TEMAT: Stanowisko ogólnodiagnostyczne w pracowni RTG

TEMAT: Stanowisko ogólnodiagnostyczne w pracowni RTG.
Sposób realizacji ćwiczeń.
Regulamin ćwiczeń
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Na ćwiczeniach obowiązuje biały fartuch.
Prowadzenie zeszytu na bieżąco jest obowiązkowe.
Nieobecność na zajęciach musi być odrobiona.
Słuchacz do ćwiczeń powinien być przygotowany:
 wiadomości z anatomii
 odpowiednio ubrany
 na ćwiczeniach należy wykonać wszystkie ułożenia
 wszystkie pomoce naukowe
Warunkiem zaliczenia ułożeń na ocenę z danego działu jest zaliczenie wszystkich
ułożeń cząstkowych i dostarczenie zeszytu ćwiczeń.
Ocenianiu podlegają:
 wiadomości z anatomii prawidłowej narządu badanego zgodnie z
wylosowanym zestawem
 przygotowanie stanowiska pracy
 przygotowanie pacjenta do badania
Kryteria oceny:
 dobór kasety do zdjęcia
 ułożenie pacjenta (narządu badanego) do kasety, do lampy
 należy ustawić odległość lampy
 scentrować i skierować promień środkowy
 należy oznakować zdjęcie
 należy ograniczyć wiązkę
 zastosować ochronę radiologiczną
 przestrzegać zasad BHP
 określić orientacyjnie kilowolty
Warunkiem zaliczenia semestru jest zaliczenie na ocenę pozytywną części
ułożeniowej oraz części techniczno – laboratoryjnej.
Otrzymanie oceny niedostatecznej z jednej części powoduje niezaliczenie semestru.
STANOWISKO OGÓLNODIAGNOSTYCZNE. SCHEMAT OGÓLNY
Stolik służy do:




wyboru stanowiska
możliwości ustawienia ilości promieniowania
wyboru ogniska
warunków ekspozycji
Lampa rentgenowska zamocowana w kołpaku, na ramieniu poziomym, które jest
przymocowane do kolumny.
Stół: szuflada, w której leży kaseta.
Statyw z kratką lub bez.
Pomoce wycięte ze styropianu pod kątem, woreczki z piaskiem, taśmy na palce, stołki,
krzesła, schodki, kątomierze, cyrkle itp.
Pierwsza pomoc: środki dezynfekujące, przeciwbólowe, gaziki sterylne, środki
przeciwwstrząsowe, odczulające, reanimacyjne.
Znaczniki do wykonania badania wykonane z ołowiu.
Ochrona radiologiczna:
 fartuchy
 ochrony na gonady
 rękawice
 tubusy
 uchwyty
 taśmy uciskowe
Nastawnia:
 stolik rozdzielczy (może obsługiwać kilka pracowni)
 szafka z kasetami, w których są błony (obita blachą ołowiową)
 Negatoskop do oglądania zdjęć.
TEMAT: Lampa RTG – budowa, zastosowanie.
1. Budowa lampy RTG.
Zbudowana z bańki szklanej wypełnionej próżnią 10-8 mm Hg. Wewnątrz znajdują się dwie
elektrody: katoda i anoda.
KATODA: Ma potencjał ujemny i służy do wytworzenia chmury elektronów. Zbudowana z
włókna wolframowego w postaci drutu zwiniętego w spiralę (skręcenie ma wpływ na kształt
ogniska). Wolfram ma wysoką temperaturę topnienia, wysoką liczbę atomową. Włókno
wolframowe znajduje się w czaszy metalowej, która spełnia rolę soczewki – skupia elektrony.
Do obwodu żarzenia podłączony jest prąd niskiego napięcia rzędu 12V, doprowadzony jest z
generatora, który przekształca wysokie napięcie na niskie. Do katody podłączony jest prąd
wysokiego napięcia. Jeżeli zamkniemy obwód żarzenia przez włókna płynie prąd i następuje
TERMOEMISJA (oderwanie) elektronów pod wpływem temperatury (2200oC). Wokół katody
powstaje chmura elektronów.
ANODA: Ma potencjał dodatni. Zbudowana jest z płytki wolframowej z dodatkiem renu
(żeby nie pękała), grubość 1,7 mm. Płytka jest wtopiona w miedź, która odprowadza ciepło.
 anoda stojąca (używana dawniej) miała kształt walca ściętego na powierzchni, gdzie
była wtopiona blaszka wolframowa.
 anoda wirująca ma kształt dysku, na obrzeżach wtopiony pasek wolframowy
Anoda służy do hamowania chmury elektronów i powstawania promieniowania RTG. Anoda
włączona jest w obwód wysokiego napięcia: diagnostyka 35-140 kV, terapia do 400 kV.
Napięcie dostarczone na anodę musi być stałe. Musi być zastosowany generator wysokiego
napięcia, który przetwarza napięcie sieciowe na wysokie napięcie. Generator posiada
prostowniki i zespół filtrów wygładzających napięcie – rolę filtrów pełnią kondensatory.
2. Powstawanie promieniowania RTG.
Po włączeniu prądu żarzenia powstaje chmura elektronów. Następnie należy uruchomić
anodę, włączyć w obwód wysokiego napięcia, co spowoduje jej ruch obrotowy. W niektórych
lampach wymagany jest najpierw rozruch anody. Potencjał na anodzie jest bardzo wysoki.
Rozpoczyna się ruch elektronów w kierunku anody.
Elektrony posiadają energię kinetyczną. Zostają zahamowane na anodzie – hamowanie
elektronów zachodzi w atomie. Elektron dostaje się pomiędzy powłoki i dochodzi w pobliże
jądra atomowego, gdzie następuje zmiana toru, strata energii, która zostaje zamieniona na
energię promieniowania X.
Atomy znajdują się zarówno na powierzchni jak i wewnątrz płytki.
Atomy na powierzchni płytki wytwarzają promieniowanie o dużej energii tzw.
promieniowanie twarde – bardzo przenikliwe.
Atomy, które zostają zahamowane w głębi płytki wytwarzają promieniowanie o niskiej
energii tzw. promieniowanie miękkie – mniejsza przenikliwość.
O przenikliwości promieniowania decyduje napięcie prądu kV. Natężenie mA decydują o
ilości promieniowania
3. Widmo promieniowania RTG.
Widmo promieniowania RTG jest widmem ciągłym. Jest to widmo, które posiada kwanty o
różnej energii.
Promieniowanie ciągłe:
λmin – λmax (nieograniczone)
Ex=h*ν
Ex=h*(c/λ).
Jeżeli kV↑ to energia Ex↑, częstotliwość ν↑ to długość fali λ↓.
Powstaje również promieniowanie charakterystyczne – jest pomijane.
4. Ognisko rzeczywiste i optyczne.
Miejsce gdzie są zahamowane elektrony nosi nazwę ogniska rzeczywistego. Jego kształt jest
owalny lub prostokątny – zależnie od skręcenia włókna wolframowego. Ognisko optyczne
jest w kształcie kwadratu. Ognisko optyczne ma następujące wymiary:
 dla aparatów ogólnodiagnostycznych ma bok: małe 0,6 mm, duże 1,3 mm.
 w pantomografii ma bok 0,3 mm lub 0,5 mm
 w mammografii ma bok 0,1 mm do 0,3 mm
 aparaty zębowe 0,8 mm
Ogniska małego używa się wtedy, gdy chcemy uzyskać obraz gdzie struktury są bardzo
wyraźne – ostre. Tam gdzie szczegóły są mniej istotne dajemy ognisko duże, bo wtedy
możemy zwiększyć obciążenie lampy np. kończyna w gipsie.
Promieniowanie wychodzi przez okienko. Cała lampa jest zamocowana w kołpaku. Okienko
jest zwrócone w kierunku otworu, cała lampa jest zanurzona w oleju transformatorowym,
który chłodzi i izoluje lampę.
5. Filtry.
Filtr własny lampy – promienie zostają zahamowane w lampie, oleju, kołpaku. Pozostałe
promienie wychodzą na zewnątrz przez filtr, który eliminuje promieniowanie miękkie, które
nie odgrywa roli w diagnostyce jedynie obciąża pacjenta.
Filtr znajduje się między kołpakiem a kolimatorem. Służy do usuwania promieniowania
miękkiego.
Filtry w diagnostyce są aluminiowe o różnej grubości. Grubość zależy od przyłożonego
napięcia.
Napięcie [kV] Grubość [mm] Napięcie [kV] Grubość [mm]
do 80
3,5
do 60
2
80-125
3,5-4,5
60-80
2-3,5
pow. 125
0,5 Cu
80-90
4
90-125
4,5
W terapii filtry są miedziane, ołowiowe, mieszane i glinowe.
6. Ograniczniki wiązki bezpośredniej:
a) kolimator
b) tubusy
c) tubusy terapeutyczne
Ad a)
Kolimator składa się z 4 par szczęk ołowiowych, które ograniczają wiązkę (przesłona
głębinowa), można je zsuwać i rozsuwać – określają wielkość pola. Szczęki przesuwane są za
pomocą pokręteł, linek, bloczków, które poruszają szczęki. Pozwalają określić promień
środkowy. Kolimator ma od strony lampy otwór i tym otworem przylega do filtra. Od strony
pacjenta jest pleksi z okienkiem, na którym narysowane są linie poprzeczne i podłużne oraz
miejsce ich schodzenia się.
Układ optyczny, który pozwala nam obserwować wielkość wiązki, zobaczyć promień
środkowy, wiązkę poprzeczną i podłużną, tworzy lusterko, które ustawiane jest pod
odpowiednim kątem i żarówka, która określa wielkość pola, określonego przez szczęki.
Wszystko obudowane jest obudową ze stopu aluminium z ołowiem.
Ad b)
Tubusy diagnostyczne są w kształcie stożka, używane są do zdjęć celowanych. Zakłada się je
na kolimator. Mają za zadanie ograniczenie wiązki bezpośredniej oraz ograniczenie
promieniowania rozproszonego.
Ad c)
W terapii ograniczniki przednie – tubusy terapeutyczne są w kształcie prostopadłościanów.
Służą do ograniczenia wiązki bezpośredniej oraz ograniczenia promieniowania
rozproszonego. Od strony lampy jest otwór, natomiast od strony pacjenta pleksi. Są
oznakowane: odległość i wielkość pola
TEMAT: Błony RTG – budowa, rodzaje, zastosowanie.
Zdjęcia powstają albo na dysku albo na błonie RTG. Kontrast decyduje o ilości
szczegółów.
Na ekspozycję mają wpływ:
a) napięcie prądu – kV decyduje o kontraście obrazu
b) natężenie prądu mA – ilość promieniowania – decydują o zaczernieniu filmu
c) czas ekspozycji
Aby zdjęcie było przydatne musi być kontrastowe i ostre.
Obraz powstaje na błonie RTG.
1. Budowa błony RTG.
Błona RTG zbudowana jest z:
 podłoża o zabarwieniu niebieskim lub białym
 warstwy wiążącej emulsję z podłożem
 warstwy bromku srebra (emulsja światłoczuła)
 utwardzonej żelatyny (czysta bez domieszek)
Błona może być kryta dwustronnie lub jednostronnie.
2. Obraz utajony.
Po przejściu promieniowania przez obiekt część promieniowania trafia na błonę
rentgenowską (obraz powstaje pod wpływem promieniowania RTG – 10% i folii
wzmacniającej – 90%)
Zarodek wywoływania: kwant promieniowania RTG pada na ziarenko emulsji (0,5 mikrona)
– bromku srebra (sól, jon dodatni) wtedy dochodzi do przesunięcia elektronów z bromu do
srebra i powstaje atom metalicznego srebra:
Ag++e-Ag
Br--e-Br
Atom metalicznego srebra jest zarodkiem i to tworzy obraz utajony. Najpierw są
wywoływane naświetlone atomy.
3. Błony w diagnostyce.


błony RTG ogólnodiagnostyczne
błony RTG do technik specjalnych (małe obrazki, nowoczesne techniki
obrazowania)
4. Na co należy zwrócić uwagę przy kupnie błon RTG?
 do jakich celów jest przeznaczona błona
 jakiej obróbce można poddać tę błonę – ręczna, automatyczna?
 z jakimi foliami (ekranami wzmacniającymi) błona współpracuje
 przy jakim oświetleniu ciemni możemy pracować z błoną
 jakie odczynniki muszą być zastosowane
Warszawskie Zakłady Fotochemiczne „FOTON”
ul. Wolska 45, 00-691 Warszawa
5. Rodzaje błon RTG.
a) ogólnodiagnostyczne
„FOTON”
 Rentgen XS – 1
- ma podłoże niebieskie, pokryta obustronnie emulsją, uczulona na światło
niebieskie i UV. Nadaje się do współpracy z ekranami Perlux Universal –
luminofor – wolframian wapnia; Quanta – nowej generacji z pierwiastków
ziem rzadkich
- obróbka: maszynowa – wywoływacz WM, utrwalacz UM i starter – cykl 3,5
min., temp. 30oC; ręczna – wywoływacz W 16, regenerator W 16 R, utrwalacz
U 5 - czas 4,5 min., temp. 20oC
- oświetlenie ciemni – lampa diodowa, ciemniowa Fotolux produkcji Emcon
wysyła światło bursztynowe lub tradycyjne oświetlenie: żarówka 25 W i filtr
ochronny przepuszczający prom. o długości fali poniżej 600 nm
 Rentgen XR – 1
- pokryta obustronnie emulsją, uczulona na światło niebieskie i UV. Nadaje się
do współpracy z ekranami Perlux i Quanta
- obróbka – szybka obróbka maszynowa: cykl 30 s, temp. 35-36oC lub cykl 3,5
min., temp. 29-30oC
- oświetlenie ciemni – lampa diodowa, ciemniowa Fotolux produkcji Emcon
wysyła światło bursztynowe lub tradycyjne oświetlenie: żarówka 25 W i filtr
ochronny przepuszczający prom. o długości fali poniżej 600 nm
 Rentgen XR – 2
- uczulona na światło UV z dodatkiem światła niebieskiego, pokryta
obustronnie, współpracuje tylko z ekranami Quanta
- obróbka maszynowa: cykl 90 s, temp 35oC, cykl 2,5 min., temp.32oC, cykl
3,5 min., temp. 29oC
- oświetlenie ciemni – lampa diodowa, ciemniowa Fotolux produkcji Emcon
wysyła światło bursztynowe lub tradycyjne oświetlenie: żarówka 25 W i filtr
ochronny przepuszczający prom. o długości fali poniżej 600 nm

ULTRA – VISION – zestaw do badań, nowy system w
rentgenodiagnostyce, pozwala na uzyskanie większej ilości szczegółów.
Zasadą funkcjonowania systemu jest tworzenie obrazu pod wpływem
promieniowania UV, Zastosowanie ultrafioletu pozwala na zwiększenie
rozdzielczości obrazu na błonie o ok. 40% przy jednoczesnej poprawie ostrości
konturowej i wizualnie ocenianego kontrastu. Zmniejsza obciążenie pacjenta
dawką promieniowania
- ekrany wzmacniające U-V DETAIL, U-V-FAST DETAIL, U-V RAPID, U-V
SUPER RAPID
- błony RTG specjalnie uczulone: U-V G ogólnodiagnostyczne, U-V L
wydłużona charakterystycznie, U-V C + kaseta + ekran U-V SUPER RAPID
do zdjęć klatki piersiowej. Zapewnia nie tylko dobre zobrazowanie tkanki
płucnej i śródpiersia także system naczyń płucnych, dróg oddechowych,
struktury beleczkowatej kości w stopniu znacznie przewyższającym
możliwości jakiegokolwiek układu. Wystarczy jedno zdjęcia dla uzyskania
pełnej informacji diagnostycznej.
- są produkowane w wymiarach standardowych: 13x18, 18x24, 24x30, 30x40,
35,6x35,6, 15x40, 20x40, 20x60, 30x60, 30x90
- oświetlenie ciemni – lampa diodowa, ciemniowa Fotolux produkcji Emcon
wysyła światło bursztynowe lub tradycyjne oświetlenie: żarówka 25 W i filtr
ochronny przepuszczający prom. o długości fali poniżej 600 nm
„FUJI”
 New RX
- barwa niebieska
- obróbka automatyczna, cykl 90 s, 3,5-7 min.
 New RX – U
- wysyła tylko światło niebieskie
 Super HR
- uczulona na światło zielone, współpracuje z ekranami nowej generacji
 Super HR – G (s – standard)
- film ogólnego stosowania
 Super HR – C
- Zdjęcie klatki piersiowej
 Super HR – L
- Przewód pokarmowy, żołądek, brzuch
 UM – MA (MI – MA)
- do mammografii, pokryta jednostronnie, uczulona na światło zielone
 MI – NH
- do rejestracji obrazów w angiografii substrakcyjnej, tomografii, medycynie
nuklearnej, ultrasonografii, rezonansie magnetycznym. Podłoże niebieski, kryta
jednostronnie.
b) do technik specjalnych
 FLUOROFILM TK – 1
- otochromatyczna błona używana w tomografii ang. subst., med. nukl., USG,
rezonansie magn. Kryta jednostronnie, podłoże niebieskie, zielone w
mammografii. Uczulona na światło zielone, odwrotna strona błony pokryta jest
ciemnoczerwoną żelatynową warstwą odblaskową, która odbarwia się w
wywoływaczu, zapewnia płaskie podłoże i niezwijanie się błony. Współpracuje
z ekranem CRONEX QUANTA VISION SCREEN.
- obróbka – maszynowa, cykl 3,5 min., temp. 30oC – im dłużej tym niższa
temperatura; ręczna czas 4,5 min., temp. 20oC
- oświetlenie ciemni: diodowa lampa ciemniowa wysyłająca światło czerwone
lub żaróka o mocy 15 W i ciemnoczerwony filtr ochronny przepuszczający
prom. o długości poniżej 650 nm. NIE WOLNO UŻYWAĆ ŚWIATŁA
BURSZTYNOWEGO!
- wymiary: 18x24, 24x30, 35,6x43,2, 28x35,3
 FLUOROFILM Z – 4N
- otochromatyczna błona fotograficzna stosowana w masowych badaniach
klatki piersiowej ( zdj. małoobrazkowe)Pokryta jednostronnie emulsją
wysokoczułą i kontrastową. Czuła na światło żółto-zielone, odwrotna strona
pokryta jest żelatyną. Produkowana w postaci zwojowej o szerokości 7 cm i
długości 30,5 m nawinięta na tuleję
- obróbka: ręcznie w puszkach, czas 4,5 min, temp. 20oC; maszynowa cykl ok.
4 min., temp. 26-28oC
- oświetlenie ciemni: diodowa lampa ciemniowa wysyłająca światło czerwone
lub żaróka o mocy 15 W i ciemnoczerwony filtr ochronny przepuszczajacy
prom. o długości poniżej 650 nm. NIE WOLNO UŻYWAĆ ŚWIATŁA
BURSZTYNOWEGO!
 FLUOROFILM Z – 2K
- używany w rentgenokinematografii, w zakładach chemodynamiki, przy
diagn. badaniach angiograficznych. Podłoże poliestrowe pokryte jednostronnie
emulsją halogenosrebrową. Uczuilona na światło zielono-żółte i zielone.
Odwrotna strona pokryta częścią antystatyczną. Produkowana w postaci
kinematografowej błony zwojowej o szerokości 35 mm i długości 50 m
nawinięta na tuleję.
- obróbka – ręczna; maszynowa 4 min., temp. 26-28oC
- oświetlenie ciemni: diodowa lampa ciemniowa wysyłająca światło czerwone
lub żaróka o mocy 15 W i ciemnoczerwony filtr ochronny przepuszczający
prom. o długości poniżej 650 nm. NIE WOLNO UŻYWAĆ ŚWIATŁA
BURSZTYNOWEGO!
c) błony medyczne do laserów helowo-neonowych
 LASER HN
- obraz powstaje najpierw w komorze laserowej, gdzie z ogromna prędkością
póżniej tworzy go na błonie promień lasera. Służy do uzyskania obrazu
najwyższej jakości (40%). Niebieska warstwa przeciwodblaskowa pokryta
jednostronnie emulsją
- wymiary: 8x10’’ (20x25 cm), 14x17’’ (35,6x403,2 cm)
- obróbka: maszynowa – cykl 2 min., temp. 35oC
- oświetlenie ciemni – wszystkie operacje w zupełnej ciemności, można
posłużyć się lampą z filtrem zielonym umieszczonym 1,5 m od powierzchni
błony
d) błony stomatologiczne
 DENTAL DX – D – błony zębowe
- do bezpośredniej ekspozycji prom. X
- wymiary: 3x4 cm
- koperta ślinoodporna
- obróbka automatyczna i ręczna
- błony zębowe duplikacyjne – umożliwiają wykonanie 2 zdjęć w formach 3x4
cm
- błony zgryzowe format 5,7x7,6 cm, do obróbki automatycznej i ręcznej
- błony do panoramy i pantomografii oraz rentenodiagnostyki twarzowo –
szczękowej do bezpośredniej ekspozycji, format 10x24 cm oraz 13x18 cm
6. Pakowanie błon RTG.
Filmy pakowane są w pudełka światłoszczelne po 50, 100, 150 szt. opakowane w czarna folię.
Między filmy włożone sa przekładki papierowe. Na pudełkach jest podany typ błony,
rozmiar, seria, data produkci oraz data ważności.
7. Transport i przechowywanie błon RTG.
Transportowane w samochodzie krytym. Pudełka w pozycji pionowej. Nie mogą być
transportowane z odczynnikami.
Przechowywanie w zakładzie, w magazynach suchych, czystych, nienasłonecznionych.
Wilgotność 50-70%. Ogrzewanie normalne do 20oC. Regały z dala od grzejników, pudełka
ułożone pionowo, według rozmiarów, serii i daty ważności.
Wpudełkach w ciemni, stół suchy, szuflady ruchome. Ilość błon – tyle co się zużywa. Kasety
przechowywane są w szafkach lub regałach w nastawni, w szafce obitej blachą ołowiową.
8. Właściwości błon RTG.



wysoka czułość
wysoka kontrastowość
niskie zadomienie
9. Zadymienie
D=lg 0 =lg (Is1/Is2)
γ – kontrastowość błony RTG
tan α=γ
tan α – nachylenie b do osi naświetlania
A – czułość błony RTG – najmniejsza dawka promieniowania X, przy której obraz RTG
będzie kontrastowy (ilość szczegółów obiektu badanego duża)
D0 – zadymienie (samorzutny rozpad AgBr PN od 01 do 03). Zadymienie może wzrosnąć na
skutek złego transportu, warunków atmosferycznych
b – prostoliniowy odcinek krzywej charakterystycznej – tam należy robić zdjęcia
TEMAT: Radiogeometria.
Wiązka, która wychodzi z lampy – stożkowa 80 cm – 2 m.
Wiązka jest równoległa, gdy odległość jest równa 2 m.
Wiązka stożkowa
Wiązka równoległa
Kierunek wiązki określa promień środkowy. Im mniejsza odległość tym promienie brzeżne
bardziej stożkowe. Obraz, który powstaje na błonie – jego kształt może być powiększony i
zniekształcony przy wiązce stożkowej.
Powiększenie i zniekształcenie zależy od odległości ognisko – pacjent OP, pacjent – film PF.
OF=OP+OF.
Zasada wykonywania zdjęć – obiekt powinien być jak najbliżej kasety.
Jeżeli obiekt przylega do kasety, a wiązka stożkowa, prostopadła z odległości 1 m, to
szczegóły leżące na środku obiektu badanego, przez który przechodzi wiązka środkowa będą
miały wymiary rzeczywiste i kształt się nie zmieni, natomiast szczegóły obiektu badanego,
zewnętrzne rysowane przez promienie brzeżne będą powiększone, zniekształcone.
Kierunek wiązki określa promień środkowy.
Wiązka pod kątem
Wszystkie szczegóły będą zniekształcone i powiększone. Najbardziej powiększone i
zniekształcone na brzegach obiektu.
Przesunięcie cieni – zjawisko paralaksy – wykorzystywane przy kości grochowatej.
TEMAT: Ciało jako bryła.
1. Osie ciała.



oś długa
oś strzałkowa
oś poprzeczna
2. Płaszczyzny – tworzą duże osie równoległe do siebie.



płaszczyzna czołowa – ogranicza oś długa i poprzeczna
płaszczyzna strzałkowa – ogranicza oś długa i strzałkowa
płaszczyzna poprzeczna – ogranicza oś poprzeczna i strzałkowa
3. W obrębie głowy trzy dodatkowe linie i płaszczyzny.



oczodołowo – uszna górna
oczodołowo – uszna środkowa
oczodołowo – uszna dolna
4. Projekcje określa:


ułożenie obiektu badanego (pacjenta) w stosunku do kasety (błony RTG) i do
lampy RTG
rzut promienia środkowego na daną płaszczyznę
5. Zdjęcia RTG wykonujemy w trzech podstawowych projekcjach



projekcja A – P (interior – posterior, przednio – tylna)
projekcja P – A (posterior – interior, tylno – przednia)
projekcja boczna L i P
6. Rzut promienia środkowego – kierunek promienia środkowego.
a) prostopadły
b) skośny, półosiowy
c) osiowy
Ad a)
Rzut w obrębie czaszki i tułowia. Rzut A – P i P – A są to rzuty na płaszczyznę
czołową. Kierunek promienia środkowego prostopadły. Rzut boczny P lub L promień
środkowy pada prostopadle na płaszczyznę strzałkową. Kierunek promienia
środkowego prostopadły.
Ad b)
Rzut skośny na płaszczyznę poprzeczną dla ułożenia A – P i P – A. Kierunek kaudalny
- doogonowo, kranialny – dogłowowo.
Ad c)
Rzut promienia osiowego kranialny – dogłowowo. Promień biegnie wzdłuż osi długiej
i prostopadle do płaszczyzny poprzecznej.
7. Kierunek promienia środkowego w obrębie kończyny górnej.
Staw ramienny


A – P przednio – tylny
rzut boczny
- przyśrodkowo – boczny – od strony pachy, na leżąco (kość ramienna, staw
ramienny)
- boczno – przyśrodkowy – od boku do przyśrodka, na leżąco (kość ramienna)
Staw łokciowy



A – P przednio – tylny
boczno – przyśrodkowy
osiowy (na wyrostek łokciowy)
Przedramię


A–P
boczny (promieniowo – łokciowy)
Kości ręki, staw nadgarstkowo – promieniowy



grzbietowo – dłoniowy
dłoniowo – grzbietowy
skośny
8. Kierunek promienia środkowego w obrębie kończyny dolnej.
Kość udowa

A–P
Staw kolanowy



A–P
P–A
boczny (przyśrodkowo – boczny)
Kości podudzia


A–P
boczny (przyśrodkowo – boczny)
Staw skokowy i kości stopy



A–P
boczny (przyśrodkowo – boczny)
skośny (do środka albo na zewnątrz)
Stopa


grzbietowo – podeszwowy
podeszwowo – grzbietowy (prostopadły lub skośny)
Zdjęcie osiowe pięty (promień środkowy wzdłuż osi pięty)

boczny (przyśrodkowo boczny lub boczno – przyśrodkowy)
Kierunek określa rzut na daną płaszczyznę i nazwę zdjęcia.
9. Projekcje.
1. projekcja prostopadła
- A – P – odnosi się do tułowia, czaszki, kończyn. Pacjent leży na stole lub stoi
przy ściance przodem do lampy i tyłem do kasety. Promień środkowy pada
prostopadle na płaszczyznę czołową. Projekcja A – P w rzucie prostopadłym
- P – A – pacjent leży na brzuchu lub stoi przy ściance, przód zwrócony do kasety,
tył zwrócony do lampy. Promień środkowy biegnie od tyłu do przodu prostopadle
do płaszczyzny czołowej, równolegle do płaszczyzny strzałkowej. Projekcja P – A
w rzucie prostopadłym
- boczna lewa – pacjent leży na stole lub stoi przy ściance lewym bokiem do
kasety, prawym bokiem do lampy. Promień środkowy wchodzi od strony prawej
do lewej i pada prostopadle na płaszczyznę strzałkową
- boczna prawa – pacjent leży na stole lub stoi przy ściance bokiem prawym do
kasety lewym do lampy, promień środkowy wchodzi od strony lewej do prawej i
pada prostopadle na płaszczyznę strzałkową
2. projekcja półosiowa – skośna
- A – P – pacjent leży na plecach tyłem do kasety, przodem do lampy, promień
środkowy wchodzi:
- kranialnie – w kierunku głowy
- kauzalnie – w kierunku nóg
- P – A – pacjent leży na brzuchu przodem do kasety tyłem do lampy, promień
środkowy skośny
- kranialnie
- kauzalnie
- osiowa – oś długa musi być ustawiona prostopadle do kasety. Czaszka – promień
środkowy:
- szczytowo – bródkowy
- bródkowo – szczytowy
3. zdjęcia skośne płuc
- A – P – skośne prawe – pacjent stoi bokiem prawym i tyłem zwrócony do kasety.
Przód i lewy bok zwrócone do lampy. Promień środkowy równoległy do
płaszczyzny poprzecznej biegnie od przodu i boku lewego do tyłu i boku prawego.
- A – P – skośne lewe – pacjent stoi bokiem lewym i tyłem zwrócony do kasety.
Przód i prawy bok zwrócony do lampy. Promień środkowy równoległy do
płaszczyzny poprzecznej wchodzi od przodu i boku prawego do tyłu i boku lewego
- P – A – skośne lewe – pacjent stoi przodem i lewym bokiem zwrócony do kasety.
Prawym bokiem i tyłem zwrócony do lampy. Promień środkowy wchodzi od tyłu i
prawego boku do przodu i lewego boku
- P – A – skośne prawe – pacjent stoi przodem i prawym bokiem do kasety.
Lewym bokiem i tyłem do lampy. Promień środkowy wchodzi od tyłu i lewego
boku do przodu i prawego boku.
TEMAT: Kasety RTG – budowa, rodzaje, ułożenia. Oznakowanie zdjęć 215
RTG.
1. Kaseta.
Światłoszczelne pudełko, w którym znajduje się błona RTG. Kasety twarde – metalowe,
aluminiowe, z tworzywa sztucznego, z pleksi, papierowe. Ma wyraźnie określoną stronę
przednią i tylną. Ściana przednia od zewnątrz zaznaczony środek, od wewnątrz kaseta
pomalowana na czarno i do tej ściany są przyklejone folie wzmacniające przednie. Kasety z
kratką Lyscholma – przeciwrozproszeniową (na ścianie przedniej), na którą naklejona jest
folia wzmacniająca. Ściana tylna od zewnątrz zamki, rozmiar kasety, blaszka do
przytrzymania danych pacjenta, od wewnątrz blacha ołowiowa, gąbka lub filc, folia
wzmacniająca tylna.
Kasety mogą być bez ekranów wzmacniających. Na foliach wzmacniających znajduje się
pasek aluminiowy. Na tylnej ścianie (zewnętrznej) opisane jest gdzie jest pasek i jaki rodzaj
folii wzmacniającej posiada kaseta.
Kasety papierowe – tektura, czarny papier, błona RTG (bez folii wzmacniających), można je
wyginać.
Kasety papierowe ślinoodporne.
Kaseta może być pojedyncza – jeden film, jedno zdjęcie lub podwójna otwierana na obie
strony, dwie ścianki przednie, jedna tylna z ołowiem.
Rozmiary kaset są znormalizowane, mają określone wymiary.
Pasek aluminiowy w osi poprzecznej lub w dolnym brzegu kasety.
Kasety mogą być z okienkiem lub bez.
Kasety do specjalnych technik (CAWO)



kasety długie (CAWO U Cassette) np. do prześwietleń kręgosłupa i długich
kończyn. Wymiary: 20x96, 30x90, 30x120.
kasety miękkie do pantomografii z czarnego PCV (Flexible Cassette). Wymiary:
15x30
CAWO UR Cassette – z wmontowaną kratką przeciwrozproszeniową Lyscholma
N 30
N 70
N 40
N 70
N 40
Symbol
30 linii/cm 70 linii/cm 40 linii/cm 70 linii/cm 40 linii/cm
Gęstość
6,5
8 lub 12
8 lub 10
6
8
Współczynnik siatki
równoległa
105 cm
105, 180 cm równoległa równoległa
Ogniskowa


kasety z ekranami gradientowymi – folie wzmacniające o różnej czułości
CAWO SE Gradual+-200 – 400 czułość
CAWO SE Gradual+-+ 400 – 200 – 400 czułość
formaty: 15x40, 18x24, 18x43, 20x40, 24x30, 30x40, 35x35, 35x43,x20x60,
20x96, 30x90, 30x120
kasety CAWO ABS – wykonana z novoduru, twarde tworzywo 30% lżejsze od
kaset metalowych, mają specjalny system magnetyczny, który zapewnia wysoką
kompresję – przyleganie folii do błony
Okienko służy do naniesienia danych pacjenta w gabinecie za pomocą kamery
identyfikacyjnej (znacznika).
2. Ułożenie kaset.
Kaseta ułożona w stosunku do obiektu badanego poprzecznie lub podłużnie. Może leżeć na
stole lub może być ułożona prostopadle do stołu (podłużnie, poprzecznie). Kaseta może leżeć
w szufladzie. Zdjęcie z kratką Bucky’ego- Pattera (ruchoma) wtedy kaseta leży w szufladzie.
3. Oznakowanie zdjęć.
Przed wykonaniem należy oznakować P lub L. Poza literką należy oznaczyć strzałką, w jakiej
pozycji jest wykonane zdjęcie (pozycja leżąca lub stojąca).
Znaczniki – gumowe, ołowiowe lub blacha ołowiowa.
Literka na kasetę – ułożenie literki w dolnym brzegu kasety, 2 – 3 cm od dolnego brzegu i od
boku lub 2 cm poniżej. W zdjęciach w projekcji A – P literka położona normalnie, w projekcji
P – A i bocznej odwrócona.
W ciemni błonę ( zdjęcie rtg) w projekcji A – P po wyjęciu z kasety trzeba odwrócić.
Dodatkowe oznakowanie w gabinecie. Kręgosłup w pozycji stojącej ↑ wzdłuż osi długiej.
Badanie kontrastowe musi mieć dodatkowe oznakowanie np. ukł. moczowy, woreczek
żółciowy. Zegarem zaznacza się czas po podaniu kontrastu. Badanie tomograficzne musi mieć
oznakowanie o warstwie.
4. Nanoszenie danych pacjenta na film.
Za pomocą znacznika błon RTG – służy do podpisania zdjęć RTG w ciemni metodą
fotograficzną.
Dane naniesione:






data badania
placówka
nr identyfikacyjny PESEL
nazwisko i imię
nr gabinetu
nr identyfikacyjny pracownika
Kamera identyfikacyjna – znacznik, urządzenie do naświetlania metodą optyczną na błonę
RTG danych z karty ident. pacjenta oraz daty wykonania badania. Urządzenie działa przy
Świetle dziennym i wymaga stosowania kaset z okienkiem Siemens, Kodak. Dopasowane
standardy okienek w kasetach do kamery identyfikacyjnej.