rozporz dz
otwier ło dro
do mo iwo i do o i e o wer i (wo e peł ie i prze ł e te i t tu i
w
umow
o r i z
i do ut ów zo owi zu
3.7.1.6 Autorskie dobra osobiste a umowy
Przepisy dot. autorskich dóbr osobistych są dla umów autorskich swoistym przewodnikiem przy ich
interpretacji, zawierają względnie lub bezwzględnie obowiązujące normy, np.:
 Przy zawarciu umowy o dzieło niemożliwe jest egzekwowanie faktycznego stworzenia dzieła,
przysługują tylko roszczenia odszkodowawcze
 Prawo twórcy do jednostronnego rozwiązania umowy ze względu na ważne interesy twórcze
 Obowiązek wskazania autorstwa dzieła (chyba że autor wyraźnie wyrazi odmienną wolę)
 Nieskuteczność klauzuli zobowiązującej twórcę do nieujawniania swojego autorstwa
Jeśli twórca wyraża zgodę na fałszywe oznaczenie autorstwa, uchylona zostaje bezprawność
naruszenia tego dobra osobistego.
Umowa o napisanie pracy magisterskiej to odpłatna mieszana umowa, zawierająca elementy: umowy
o dzieło, o przeniesienie majątkowych przw autorskich do utworu i o przeniesienie prawa do autorstwa
utworu (dopuszczalne wg S. Sołtysińskiego)/ zrzeczenie się prawa do autorstwa/ zobowiązanie do
niewykonywania prawa do autorstwa. Ze względu na ostatni element, umowa powinna być uznana w
całości za nieważną na podst. art. 58 ust. 3 KC.
3.7.1.7 Inne ograniczenia swobody umów
Oprócz ww. ograniczeń, należy brać pod uwagę także unormowania KC (zwł. dot. wzorców
umownych i ochrony konsumentów) oraz ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Strona 53 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.7.2 Przepisy względnie obowiązujące
Art. 65 pr. aut.:
r u w r ź e o po t owie i o prze ie ie iu pr w uw
i
e twór
udzie ił i e
i
Barta, Makiewicz: Rozporz dz
ute umow pow t e wów z
d w pi em e umowie e t
z mie z zo e „w r ź e po t owie ie” Nie e t z tem mo iwe re o truow ie t ie o
po t owie i
pod t wie w ł d i umow
Art. 64 pr. aut.:
mow zo owi zu
z h
ę
umowie po u e p o t
do prze ie ie i utor i pr w m t ow
prze o i
w ,
, prawo do w ł z e o orz t i z utworu
o re o m w
i
e po t owio o w ie i ze
Umowa o przeniesienie majątkowych praw autorskich ma zatem podwójny skutek – jak w KC.
Art. 49 ust. 1 pr. aut.:
Je e i w umowie ie o re o o po o u orz t i z utworu powi ie
z
r terem i przez ze iem utworu or z prz t mi zw z mi
o
zgodny
Określenie sposobu eksploatacji dzieła: 1) Wyraźne postanowienie umowy; 2) Wykładnia umowy;
3) Zgodność z charakterem i przeznaczeniem utworu oraz przyjętymi zwyczajami.
Art. 55 ust. 4 pr. aut.:
Je e i z m wi
o e o prz
iu ieprz
iu u uz e ie iu prz
i
w wyznaczonym w tym e u odpowied im termi ie uw
ń Stro mo o re i i
termi
ę od dostarczenia utworu
od do o i o re lonych zmian
i
e utwór zo t ł
ę
Art. 52 pr. aut.:
Je e i umow ie t owi i ze prze ie ie ie wł o i e zemp rz utworu ie powodu e
prze i utor i pr w m t ow
do utworu
Je e i umow ie t owi i ze prze ie utor i pr w m t ow
ie powodu e
prze ie ie i
w wł o i e zemp rz utworu
Art. 43 pr. aut.:
Je e i z umow ie w
i e i
t piło ieodpł
Je e i w umowie
w
rodze i o re
h
i
e prze ie ie ie utor i pr w m t ow
u udzie e ie
t ie twór prz łu u e prawo do wynagrodzenia.
ie o re o o
g
utor ie o w o o
i z uwz d ie iem
g
.
SN: dopuszczalne posiłkowe stosowanie stawek zwyczajowych.
Art. 45 pr. aut.:
Je e i umow ie t
z utworu
owi i
ę
ze twór
prz łu u e
.
ę
wynagrodzenie za korzystanie
Szczególnie rozbudowane przepisy dot. umowy licencyjnej (art. 66, 67 ust. 2-4, art. 68 pr. aut.).
W braku odmiennych postanowień, umowa licencyjna:
Strona 54 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013






Jest ograniczona do terytorium Polski
Jest zawarta na okres 5 lat
Ma char. niewyłączny
Nie upoważnia do udzielania sublicencji
W przypadku licencji wyłącznej, uprawnia licencjobiorcę do dochodzenia roszczeń z tytułu
naruszania autorskich praw majątkowych
Może być wypowiedziana na zasadach określonych w art. 68 ust. 1 pr. aut.
Brak regulacji ustawowej, czy w przypadku licencji wyłącznej licencjodawca ma prawo korzystać z
przedmiotu licencji – konieczność ustalenia w drodze umowy.
Art. 41 ust. 1 pkt 2 pr. aut.:
N w
utor i pr w m
stanowi inaczej.
t ow
mo e prze ie
e
i e oo
e umow
Czy można tę regułę stosować per analogiam do umów licencyjnych? Zdaniem Bart, Markiewicza,
ze wzgl. na z ze ó
to u e zo owi z iow ł z
tro te umow w tr ie e trw i – nie.
3.7.3 Zasady redakcji kontraktów autorskich
1. Precyzyjne określenie utworu. Można przenieść także autorskie prawa majątkowe do utworu
dopiero mającego powstać w przyszłości. Z zawarcia umowy o stworzenie dzieła nie można
automatycznie wyprowadzać dorozumianego upoważnienia do korzystania z przedmiotu umowy przez
zamawiającego. Konieczne są szczegółowe, odrębne postanowienia.
2. Zamieszczenie informacji nt. statusu prawnego przedmiotu umowy:
 Komu przysługują autorskie prawa majątkowe i osobiste?
 Czy utwór jest obciążony prawami osób trzecich?
 Czy dla eksploatacji określonej w umowie konieczne jest odrębne uzyskanie zgody osób
trzecich (zarówno dot. praw autorskich, jak i dóbr osobistych prawa powszechnego osób
przedstawionych w utworze)?
3. Regulacja odpowiedzialności za wady prawne i fizyczne dzieła. W braku takich uregulowań,
stosuje się art. 55 pr. aut. i per analogiam przepisy KC dot. rękojmi za wady rzeczy czy w zw. z
zawarciem umowy sprzedaży. Dobrze jest określić w umowie termin na zgłaszanie roszczeń z tytułu
wad dzieła.
4. Zakres przenoszonego prawa/ udzielanej licencji: char. prawny umowy (licencja czy cesja praw),
pola eksploatacji objęte umową, terytorialny zakres umowy. Umowa może w części przenosić prawo,
a w części mieć char. umowy licencyjnej.
5. W przypadku zawierania umowy licencji – charakter (wyłączna/ niewyłączna), czas trwania
umowy, prawo i zasady udzielania sublicencji.
6. Wysokość odpłatności za udzielenie licencji/ przeniesienie prawa – może mieć postać
zryczałtowaną, opłat okresowych, być uzależniona od wysokości obrotu albo kombinacją tych form.
Wysokość stawek w zasadzie dowolna. Ograniczenia dotyczą tylko progów minimalnych, określonych
w zatwierdzonych tabelach wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub z artystycznych wykonań
przedstawionych przez OZZ w trybie z art. 11011 i n. pr. aut.
Strona 55 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
7. Określenie warunków wypowiedzenia umowy
Art. 68 pr. aut.:
Je e i umow ie t owi i ze
i e i udzie o o
z
ieoz zo twór mo e
w powiedzie z z ow iem termi ów umownych, a w ich bra u
ro
przód
o ie
roku kalendarzowego.
Li e
udzie o
o re dłu z i pi
t uw
i po upływie tego terminu, za
udzie o
z
ieoz zo
Art. 3651 KC:
Zo owi z ie eztermi owe o
r terze i ł m w
po w powiedze iu przez dłu i
u wierz ie z z ow iem termi ów umow
u t wow
u zw z ow
w r zie
r u t i termi ów iezwło z ie po wypowiedzeniu.
Barta, Markiewicz: B u i
z tem ie ezpie ze tw przedw ze e o z o ze i umow
e ło (… ie w ł z dopu z z o i e w powiedze i
e z przewidzie w te mierze
odpowied io dłu ie termi
N z m zd iem ie e t ed
w u zo e uz ie e umow
i e
m
r ter „termi ow ” w rozumie iu rt 3651 KC
dopu z z o
e
wypowiedzenia istnieje w przypadku przewidzenia odpowiedniej regulacji w umowie lub na
w ru
o re o
w rt 68 u t pr ut Apro t te i terpret i oz z ł
e wz dem
t ie umow z w rte
z oz zo ( p 0 t mo
ute z ie w ł z umow mo iwo
jej wypowiedzenia.
Zarazem całą problematykę możliwości wypowiedzenia umowy eliminuje uznanie umowy licencyjnej
za umowę rozporządzającą.
Przepisy pr. aut. stanowią w zakresie wypowiedzenia i odstąpienia od umowy lex specialis względem
przepisów KC – te ostatnie nie są stosowane.
3.7.4 Licencje open source, creative commons i ruch open access
Licencja open source – zbiorcza kategoria ró
po t i umów dot pro r mów omputerow
r ter zu e i udo t p i iem pro r mu t e w wer i źródłowe poł zo e z upow ie iem
do wprowadzania zmian do programu i dalszego jego rozpowszechniania na podst. tej licencji.
Z d i ze r terium i podzi łu zwi z e e t z p t iem z efe t d ze o rozwi i pro r mu
i do o w i w im zmi mu z
rów ie d e wo od ie udo t p i e
zmod fi ow
pro r m powi ie
o t t
m i e
pro r m pierwotny.
GNU General Public Licence – umowa wzorcowa, oferta zawarcia umowy licencyjnej o char.
generalnym. Uprawnienia licencjobiorcy (nieograniczone czasowo i terytorialnie) to m.in.:
 Dostęp do kodu źródłowego programu
 Kopiowanie programu zarówno w wersji maszynowej, jak i źródłowej
 Dokonywanie dowolnych zmian w programie
 Uprawnienie do zwielokrotniania programu w zmienionej postaci
 Dalsze przekazywanie kopii programu, zarówno w niezmienionym, jak i zmienionym
kształcie
Wobec podjęcia decyzji o dalszym udostępnianiu, licencjobiorca jest zobowiązany do dokonania tego
na tych samych warunkach. Gdy przekazywany jest program niezmieniony, nie dochodzi do
Strona 56 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
udzielenia uprawnień przez przekazującego, lecz bezpośrednio przez uprawnionego – licencjodawcę
„pierwotnego”.
Chwilą zawarcia umowy licencyjnej nie jest korzystanie z programu, lecz jego modyfikowanie lub
dalsza dystrybucja. Tak więc umowa dotyczy w istocie dwóch różnych zakresów uprawnień:
„węższego” (zdaniem Barty, Markiewicza - na podst. art. 75 ust. 1 pr. aut.) i pełnego (wynikającego
z zawartej umowy licencyjnej). Wobec naruszenia przez użytkownika warunków GPL jego
uprawnienia „automatycznie” ex nunc ustają.
Ruch open source może być m.in. inspiracją do zmiany niektórych przepisów polskiego prawa
autorskiego, które są sprzeczne z ideą ruchu (np. zakaz zrzekania się niektórych postaci wynagrodzeń,
przymus pośrednictwa OZZ).
Creative commons – ruch ustanowienia różnych systemów nieodpłatnego umownego udostępniania
dzieł. Najszersza licencja upoważnia do dowolnego eksploatowania dzieła pod warunkiem
poszanowania prawa do autorstwa. Węższe zezwalają na korzystanie: tylko nieodpłatne,
z zastrzeżeniem udostępniania dzieł zależnych tylko na tych samych warunkach, jak utwór oryginalny,
z wyłączeniem tworzenia dzieł zależnych.
Open access (OA) – wolny, powszechny, trwały dostęp poprzez Internet do treści naukowych
i edukacyjnych; korzystanie nieodpłatne, zwolnione z wszystkich licencyjnych i autorsko prawnych
restrykcji (choć z koniecznością zapewnienia prawa do autorstwa i integralności utworu).
Strona 57 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.8 Ochrona praw autorskich i praw pokrewnych
3.8.1 Autorskie prawa osobiste
Art. 78 pr. aut.
Twór
tóre o utor ie pr w o o i te zo t ł z ro o e udz m dzi ł iem mo e
ć
zaniechania g
r zie do o e o ru ze i mo e t e d
oo
tór dopu ił i
ru ze i dopeł ił z o i potrze
do
ę
g
,
w z ze ó o i
zło ł publiczne
Je e i
ru ze ie ło z wi io e
d mo e prz z
twór odpowied i
ę
ę
ć
z doz
rz wd lub –
d ie twór – zo owi z
pr w
ę
ę
ę
.
Art. 189 k.p.c.:
Powód mo e d u t e i przez
gdy ma w tym interes prawny.
d i t ie i
Art. 439 k.c.:
Te
omu w ute z ow i i i e o
nadzoru nad ruchem kierowanego przez i
po i d e o przez i ud u u i e o
d
e
oo
t przed i wzi ł
ie ezpie ze tw
w r zie potrze t e
u
iei t ie i
to u u pr w e o u pr w
o
w z ze ó o i w ute
przed i ior tw u z ł du
urz dze i z r
ezpo red
rod i iez d e do odwró
d ł odpowied ie z ezpie ze
r u
e te o
o d t em
io z od mo e
e i
ro e o
ie
Jeżeli oprócz naruszenia autorskich dóbr osobistych wyrządzono uprawnionemu szkodę majątkową,
może on domagać się jej naprawienia na zasadach ogólnych (art. 24 §2 k.c.).
Do stwierdzenia naruszenia autorskich dóbr osobistych może dojść przez eksploatację także
nietwórczych elementów dzieła, np. naruszenie prawa do integralności (np. nieautoryzowana zmiana
ustaleń naukowych, zmiana tytułu).
Dobra osobiste twórcy istnieją nadal mimo jego śmierci (art. 78 ust. 2-4 pr. aut.). Ochrona przede
wszystkim prawa do autorstwa i integralności. Możliwa kumulacja roszczeń z art. 23 i 24 k.c.
(naruszenie kultu pamięci osoby zmarłej).
3.8.2 Autorskie prawa majątkowe
3.8.2.1 Stwierdzenie naruszenia i podmiot odpowiedzialny
Barta, Markiewicz: Do
ru ze i
utor i
pr w m t ow
do odzi t o wów z
d
o re o e dzi ł ie mo
potr tow
o w ro ze ie w z re udze o pr w
utor ie o
(mo opo u e p o t
e o od o z e o i do o ret e o utworu Chodzi zatem o korzystanie
z e eme tów dzieł peł i
utor o pr w prze ł
twór zo i (…)
W przypadku
h
ń
h h
( p o ło ze i przez o o trze i „ u z ” do
z ioru z d
w rz dz
z od podmiotowi pr w utor i m t ow
e
to ow –
m ie re tr t w ie i w pr wie utor im –
cywilnym. D twierdze i
ru ze i pr w utor ie o i d pow t i odpowiedzi o i z te o
t tułu nie ma znaczenia z dzi ł iu temu tow rz z ł wina um
ieum
z te do zło do
Strona 58 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
niego bez winy pr w
W o re ie poprzedz
podstawie art. 439 k.c.
dr e re uł
autorskiego.
m
dot z
o i z o i te
ed
i tot e ze wz du
z re odpowiedzi o i.
ru ze ie pr w utor ie o upr w io mo e do odzi o ro
odpowiedzi
o i z
ezpo red ie i po red ie
ru ze ie pr w
Naruszenie bezpośrednie – faktyczna eksploatacja twórczych elementów utworu.
Niewyczerpujący katalog w art. 50 pr. aut. Mogą to być także czynności niezawinione, np.
wprowadzenie przez księgarnię egzemplarzy do obrotu mimo braku zgody uprawnionego (zaniedbanie
wydawnictwa) – wówczas możliwe roszczenia regresowe księgarni względem wydawnictwa.
Eksploatacja utworów online – co do zasady, zapoznanie się z utworem „jako takie” nie stanowi
naruszenia, jednak każde zapoznanie się z utworem online powoduje jego zwielokrotnienie
(konieczność techniczna). Problem z tym naruszeniem usunięty przez art. 231 pr. aut.
Pośrednie naruszenie – działania osób trzecich, które ułatwiają naruszenie prawa autorskiego lub w
tym pomagają, np. nakłanianie, dostarczanie środków, działalność agencji reklamowych
pośredniczących w organizacji miejsc reklamy lub dostawców powierzchni reklamowej. Szczególne
znaczenie w przypadku osób świadczących usługi (zwł. hostingu) w przypadku udostępniania
utworów online.
Wobec braku unormowań dot. osób odpowiedzialnych za naruszenie prawa autorskiego w pr. aut.,
stosuje się art. 422 k.c.:
Art. 422 k.c.:
Z z od odpowiedzi
e t ie t o te
to
ezpo red io w rz dził e z t e te
i
oo
do w rz dze i z od
ło ił
o
ł e pomo
rów ie te
wi domie orz t ł z w rz dzo e dru iemu z od
to
to
Art. 441 k.c. – odpowiedzialność wszystkich ww. podmiotów jest solidarna.
Barta, Markiewicz: Do zaistnienia
g konieczne jest naruszenie prawa
utor ie o przez ezpo red ie o pr w (w pół pr w
z tem w zwi z u z i dzi ł iem
(prze ł
zwi z u prz z owe o mu i do do rzeczywistego bezprawnego wkroczenia w prawa
w ł z e O
ć
:
,
,
szkody ezpr w ie w rz dzo e podmiotowi pr w utor ie o przez o o trze i
Pomocnik po o i odpowiedzi o
wów z
d
intelektualnie (np. przez udzielanie porad) lub technicznie ( p przez do t r
przez zo e o do opiow i utworów Je t im t e o o
przez ezpo red ie o pr w
z u iedozwo o e o D u
e et
tomi t
prze ł
pomo i tw
e t um
o
dzi ł i
Stwierdz
i
owiem e
orm t w
do prze o ze i z ze i po z pr w
r e o
ru t pr w
wi
Prz
ę
ze ie prz tu
dokonaniu
z o ie z
r
pod t w
e o (…)
i do po du P M
i ow ie o uw m e pomo i odpowi d nie tylko za
,
– tór i t ie e wów z
d o o „ ie
m z mi ru prz z i i woim z ow iem do popeł ie i z u iedozwo o e o e pode mu
de z
o do we o po t pow i e t
g ,
,
ę
,
g
.
Strona 59 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Czy działalność „przechowującego” (host provider) może być kwalifikowana jako pomocnictwo?
Zdaniem Barty, Markiewicza: pomocnik (…) wpr wdzie ie
e pom
w ru ze iu pr w
utor ie o do d e o dzieł i ie wie z do te o do odzi
e m wi domo w o ie o
pr wdopodo ie tw
e
g
gę
g
bezprawnie umieszczanego na jego serwerze utworu i je aprobuje.
N
odpowiada wtedy, gdy (…) m wi ł o pr w (
w woł w ł u ie o z mi r
u utwierdz ł o w im do do o i z ro ionego czynu. (…) T o tru
pr w powi
z to ow
t e wo e bezprawnego (
)
, np. w drodze
zawierania umowy i e
e i
o ó do orz t i z utworu W UK takie zachowanie jest
stanowi bezpośrednie naruszenie prawa autorskiego.
d e i t e
o w powiedź t ie m
r teru te or z e o e (… mo
prz
odpowiedzi o o o
tór wi domie orz t ł ze z od ezpr w ie w rz dzo e podmiotowi
pr w utor ie o przez o o trze i Chodzi tu o dzi ł ie um
e do o e po ru ze iu przez
pr w pr w utor ie o S dzim ed
e odpowiedzi o t ie dot z t
tu i d
e po t
udze o utworu mo
uz
z dozwo o u te ( p opiow ie pir ie pł t do
u t u osobistego). (…)
L g
a)
b)
c)
d)
h
h
h
g :
Twór
o e o
t p pr w emu (w prz p d u dzieł z e
wo e ezpr w e o
orz t i z i przez o o trze i pr wo do w t pie i z ro z ze i mi prz łu u e
z rów o upr w io m do dzieł m ierz t
i upr w io m do opr ow i ; dot z to
odpowied io dzieł z z po ze i mi
I emu i twór pierwot emu podmiotowi pr w utor i
o e o
t p pr w emu
pr w io emu z i e i w ł z e w z re ie o t m umow i e
(
e umow
stanowi inaczej)
r
iz i z iorowe o z rz dz i w od ie ie iu do pó e p o t i o t
z iorow m
z rz dz iem
Gd twór
ie u w ił wo e o utor tw w w o w iu pr w
utor ie o z t puje go
producent lub wydawca, a w razie ich braku – właściwa OZZ (art. 8 ust. 3 pr. aut.). Ponadto
możliwość dochodzenia roszczeń w odpowiednim zakresie przez uprawnionego z tytułu licencji
wyłącznej (art. 67 ust. 2 pr. aut.)
Nadto OZZ mają uprawnienia do dochodzenia opłat z art. 20 i 201 pr. aut. i wynagrodzenia z art. 70
ust. 21 pr. aut.
3.8.2.2 Roszczenia
Barta, Markiewicz: w polskim prawie autorskim z d odpowiedzi o i
z ze ó ie urowe. Po
pierw ze pr w odpowi d z
m ezpr w o w roczenia w prawo autorskie – iez e ie od
o o i z o i z do zło do w rz dze i z od Po dru ie zde dow
wi zo ro z ze e t
z e
od i t ie i wi
ru z
e o Tote
wet w tu i d dzi ł ł o z
w z mo iw
w d
o oi z o i
t r o i – po o i odpowiedzi o
Nie m
z ze i
i
u pr wied iwio
ł d
i w ifi
e podmiotowe ru z ie
Jed ie w prz p d u ro z ze
o re o
i e w podrozdzi e „ro z ze ie o
pr wie ie w rz dzo e z od
z d
o ó
” iez d e e t z i t ie ie o
m ie wi
ieum
e ( ied
tw tzn. niedołożenie
Strona 60 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
należytej staranności
z trze e i w w ru
tro
e mo
u t owio
„ wi
ieporów w
zi
określanej na podst. art. 355 k.c. T
re u
w wołu e z ze ó e
w tór
u t ow i e t wprow dz
w ł d przez d po e t d e
e e
ie w o re o
po ó
orz t
z dzieł Po trze ie urowo
opr w
i repre
” w pr wie utor im e t z ze ó ie w o
mi dzi ł mi wł o i intelektualnej i trudna do uzasadnienia.
Na podst. art. 79 i 80 pr. aut. podmiotowi majątkowych praw autorskich przysługują następujące
roszczenia:
1) Roszczenie o zaniechanie naruszania – może być wniesione nie tylko w czasie trwania
naruszenia, ale także w przypadku prowadzenia przygotowań lub w przypadku możliwości
powtórnego podjęcia bezprawnych działań. Obowiązek biernego działania pozwanego.
2) Roszczenie o usunięcie skutków naruszenia – odnosi się do aktywnego działania naruszającego.
Może to być np. zniszczenie bezprawnie wytworzonych egzemplarzy dzieła (patrz jednak art. 79
ust. 3). Szczególną postacią tego roszczenia jest żądanie, by naruszający ogłosił w prasie
odpowiednie oświadczenie lub by podał do publicznej wiadomości część lub całość orzeczenia.
Przed rozpoczęciem naruszenia, w przypadku działań grożących tym naruszeniem, możliwość
wystąpienia z art. 439 k.c.
3) Roszczenie o naprawienie wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych (z art. 415 i n. k.c.).
Odpowiedzialność oparta na zasadzie winy (umyślnej lub nie), ponoszoną przez os. fiz. lub pr.,
odnoszoną do szkody (straty i nieosiągnięte korzyści) poniesionej przez podmiot majątkowych
praw autorskich w zakresie, w którym istnieje związek przyczynowy między nią a czynem
bezprawnym (art. 361 §2 k.c.). Dyrektywa PE i Rady ws. egzekwowania praw własności
intelektualnej (2004/48/WE) w art. 13 nakazuje przy określaniu wysokości odszkodowania wziąć
pod uwagę w z t ie wł iwe pe t t e po ie io e przez po z odow
tro
e t w e
skutki gospodarcze z utr o mi z
mi wł z ie w ze ie ieu z iwe z i uz
e przez
ru z
e o or z we wł iw
prz p d
e eme t i e i z i i e o omi z e
w rodzaju np. uszczerbku moralne o
i ru ze ie powodow ło d wł i ie pr w.
4) Roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej – zasadnicze za trze e i udzi utrz m w ie w prawie
utor im (… - ter t w e o do ro z ze i od z odow w ze o
z d
o ó
–
ro z ze i o z pł t um pie i e w w o o i odpowi d
e dwu rot o i w przypadku
d
ru ze ie e t z wi io e trz rot o i to ow e o w
rodze i
tóre w wi i e o
do odze i
ło
e e t tułem udzie e i przez upr w io e o z od
orz t ie z utworu.
Możliwe dochodzenie wyłącznie w przypadku czynu dokonanego, a nie tylko zamierzonego, a
także gdy doszło do wyrządzenia szkody (art. 361 k.c.; odmiennie jednak SN). Jest to swoista kara
cywilna, nieznana innym europejskim ustawom autorskim.
5) Roszczenie o wydanie utraconych korzyści – samodzielna podstawa odpowiedzialności, różna od
kodeksowego bezpodstawnego wzbogacenia. A. Tischner, T. Targosz: regulacja ta prowadzi do
prz z i upr w io emu (… z to ro orz i tór
m upr w io
i d ie ł y w
t ie o i
Kontrowersje dot. kryteriów uzyskanych korzyści: niezapłacone wynagrodzenie,
zysk sprawcy, tylko część zysku bezpośrednio związana z naruszeniem, kwota ustalona przez sąd?
Wobec możliwej kumulacji roszczenia o wydanie utraconych korzyści z roszczeniem o zapłatę
sumy pieniężnej, przy określaniu wysokości korzyści należy wziąć pod uwagę kwoty wypłacone w
ramach tego drugiego roszczenia.
Strona 61 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
6) Roszczenie o zapłatę na rzecz Funduszu Promocji Twórczości – względem sprawcy
zawinionego naruszenia prawa autorskiego, dokonanego w ramach działalności gosp.
podejmowanej w cudzym lub własnym imieniu. Kontrowersje ze wzgl. na karny char.
7) Roszczenie o ogłoszenie oświadczenia lub wyroku
8) Roszczenia informacyjne – uzasadnieniem współczesne utrudnienia w dochodzeniu roszczeń.
Możliwość wglądu do dokumentacji sądowej. Brak przesłanki, by żądanie powoda było
„uzasadnione i proporcjonalne”, choć zawiera ją dyrektywa ws. egzekwowania praw własności
intelektualnej. Roszczenia informacyjne przysługują też na podst. innych przepisów pr. aut.:
 Roszczenie OZZ z art. 105 ust. 2 pr. aut. (stosunek krzyżowania tych roszczeń)
 Roszczenie informacyjne twórcy z art. 47 pr. aut. – wynagrodzenie z tytułu eksploatacji utworu
 Swoiste „roszczenie” informacyjne z art. 11026 pr. aut. – obowiązki informacyjne ministra kultury
dot. prowadzonego przezeń rejestru nośników optycznych
9) Roszczenia uzupełniające – rozstrzygniecie o dalszym rozporządzaniu bezprawnie wytworzonymi
przedmiotami oraz środkami i materiałami użytymi do ich wytworzenia
10)
Roszczenia w związku z usuwaniem zabezpieczeń technicznych i elektronicznych
informacji – u u i ie u o e ie z ezpie ze e t e
e wted
d m
e u z od e
z prawem korzystanie z utworu. Chodzi tu zwł z z o e p o t
w r i
dozwo o e o
u t u o o i te o i pu i z e o Nie u e t e w tp iwo i e po i d ie i w orz t w ie
urz dze przez zo
do u uw i
r ter zow
z ezpie ze (zdefi iow
w art. 6
ust. 1 pkt 10 pr ut
ie peł i ipotez prze t p tw opi e o w rt
81 ust. 2 pr. aut.,
z zu e o po i d i prze ow w i
u w orz t w i urz dze przez zo
do
iedozwo o e o u uw i u o odze i
ute z
z ezpie ze Z kolei art. 79 ust. 7 pr. aut.
ro i przed u uw iem u zmi
ez upow ie i
i o wie e e tro i z
i form i
tem t z rz dz i pr w mi utor imi u pr w mi do rt t z e o w o i
11)
Powództwo z art. 189 k.p.c. – istotne znaczenie, przede wszystkim jako środek prewencyjny
3.8.2.3 Przedawnienie
Ro z ze i o o ro
utor i pr w m t ow
(z w ł ze iem ro z ze o pr wie ie z od
ocenianych na podst. art. 4421 k.c.) – zgodnie z art. 118 k.c. – przed w i
i z upł wem t
ę . Gdy z roszczeniami z art. 79 ust. 1 występuje sam twórca, stosuje się termin 10 lat,
natomiast gdy roszczenia te zgłasza podmiot działający na podst. u.d.s.g., np. producent programu,
wydawnictwo, spółka autorska, a także twórca – termin 3-letni. Dyskusyjne przy OZZ (SN uznał, że
OZZ prowadzi działalność gosp. i nie przeszkadza temu fakt, że dochód z prowadzenia działalności
jest przeznaczony na działalność statutową; odmiennie SA w Warszawie).
Strona 62 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
3.8.3 Nadużycie prawa autorskiego
Barta, Markiewicz za M. CH. Jansens: Prz twierdz iu z do zło do
e w z ze ó o i r pod uw
z e t o o w o w e:
du
i pr w (art. 5 k.c.),
a) Bez i tere u u łu z e i r o
e prz z
z pu tu widze i do odz e o o ro
b) W e u w rz dze i z od o o ie trze ie
c) Z pomi i iem m ie dot iw
rod ów z ezpie ze i i tere ów do t p
d
w t pu e o z ro z ze iem
d)
po ó
tór powodu e e orz i uz
e z o ro
pr w
ł
o z wi ie
nieproporcjonalne do szkody w rz dzo e o o ie trze ie
e) Sprzecznie do celu i funkcji danego prawa podmiotowego
od ie ie iu do o ro
utor i dó r o o i t
z rzut du i pr w podmiotowe o e t
uz d io zwł z z wów z
d
d ie po z ow i utor i dó r o o i t ch dyktowane
e t w ł z ie i tere mi m t ow mi twór (…)
W przypadku naruszenia autorskich pr w m t ow
z rzut du i pr w mo e
pod o zo
w zwi z u z d iem dmier
orz i e o omi z
(wyr. SN z 13.04.2005r., IV CK 663/04,
LEX nr 284687), z t tułu orz t i ez z od z dzieł iero
d i wie o rot o i opł t
i e
e przez or iz
z iorowe o z rz dz i w t pu
z t imi ro z ze i mi ez
uprzed ie o z twierdze i t e i w
rodze (orz. SN z 26.04.2003r., V CKN 411/01, OSNC 2004,
nr 9, poz. 144)
Nadużycie prawa może nastąpić także w sferze umów oraz w prz p d u rzu i u t ow i owi
umow o r i ze w e p o t i utworu tóre u z zup
fer dozwo o e o u t u
Strona 63 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
4. Prawa pokrewne
4.1 Uwagi generalne
Pr w po rew e („pr w
ied ie” – z ior z
zw ró
dó r iem teri
o t
pr w mi w ł z mi tór
o ro
e t u tuow
wr m
u t w utor i Obejmują: prawa
do artystycznych wykonań, fonogramów, wideogramów oraz nadań (klasycznie), a także prawa do
pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych; w niektórych systemach prawnych także
prawa do baz danych. M
w z t ie
r e
pr w m t ow
do r
iem teri
S
to pr w podmiotowe ezwz d e tóre mo
przedmiotem o rotu pr w e o w t m te
dziedziczenia. – Barta, Markiewicz
Prawa autorskie – syntetyczna konstrukcja ochrony (korzystanie na wszystkich polach
eksploatacji). Prawa pokrewne – ochrona tylko tych pól eksploatacji, które zostały wymienione
przy regulacji danego przedmiotu prawa (z wyjątkiem prawa do pierwszych wydań oraz wydań
naukowych i krytycznych, dla których została przyjęta konstrukcja syntetyczna)
Czas ochrony praw pokrewnych to 50 lat (pierwszych wydań – 25 lat, wydań naukowych
i krytycznych – 30 lat). O ile w przypadku ochrony utworu czas jest liczony od śmierci autora,
w przypadku praw pokrewnych liczy się go:
 Od daty ustalenia (sporządzenia) artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu
o Jeżeli w ciągu 50 lat od daty ustalenia artystycznego wykonania miała miejsce
publikacja wykonania lub jego publiczne odtworzenie, okres ochrony liczony jest od
tego zdarzenia albo od tego z nich, które nastąpiło wcześniej (art. 89 pr. aut.)
o Ochrona wideogramów i fonogramów zostaje przedłużona, jeżeli w okresie 50 lat
zostały one opublikowane lub rozpowszechnione (art., 95 ust. 2-3 pr. aut.)
 Daty publikacji pierwszego wydania, wydania naukowego i krytycznego
 Daty pierwszego nadania w przypadku programów radiowych i telewizyjnych
Cz o ro
rt t z
w o
i fo o r mów u e ie i tot emu przedłu e iu ze wz du
po t owie i d re t w PE i R d 0 /77/ E z 7 09 0 (… Cz trw i pr w w ł z
do
i zo t ie odpowied io przedłu o z 50 do 70 lat – prz z m to przedłu e ie o ro dot z
wz t i
w o
i fo o r mów tóre w d iu
i top d
0 3 pod e ł o ro ie wedłu
przepi ów dot
z ow
– Barta, Markiewicz
4.2 Prawa do artystycznych wykonań
Barta, Markiewicz: Standardowo pr w m t owe do rt t z
fo o r mu u wideo r mu
tór m utrw o o rt t z e w o
fonogramu).
w o
w produ e t
ie (podmiot pr w do d e o
Przedmiotem artystycznego wykonania jest realizacja (opracowanie, interpretowanie) utworu lub
w tworu ztu i udowe ; prz z m termi „ ztu i udowe ”
e i terpretow
zero o
o
rów oz z z fo orem (…
Art t z e w o ie (… dot z (… ed ie woi te o z po red i ze i pomi dz utworem e o
pote
m od ior
po e
e o
w orz t iu mo iwo i motor z
złowie (taniec,
Strona 64 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
ru
mimi
or z e o
cyrkowców itp.
ło u (re t
piew
Nie będą to natomiast występy sportowców,
Art. 85 pr. aut.:
K de rt t z e w o ie utworu u dzieł ztu i udowe pozo t e pod o ro
iez e ie od e o w rto i przez ze i i po o u w r e i
Art t z mi w o i mi w rozumie iu u t
w z ze ó o i: dzi ł i
re t torów d r e tów i trume t i tów wo i tów t erz i mimów or z i
w po ó twór z prz z i
i do pow t i w o i
torów
oó
Ad. ust. 1 – chodzi o takie wytwory sztuki ludowej, którym nie można przypisać cechy utworu m.in.
ze względu na brak możliwości określenia osoby ich twórcy.
Ad. ust. 2 – Uwzględnia się także reżysera teatralnego czy reżysera dźwięku, o tu pow t
w tp iwo i d e o w ł d peł i e
utworu Pow t e owiem p t ie z wów z mo iw
e t rów o e ł o ro
e o pr
wr m
pr w po rew
Pr wo pow t e w po ó pierwot z re uł
rze z rt t w o w
(… W zagranicznej
iter turze pr w i ze pod re
i e prz rt t z m w o iu ie odzi o to
prze wi ło
o o e
or i
o i u i d widu o i e z po i d ło
r ter o o i t i z dow ło i w
sferze dzi ł o i rt t z e Każdemu kolejnemu wykonaniu danego artysty, nawet gdyby było
niemalże identyczne z poprzednim, przyznaje się niezależną ochronę.
Katalog uprawnień osobistych artysty wykonawcy ma char. przykładowy (art. 86 ust. 1 pkt 1 pr.
aut.)
Brak ochrony przed naśladowaniem cudzego wykonania – można ją wywodzić z ustawy o
zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zwł. gdy odbiorcy są wprowadzani w błąd co do rzeczywistego
autorstwa wykonania.
ro
pr w do i te r o i w o i
rt t z e o zo t ł w r ź ie o r i zo
t
do tu i w tór
zmi
mo prow dzi do ru ze i do re o imie i rt t Z i ere
w i te r o w o i uz
mo
ieudo
du i
u re eri dźwi u prz
r i
a t e zmi
z o i odtworzenia.
o
W polskiej ustawie brak określenia czasu ochrony dóbr osobistych artysty wykonawcy – art. 92
pr. aut. zawiera tylko nakaz odpowiedniego stosowania art. 78 pr. aut. Można uznać, że ochrona dóbr
osobistych artysty wykonawcy trwa do chwili wygaśnięcia praw majątkowych. Określenie czasu
łatwiejsze w przypadku ochrony cudzoziemców, gdyż traktat WIPO zawiera odpowiedni przepis.
Możliwość analogicznego zastosowania traktatu do Polaków na podst. art. 7 pr. aut.
Prawa majątkowe do artystycznego wykonania (art. 86 ust. 1 pkt 2 pr. aut.) zostały ukształtowane
analogicznie jak autorskie prawa majątkowe (art. 17 i 50 pr. aut.). Choć katalog praw majątkowych
artysty wykonawcy jest zamknięty (twórcy – otwarty), to szeroki sposób ujęcia praw artysty
wykonawcy sprawia, że w istocie są one zbieżne z prawami twórcy. Pro em z w z m z re em
o ro pr w rt t w o w pow t
ed
w zwi z u z w zt ł e iem i ow
pó
e p o t i zwł z z zwi z
z po t pem te i z m
i zo przepi ów pr w utor ie o to u e i odpowied io – z mocy art. 92, art. 100 i art. 101 –
do rt t z
w o
Spo ród re u i pomi i t
e w mie i przede w z t im te tóre
Strona 65 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
dot z dzieł z e
od t pie i od umow ze wz du
i tere
sprawowania nadzoru nad sposobem korzystania z chronionego dobra.
twór ze or z pr w
Na mocy dyrektywy 2011/77/UE, na Państwa Członkowskie został nałożony obowiązek istotnego
wzmo ie i o ro
rt tów w o w ów ze wz du
re e z produ e t mi fo o r mów
tór
zo t ł utrw o e i w o i Dot z to w z ze ó o i:
 Mo iwo i w powiedze i przez rt t w o w umow
pod t wie tóre prze ió ł
produ e t fo o r mu u powierz ł mu wo e pr w do utrw e i wo e o wykonania po
upł wie 50 t od pu i
i fo o r mu u e o pu i z e o rozpow ze ie i wo e
ie e te o omer izow i t ie o fo o r mu (poprzez przed e o e zemp rz u
ieudo t p ie ie o i e
 Prawa do corocznego dodatkowego wynagrodzenia za dodatkowy okres ochrony przewidziany
w d re t wie (w z dzie po 50 t
od pierw ze pu i
i
d „w
iow ” umow
z twór przewid w ł ed o t owe r z łtowe w
rodze ie
4.3 Prawa do fonogramów i wideogramów
Art. 94 pr. aut.:
1. Fonogramem e t pierw ze utrw e ie w r tw dźwi owe w o i utworu
oi
zjawisk akustycznych.
ideo r mem e t pierw ze utrw e ie e we i ru om
o r zów z dźwi iem u ez
iez e ie od te o z t owi o o utwór udiowizu
3. Domniem w i
e produ e tem fo o r mu u wideo r mu e t o o
pod tóre
zwi iem u firm ( zw fo o r m u wideo r m zo t ł po r z pierw z porz dzo
Bez u z zer u d pr w twór ów u rt tów w o w ów produ e towi fo o r mu u
wideo r mu prz łu u e w ł z e pr wo do rozporz dz i i orz t i z fo o r mu u
wideogramu w zakresie:
zwie o rot i i o re o te i ;
2) wprowadzenia do obrotu;
3
mu or z u z i e zemp rz ;
pu i z e o udo t p i i fo o r mu u wideo r mu w t i po ó
d mó ł
mie do ie o do t p w mie u i w z ie przez ie ie w r m
5. W przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania wprowadzonego do obrotu
fo o r mu u wideo r mu produ e towi prz ługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.
Barta, Markiewicz: ad. ust. 2 – prz p d u utworu udiowizu e o do odzi do z ie u upr w ie
do ło i te o do r iem teri e o Z ed e tro produ e t
w w po ó po od pr wo
utor ie do dzieł
udiowizu e o; z dru ie tro rów o e e odpowied ie ( ł ze pr wo
pokrewne powstaje ex lege
rze z te o me o podmiotu Nie mo
w u z mo iwo i
roze i i t
pr w pomi dz ró e podmiot
ów z
orz t ie z utworu udiowizu e o
wymaga zgody wszystkich upraw io
z rów o z t tułu pr w utor ie o
i po rew e o
Brak definicji „producenta” – czy jest to tylko osoba dokonująca faktycznie (technicznie) utrwalenia?
Wydaje się raczej, że po ie „produ e t fo o r mu (wideo r mu” w u t wie utor ie oz za
o o (fiz z
u pr w
tór pode mu e i i t w i po o i o zt utrw e i o re o e o
m teri łu muz z e o u wizu e o Prz mu
rdzie re tr
pu t widze i mo
dto
Strona 66 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
d uz
i t tu u produ e t w m
dokonywanego utrwalenia.
pr wow i
dzoru i po i d i wpł w
zt łt
Ad. ust. 5 – producent nie może zakazać nadawania, reemitowania czy odtwarzania wprowadzonego
do obrotu fonogramu czy wideogramu. Nie dotyczy to dóbr niewprowadzonych jeszcze do obrotu.
Chroniony jest każdy, dowolnie krótki fragment fono- czy wideogramu. Wykorzystanie go jest
wkroczeniem w prawa wyłączne. Choć ustawa mówi tylko o odtworzeniu, na podst. art. 8 ust. 2
dyrektywy Rady 92/100/EWG z 19.11.1992r. ws. prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw
pokrewnych prawu autorskiemu wydaje się, że powinno być to odtwarzanie publiczne.
4.4 Prawo do nadań
Art. 97.
Bez u z zer u d
pr w twór ów
rt tów w o w ów produ e tów fo o r mów
i wideo r mów or iz i r diowe u te ewiz e prz łu u e w ł z e pr wo do
rozporz dz i i orz t i ze woi
d pro r mów w z re ie:
1) utrwalania;
2) zwielokrotnia i o re o te i ;
3
d w i przez i
or iz
r diow u te ewiz
;
4) reemitowania;
5 wprow dz i do o rotu i utrw e ;
6 odtw rz i w mie
do t p
z opł t w t pu;
7 udo t p i i i utrw e w t i po ó
d mó ł mie do i do t p w miejscu
i w czasie przez siebie wybranym.
Organizacja radiowa lub telewizyjna – podmiot tworzący i rozpowszechniający programy.
Sposób emisji programu nie ma znaczenia dla ochrony, korzystają z niej także programy przesyłane w sieciach
komputerowych (bądź wyłącznie, bądź równolegle z programami nadawanymi innymi metodami). Nieistotne,
czy nadanie skierowane jest do publiczności, czy tylko do dalszego opracowania.
Treść prawa do nadań jest szeroka, ale nie obejmuje wynajmowania nadania i jego dekodowania. Prawo do
decydowania o odtwarzaniu w miejscach publ. ujęte węziej niż w przypadku prawa do artystycznych wykonań,
fonogramów i wideogramów – dotyczy tylko tu i w tór
do t p do odtw rz e o d i wi e i
z uiszcze iem opł t w t pu
4.5 Prawo do pierwszego wydania
Art. 991 pr. aut.:
d w
tór
o pierw z w po ó z od z pr wem opu i ow ł u w i
po ó
rozpow ze ił utwór tóre o z o ro
u w
ł
e o e zemp rze ie ł e z ze
pu i z ie udo t p i e prz łu u e w ł z e pr wo do rozporz dzania tym utworem
i orz t i z ie o
w z t i po
e p o t i przez o re dwudzie tu pi iu t od
daty pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia.
Pr wo po rew e do pierw ze o w d i (editio pri ep pr wo do w d po miert
dot z
pierw ze o rozpow ze ie i ie ro io e o dzieł u i
te tów tóre o e zemp rze ie
Strona 67 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
ł uprzed io pu i z ie (z rów o w Po e
i z
r i
udo t pniane, a czas jego
utor opr w e o ro upł ł
o dzieło to i d ie ło o te o ro
utor
( rt 99 1 i 993
pr ut Nie z odzi pow t iu te o pr w uprzed ie rozpow ze ie ie dzieł w i
po ó i
w drodze rozpowszechnienia egzemplarzy (np. poprzez nadanie). Podobnie nie ma tu znaczenia
uprzed ie pu i z e w t wie ie utworu p t z e o Cz to odzi tu o pierw ze udo t p ie ie
r opi ów i tów or i łów r u ów t e te tów u me odii iepo i d
e utworu
(np. ludow
(…
Pr wo z rt 99 pr ut m
r ter w ł z ie m t ow (… ; przepi u t w dot z e
prze o ze i utor i pr w m t ow
( rt
i pr ut ie z du tu (z w t iem rt 5
pr. aut.) zastosowania. Omawiane prawo nie powstaje n rze z twór utworu tote mo e
o o
przedmiotem e ze u i (por rt 8 pr ut
ro poz m t ow
i tere ów upr w io mo e
do odzi
ru ie przepi ów pow ze
od o z
i do pr w o o i t
4.6 Prawo do wydania naukowego i krytycznego
Art. 992 pr. aut.:
Temu to po upł wie z u o ro pr w utor ie o do utworu prz otow ł e o w d ie
r t z e u
u owe ie d e utworem prz łu u e w ł z e pr wo do rozporz dz i
t im w d iem i orz t i z ie o w z re ie o tór m mow w rt 50 p t i 2, przez okres
trzydziestu lat od daty publikacji.
Przykładu przedmiotów prawa: stare rękopisy, listy, kroniki, dzieła literackie lub muzyczne,
dokumenty, mapy, plany architektoniczne. Z preze tow ie efe tów udze dzi ł o i i te e tu e
(…
o ret
prz p d
uz d ie i o ro mo
dop tr w
i rów ie w t i
wi d ze i
– e e i ie m
o e
r teru z to rut owe o – j „uw pół ze ie ie” pi ow i
i i terpu
i
z pi u
utowe o
wprow dze ie o re o
w zówe
w o w z
(np. p ow i or z i terpret
w p rt turze tłum ze i r i z
ieu w
łów
zwrotów i po
dod ie iei t ie
dot
z
orowidzów
Jeżeli np. uzupełnienia mają charakter twórczy, wówczas podlegają ochronie jako utwór i nie
podpadają już pod art. 992 pr. aut.
Pr wo to trw 30 t od d t pu i
po dniu 22 lipca 2000r.
i i pow t e w ł z ie w od ie ie iu do w d
Strona 68 z 88
zre izow
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
5. Sui generis ochrona baz danych
5.1 Wprowadzenie
Art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie baz danych z 27.07.2001r.:
B z d
oz z z iór d
u
i o wie i
m teri łów i e eme tów
z rom dzo
wedłu o re o e
tem t i u metod i d widu ie do t p
w
i o wie po ó w t m rod mi e e tro i z mi w m
i tot e o o do
o i u
io i
ł du i we t
e o w e u porz dze i wer fi
i u preze t i e o z w rto i
W skład bazy wchodzi także tezaurus, system indeksacji itp.
Głów m e em i uz d ie iem wprow dze i
inwestycji poniesionej przez producenta.
sui generis ochrony baz danych jest ochrona
Możliwość kumulatywnej ochrony na podst. u.o.b.d. i pr. aut., jeżeli baza spełnia cechy utworu
(zazwyczaj cechę twórczości baza realizuje tylko ze wzgl. na układ; dobór danych do bazy nieistotny z
punktu widzenia cechy twórczości). Ochrona sui generis jest zdecydowanie mocniejsza i
korzystniejsza dla uprawnionego od ochrony opartej na przepisach prawa autorskiego.
S. von Lewinski: przedmiotem ochrony prawa sui generis jest istotna inwestycja, przedmiotem
ochrony prawa autorskiego – wybór i dobór elementów.
5.2 Przedmiot ochrony
Baza danych powinna spełniać następujące cechy:
1. Stanowić zestawienie niezależnych danych, a więc nie posiadających odsyłającego charakteru, nie
będących ze sobą „treściowo splecione” (kryt. eliminujące spod definicji dzieła audiowizualne,
filmowe, literackie, muzyczne). Przesłanka ta nie występuje w o.o.b.d., ale należy wyprowadzić ją z
dyrektywy i wyroku ETS ws. C-444/02 Fixtures Marketing Ltd v. Organismos Prognostikon Agonon
Podofairou AE (OPAP)
2. Dane powinny być zgromadzone według określonej systematyki lub metody.
3. Konieczna jest „indywidualna dostępność” każdego ze składników bazy – możliwość zapoznania
się z nim bez przeglądania całości
4. Producent poniósł istotną inwestycję na stworzenie bazy.
Publiczny char. bazy danych nie wyłącza jej ochrony.
5.4 Treść ochrony
Barta, Markiewicz: Sui generis ochrona bazy danych pozwala uprawnionemu (producentowi)
z z w
„po ier i ” i „wtór e o w orz t i ” i tot e z i i form i (m teri łów
ł d
i
e z w rto
Po ier ie d
oz z t łe u z owe prze ie u
Strona 69 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
prze ie ie ie ło i
o i tot e o do
o i u i o i z i z w rto i z d
i
o i ez wz du
po ó u form te o prze i u prze ie ie i Do ru ze i om wi e o
pr w do odzi t e wted
d wier emu prze iu i tot e z i
z d
tow rz z
uzupeł ie ie e z w rto i o ow m teri ł (…) Z kolei
stanowi termin
z ior z o e mu
w z t ie po t ie pu i z e o udo t p i i
zd
ez wz du
form
i po ó
Wyr. SA W Szczecinie z 2.05.2012r. (I ACa 105/12): Cz
z w rto i
z i tot
d
ieupr w io e orz t ie z ie z r
pow
na mort z
w d t ów po ie io
przez produ e t
z d
mo e
uz
mi z od mi ze wz du
Zakazane jest także wykorzystanie nieistotnych części bazy danych, jeśli pozostaje ono
w sprzeczności z normalnym korzystaniem, a zarazem powoduje nieusprawiedliwione naruszenie
słusznych interesów producenta (tak w powyższym wyroku SA).
Nie stanowi naruszenia prawa sui generis „ mo w o ie”:

w ie z d

z
ie do t pu do z rom dzo
m teri łów
 Jednorazowe lub sporadyczne wykorzystanie bazy danych w celu ustalenia lub
zwer fi ow i o re o e i form i o i e te o rodz u dzi ł i
ie wi
i
z o ie z o i zwie o rot ie i
ło i u i tot e z i z d
(t e e e tronicznej)
Ochrona sui generis obejmuje tylko u t wowo o re o e po
Dozwolony użytek baz danych prow dz
i
z d
w e
d d t z
ezpie ze tw wew trz e o po t pow
wł
u te o o i t dopu z z e e t w
e po t
i
i w z dzie do zezwo e i
ie omer
e po łu e ie
u
d w z
or z do w orz t w i e d
e ów
i
dowe o u dmi i tr
e o (… Korz t ie
ł z ie w od ie ie iu do iee e tro i z
zd
5.5 Czas ochrony
Wynosi 15 lat od sporządzenia bazy danych lub (jeśli to w tym czasie nastąpiło) od jej publicznego
udostępnienia. Każda istotna zmiana treści (np. aktualizacja, uzupełnienie) prowadzi do powstania
nowej bazy, a więc ochrona może trwać tak długo, jak baza będzie zmieniana.
Strona 70 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
6. Organizacje zbiorowego zarządzania
prawami autorskimi i pokrewnymi.
Komisja Prawa Autorskiego
6.1 Uwagi ogólne
OZZ działają w Polsce w formie tow rz ze
wł iwe o d u tur i dziedzi tw
rodowe o
pod t zezwo e i
udzie
e o przez mi i tr
Zbiorow z rz d e t re izow
m i w z re ie:

o w i utor i pr w m t ow
(pr w do pu i z
w o
dzieł do i
zwie o rot i i
pł t
i
et
 Po ier i i d tr uow i opł t zwi z
z e po t
utworów
wł
u te
osobi t
t e w zwi z u z orz t iem z utworów udiowizu
w z re ie o re o m
w art. 70 ust. 21 pr. aut.
A o i z
z iorow
pokrewnych.
z rz d
e t prow dzo
w z re ie
orz t i
z przedmiotów pr w
ZZ mo
dto dmi i trow pr w mi utor imi i po rew mi
o ó
prz łu u im ed
wów z
z ze ó e upr w ie i u t wowe prz z e
wykonywanie praw autorskich jest mniej efektywne.
z d
(…). Nie
ZZ o pr wi
e
Zbiorowy zarząd dotyczy zasadniczo autorskich praw majątkowych, z wyjątkiem publikacji dzieła bez
ujawnienia autorstwa i możliwości wytoczenia powództwa o ochronę dóbr osobistych twórców
nieżyjących (tak w orz. SN z 3.12.2004r. (I CK 312/02).
6.2 Wykonywanie zbiorowego zarządu w stosunkach
wewnętrznych
Dzi ł ie ZZ wz dem o ret
podmiotów powi o mie wo pod t w w umowie w tóre
uprawniony powierza jej wykonywanie swych praw, stosownym przepisie prawa lub zasadach
prowadzenia cudzych spraw bez z e e i w re uł o re o
w KC (…
Ze wz du
to u i z z r i
ZZ z wier
umow w pr wie wz em e repreze t i
wł e o repertu ru Tre i t
umów op rt
o ół
z dzie „ mi i” e t
upow ie ie do z wier i umów z u t ownikami w od ie ie iu do e p o t i utworów o t
powierz m „z r i z m” repertu rem or z rep rt
po r
w
rodze
Stosunek powierniczy między twórcą a OZZ może być oparty na powierniczym przeniesieniu prawa
lub na upoważnieniu do działania „we własnym imieniu, lecz w cudzym interesie”.
Strona 71 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Pr wo utor ie ie prze dz tre i i
r teru to u u pr w e o ł z e o ZZ z utor mi;
o r i zo o i do pod i
i u z d Są to: obowiązek podjęcia się zarządzania prawami
autorskimi oraz obowiązek jednakowego traktowania swoich członków oraz innych reprezentowanych
przez organizację podmiotów.
S mo podpi ie umow powier i ze (…
o truow e
o umow rozporz dz
ie
powodu e e z ze prze i pr w utor i
or iz
N t pu e o o dopiero wr z ze zło e iem
i t utworów powierzo
z z ło ze iem utworu do o ro
6.3 Wykonywanie zbiorowego zarządu w stosunkach
zewnętrznych
Głów e z d ie ZZ w ferze zew trz e
wi w z re ie to u ów z u t ow i mi e
repertu ru po e
udzie iu zezwo e
orz t ie z utworów ( u i
ro io
dó r
N z ie
t pu e to
drodze i e i w tór
opł t
ulowane – dź r z łtowo
dź
o o re o pro e t od do odów i e o ior (…)
I
w
fer
t w o i ZZ e t i
ie (i
o i podzi ł (rep rt
w
rodze
e
dź z t tułu udzie o
i e i
dź
pod t wie u t w ( p od tzw. czystych
o i ów Podział oparty na kryt. czasu eksploatacji dzieł/ artystycznych wykonań.
Ponadto na podst. art. 105 ust. 1 pr. aut. OZZ jest uprawniona do zarz dz i i o ro w od ie ie iu
do pó e p o t i o t
z iorow m z rz dzaniem oraz m e it m
pro e ow w t m z re ie.
Na podst. art. 105 ust. 2 OZZ przysługuje roszczenie informacyjne.
6.4 Tabele wynagrodzeń
Na mocy nowelizacji z 8.07.2010 OZZ zostały zobowiązane do przedłożenia tabeli wynagrodzeń do
zatwierdzenia. Niedopełnienie obowiązku może skutkować nawet odebraniem zezwolenia ministra na
prowadzenie działalności.
Komisja Prawa Autorskiego zatwierdza lub odmawia zatwierdzenia tabeli wynagrodzeń w całości lub
w części; w zakresie, w jakim odmówi, składa na piśmie propozycję zmian, wraz z uzasadnieniem.
Wnioskodawca i każdy z uczestników postępowania może zgłosić do Sądu Okręgowego w Poznaniu
wniosek o zatwierdzenie lub odmowę zatwierdzenia całości lub części tabeli.
Strona 72 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
7. Prawa autorskie w Internecie
7. 1 Problematyka
1. Oznaczanie jurysdykcji i prawa właściwego
2. Trudności dot. wytyczenia ochrony w sieciach komputerowych – m.in.: ochrona przedmiotów praw
pokrewnych, traktowanie „czasowych kopii”, zasady odpowiedzialności dostawców usług, granice
dozwolonego użytku, ochrona przed usuwaniem zabezpieczeń technicznych
3. Zasadnicza zmiana dotychczasowych paradygmatów działalności wydawniczej – ograniczenie
znaczenia podziału na dzieła opublikowane i rozpowszechnione i zmniejszenie znaczenia wydawców.
prz p d u „pu i
i” e e tro i z e trz
r ter t z e e e
zo t
z we tio ow e:
r pu i z
iemo iwo
defi it w e o u u i i ze z iorów i i t ie ie utrw o e o
egzemplarza. Postulat stworzenia nowej definicji.
4. Wykorzystanie nowoczesnej techniki w zakresie zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi.
7.2 Przedmiot ochrony
Twór zo prz produ t
mu timedi
prze wi i ie t e w do ier iu ł d i ów o r ze
w ło i dzieł or z – co swoiste – w pł z z ź ie i ter
i z odz e pomi dzy elementami
ł dow mi
Czy dzieło multimedialne należy zakwalifikować jako audiowizualne, bazę danych czy samodzielny
rodzaj utworu? Jeżeli konkretnego dzieła nie da się zakwalifikować do danej kategorii, należy (za
sugestią D. Flisaka) traktować go jako utwór nienazwany i stosować przepisy odnoszące się do
wszystkich dzieł. Często utwór da się zakwalifikować jako utwór zbiorowy i stosować do niego art.
11 pr. aut. Gdy kwalifikacja możliwa, można stosować przepisy dot. konkretnych utworów
nazwanych.
Zdaniem Barty, Markiewicza: Gr omputerowe z re uł
ł d
i z dwó
mo iw
do
w odr ie i
ł d i ów: pro r mu omputerowe o i wyznaczonego przez niego interfejsu dla
u t ow i
tór w prz p d u w pół ze
ier omputerow
m
z ie wł iwo i
utworu udiowizu e o
z d i to ezpo red ie to ow ie do odpowied i
z i ier
omputerow
przepi ów dot z
pro r mów omputerow
i utworów udiowizu
Home-pages mogą być chronione jako utwór (zarówno całość, jak i poszczególne elementy składowe),
jeżeli spełniają przesłankę twórczości. Natomiast struktury odesłań (hiperłącza) zwykle nie wykazują
elementu twórczości, mogą być jednak pod ochroną sui generis jako bazy danych.
Strona 73 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
7.3 Podmiot prawa
W obliczu szerokiego pola dla działań interaktywnych, należy na nowo rozważyć zagadnienia
współautorstwa, miejsca stworzenia i publikacji utworu. Skoro zazwyczaj brak porozumienia
między osobami dokonującymi modyfikacji/ uzupełnień utworu znajdującego się w Internecie, to nie
powinniśmy go traktować jako dzieło współautorskie, lecz zależne lub połączone z art. 10 pr. aut.
7.4 Treść prawa autorskiego
Podstawowe problemy:
a) Dozwolony użytek z art. 231 pr. aut.
b) Kwestia kopii dzieła powstających w pamięci RAM komputera
c) Czy wprowadzenie utworu do sieci komp. stanowi wkroczenie w autorskie prawa wyłączne?
d) Granice dozwolonego użytku osobistego i publicznego w sieciach komp.
Art. 231 pr. aut.:
Nie w m
zezwo e i twór
prze iowe u i
iem
e modzie e o z ze i o pod r ze o
z
pro e u te o o i z e o or z m
e
euw ł
1) przekazu utworu w systemie teleinformatycznym pomi
lub
2) zgodnego z prawem korzystania z utworu.
de t e zwie o rot i ie utworów
t owi ce integral i pod t wow
z ie umo iwie ie:
dz o o mi trze imi przez po red i
Ad. a) Przykłady działań objętych licencją z art. 231 pr. aut. (za S. von Lewinski):
 Zwielokrotnienie dzieła w pamięci RAM komputera w przypadku odtwarzania płyty CD (w
przeciwieństwie do zwielokrotnienia jej na dysku twardym komputera)
 Kopie tworzone podczas przeglądania plików w Internecie (browning)
 Kopie magazynowane w pamięci podręcznej (cache-memories) syst. komputerowych,
serwerach proxy (pośredniczących) i w ruterach internetowych
Ad. b) Barta, Markiewicz: Nie u e w tp iwo i e porz dze ie opii w p mi i RAM t owi
zwielokrotnienie w rozumieniu prawa autorskiego. (…
e ie e
o te o rodz u dzi ł i –
poza zakresem wyznaczonym przez art. 231 pr. aut. – mo e
u pr wied iwi
i t ie
mi
licencjami ustawowymi.
Ad. c) P t ie z wprow dze ie utworu do ie i omp t owi w ro ze ie w w ł z o
utor
m z ze ie
ru ie t
u t w i o we i mi dz rodow
tóre prz mu
o tru
z m i te o w i ze i upr w ie
ł d
i
tre pr w
utor ie o Nie prz z
bowiem one – tak jak czyni np. ustawa polska – o ó e o pr w do orz t i z utworu
o e mu e o w ze ie po t ie e p o t i t e owe po wi
e i wr z z po t pem te i i
nieznane czasie uchwalania pr. aut.
Można uznać, że ta postać eksploatacji jest objęta monopolem autorskim poprzez argumentację na
gruncie konwencji berneńskiej i jednoznacznie na podst. nowych konwencji WIPO z 1996r. i
znowelizowanej w 2002r. ustawy polskiej.
Eksploatacja utworów w sieciach komputerowych: Czy art. 24 ust. 4 pr. aut. zezwala tylko
internetowej prasie, radiu, telewizji na przedruk czy także każdej innej witrynie web? Wydaje się,
Strona 74 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
że na gruncie art. 5 ust. 3 lit. c dyrektywy internetowej należy odnosić ten przepis do wszystkich stron
internetowych, kwestia ta budzi jednak kontrowersje.
Licencje dla instytucji naukowych (art. 27 pr. aut.) bibliotek, archiwów i szkół (art. 28 pr. aut.) oraz
ośrodków informacji i dokumentacji naukowo - techniczej (art. 30 pr.aut.): nie można kwestionować
dopuszczalności digitalizacji i wprowadzania utworów do zamkniętej (wewnętrznej) sieci
komputerowej.
 Wyraźne dopuszczenie w art. 28 ust. 3 pr. aut.
 Dopuszczalne też w art. 27 pr. aut., choć raczej nie dotyczy eksploatacji dla celów
dydaktycznych całości utworów
 Wątpliwości przy art. 30 pr. aut. Barta, Markiewicz: Mo
owiem ro i po du e ie
e t dopu z z
w ł d i roz zerz
te o przepi u umo iwi
e po t
fragme tów utworów w ie i omputerowe
7.5
Odpowiedzialność
autorskiego w Internecie
za
naruszenie
prawa
7.5.1 Odpowiedzialność dostawcy zawartości sieci
Sto u owo
m ie w tp iwo i w wołu e odpowiedzi o do t w ów z w rto i ie i Prz mu e
i e te
to i m o o om udo t p i przez ie i omputerowe „wł e” ( o ie mu i z z :
stworzone przez siebie) m teri ł (tre i po o i z to odpowiedzi o
z d
o ó
a wi t e przewidzi
w pr ut
7.5.2 Odpowiedzialność dostawcy usług w sieciach (service
provider)
W ustawie o świadczeniu usług drogą elektroniczną (z 18.07.2002r.; implementacja dyrektywy)
zo t ł z mie z zo
ed o it re u
dot z
w ł ze i – w oznaczonych w ustawie sytuacjach
– odpowiedzi o i u łu od w z t tułu u łu wi d zo
poprzez I ter et edłu pod t wowe
z d
wi d z m te o rodz u u łu i ie po z w o owi ze „ pr wdz i prze z w
prze ow w
u udo t p i
przez ie o d
” Poz t m u tawa pozostawia w istocie
ie ru zo e e er e re uł odpowiedzi o i wł iwe po z ze ó m dziedzi om pr w ( p
odpowiedzi o i r e
wi e utor opr w e u odpowiedzi o i z
ru ze ie sui generis
o ro
z d
Rów o ze ie ednak – co najistotniejsze – wprowadza z m
o u łu od w
trz
we o rodz u „o z
ezpie ze tw ” (o z r
zwo ie i
od
odpowiedzi o i N e
prz t m uwz d i
e w ł z ie od odpowiedzi o i service
providerów ie od o i i do ro z ze i o zaniechanie.
Wyłączenie odpowiedzialności w zakresie (art. 12-15 u.ś.u.e.):
1) Mere conduit (prosty przekaz) – usługodawca nie może być: inicjatorem emisji, w ier
od ior i form i u uw
u mod fi ow prze z w
i form i Dot z to rów ie
utom t z e o i rót otrw łe o po red ie o prze ow w i tr mitow
danych,
gdydziałanie to ma na celu jedynie przeprowadzenie transmis i
d e
prze ow w e
nie dłu e i e t to w zw ł
w ru
o ie z e do zre izow i tr mi i (… „D e” w
Strona 75 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
u t wie o e mu e t e utwor przedmiot pr w po rew
u
z d
ro io e pr wem
sui generis.
2) Cachingu – d tr mitu
d e do o u e w po ó
utom t z
rót otrw łe o
i po red ie o i prze ow w i w e u prz pie ze i po ow e o do t pu do i i
u t ow i ów o i e prz t m:
a. Ani nie usuwa, ani nie modyfikuje danych
b. Po łu u e i uz
mi i to ow mi te i mi i form t z mi w r tu
mi
o re o e p r metr do t pu do d
i
tu izow i
c. Nie z łó po łu iw i i te i mi i form t z mi uz
mi i to ow mi zw e w
te o rodz u dzi ł o i w z re ie z ier i i form i o korzystaniu ze zgromadzonych
danych
Je e i (… u łu od w uz
wi domo
e prze ow w e przez ie o d e zo t ł u u i te z
po z t owe o źródł tr mi i u e do t p do i zo t ł t m w ł zo ( o d u wł iw
or
z ł u u i ie d
u u iemo iwie ie do t pu do i
wów z
uwo i i od
odpowiedzi o i ( p z
ru ze ie udz
pr w w ł z
, musi przechowywane dane
iezwło z ie u u
u z o ow do i do t p
3) Hostingu – przechowywanie danych na serwerze operatora. Do zwo ie i i z odpowiedzi o i
do odzi t o wów z
d u łu od w po dowiedze iu i (… o bezprawnym charakterze
d
u zwi z e z imi dzi ł o i pode mie z ie dzi ł i w e u u iemo iwie i
do t pu do t
d
Relacja między art. 231 pr. aut. a art. 12-15 u.ś.u.e:
 Art. 231 pr. aut. przesądza o dozwolonym char. działania service providera, a art. 12-15 u.ś.u.e
wyłączają tylko bezprawność działania
 Wobec mere conduit wyłączną przesłanką uchylenia odpowiedzialności jest art. 231 pr. aut.
jako przepis szczególny. W przypadku cachingu i o ti u ie e t peł io prze ł
z rt
1
23 pr ut w m
zwie o rot ie i mi ł
e u w ł z ie umo iwie ie
dokonywania przekazu.
 Art. 231 pr. aut. legalizuje przeglądanie utworów powszechnie dostępnych w Internecie przez
użytkownika końcowego.
7.5.3 Przechowywanie utworów na stronach internetowych
7.5.3.1 Istota problemu
Web 2.0 – o re e ie erwi ów i ter etow
udo t p i
przez u t ow i ów (…) I ere
minimum.
w tór
pod t wow
dmi i tr torów powi
ro
od r w tre
o r i zo do
Hosting – udo t p i ie p mi i podł zo
do ie i erwerów w e u prze ow w i
i
m teri łów po odz
od do t w ów tre i (…) Termi „hosting” o e mu e t e udo t p i ie
t
m teri łów w I ter e ie „w t i po ó
d mó ł mie do ie o do t p w mie u i z ie
przez ie ie w r m” Tak należy rozumieć zakres art. 14 ust. 1 u.ś.u.e.
Strona 76 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Zdaniem Barty, Markiewicza umowę hostingu należy rozpatrywać w świetle art. 750 k.c. (do umów
o wi d ze ie u łu
tóre ie
ure u ow e i mi przepi mi stosu e i odpowied io przepi
o zleceniu), a nie – jak sugerują niektórzy – przepisy o przechowywaniu.
Barta, Markiewicz: Z mu em
i prz t m w ł z ie pro emem prze ow w i utworów
(i przedmiotów pr w po rew
; zakres ochrony ze względu na hosting jest analogiczny) przez
wi d z e o u łu i o ti owi w m e:
I dzi ł o w prz p d u ezpr w e o udo t p i i utworów (wo e r u u t wow
wł ze
i odpowiedzi o i
e tr tow
o ezpo red ie ru z ie pr w utor ie o w postaci
w pół pr w tw
dź o pomo i two;
Mo
z o erwow te de
do i er e o tr tow i prze ł e de du
odpowiedzi o i wi d z e o u łu i prze ow w i ;
o zwo ie iu od
Jed o ze ie
tem t z ie u e
roz zerz iu e o o owi z i w z re ie fi trow i
prze ow w e z w rto i w e u u iemo iwie i ezpr w e o rozpow ze i i utworów;
Ce owe
ło
(odpowied
ło e ie
prze owu
do prze ow w i ;
o
temów w zu iw w z
w ł ze i odpowiedzi o
ie do te te de i zmod fi ow ie o owi zu e re u i poprzez
e o o owi z u uprzed iego filtrowa i z w rto i przez zo e
i z ie
e ło po t pi prz u t
iu odpowiedzi o i d po e tów
z ł d
e zo t ł
o e o te po t owie i mi dot z mi
i za przechowywanie.
7.5.3.2 Bezpośrednie czy pośrednie wkraczanie w prawo autorskie
Je e i owiem uz m e o re o e dzi ł ie t owi ezpo red ie ru ze ie pr w utor ie o
z wi ie ie ie m z ze i d
twierdze i ezpr w o i Gd
tomi t prz miem e do zło
ed ie do po red ie o
ru ze i pr w
utor ie o wów z
o ie z e e t uprzed ie
twierdze ie z
ło o o z wi io e
o e odpowiedzi e t w e trud ie
ło orze
e
prze owu
mi ł o owi ze u iemo iwi do t p do prze ow w
d
u – szerzej –
przed i udo t p ie iem odpowied io e przefi trow (…)
Obecnie dominuje i terpret
wedłu tóre wi d ze ie u łu o ti ow
e o e i w
wiet e przepi ów dot z
g
g ,
pomocnictwa. edłu te o u i orz t
z u łu i (do t w z w rto i zwie o rot i utwór
erwer
wi d z e o u łu
i t o o ezpo red io ru z pr wo ie z p w oper tor
udo t p i e o prz tu N tomi t mo tworze ie mo iwo i ru z i pr w utor ie o ie
t owi „ o t ie” te o rodz u ru ze i (… I ze mówi : prz mu e i e ze wz dów
te i z
to do t w tre i
ie wi d z
u łu f t z ie de du e o prze ow w iu dzieł
i w ru
i udo t p i i Mo
r ume tow
e
popr w o t ie o rozumow i
w zu e t e tre
rt
u ue
tór
t owi o udo t p i iu z o ów
temu
te ei form t z e o „w e u prze ow w i d
przez u łu o ior ”
ie o „prze ow w iu
(… przez wi d z e o t u łu ”
Pogląd mniejszościowy: naruszenie bezpośrednie. Jest ono [zwielokrotnienie] faktycznie
realizowane ie przez dom
e o i te u łu i ( u epie – ie t o przez ie o e z t e przez
prze owu e o – podo ie
w prz p d u dru r i zwie o r t i
e utwór
ze ie p
w d w Stwierdz i z tem e wi d z
u łu
tór utrz mu e i magazynuje na swoim serwerze
Strona 77 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
z w rto
tro z wier
e utwor w o u e frow opi utworu i w te po ó
ru z
ezpo red io udze pr wo utor ie w po t i reprodu i (… A o i z o e dot z „dru ie
z i” u łu i prze owu e o wi udo t p i i utworów „w t i po ó
d mó ł mie
do ie o do t p w mie u i z ie przez ie ie w r m” – to prze owu
ie z e
mu t
u łu
ezpo red io re izu e udo t p ie ie (…)
Prz mu em tu e d z i t ie i w pół pr w twa na terenie prawa autorskiego konieczne jest
porozumie ie o
m ie dwó o ó o do pod i dzi ł
(i i
t p ze zre izow ie
t owi
w ro ze ie w pr wo utor ie dzi ł i
de o ze w półu ze t i ów „wz em ie
i dopeł i ” prow dz do t ie o ut u Szer ze defi i e – naszym zdaniem – z ier
ró i e
mi dz w pół pr w twem i mi po t i mi w półdzi ł i (…)
N z m zd iem o ti
w z ze iu z rt
u u e mo e prz ier po t
pr w tw u
pomocnictwa.
a) Czysto pasywny hosting – udo t p ie ie odpowied io o fi urow e o prz tu – w peł i
w ł z
e o o ie z o u potrze i terwe i u łu od w w zwie o rot ie ie dzieł
u
e o udo t p ie ie (rozpow ze ie ie – pomocnictwo, jeżeli zostaną spełnione
przesłanki tej formy współdziałania z bezpośrednio naruszającym. Odpowiedzialność za
działanie umyślne i „świadomy czyn nieumyślny”.
b) Hosting „technicznie” wymuszający zwielokrotnienie lub udostępnienie (w rozumieniu art. 50
pkt 1 pr. aut.) – e e i utwor do t r z e przez u łu o ior
w ompo ow e we wł
tro u łu od w
u ezpo red io ł zo e z z mie z z mi przez ie o re m mi to
t e mo
ro i po du e do odzi wów z do o ti u ut u e o
naruszeniem prawa autorskiego.
7.5.3.3 Art. 14 u.ś.u.e.
Art. 14 u.ś.u.e.:
1. Nie ponosi odpowiedzi o i z prze ow w e d e te to udo t p i
zasoby systemu
te ei form t z e o w e u prze ow w i d
przez u łu o ior nie wie o bezprawnym
r terze d
u zwi z e z imi dzi ł o i
w r zie otrz m i urz dowe o
z wi domie i u uz
i wi r od e wi domo i o bezprawnym charakterze danych lub
zwi z e z imi dzi ł o i iezwło z ie u iemo iwi do t p do tych danych.
łu od w
tór otrz m ł urz dowe z wi domie ie o ezpr w m
r terze
prze ow w
d
do t r zo
przez u łu o ior i u iemo iwił do t p do t
danych, ie po o i odpowiedzi o i wz dem te o u łu o ior
z
z od pow t ł
w w i u u iemo iwie i do t pu do t
d
3
łu od w
tór uz
ł wi r od
wi domo
o ezpr w m
r terze
prze ow w
d
do t r zo
przez u łu o ior i u iemo iwił do t p do t
danych, ie odpowi d wz dem te o u łu o ior
z
z od pow t ł w w i u
u iemo iwie i do t pu do t
d
e e i iezwło z ie z wi domił u łu o ior
o z mi rze u iemo iwie i do i do t pu.
Przepi ów u t –3 ie to u e i e e i u łu od w prze ł o tro
d u łu o ior
w rozumie iu przepi ów o o ro ie o ure i i o ume tów
Art. 14 u.ś.u.e. dokładnie powtarza brzmienie art. 14 dyrektywy o handlu elektronicznym.
Strona 78 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Aby rozstrzygnąć, czy usługa ma char. hostingu (wówczas możliwe jest powołanie się na „oazę
bezpieczeństwa” z art. 14 u.ś.u.e.), najczęściej przeciwstawia się „pasywny o ti ” i szeroko
rozumianą działalność wydawniczą.
Zdaniem Barty, Markiewicza, skoro art. 14 u.ś.u.e. wyłącza odpowiedzialność za sprawstwo, to tym
bardziej powinien objąć pomocnictwo w świadczeniu usług hostingu, a więc wobec pomocnika
wyłączona byłaby możliwość stosowania art. 422 k.c. Jeżeli działalność jest rozpatrywana na gruncie
art. 415 k.c., wówczas także trzeba wziąć pod uwagę art. 14 u.ś.u.e.
Art. 14 u.ś.u.e. nie wyłącza jednak możliwości wystąpienia do przechowującego z roszczeniem
o zaniechanie (art. 14 ust. 3 dyrektywy o handlu elektronicznym).
Przechowywanie – jedynie bierny char. działania przechowującego (pkt 42 preambuły dyrektywy
o handlu elektronicznym).
e ie prz mu e i ed
e ie e t prze z od d
w ifi
i dzi ł i
„ o ti u” w rozumie iu d re t w i u t w imp eme tu
:
 S tuow ie m teri łów
wł
tro
prze owu e o z u t o
r fi z i tru tur ( r ite tur
 Preze tow ie d ł
m teri łów wedłu wł e
tem t i (
kryteriami ich segregowania,
 Kompre (przeform tow w ie t
m teri łów

r i z ie wie o i m z ow
p i ów

pł w ie
do ór
orz t
z udo t p i
m teri
kontrowersyjne)
u łu o ior
o
przez ie o z t
fi
i ł z ie z
łów
(najbardziej
W liberalnych orzeczeniach sądów francuskich, belgijskich i niemieckich uznano możliwość
zakwalifikowania działalności portali aukcyjnych jako hosting i tym samym wyłączenia
odpowiedzialności świadczących usługę. Orzecznictwo nie jest jednak konsekwentne,
np. w orzeczeniu SO w Utrechcie (z sierpnia 2009) przyjęto restrykcyjną interpretację art. 14
dyrektywy o handlu elektronicznym i uznano, że prz porz d ow w ie prze ow w
p i ów ze
wz du
re uł port u e t te o rodz u t w o i tór w ł z powoł w ie i
om wi e
„o z ezpie ze tw ”
W przeciwieństwie do prawa amerykańskiego, w Europie i w Polsce rów ie
po ier
opł t z do t p do ezpr w
m teri łów mo e orz t ze w z
odpowiedzi o i (…)
u łu od w
w ł ze od
Ko ie z prze ł
z to ow i rt
u u e e t r wiedz prze owu e o o ezpr w m
r terze „m z ow i ” utworów
ó e z d w ł ze i odpowiedzi o i
wi e
u e ł tu zł odze iu w porów
iu z tow
d re t w tór w m
w t m z re ie t e r u
wi domo i f tów u o o i z o i z tór
w i
ezpr w
r ter o ti ow
tre i
(…
d e i e t e w wiet e pr w po ie o
e
to u
„pro u i ” w ł d i
ro i
po du i w rt
u u e wiedz w pr wie ru ze i pr w utor ie o oz z rów ie
z omo t i
i form i tóre po red io w zu roz d emu złowie owi e do zło do
naruszenia prawa autorskiego.
Jeżeli przechowujący wie, że linki zamieszczone na jego stronie odsyłają do bezprawnie
rozpowszechnionych plików, to w myśl prawa autorskiego odpowiada za pomocnictwo.
Strona 79 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Barta, Markiewicz: Dyrektywa (art. 15)
w
d z i u u e z zu
ł d nia generalnego
o owi z u t w e o mo itorow i z w rto i udo t p i e przez ervi e providerów
Z. Okoń (za X. Konarskim): Prewe
e moderow ie tre i z mie z z
przez u t ow i ów
jest rów oz z e z prze iem odpowiedzi o i z tre udo t p i
m teri łów t we iem
u łu od w w poz
do t w tre i
Niedozwolony jest nakaz monitorowania aktywnego, ale dozwolone (a nawet zalecane) jest
stosowanie filtrów („technicznych”) blokujących potencjalnie bezprawne zawartości i „ręczna”
weryfikacja tego, co wyłapał filtr. Filtry nie mogą jednak naruszać art. 10 ust. 2 EKPC (nie mogą
eliminować dozwolonego użytku). Sąd albo organ administracyjny mogą nałożyć obowiązek
stosowania filtrów.
7.5.3.4 Wnioski
Barta, Markiewicz:
izow
przepi
mo
z o erwow
tem t z e z o trz ie
o owi z u to ow i rod ów profi t z
przez wi d z
o ti – prz ed o ze m (…
ł odze iu z d twierdz i
e o i t ie i i wi
m i z t m w ł ze iem e o
odpowiedzi o i w
i p e w prz p d u powt rz
i z ów ru z
pr w
utor ie do oz zo e o utworu o z m ł poi formow
u łu od w
e o dot
z ow
u t wow „p w o ” u t e i w e u u i i i odpowiedzi o i mu i o pod
dzi ł i
„ t w e” z ezpie z
e przed d z m ru z iem pr w utor i do te o dzieł i to t e ze
tro i
do t w ów z w rto i (…)
w m
e
e ło przede w z t im roz zerz o owi zu
re u
w te po ó
w r ź ie umo iwi dopu z z o w d i orze ze i
dowe o e er ie z zu e o d ze o
utrz m w i d e p tform
o ti owe e e i zo t ło
w z e e e t w orz t w
łów ie do o ow i w tworów ru z
udze pr w m t owe u o o i te
dzi ł ie
prze owu e o m
r ter z wi io Obecnie jest sporne, czy można wydać takie orzeczenie na
podst. art. 439 k.c.
T ie
owe re u i powi
tow rz z
ow „o z
ezpie ze tw ” wedłu
tóre
w przypadku uprzedniego filtrowania prze ł
tre i
p tform
pow ze ie do t p
i o ow i dzi ł o i pir ie
ł
w ł zo
mo iwo orze ze i przez
d z zu
d ze o dzi ł i d e p tform
Po tu t w pr wie uprzed ie o fi trow i przez prze owu e o e t we tio ow
(i to t e
przez TS E w wiet e przepi ów o owi zu
w
ii z rów o ze wz du
z ro e ie d
i tere ów u t ow i ów
i i dmier e o i e ie prze owu e o Z drugiej strony, w orz. TS
UE z 12.07.2011r. w sprawie C-324/09 L’ ré l SA v. Ebay International AG wskazano, że orzeczenie
może dotyczyć nie tylko zakazu kontynuacji naruszenia, ale także zapobiegania nowym naruszeniom
(pkt 131), a ograniczenia dotyczą braku podstaw do orzeczenia aktywnego nadzorowania wszystkich
danych każdego z klientów (pkt 139). Natomiast w 3 orzeczeniach francuskiego SN z 12.07.2012r.
z we tio ow o dopu z z o
dowe o
zu fi trow i przez prze owu
(…
prz zł
ru ze pr w utor ie o t e w od ie ie iu do utworów tóre zo t ł ezprawnie
u tuow e
d e p tformie i u u i te w w i u pro edur notice and take down. Uznano
owiem e wprow dze ie t ie o o owi z u
ez odr e o z wi domie i o po ow m
ezpr w m u tuow iu d e o utworu
o re o e p tformie oz z ło
iedopuszczalne
Strona 80 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
u t owie ie
czasowego.
e er
e o o owi z u mo itorow i
pu i
i o i e i to
ez o r i ze i
Problem: czy filtrowanie prowadzone z inicjatywy przechowującego nie powodowałoby wyłączenia
możliwości powołania się na art. 14 u.ś.u.e.? Zdaniem Barty, Markiewicza odpowiedź twierdząca jest
nietrafna, ponieważ byłoby to karanie przechowującego za jego ostrożność.
7.5.5 Odpowiedzialność za odesłania i systemy wyszukiwawcze
Problemy:
1. Odpowiedzialność za link odsyłający do bezprawnych treści
2. Odpowiedzialność za usługi w zakresie narzędzi lokalizacji zawartości (wyszukiwarki)
3. Czy wyłączenia z art. 12-15 u.ś.u.e. (i odpowiednich art. dyrektywy o handlu elektronicznym)
stosuje się do wyszukiwarek internetowych?
4. Cz tre rozpow ze io przez w i w zu iw i
ł d
i
dre tro
t tuł m teri łu i ie ied rót i e o fr me t mo
uz
z przedmiot pr w utor ie o?
5. Cz w w i u dzi ł i
temów w zu iw w z
do odzi do ru z i pr w sui generis
do bazy danych?
Ad. 5 – Barta, Markiewicz: W d e i e opi e tu dzi ł ie nie narusza prawa sui generis do bazy
danych. Do odzi owiem wów z
o
w e do orz t i z
ę
h,
tóre d z i t ie i ezpr w o i
ć h
,
e t e – stosownie do art. 8 ust. 2 u.o.b.d. – ć
ć
h
.
Zdaniem Barty, Markiewicza nie można obciążać dysponenta wyszukiwarki (np. Google)
odpowiedzialnością za bezprawny char. wyszukanych plików. Nie dochodzi ani do bezpośredniego
naruszenia prawa autorskiego, ani nawet nie jest możliwe
ę
pomocnictwa,
podo ie
w prz p d u iemo o i po t wie i te o rodz u z rzutu rozpow ze i
emu
w tr
ze wz du
póź ie z
r dzie do o
prz i
u iu U
ę
,
h
h
h
h
I
ę
g
.
te
tu i
e do o w odpowied i o e poz
przepisami prawa autorskiego –
pod t wie e er
po t owie art. 415 i art. 439 k.c.
Stwierdze ie ezpr w o i dzi ł i d po e t w zu iw r i powi o
wów z do o w e w
wiet e prze z o i z z d mi w pół i połe z e o o z pew i do t te z e t z o o e
Niez d e e t prz t m w z ie e o wi
o
m ie ieum
e (…
Jed
w prz p d u rozpow ze i i u udo t p i i
wo e tro ie
temów
wyszukiwawczych, skierowanych na
g
zamieszczonych w Internecie u wi
uz iw ie orz i przez e d po e t z od ł iem
do te o rodz u p i ów –
e ło w wiet e o owi zu e o pr w prz
e o
ć
. 415 . . (…)
Je i d po e t „od ł
e ” tro
zamieszczon
ę
mo e
źródłem e o
za czyn realizowany w postaci pomocnictwa.
Strona 81 z 88
ć e
h h
tro ie do
h
tóre od ł
,
g
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
7.5.6 Piractwo i transfer plików MP3
Plik MP3 – zapisany cyfrowo i poddany kompresji danych utwór muzyczny/ słowno-muzyczny
Zdaniem Barty, Markiewicza, można byłoby wykorzystać art. 422 k.c. do stwierdzenia
odpowiedzialności pomocnika za naruszenie prawa autorskiego w przypadku producenta programu
P2P (komunikacja między użytkownikami następuje za pośrednictwem serwera dostawcy programu,
na którym znajdują się dane o użytkownikach i ich zbiorach). Możliwe jest także wykazanie
odpowiedzialności dystrybutora programu w sytuacji, gdy brak serwera pośredniczącego, a cała
wymiana następuje bezpośrednio między użytkownikami. W orzeczeniu SA w Hamburgu
z 8.02.2006r. uznano, że do stwierdzenia bezprawnego naruszenia prawa autorskiego dostateczne jest
i t ie ie de w t e o zwi z u prz z owe o miedz z z m dzi ł iem
podziew m
ezpr w m prz zł m ru ze iem pr w ; prz t m zwi z u t ie o ie w u z o o i z o
e do
ezpo red ie o
ru ze i pr w do odzi w w i u uto omi z e o dzi ł i o o trze ie
a wł i ie urz dze i e t t o po red im ru z
m
7.6 Elektroniczny
autorskimi
zbiorowy
zarząd
prawami
E e tro i z z iorow z rz d pr w mi utor imi mo e doprow dzi do o r i ze i pir tw w
ie i
omputerow
z d i ze o uł twie i poz iw i m teri łów przez u t ow i ów od
podmiotów pr w utor ie o t e do peł e o zi d widu izow i w ru ów udzie i i e i
na korzystanie z oznaczonego utworu.
Tr d
e
tem z rz dz i pr w mi utor imi op rte
zie d
o e mu e
z rz dz
repertu r (utwor przedmiot pr w po rew
i prz porz d ow e
ł d i om
repertuaru ozn ze ie upr w io
podmiotów ( utorów w o w ów produ e tów Tow rz z
temu i form e dot z e udzie o
i e iii
umów or z dot z e pł t o i (w u ł dzie
pł t i ów or z wierz ie i
prz p d u z iorowe o z rz du upow ie i e p o tacyjne udzielane
z to (ze wz dów pr t z
o ze wz du
i t ie i w d e ferze odpł t e i e i
u t wowe
ł p iet po i d
pr w
opł t o i z
e t r z łtowo
o pro e t od
z ów i e o ior
u
e
tow ru
o wotowo od minuty lub rozmiaru wykorzystanego
repertuaru itd.
7.7
Rozpowszechnianie
wyłącznych online
przedmiotów
praw
7.7.1 Terminologia
Rozpowszechnianie online m o do z d
peł io
e t t e w prz p d u rozpow ze
de odu e
udo t p i e pu i z o i przez
z od
r ter pow ze
(…
mó pow ze o i
i i z odow
tre i o i e urz dze i
m or iz
rozpow ze i
u z e
Strona 82 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Dwa rodzaje rozpowszechniania online:
1) Komunikowanie publiczności (communication to the public) - np. web casting
2) Publiczne udostępnianie (making avaliable) – np. usługi on dem and
e
z it
( ud

ti to rozpow ze i ie w I ter e ie pro r mów w ło i w temie tzw u łu i i e r e
ie prz tóre o ume t (u t ow i
ie de du e o z ie w
im oz zo e pro r m
e
udo t p i e Wyróżnia się w ramach webcastingu:
„Nadania internetowe” - opowiadają nadaniom w rozumieniu pr. aut., wśród nich:
o Webcasting pierwotny – pierwsze udostępnienie programu w Internecie, któremu nie
towarzyszy równoległe nadawanie w sposób tradycyjny
o Simulcasting własny - pierwsze udostępnienie programu w Internecie, któremu
towarzyszy równoległe nadawanie w sposób tradycyjny
o Webcasting near-on-demand – wielokrotne transmitowanie w jednym strumieniu
cyfrowym tego samego programu w oznaczonych odstępach czasowych, co pozwala
abonentom na wybranie pory oglądania danego fragmentu programu
 Simulcasting cudzy - odpowiada reemisji
7.7.2
Ochrona
prawno
autorska
rozpowszechnianie chronionych dóbr online
ze
względu
na
Rozpowszechnienie utworów online, obejmujące webcasting, simulcasting cudzy i usługi on demand
wkraczają w wyłączne prawa autorskie z art. 17 i art. 50 pkt 3 pr. aut., chyba że są wykonywane w
ramach dozwolonego użytku.
W przypadku praw pokrewnych uprawnienia zakazowe dotyczą simulcastingu cudzego i usług on dem
and, natomiast za
d w ie reemi
i odtw rz ie rt t z e o w o i (z pomo
wprowadzonego do obrotu egzemplarza), fonogramu lub wideogramu – producentowi fonogramu i
rt ie w o w prz łu u e pr wo do to ow e o w
rodze i (art. 86 ust. 3 i art. 94 ust. 5 pr.
aut.)
Barta, Markiewicz: Naszym zdaniem, nadawanie internetowe ie zo t ło w odr io e w przepi
pr w utor ie o i
e e e er ie tr tow
o „ ie zw
po t ” orz t i z utworu w
rozumie iu r 7 pr ut or z pu i z e o udo t p i i w rozumie iu rt 50 pr ut A z tem
nadawanie internetowe o izu em pomi dz
z m
d w iem
udo t p i iem
ro io e o do r „w t i po ó
d mó ł mie do ie o do t p w mie u i w z ie przez
ie ie w r m” (… Z d i z ró i mi dz „tr d
m d w iem” „ d w iem w
Interne ie” po e
t m e w pierw z m prz p d u o ume i m
do t p do d i przez
wł ze ie od ior i
w prz p d u we
ti u o ie z
e t do t pu u t ow i do erwer i
w t pie ie o re iz
d
ie o u łu i w po t i prze zu Przy takiej interpretacji nadawanie
i ter etowe dó r ro io
wr m
pr w po rew
ie w r z w pr w w ł z e i ie e t
pod t w pr w do w
rodze i (…)
Mo iw e t t e odmie
i terpret
op rt
w ł d i fu
o
e
o e uz i e we
casti pierwot i imu
ti
udz t owi
d w ie imu
ti
udz – reemitow ie z
web casting near-on-demand – udo t p i ie w t i po ó
d mó ł mie do ie o do t p
w mie u i w z ie przez ie ie w r m
e ło prz
t pu e z d
prz p d u
webcastingu pierwotnego i simulcatsingu – udo t p i ie przedmiotów pr w w ł z
ez z od
upr w io e o t owi
ru ze ie pr w w ł z
ze e t re izowane w ramach
Strona 83 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
dozwo o e o u t u Je e i dot z to t i dó r
wprow dzo e o do o rotu fo o r mu u
wideogramu oraz utrwalonego na nich artystycznego wykonania – produ e towi i rt ie prz łu u e
prawo do stosownego wynagrodzenia. W przypadku webcastingu near-on-demand uprawnionemu
prz łu u e t e prz orz t iu z rt t z
w o
fo o r mów i wideo r mów (… ie
tylko – jak wobec nadawania i reemisji – prawo do stosownego wynagrodzenia, ale uprawnienie
w ł z e (z zowe d rozpow ze i ie e t do o w e z pomo wprow dzo e o do o rotu
egzemplarza.
7.7.3 Miejsce korzystania z utworu
Pogląd dominujący: d
d w ie u we
ti po odz z pro
do ie i w r u A e
do t p e (ze wz du
pe fi
ie
( i e i w r u B to do odzi do ru ze i pr w utor ie o w
wów z prz
e w r u B do odzi do pu i z e o rozpow ze
e o udo t p ie i
Strona 84 z 88
r mu e
ie wprow dzo e o
i ez odpowied i zezwo e
r u B (… N z ie mo
i i utworu u pu i z e o
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
8. Konwencje międzynarodowe
8.1 Konwencja berneńska
Podpisana w 1886r. na konferencji dyplomatycznej w Bernie, wielokrotnie nowelizowana. Obecnie
obowiązuje tekst paryski z 1971r., wiążący Polskę. Wg stanu na luty 2013r. członkami konwencji jest
165 państw. Ochrona odnosi się do „dzieł literackich i artystycznych. Pojęcie to obejmuje (art. 2 ust.
1) „wszystkie dzieła literackie, naukowe i artystyczne”. Ochrona konwencyjna dotyczy terytorium
krajów innych niż kraj pochodzenia utworu.
Główne zasady konwencji:
1) Konwencyjne minimum ochrony,
2) Asymilacja,
3) Automatyczność ochrony,
4) Niezależność ochrony
Ad. 1 Ochrona autorskich praw osobistych obejmuje: prawo do autorstwa dzieła, prawo do
integralności dzieła, prawo sprzeciwienia się wszelkim innym działaniom na szkodę dzieła, które
mogłyby przynieść ujmę jego czci lub dobremu imieniu. Ochrona obejmuje też sytuację zagrożenia
praw.
Ochrona autorskich praw majątkowych obejmuje: prawo reprodukcji (zwielokrotniania) dzieła,
tzw. prawa radiowo-telewizyjne (nadawania, reemisji, odtwarzania, bezprzewodowo i przewodowo,
drogą radiowo-telewizyjną), prawo do adaptacji i prawa filmowe (obejmuje m.in. prawo sfilmowania,
publicznego prezentowania, prawo dalszych adaptacji).
Konwencja zawiera obszar dozwolonych ograniczeń prawa autorskiego (dozwolony użytek,
korzystanie z dzieł w celach ilustrowania, nauczania, przedruku prasowego i in.)
Obowiązek ustanowienia stosownej licencji na prawo cytatu.
Czas trwania ochrony praw osobistych i majątkowych – minimum 50 lat, liczonych w zasadzie od
śmierci twórcy lub ostatniego ze współtwórców.
Ad. 2 Asymilacja – zasada traktowania krajowego –
d utor utworu do tóre o z du e
zastosowanie konwencj powi ie
w p twie do odze i o ro
( wi
w p twie
zło ow im i m i p two po odze i dzieł
iez e ie od we
rodowo i tr tow
jak obywatel tego kraju. Je e i z tem o ro i tere ów utor w d m r u w r z po d
mi imum o we
e utor (w z dzie iez e ie od poziomu o ro w e o m ierz t m r u
mo e dom
i prz z i mu te d e id e o ro
Niezależność zasady minimum ochrony i zasady asymilacji – autor może powoływać się na tę, która
jest dlań korzystniejsza, a państwo nie może mu odmówić ochrony.
Art. 7 ust. 8 – istotny wyjątek:
d m w p d u o re trw i o ro
dzie re u ow
przez pr wo p tw w tór m
d i o ro ; e e i ed
u t wod w two te o p tw ie t owi i ze , okres ten nie
dzie dłu z od o re u u t o e o w p twie po odze i dzieł
Strona 85 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Ad. 3 Automatyczność ochrony – do jej powstania wystarczy sam fakt stworzenia dzieła, niezależnie
od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Ad. 4 Niezależność ochrony – dzieło jest chronione w innych krajach członkowskich nawet, jeśli w
kraju pochodzenia nie jest chronione.
8.2 Konwencja rzymska
Konwencja o ochronie wykonawców, producentów fonogramów i organizacji nadawczych
z 26.10.1961r. (konwencja rzymska) obejmuje na 1.02.2013r. 91 państw, wraz z Polską. Zakresem
obejmuje:
1) Prawa artystów wykonawców
2) Prawa producentów fonogramów
3) Prawa do nadań
I tot m o r i ze iem z re u te o we i e t w i
e z rt 9 w ł ze ie to ow i
z d i z
e po t owie wz dem zre izow
z z od rt t utrw e wizu
u
udiowizu
Prze dz to o f t z m r u o ro w t m z re ie Lu i te ie u u ł t e
(… Tr t t IP o rt t z
w o i
i fo o r m
8.3 Porozumienie TRIPS
Agreement on Trade-Related Aspects of International Property Rights – załącznik do układu
ustanawiającego World Trade Organisation z 01.01.1995r., Genewa.
1) Zasada minimum ochrony (art. 1 porozumienia).
2) Zasada traktowania krajowego – w z re ie o ro wł o i i telektualnej
d r
zło ow i prz z podmiotom
e
m do i
r ów zło ow i tr tow ie ie
m ie orz t e i to
ie prz z e wł
m podmiotom. Ochrona ta musi spełniać
zarówno minimum krajowe, jak i wynikające z porozumienia.
Je eli z kolei chodzi o przedmioty praw pokrewnych, bardzo istotne jest stosowanie
zo owi z i w i
e o z z d tr tow i
r owe o (… „ ed ie do pr w
prz z
po t owie i mi i ie ze o porozumie i
o e we i pr t z ie
d
r
e
do TRIPS tór prz z e o ro
poziomie w z m i t o we
ie
e t zo owi z
do udzie i e podmiotom „z r ów TRIPS”
i to ie z tem ie o
upr z z
TRIPS w od ie ie iu do pr w po rew
ie wprow dz z d tr tow i
krajowe o e z t o z d mi imum o ro
3) Zasada najwyższego uprzywilejowania:
Art :
z re ie o ro wł o i i te e tu e
o wie orz
udo od ie ie
prz wi e u zwo ie ie prz z e przez Czło
podmiotom
ie o o wie i e o r u
dzie prz z e iezwło z ie i ezw ru owo podmiotom w z t i i
Czło ów
Strona 86 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
Zasada traktowania krajowego przeciwdziała dyskryminacji „cudzoziemców” względem
„krajowców”, a najwyższego uprzywilejowania – dyskryminacji „jednych cudzoziemców” w
stosunku do „innych cudzoziemców”.
W zakresie prawa autorskiego porozumienie TRIPS i orporu e ( ie tet z w ł ze iem o ro pr w
osobistych) postanowienia art. 1o we i er e ie w e te ie p r im N dto w r ź ie
wprow dz o o o ro
zd
pro r mów omputerow
or z – w ograniczonym zakresie –
uprawnienie do wynajmow i e zemp rz utworów I tot e z ze i m
uzu
e er
rt
3 TRIPS tóre odpowied i iem e t rt 35 pr ut
z re ie pr w po rew
TRIPS wprow dz
wł
re u
o re
ie ied
o „ o we
rz m
mi u ”. (...)
Sz ze ó e z ze ie TRIPS w r
i w t m e przewidzi
d
T tr roz trz
i porów
to u e i rów ie do we tii o t
t m porozumie iem Prz t
tem roz trz
i porów
otwier
mo iwo
to ow i
pow
i
d ow
w to u u do r ów
iere pe tu
w mo ów TRIPS; rów o ze ie ed
z po ie
r itr emu to ow iu
jednostronnego nacisku ekonomicznego. W innych konwencjach, administrowanych przez WIPO, nie
i t ie me
izm łu e „w mu ze iu”
e te o to ow i i przez r
tór do i
prz t pił – o o r i z i z ze ie i ute z o
(…
z re ie ie prze z m z pr wem po od m E po t owie i TRIPS mo
to ow e ezpo red io
o ó
z d
przewidzi
w rt 9 Ko t tu i
w Po
e
8.4 „Internetowe” traktaty WIPO
8.4.1 Wprowadzenie
Dwa traktaty uchwalone 20.12.1996r. w Genewie na konferencji dyplomatycznej pod auspicjami
World Intellectual Property Organisation:
 Konwencja o prawie autorskim WIPO (WIPO Copyright Treaty – WCT)
 Konwencja o artystycznych wykonaniach i fonogramach WIPO (WIPO Performances and
Phonogram Treaty - WPPT)
Tre t
o we i w du m top iu odpowi d potrze om pod ie ie i poziomu o ro
utor ie ze wz du
owe po o e p o t i utworów łów ie w ie i
omputerow
t d
te o re
i e o „tr t t i ter etowe”
8.4.2 Traktat WIPO o prawie autorskim
Zharmonizowany z TRIPS, wiele postanowień TRIPS zostało przejętych do WCT.
Programy komp. chronione jak utwory literackie; ochrona baz danych spełniających cechę twórczości
jako utworów.
Prawo dystrybucji obejmuje – po r z pierw z w mi dz rodow
o we
– wszystkie rodzaje
utworów i zezw
wprow dze ie w r
zło ow i mi dz rodowe o w zerp i pr w
utor ie o (…
zerp ie pr w mo e od o i i w ł z ie do m teri
opii dzieł C odzi
Strona 87 z 88
Skrypt z „Prawa autorskiego” J. Barty, R. Markiewicza, wyd. 3, r. 2013
tu z tem o w r ź
e imi
mo iwo i o truow i
eksploatacji utworu w Internecie.
w zerp i
pr w
w od ie ie iu do
Prawo najmu odnosi się wyłącznie do: programów komp., dzieł utrwalonych w fonogramach oraz
utworów kinematograficznych.
Za naruszenie prawa autorskiego zostało uznane już samo działanie umożliwiające osobom trzecim
dostęp do utworu (bez zgody uprawnionego).
Zakaz usuwania środków technicznych przeznaczonych do ochrony praw przewidzianych w WCT.
Po r z pierw z t e (… wprow dzo o
z o ro przed u uw iem u
przez zo
do e e tro i z e o z rz dz i pr w mi utor imi do o re o
tu o i form e „prz pi e” do opii utworu u po wi
e i w prz p d
rozpow ze ie i oz z
e: dzieło twór podmiot pr w utor i i w ru
zmi
i form i
e o utworu C odzi
u e o pu i z e o
i i e i
Nie ud ło i
tomi t (… wprow dzi do CT zero o rozumi e o pr w reprodu i utworu
o e mu e o t e z owe (efemer z e utrw e i o re
e ie ied termi em „e e tro i z
reprodu
” C odzi tu przede w z t im o „ opiow ie” utworów w p mi i RAM omputer
zwł z z w zwi z u z orz t iem z ie i omputerow
(… Nie zo t ł t e prz ta definicja
„dzieł opu i ow e o” tór o e mow ł
„w d ie” utworu w ie i omputerowe
wi tzw
pu i
e e tro i z
8.4.3 Traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach
Oparty jest na zasadzie traktowania krajowego, ale tylko w z re ie pr w im o t
or z
z pew ie i łu z e o w
rodze i
z z m top iu z wier o ure u ow i
o i z e do
z mie z zo
w CT
dpowied ie po t owie i dot z z tem: pr w d tr u i pr w
najmu, prawa do komunikowania publicznego o r i ze i w ł ze o ro
u uw i rod ów
technicznych lub informacji przeznaczonych do e e tro i z e o z rz dz i pr w mi utor imi or z
do odze i pr w
ł z e pr wo do udo t p i i przedmiotu o ro
w te
po ó
e
u t ow i po i d
do t p do ie o z mie
i w z ie i d widu ie przez ie ie w r m
zo t ło u te w PPT
o modzie e
ie
o z
pr w do omu i ow i pu i z e o z
te o wz du e to o t t ie
ru ie PPT (i ze i
ru ie CT ie e t pr wem
w ł z m e z ed ie pr wem do w
rodze i
Ko we
m i tot ie o r i zo z i
owiem ie o e mu e fo o r mów i orporow
do
wideo r mu u dzieł udiowizu e o ( rt
it
te tu i o ro w to u u do w o
audiowizualny dot z w ł z ie ieutrw o
w o
( rt 6 (… C odzi tu w pr t e t o
o o ro
w od ie ie iu do fo o r mów rozpow ze i
w pro r m
r diow
rozpowszechnianych w sieci telewizji kablowej lub do niej retransmitowanych.
Ko we
i tot ie wzm i mi dz rodow o ro
rt tów w o w ów Zo t ło im prz z e
(w rt 6 w ł z e pr wo do de dow i o utrw e iu i udo t p i iu pu i z m dot
z
ieutrw o e o w o i
m i ow tor im e eme tem o we i e t wprowadzenie
osobistych praw wykonawcy (art. 5).
Strona 88 z 88