artykuł 3 - prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
advertisement
ARTYKUŁ 3 - PRAWO DO BEZPIECZNYCH I HIGIENICZNYCH WARUNKÓW PRACY 1.OKREŚLIĆ, REALIZOWAĆ I OKRESOWO DOKONYWAĆ PRZEGLĄDU SPÓJNEJ POLITYKI KRAJOWEJ W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA, ZDROWIA PRACOWNIKÓW I ŚRODOWISKA PRACY. POLITYKA TA BĘDZIE MIAŁA ZA GŁÓWNY CEL POPRAWĘ BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ZAPOBIEGANIE WYPADKOM I ZAGROŻENIOM DLA ZDROWIA WYNIKAJĄCYM Z PRACY, ZWIĄZANYM Z PRACĄ LUB WYSTĘPUJĄCYM W TRAKCIE PRACY, ZWŁASZCZA POPRZEZ OGRANICZANIE DO MINIMUM PRZYCZYN ZAGROŻEŃ ZWIĄZANYCH ZE ŚRODOWISKIEM PRACY 1. Postanowienie nowe 2. Ocena możliwości ratyfikacji Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stanowi że: praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy, każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa, każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Konstytucyjne prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy rozwija Kodeks pracy. Obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawcy i pracowników określone są w dziale X „Bezpieczeństwo i higiena pracy”, a także w dziale I zawierającym przepisy ogólne, dziale IV zawierającym przepisy dotyczące obowiązków pracodawcy i pracownika wynikających ze stosunku pracy, dziale VIII zawierającym uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem, dziale IX zwierającym przepisy dotyczące zatrudniania młodocianych, dziale XIII określającym zakres odpowiedzialności za wykroczenia przeciwko prawom pracownika, w tym za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. W Kodeksie pracy zawarte są upoważnienia do wydania przez ministrów aktów prawnych określających szczegółowe rozwiązania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Do ministra właściwego do spraw pracy należy określenie ogólnie obowiązujących przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących prac wykonywanych w różnych gałęziach pracy. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dla gałęzi pracy lub rodzajów prac określają ministrowie właściwi dla tych gałęzi lub prac. Kodeks karny przewiduje sankcje z tytułu popełnienia przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, w tym związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy. Zrealizowany został program wieloletni „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” – I etap, na lata 2008-2010. Nadzór nad realizacją programu i wdrażaniem jego wyników sprawował Minister Pracy i Polityki Społecznej, Centralny Instytut Ochrony Pracy koordynował jego realizację. Celem programu było opracowanie innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych i technicznych ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich oraz nowych wyrobów, technologii, metod i systemów zarządzania. Program składał się z 2 części: Część A. Program realizacji zadań w zakresie służb państwowych, finansowany ze środków będących w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej (136 zadań zrealizowanych w ramach 8 grup tematycznych), Część B. Program realizacji badań naukowych i prac rozwojowych, którego projekty były finansowane ze środków będących w dyspozycji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za pośrednictwem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (72 projekty zrealizowane w ramach 5 przedsięwzięć). 13 W zakresie służb państwowych realizowane były zadania takie jak: ustalanie normatywów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, rozwój i utrzymanie kompetencji jednostki notyfikowanej do oceny zgodności wyrobów w zakresie bezpieczeństwa, ergonomii i higieny pracy. Aby zapewnić odpowiednie standardy w środowisku pracy wspierano rozwój systemu badań maszyn, narzędzi oraz środków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Jednocześnie doskonalono system promocji i informacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, a także rozwój systemu edukacji, szkoleń i certyfikacji kompetencji w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Podejmowano także działania w obszarze bezpieczeństwa pracy osób starszych i niepełnosprawnych. Projekty badawczo-rozwojowe zrealizowane w ramach programu obejmowały także tworzenie efektywnych metod zarządzania kształtowaniem środowiska pracy z uwzględnieniem wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, a także zintegrowaną ocenę zagrożeń czynnikami chemicznymi i fizycznymi w środowisku pracy w aspekcie ograniczania ryzyka zawodowego. Opracowano również nowe materiały i rozwiązania środków ochrony indywidualnej w środowisku pracy. Badano mechanizmy i opracowano metody zapobiegania rozwojowi sytuacji wypadkowych, doskonalono systemy profilaktyki dla zapewnienia bezpieczeństwa w miejscach pracy, w których może wystąpić poważna awaria lub atmosfera wybuchowa. W latach 2011-2013 realizowany jest II etap programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy”. Realizacja programu zapewnia prowadzenie spójnej, całościowej polityki w obszarze bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracujących. Jest ona niezbędnym warunkiem osiągnięcia poprawy warunków pracy, na które składa się bezpieczeństwo, zdrowie, a także psychiczny dobrostan i satysfakcja z pracy. Celem „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” jest: sukcesywne eliminowanie wyrobów zawierających azbest i oczyszczenie z nich terytorium Polski, eliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych kontaktem z azbestem, sukcesywna likwidacja negatywnego oddziaływania azbestu na środowisko i doprowadzenie do spełnienia wymogów ochrony środowiska. W okresie realizacji programu, to jest od 2003 do 2032 roku, nastąpi: wdrożenie przepisów WE oraz norm postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, oczyszczenie terytorium Polski z azbestu oraz usunięcie wyrobów zawierających azbest, unieszkodliwianie odpadów azbestowych znajdujących się na drogach i placach należących do podmiotów gospodarczych i innych jednostek, w tym jednostek samorządu terytorialnego, złożenie odpadów azbestowych na 84 składowiskach o powierzchni od 1 do 5 ha, zlokalizowanych na terenie całego kraju, wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszkańców Polski spowodowanych azbestem, likwidacja oddziaływania azbestu na środowisko. Efekty programu: wydanie regulacji prawnych, dostosowanie przepisów krajowych do dyrektyw WE, opracowanie wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów ochrony przed szkodliwością azbestu oraz programów usuwania wyrobów zawierających azbest, 14 wspieranie inicjatyw samorządu terytorialnego dotyczących oczyszczania miejsc publicznych z azbestu w celu: - doprowadzenia do oczyszczenia terenów i obiektów publicznych w gminach szczególnie zanieczyszczonych azbestem, po potwierdzeniu zagrożeń wynikami badań środowiska oraz oceną ryzyka środowiskowego, - usuwania niebezpiecznych wyrobów oraz skutków ich szkodliwości dla mieszkańców i środowiska, - prowadzenia badań powietrza, gleby i wody zanieczyszczonych miejsc publicznych, usunięcie wyrobów zawierających azbest. zbudowanie sieci składowisk dla odpadów niebezpiecznych zawierających azbest, zabezpieczających bieżące potrzeby kraju z wyprzedzeniem do 2–3 lat, powstanie dużej liczby małych przedsiębiorstw remontowo–budowlanych wykonujących prace związane z usuwaniem azbestu, dających kilka tysięcy miejsc pracy, prowadzenie badań zdrowotnych pracowników i ludności w rejonach zagrożonych, upowszechnienie wiedzy dotyczącej szkodliwości azbestu oraz procedur bezpiecznego postępowania przy eksploatacji oraz usuwaniu wyrobów zawierających azbest, przeszkolenie kilku tysięcy pracowników w zakresie bezpiecznych metod pracy w kontakcie z azbestem, przeszkolenie pracowników administracji rządowej i samorządowej mających wpływ na przebieg prac z azbestem, nawiązanie kontaktów międzynarodowych, szczególnie w ramach UE, ułatwiających współpracę w obszarze bezpiecznego usuwania azbestu, przygotowanie monitoringu realizacji programu, w formie dwóch współzależnych systemów informatycznych, utworzenie bazy danych o lokalizacji, ilości i stanie istniejących wyrobów zawierających azbest, przewidywanych do usunięcia jako odpady niebezpieczne, w skali gmin, powiatów, województw i kraju oraz utworzenie bazy danych niezbędnych do skutecznego monitorowania realizacji zadań przewidzianych programem, a także przeszkolenie pracowników administracji państwowej w zakresie posługiwania się tymi bazami, utworzenie Ośrodka Referencyjnego Badań i Oceny Ryzyka Zawodowego Związanych z Azbestem. Szczególna waga przywiązywana jest do badań naukowych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wdrażania i upowszechniania ich wyników. Odbiory zadań badawczych są otwartymi seminariami, w których uczestniczą pracownicy naukowi jednostek realizujących zadania, recenzenci, specjaliści i eksperci z wyższych uczelni i instytutów naukowobadawczych, przedstawiciele ministerstw, a także przedstawiciele organów kontroli i nadzoru nad warunkami pracy oraz związków zawodowych. Liczną grupę uczestników stanowią przedstawiciele zakładów pracy. Formuła odbiorów pozwala na szeroką dyskusję i umożliwia właściwe ukierunkowanie dalszych prac. System certyfikacji i akredytacji (urządzeń, materiałów, procesów produkcyjnych), określony jest w ustawie z 30 sierpnia 2002 roku o systemie oceny zgodności. W ustawie tej określono zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi wyrobów, zasady i tryb udzielania akredytacji oraz autoryzacji, jak też sposób zgłaszania Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek oraz laboratoriów, a także zadania Polskiego Centrum Akredytacji i zasady systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu. System ochrony pracy uzupełniają przepisy prawa: budowlanego, energetycznego, atomowego, geologicznego i górniczego, a także akty regulujące działalność organów nadzoru i kontroli warunków pracy. Do organów tych należą, przede wszystkim: 15 Państwowa Inspekcja Pracy – podległa Sejmowi RP, Państwowa Inspekcja Sanitarna – podległa Ministrowi Zdrowia. Najszerszy zakres uprawnień w zakresie nadzoru i kontroli nad warunkami pracy ma Państwowa Inspekcja Pracy, działająca na podstawie przepisów ustawy z 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy. Kontrolę przestrzegania w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przeprowadzają inspektorzy pracy. W razie stwierdzenia naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, inspektorzy pracy są uprawnieni do: nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie, nakazania wstrzymania prac, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób; nakazy podlegają natychmiastowemu wykonaniu, nakazania skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, lub pracowników, lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy lub osoby nie mają odpowiednich kwalifikacji; nakazy podlegają natychmiastowemu wykonaniu, zgłoszenia sprzeciwu przeciwko uruchomieniu wybudowanego lub przebudowanego zakładu pracy, lub jego części, jeżeli z powodu nieuwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy dopuszczenie do eksploatacji mogłoby spowodować bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników, skierowania wystąpienia o usunięcie stwierdzonych naruszeń. Okręgowi inspektorzy pracy są uprawnieni do nakazania zaprzestania przez zakład pracy lub jego część działalności lub działalności określonego rodzaju w wypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników. Duże znaczenie prewencyjne mają działania zmierzające do upowszechnienia systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy w przedsiębiorstwach. Systemy takie aktywizują wszystkich uczestników procesu pracy, przyczyniając się jednocześnie do budowania kultury pracy. Właściwe rozpoznanie i określenie poziomu ryzyka zawodowego jest podstawą podejmowania odpowiednich środków prewencyjnych. Państwowa Inspekcja Pracy prowadzi działalność edukacyjną, poprzez organizowanie szkoleń, a także publikowanie specjalistycznych wydawnictw (poradniki, broszury, ulotki, plakaty, foldery, regularnie ukazuje się miesięcznik „Inspektor Pracy” i „Zeszyty Prawne”). Działania Państwowej Inspekcji Pracy wspierają: organy sprawujące nadzór i kontrolę warunków pracy, w szczególności: Państwowa Inspekcja Sanitarna, urzędy górnicze, Urząd Dozoru Technicznego i specjalistyczne organy dozoru technicznego, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Państwowa Agencja Atomistyki, związki zawodowe, poprzez kontrolę przestrzegania prawa pracy oraz uczestniczenie w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, społeczna inspekcja pracy, będąca służbą społeczną pełnioną przez pracowników, mającą na celu zapewnienie przez zakład pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych, organizacje pracodawców. Współdziałanie ze związkami zawodowymi oraz organizacjami pracodawców obejmuje upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach i sposobach ich eliminacji, wymianę informacji o istotnych problemach ochrony pracy, informowanie partnerów społecznych o działaniach kontrolnych podejmowanych przez PIP oraz wynikających z nich wnioskach. W celu ochrony zdrowia przed wpływem niekorzystnych warunków związanych ze środowiskiem pracy, a także w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej, została 16 utworzona służba medycyny pracy. Opieka zdrowotna realizowana jest poprzez badania profilaktyczne pracowników (wstępne, okresowe i kontrolne), wykonywane przez lekarzy posiadających dodatkowe kwalifikacje zawodowe. Badaniami objęci są wszyscy pracownicy, a obowiązek zapewnienia opieki profilaktycznej, jej zorganizowanie i finansowanie należy do pracodawcy. Wykonanie lekarskich badań profilaktycznych nie wyczerpuje zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej, jaka przysługuje pracownikom na podstawie Kodeksu pracy. W przypadkach, gdy warunki pracy są szczególnie niebezpieczne (na przykład zostały przekroczone normy higieniczne, stwierdzono w zakładzie przypadek choroby zawodowej), podejmowane są dodatkowe przedsięwzięcia w celu ochrony zdrowia pracowników (skierowanie pracownika na badania lekarskie poza terminem ustalonym dla badań okresowych, wykonywanie badań celowanych, przeprowadzanie szkoleń pracowników). Szczególną ochroną objęci są pracownicy narażeni na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających w środowisku pracy, a także pracownicy młodociani i kobiety. W odrębnych przepisach określone zostały rodzaje prac, których wykonywanie przez pracowników młodocianych i kobiety (szczególnie kobiety w ciąży) jest zabronione. Pracownikom narażonym na czynniki rakotwórcze i pyły zwłókniające przysługuje prawo do bezpłatnych okresowych badań lekarskich również po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami. W podstawowych dokumentach strategicznych przyjętych przez Radę Ministrów w latach 2012-2013, w oparciu o które prowadzona jest polityka rozwoju kraju, zostały uwzględnione także cele i kierunki interwencji dotyczące ochrony zdrowia osób pracujących. W Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego w ramach celu szczegółowego nr 4: Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki zdrowotnej, przewiduje się między innymi zmniejszenie liczby wypadków w pracy i chorób zawodowych poprzez wzrost poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym rozwój kultury bezpieczeństwa i realizację programów profilaktycznych ukierunkowanych na zapobieganie chorobom zawodowym. W myśl ustawy z 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcja jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami pracy w zakładach pracy – w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania powstawania chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. Obowiązek sprawowania nadzoru nad środowiskiem pracy wynika z artykułu 4, punkt 5 tej ustawy, który stanowi, że „do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego należy kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczących warunków zdrowotnych i środowiska pracy, a zwłaszcza zapobiegania chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy. Głównym celem nadzoru prowadzonego przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad warunkami pracy jest wykrywanie zagrożeń zdrowotnych i ocena warunków środowiska pracy w oparciu o przeprowadzone pomiary stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia zatrudnionych pracowników. Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadzi również postępowania w sprawach chorób zawodowych i wydaje decyzje o stwierdzeniu choroby zawodowej bądź o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej przy szerokiej współpracy ze służbami medycyny pracy. W tym celu właściwy terenowo państwowy inspektor sanitarny sporządza ocenę narażenia zawodowego u pracowników występujących o stwierdzenie choroby zawodowej w oparciu o wywiady przeprowadzone we wszystkich zakładach dotyczących zatrudnienia danego pracownika. Państwowa Inspekcja Sanitarna jest współorganizatorem lub bierze czynny udział w programach profilaktyczno-promocyjnych podejmowanych na rzecz populacji pracujących. 17 3.Wniosek Ustawodawstwo polskie jest zgodne z tym postanowieniem Karty zrewidowanej. Ratyfikacja jest możliwa. 2.WYDAĆ PRZEPISY DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY 1. Odpowiednie postanowienie Karty z 1961 roku zostało ratyfikowane (uprzednio ustęp 1) 2.Postanowienie nie zmienione w Karcie zrewidowanej 3. Ocena wykonywania postanowienia Karty z 1961 roku Przyjęte rozwiązania i ich funkcjonowanie oceniane są przez KNE pozytywnie. 4.Wniosek Ratyfikacja możliwa. 3.ZAPEWNIĆ ŚRODKI KONTROLI STOSOWANIA TYCH PRZEPISÓW 1. Odpowiednie postanowienie Karty z 1961 roku zostało ratyfikowane (uprzednio ustęp 2) 2.Postanowienie nie zmienione w Karcie zrewidowanej 3. Ocena wykonywania postanowienia Karty z 1961 roku Przyjęte rozwiązania i ich funkcjonowanie oceniane są przez KNE pozytywnie. 4.Wniosek Ratyfikacja możliwa. 4.POPIERAĆ STOPNIOWY ROZWÓJ SŁUŻB MEDYCYNY PRACY DOSTĘPNYCH DLA WSZYSTKICH PRACOWNIKÓW, KTÓRE BĘDĄ MIAŁY PRZEDE WSZYSTKIM ZADANIA PREWENCYJNE I DORADCZE 1. Postanowienie nowe 2. Ocena możliwości ratyfikacji Zadania, organizacja i warunki działania służb medycyny pracy reguluje ustawa z 27 czerwca 1997 roku o służbie medycyny pracy. Służba została utworzona w celu ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków związanych ze środowiskiem pracy i sposobem jej wykonywania, a także w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi. Służba medycyny pracy jest właściwa do realizowania zadań z zakresu: – ograniczania szkodliwego wpływu pracy na zdrowie, w szczególności poprzez: - rozpoznawanie i ocenę czynników występujących w środowisku pracy oraz sposobów wykonywania pracy, mogących mieć ujemny wpływ na zdrowie, - rozpoznawanie i ocenę ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem, - udzielanie pracodawcom i pracującym porad w zakresie organizacji pracy, ergonomii, fizjologii i psychologii pracy, – sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w szczególności poprzez: - wykonywanie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych przewidzianych w Kodeksie pracy, - orzecznictwo lekarskie do celów przewidzianych w Kodeksie pracy i w przepisach wydanych na jego podstawie, - ocenę możliwości wykonywania pracy lub pobierania nauki, uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu pracy lub nauki, 18 działalność konsultacyjną, diagnostyczną i orzeczniczą w zakresie patologii zawodowej, - poradnictwo w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub inne choroby związane z wykonywaną pracą, - wykonywanie szczepień ochronnych, - monitorowanie stanu zdrowia osób pracujących zaliczanych do grup szczególnego ryzyka, a zwłaszcza osób wykonujących pracę w warunkach przekroczenia normatywów higienicznych, młodocianych, niepełnosprawnych oraz kobiet w wieku rozrodczym i ciężarnych, - wykonywanie badań umożliwiających wczesną diagnostykę chorób zawodowych i innych chorób związanych z wykonywaną pracą, – ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej, uzasadnionej stwierdzoną patologią zawodową, – organizowania i udzielania pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach, które wystąpiły w miejscu pracy, służby lub pobierania nauki, – inicjowania i realizowania promocji zdrowia, a zwłaszcza profilaktycznych programów prozdrowotnych, wynikających z oceny stanu zdrowia pracujących, – inicjowania działań pracodawców na rzecz ochrony zdrowia pracowników i udzielania pomocy w ich realizacji, a w szczególności w zakresie: - informowania pracowników o zasadach zmniejszania ryzyka zawodowego, - wdrażania zasad profilaktyki zdrowotnej u pracowników należących do grup szczególnego ryzyka, - tworzenia warunków prowadzenia rehabilitacji zawodowej, - wdrażania programów promocji zdrowia, - organizowania pierwszej pomocy przedmedycznej, – prowadzenia analiz stanu zdrowia pracowników, a zwłaszcza występowania chorób zawodowych i ich przyczyn oraz przyczyn wypadków przy pracy, – gromadzenia, przechowywania i przetwarzania informacji o narażeniu zawodowym, ryzyku zawodowym i stanie zdrowia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną. Służba medycyny pracy realizuje zadania w odniesieniu do: – pracowników, – osób pozostających w stosunku służbowym, – osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą, – kandydatów do szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych lub wyższych, uczniów tych szkół oraz studentów, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia, – uczestników studiów doktoranckich, którzy w trakcie studiów są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia, – osób świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, przebywania w aresztach śledczych lub wykonujących pracę w ramach kary ograniczenia wolności. Zadania służby medycyny pracy wykonują: lekarze, pielęgniarki, psycholodzy i inne osoby o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania zadań tej służby. Osoby realizujące zadania służby medycyny pracy, przy wykonywaniu czynności zawodowych są niezależne od pracodawców, pracowników i ich przedstawicieli oraz innych podmiotów, na których zlecenie realizują zadania tej służby. Jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są: – jednostki podstawowe: - zakłady opieki zdrowotnej, tworzone i utrzymywane w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, - 19 jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, wydzielone w celu realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, - lekarze wykonujący indywidualną praktykę lekarską, indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską lub wykonujący zawód w formie grupowej praktyki lekarskiej, – jednostki wojewódzkie - wojewódzkie ośrodki medycyny pracy, – zadania służby medycyny pracy realizują także jednostki badawczo-rozwojowe i jednostki organizacyjne uczelni medycznych, prowadzące działalność w dziedzinie medycyny pracy, w zakresie i na zasadach określonych w ustawie. W 2010 roku wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy zatrudnionych było: 818 lekarzy, w tym zatrudnionych na pełny etat – 385, 70 psychologów, 455 pielęgniarek, w tym zatrudnionych na pełny etat – 385, 230 laborantów i techników medycznych, w tym zatrudnionych na pełny etat – 194, 254 innych pracowników, w tym zatrudnionych na pełny etat – 194. Podstawowe jednostki służb medycyny pracy - Publiczne ZOZ Niepubliczne ZOZ Lekarze praktykujący indywidualnie Lekarze wykonujący zawód w formie grupowej praktyki lekarskiej 2010 755 2.858 3.238 18 2011 725 2.861 3.070 19 W 2011 roku wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy zatrudnionych było: 816 lekarzy, w tym zatrudnionych na pełny etat – 353, 76 psychologów, w tym pełnozatrudnionych – 37, 434 pielęgniarek, w tym zatrudnionych na pełny etat – 379. Dane za rok 2012 dostępne będą pod koniec 2013 roku. Służba medycyny pracy współdziała z: – pracodawcami i ich organizacjami, – pracownikami i ich przedstawicielami, a zwłaszcza związkami zawodowymi, – lekarzami udzielającymi pracującym świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, – Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i Pełnomocnikiem Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, zespołami do spraw orzekania o niepełnosprawności oraz Narodowym Funduszem Zdrowia, – Państwową Inspekcją Pracy, Państwową Inspekcją Sanitarną oraz innymi organami nadzoru i kontroli warunków pracy, – jednostkami badawczo-rozwojowymi, szkołami wyższymi oraz innymi organizacjami i instytucjami, których działalność służy ochronie zdrowia pracujących. Środki na działania służby medycyny pracy dostarczają pracodawcy i budżet samorządu województwa. Ponadto, z budżetu państwa mogą być finansowane w całości lub w części programy prewencji zagrożeń zdrowia wynikających z wpływu niekorzystnych warunków środowiska pracy i sposobu wykonywania pracy, w szczególności ujawnianych w drodze badań epidemiologicznych. Istotną rolę odgrywają działania finansowane z Funduszy Europejskich. W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działania 2.3 - Wzmocnienie potencjału zdrowia osób pracujących oraz poprawa jakości funkcjonowania systemu ochrony zdrowia Ministerstwo Zdrowia wraz z Centrum Onkologii w Warszawie realizuje projekt systemowy pn. Opracowanie i wdrożenie programu profilaktycznego w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów układu moczowo – płciowego u pracujących mężczyzn w wieku od 45 roku życia (45+) ukierunkowanego na przeciwdziałanie ich dezaktywizacji zawodowej (w szczególności osób wykonujących zawody, co do których istnieje wyższe 20 prawdopodobieństwo narażenia na choroby nowotworów układu moczowo – płciowego). Ponadto zakończono realizację dwóch innych projektów z zakresu medycyny pracy: „Opracowanie kompleksowych programów profilaktycznych” oraz „Opracowanie kompleksowych programów ukierunkowanych na powroty do pracy”. 3.Wniosek Ustawodawstwo polskie jest zgodne z tym postanowieniem Karty zrewidowanej. Ratyfikacja jest możliwa. 21 INFORMACJA DODATKOWA Tryb konsultowania organizacji pracodawców i pracowników przez władze publiczne w sprawach środków, jakie mają być przyjęte w celu wykonywania każdego z ustępów artykułu 3 (procedury i szczebel konsultacji, przedmiot i częstotliwość konsultacji). Na podstawie ustawy z 23 maja 1991 roku o zawiązkach zawodowych oraz na podstawie ustawy z 23 maja 1991 roku o organizacjach pracodawców reprezentatywne organizacje partnerów społecznych mają prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych, w tym dotyczących kwestii bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy. Do uprawnień organizacji związkowych, reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego należy, między innymi, zgodnie z ustawą o związkach zawodowych: opiniowanie założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych. Organy władzy i administracji państwowej oraz organy samorządu terytorialnego kierują założenia lub projekty aktów prawnych do władz statutowych związku, określając termin przedstawienia opinii, nie krótszy niż 30 dni. Nieprzedstawienie opinii we wskazanym terminie uważa się za rezygnację z prawa jej wyrażenia. W razie odrzucenia w całości lub w części stanowiska związku, właściwy organ administracji państwowej lub samorządu terytorialnego informuje o tym związek na piśmie, podając uzasadnienie stanowiska. W razie rozbieżności stanowisk związek może przedstawić opinię na posiedzeniu właściwej komisji sejmowej, senackiej lub samorządu terytorialnego, opiniowanie dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej, w szczególności białych ksiąg, zielonych ksiąg i komunikatów, oraz projektów aktów prawnych Unii Europejskiej w zakresie zadań objętych zadaniami związków zawodowych. Organy władzy i administracji państwowej kierują dokumenty konsultacyjne Unii Europejskiej oraz projekty aktów prawnych do odpowiednich władz statutowych związku, określając termin przedstawienia opinii, występowanie z wnioskami o wydanie lub zmianę ustawy lub innego aktu prawnego. Wnioski dotyczące ustaw związek kieruje do posłów lub organów mających prawo inicjatywy ustawodawczej. W przypadku aktów prawnych niższego rzędu wnioski kieruje się do organów uprawnionych do ich wydania. Organ państwowy, do którego został skierowany wniosek, obowiązany jest w terminie 30 dni przedstawić stanowisko, a w razie stanowiska negatywnego - jego uzasadnienie, prowadzenie rokowań zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy, a także innych porozumień przewidzianych przepisami prawa pracy. W gałęziach pracy nie objętych układami zbiorowymi regulacja warunków pracy i płacy wymaga konsultacji ze związkami zawodowymi. Związki zawodowe sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczą, na zasadach określonych odrębnymi przepisami, w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeżeli w tych sprawach, zdaniem związku zawodowego, postępowanie organu administracji państwowej i samorządu terytorialnego lub pracodawcy jest niezgodne z prawem lub narusza zasady sprawiedliwości, związek może wystąpić do właściwego organu z żądaniem spowodowania usunięcia, we właściwym trybie, stwierdzonej nieprawidłowości. Organizacje pracodawców, reprezentatywne w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, mają między innymi prawo: opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków pracodawców. Organy władzy i administracji państwowej oraz organy 22 samorządu terytorialnego obowiązane są zapewnić organizacjom pracodawców wykonywanie tych uprawnień na równych prawach ze związkami zawodowymi, opiniowania dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej, w szczególności białych ksiąg, zielonych ksiąg i komunikatów, oraz projektów aktów prawnych Unii Europejskiej w zakresie objętym zadaniami związków pracodawców. Organy władzy i administracji państwowej kierują dokumenty konsultacyjne Unii Europejskiej oraz projekty aktów prawnych Unii Europejskiej do odpowiednich władz statutowych związku, określając termin przedstawienia opinii, występowania z wnioskami o wydanie lub zmianę ustawy albo innego aktu prawnego w zakresie spraw objętych zadaniami organizacji pracodawców. Wnioski dotyczące ustaw organizacja kieruje do posłów lub organów mających prawo inicjatywy ustawodawczej, a wnioski dotyczące innych aktów prawnych - do organów uprawnionych do ich wydania. Organ państwowy, do którego został skierowany wniosek, jest obowiązany, w terminie 30 dni, przedstawić organizacji pracodawców swoje stanowisko, a w razie negatywnego stanowiska - także jego uzasadnienie, uczestniczenia, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w prowadzeniu rokowań zbiorowych, w zawieraniu układów zbiorowych pracy oraz innych porozumień w zakresie objętym ich zadaniami statutowymi. 23
