Słownik toponimów powiatu strzyżowskiego-1

Słownik
SŁOWNIK TOPONIMÓW
POWIATU STRZYŻOWSKIEGO
Układ Słownika
Słownik toponimów powiatu strzyżowskiego został podzielony na osiem części (w zależności od klasy nazywanych obiektów):
1. Słownik nazw miejscowości;
2. Słownik nazw części wsi;
3. Słownik nazw pól i łąk;
4. Słownik nazw wodnych (mikrohydronimów);
5. Słownik nazw górskich (mikrooronimów);
6. Słownik nazw leśnych;
7. Słownik nazw obiektów kultury materialnej;
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych (hodonimów i plateonimów).
W obrębie każdej części hasła zostały ułożone w porządku alfabetycznym. Hasłem jest nazwa własna w formie oficjalnej, współczesnej1 (zapisana pogrubionym drukiem). Po niej [w kwadratowym nawiasie] jest podany skrót źródła, z którego nazwa była odnotowana. Kolejno został
określony rodzaj nazywanego obiektu, dalej jest zamieszczone objaśnienie motywacji nazwy oraz
(italikiem) analiza struktury onimów (liczby w nawiasach odsyłają do kolejnych podrozdziałów
rozdziału 6.2, w których nazwy o takiej samej budowie zostały omówione dokładniej). Jeśli bazą
apelatywną onimów były wyrazy rzadziej używane (lub używane w innym znaczeniu) albo gwarowe, archaiczne lub też będące przymiotnikami odrzeczownikowymi, wówczas drobniejszą czcionką
zostało podane ich znaczenie leksykalne. Przykładowe hasło wygląda następująco:
Na Sitach [W] – łąka – H.G – podmokła łąka porośnięta sitowiem (sitem);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Nieco inną budowę ma pierwsza i ósma część słownika. Układ tych części jest przedstawiony na początku każdej z nich.
1.
Przy opracowywaniu Słownika zastosowałam następujące zasady:
Jeśli nazwa występuje w kilku wariantach, najpierw jest podany wariant główny, a po dwukropku wszystkie warianty w kolejności chronologicznej (w przypadku nazw zanotowanych
w tym samym czasie – alfabetycznej), np.:
Bartoszowe Łąki: † 1375 Barthossowelanky [F 16 za dok. z 22.02.1375 r.]; Łąki Bartoszowe [KD 9; W];
Bartoszowe Łąki [W] – łąki – Fry – tereny należące do Bartosza; w tej okolicy początkowo było ulokowane
miasto Frysztak;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n.os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
1
Zdarzają się więc sytuacje, że hasłem podstawowym jest derywat od nazwy starszej.
1
Słownik
2.
Za wariant główny uznałam formę współczesną; w przypadku, gdy współcześnie funkcjonuje
kilka wariantów, za główny został uznany ten, który wykazuje najwyższą frekwencję (jest potwierdzony w największej ilości źródeł). Jeśli nazwa figuruje w publikacji pt. Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych [1966], wariantem głównym został uznany ten,
który jest potwierdzony w tym wykazie.
3.
Realizacje gwarowe nie zostały uznane za warianty i nie ma ich w odsyłaczach; zrezygnowałam z odsyłaczy również w przypadkach, kiedy różnice pomiędzy wariantami dotyczyły wyłącznie fonetyki, a warianty nie były odległe w alfabecie.
4.
Zamieszczona na końcu hasła analiza strukturalna dotyczy wariantu głównego nazwy. Budowa słowotwórcza wariantów została przedstawiona przy odsyłaczach do hasła podstawowego,
np.:
Łopuszka [B; UN; W; MK 46]; Łopuszanka [SG XIV 270]; Opuszka [EG 1968; JB 137; T] – Zab –
teren koło rzeki; rosną tam łopuchy;
łopuch ‘łopian; roślina żółto kwitnąca, zwana w kraju północno-zachodnim świerzopem’ – SGPK 78; łopuch, łopian ‘roślina, łopian szeroko liście rozpościera’ – SL II 658; tak samo SW II 815; łopuch ‘gatunek łopianu, łopian
większy’ – SJP II 75; podobnie SD IV 310 ;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Łopusz-k(a),
tow. jej alternacja ch:sz
Łopuszanka – zob. Łopuszka
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Łopusz-ank(a),
tow. jej alternacja ch:sz
Opuszka – zob. Łopuszka
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Opusz-k(a),
tow. jej alternacja ch:sz2
5.
Przy nazwach poświadczonych w źródłach historycznych (starszych niż XX-wieczne) hasło
stanowi forma współczesna; jeśli nazwa nie występuje współcześnie, hasłem jest transkrypcja
fonetyczna zapisu źródłowego poprzedzona krzyżykiem. Zapis źródłowy w transliteracji jest
podany po dwukropku. Przed zapisami historycznymi został podany ponadto rok (lub tylko
wiek) ich potwierdzenia w źródłach. Jeśli nazwa jest przytaczana za dokumentem, którego autentyczność jest poddawana w wątpliwość, przy dacie znajduje się znak zapytania.
6.
W przypadku nazw pochodzących od apelatywów rzadziej używanych, drobniejszym drukiem
jest podane objaśnienie znaczenia tych apelatywów i skrót źródła, z którego pochodzi wyjaśnienie. Podaję również znaczenie przymiotników odrzeczownikowych, aby uniknąć niejednoznaczności przy analizie formalnej nazw. Przy objaśnianiu znaczenia leksykalnego apelatywów będących podstawą nazwy zrezygnowałam z podawania wszystkich znaczeń leksemu,
przytaczałam tylko te, które mogą motywować nazwę.
7.
Jeśli nazwa jest przeniesiona lub ponowiona z innego obiektu, nie tłumaczę jej semantyki –
została ona objaśniona przy obiekcie, z którego nazwa została przetransponowana, zaś przy
omawianym haśle znajduje się odsyłacz, np.:
2
Nazwa Opuszka jest hiperpoprawną formą w zakresie realizacji spółgłosek protetycznych.
2
Słownik
Barciówka [UN; W] – pole – N.W – pola w przys. Barciówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Barciówka: 1. Barciówka [UN; W; MK 45] – N.W – też n. pola; 2. Barciówka [B; UN; MK 45] – Poł –
nazwa niejednoznaczna, współcześni mieszkańcy jej nie znają; może pochodzić od nazwy os. (na tym terenie
częste jest nazwisko Barć) lub od apelatywu (niegdyś bujnie rozwijało się tu bartnictwo, por. rozdz. 1.3);
barć ‘dziupla w drzewie leśnym, w którym gnieżdżą się pszczoły, obszar lasu z barciami’ – SS I 62-63; barć ‘1.
miejsce, w którym żyją pszczoły, dziupla lub sztucznie wydrążony przez ludzi otwór w rosnącym drzewie, 2. pasieka, 3. gruba sosna, 4. kloc z grubej sosny, 5. rodzaj pojemnika z wydrążonego kloca, 6. kadłub żaren’ – SGPR I
388; barć ‘przytułek dla pszczół nieruchomy, w żywych drzewach w lesie; otwór w ulu’ – SL I 57;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Barć-ów-k(a),
lub n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Barć-ów-k(a),
8.
Jeśli takie same nazwy występują w odniesieniu do różnych obiektów i mają takie same motywy nominacji, zostały omówione w obrębie jednego hasła słownikowego, np.:
Baranek: 1. Baranek [KAT 1905] – Niew; 2. Baranek [W] – Wiś – obydwa przysiółki są położone po
dwóch stronach wzgórza Baranek (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (1.1.2)
Browar: 1. † XIX Browar [KAT 1893] – Bar; 2. † XIX Browar [KAT 1897] – Twi; 3. † XIX Browar
[KAT 1897] – Wiś – na terenie wszystkich trzech przys. dawniej były browary;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
9.
Jeśli takie same nazwy występują w odniesieniu do różnych obiektów i mają różne motywy
nominacji, stanowią odrębne hasła słownikowe, np.:
Kamionki [EG 1969; W] – Cie – na polach położonych na terenie przys. jest dużo kamieni (są to podobno
pozostałości naniesione przez lodowiec);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamionki [W] – Gro-Zaw – są tam pola o nazwie Kamionki (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
10.
Jeśli analizowana nazwa określa też inny obiekt (obiekty), informacja ta jest podana po objaśnieniu motywacji (po średniku), np.:
Bakońka [UN; W] – pole – Róż – pole, na którym rósł bakoń; też n. drogi, n. przys. i n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Bakoń-k(a)
11.
Jeśli obiekt leży na terenie kilku miejscowości, skróty tych miejscowości są rozdzielane pauzami, np.:
Stępinka : Stępinka [SiO 60; BL 12; W; EG]; XIX Stępina [SG XI 335]; Stępina [WS 658]; Stępia [SG XI
335] – potok – Gog-H.G-Stę-Cie – bierze początek w obrębie Gogołowa, na północ od Huty Gogołowskiej,
na południowym stoku Rybiej Góry, płynie na południe, opływając od zachodu stopy Kamiennej Góry, po
czym zwraca się u stóp tej góry na wschód i północny wschód, wchodząc na obszar wsi Stępiny (zob. Słownik nazw miejscowości), płynie na wschód, a w obrębie Cieszyny wpada do Wisłoka z lewego brzegu; dł. –
10 km [SG];
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi /Stępina/ (1.2.2); der. sufiksalna: Stępin-k(a)
12.
Przy cytatach ze starszych opracowań (zwłaszcza słowników) zachowałam pisownię oryginałów.
3
Słownik
Wykaz skrótów
Wykaz skrótów źródeł i opracowań wykorzystywanych w Słowniku:
AGZ
AO
AP
B
BL
CB
CL
DC
DD3
DR
HO
EB
EG
F
JB
JD
KAT
KD
KMłp
KR
KT
M
MiG
MJ
3
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tzw. Bernardyńskiego we Lwowie, Lwów 1868.
A. Orzechowska, Nazwy miejscowe dawnego powiatu pilźnieńskiego, Wrocław 1975.
A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno – statystycznym. Małopolska. Źródła dziejowe, t. XIV-XV, Warszawa 1886.
Mapy wojskowe.
B. Lubojemska, Frysztak. Zarys monograficzny, Krosno 2001.
Księgi sądowe grodzkie, bieckie, rękopis.
Księgi sądowe grodzkie, lubelskie, rękopis.
ks. W. Gwoździcki, Dzieje miasteczka i parafii Czudec, Przemyśl 1992.
T. Szetela, Dzieje Dobrzechowa – opowieść o rodzinnej wsi, Rzeszów 1981.
W. Daszykowska-Ruszel, Nazwy wodne w dorzeczu Wisłoka [w:] Wisłok. Rola rzeki
w krajobrazie naturalnym i kulturalnym regionu, red. K. Ruszel, Rzeszów 1995, s.
123-142.
H. Olechowa, Topografia i rozwój przestrzenny Strzyżowa w XVII i XVIII w. [w:]
Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, red. S. Cynarski, Rzeszów 1980, s. 151-174.
E. Bilut , Nazwy terenowe przyrodnicze z województwa rzeszowskiego, „Rocznik
Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie”, z. 14, 1981, s. 195-224.
Mapy ewidencji gruntów wsi; skala 1:2880; przechowywane w Starostwie Powiatowym w Strzyżowie; Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami.
J. Piętniewicz, Z przeszłości Frysztaka, maszynopis, (1894) 1937.
Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicji,
Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem, ułożył Jan Bigo, (drukarnia O. Zukerkandla i syna), Złoczów 1886.
J. Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, t. I-III, wyd. A. Przeździecki,
1863-1864.
Mapy katastralne powiatu podatkowego Strzyżów, litografowano w zakładzie litograficznym katastru, Kraków 1851-1897.
K. Data, Zarys dziejów Frysztaka do 1939 r., praca magisterska napisana pod kierunkiem doc. dra hab. F. Kiryka, Rzeszów 1978, maszynopis.
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1876-1905.
K. Rymut, Nazwy miast Polski, Wrocław 1980.
Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego, I-II, wyd. W. Kętrzyński, S. Smolka,
Lwów 1875.
K. Przystaś, Markuszowa. Nasza wspólna wieś, Kraków 1992.
S. Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984.
Metryka Józefińska z lat 1786-1788. W zbiorach Państwowego Archiwum Historycznego (dawn. Archiwum Bernardyńskiego) we Lwowie.
Skrót [DD m] oznacza nazwę podaną na mapce we wklejce.
4
Słownik
MK
MN
MPV
Matr
NŁ
NP
NW
OR
PSDP
SD
SEB
SES
SG
SGPK
SiO
SJP
SL
SNP
SNW
SPP
SRP
SS
SSNO
SW
T
TC
TP
UN
W
WL
WS
ZDM
ZK
M. Karaś, Nazwy miejscowe byłego powiatu strzyżowskiego [w:] Studia nad dziejami
Strzyżowa i okolic, red. S. Cynarski, Rzeszów 1980, s. 31-58.
S. Rospond, Mówią nazwy, Warszawa 1976.
Monumenta Poloniae Vaticana, Kraków 1913 i następne.
Matriculum Regni Poloniae summaria, t. I-IV, wyd T. Wierzbowski, Warszawa
1905-1915.
J. Rieger, Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie, Warszawa 1995.
Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany, t. I-VI, red. K. Rymut, Kraków 1996-2005.
J. Rieger, Nazwy wodne dorzecza Sanu, Wrocław 1969.
Okolice Rzeszowa – mapa turystyczna, Rzeszów 2000.
S. Reczek, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968.
Słownik języka polskiego, t. I-XI, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958-1969.
A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1993.
F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I-V, Kraków 1952-1982.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. I-XVI, Warszawa 1880-1895, 1902.
J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I-VI, Kraków 1900-1911.
Z. Leśniak, S. Kłos, J. Nowakowski, Strzyżów i okolice, Warszawa 1972.
Słownik języka polskiego, t. I-III, red. M. Szymczak, Warszawa 1978-1981.
S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I-VI, Lwów 1854-1860.
J. Piprek, J. Ippoldt, Wielki słownik niemiecko-polski, t. I-II, Warszawa 1981.
Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, wyd. K. Rymut, t. I-X, Kraków
1992-1994.
Starodawne prawa polskiego pomniki, I-II, wyd. A. Helcel, Warszawa 1856, Kraków
1870 i następne.
A. Mirowicz, I. Dulewiczowa, I. Grek-Pabisowa, I. Maryniakowa, Wielki słownik
rosyjsko-polski, t. I-II, Moskwa-Warszawa 1986-1987.
Słownik staropolski, t. I-X, red. S. Urbańczyk, Wrocław 1953-2000.
Słownik staropolskich nazw osobowych, t. I-VI, red. W. Taszycki, Kraków 19651981, t. VII, z. 1-3, red. M. Malec, Kraków 1984-1987.
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I-VIII,
Warszawa 1900-1927.
Mapy topograficzne.
Księgi sądowe ziemskie, czchowskie, rękopis.
Księgi sądowe ziemskie, pilzneńskie, rękopis.
Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych, red. W. Taszycki, t. 72,
1966, Powielarnia Urzędu Rady Ministrów.
Współczesna nazwa (pochodząca z eksploracji terenowej).
W. Lubaś, Nazwy miejscowe województwa krośnieńskiego [w:] Krosno. Studia z
dziejów miasta i regionu, red. S. Cynarski, Rzeszów 1995, s. 9-49.
ks. W. Sarna, Opis powiatu jasielskiego, Jasło 1908.
Zbiór dokumentów Małopolski, wyd. S. Kuraś, cz. 1-8, Kraków-Wrocław 1962-1975.
T. Szetela, Zarys dziejów Kożuchowa, Rzeszów 1985.
5
Słownik
Wykaz skrótów nazw miejscowości:
Bab - Babica,
Bar – Baryczka,
Bli – Blizianka,
Bon – Bonarówka,
Brze – Brzeżanka,
Cie – Cieszyna,
Czu – Czudec,
Dob – Dobrzechów,
Fry – Frysztak,
Gbi – Gbiska,
Gl.C – Glinik Charzewski,
Gl.D – Glinik Dolny,
Gl.G – Glinik Górny,
Gl.Ś – Glinik Średni,
Gl.Z – Glinik Zaborowski,
God – Godowa,
Gog – Gogołów,
Gro – Grodzisko,
Gwo – Gwoździanka,
Gw.D – Gwoźnica Dolna,
Gw.G – Gwoźnica Górna,
H. G – Huta Gogołowska,
Jasz – Jaszczurowa,
Jaw – Jawornik Niebylecki,
Jaz – Jazowa,
Kal – Kalembina,
Kob – Kobyle,
Kon – Konieczkowa,
Koz – Kozłówek,
Koż – Kożuchów,
Lub – Lubla,
Lut – Lutcza,
Łęt – Łętownia,
Mał – Małówka,
Mar – Markuszowa,
Nieb – Niebylec,
Niew – Niewodna,
N.W – Nowa Wieś,
Opa – Oparówka,
Poł – Połomia,
P.Cz – Przedmieście Czudeckie,
Pst – Pstrągowa,
P-ka – Pstrągówka,
Puł – Pułanki,
Róż – Różanka,
Stę – Stępina,
Strz – Strzyżów,
Szu – Szufnarowa,
Tro – Tropie,
Tuł – Tułowice,
Twi – Twierdza,
Wid – Widacz,
Wiś – Wiśniowa,
Wy.S – Wysoka Strzyżowska,
Wyż – Wyżne,
Zab – Zaborów,
Zaw – Zawadka,
Żar – Żarnowa,
Żyz – Żyznów
Wykaz innych użytych skrótów:
ap. – apelatyw, apelatywny
bd – brak danych
bułg. – bułgarski
czes. – czeski
dial. – dialektalny
dł. – długość
dok. – dokument
gw. – gwarowy
i. – imię
łemk. – łemkowski
m. n.p.m. – metrów nad poziomem morza
n. – nazwisko, nazwa
niem. – niemiecki
n.m. – nazwa miejscowa
n.os. – nazwa osobowa
n.w. – nazwa wodna
pol. – polski
propr. – proprialny
przym. – przymiotnik
przys. – przysiółek
ps. - prasłowiański
ros. – rosyjski
rp. – rękopis
semant. – semantyka, semantyczny
słoweń. – słoweński
stp. – staropolski
strukt. – struktura, strukturalny
tow. – towarzyszy
ukr. – ukraiński
wg – według
wys. – wysokość
6
1. Słownik nazw miejscowości
Część 1
SŁOWNIK NAZW MIEJSCOWOŚCI
Budowa tej części słownika odbiega od pozostałych. Hasłem jest nazwa miejscowości we współczesnym (oficjalnym) brzmieniu. Następnie jest podana lokalizacja i krótka charakterystyka wsi, dalej – najstarsze zapisy źródłowe nazwy z podaniem roku i skrótu źródła. Kolejno podany jest źródłosłów nazwy (oraz
wszystkie hipotezy dotyczące jej pochodzenia). Hasło kończy klasyfikacja według podziału semantycznego
W. Taszyckiego [1946] i strukturalno-gramatycznego S. Rosponda [1957]1.
BABICA – wieś w gminie Czudec, położona na terenie pagórkowatym; przepływa przez nią potok Babica;
wieś powstała prawdopodobnie z części nieistniejącej dziś wsi Prochna2.
Najstarsze zapisy: 1390 Babicze [AO 9]; 1392 Babycza [ZDM I 256]; 1470-1480 Babicza [JD II 256]; 1536
Babycza [AP 517]; 1581 Babycza [AP 516]; XVI Babicze [Matr IV/3, 346].
Źródłosłów: nazwa Babica występuje dość często na oznaczenie obiektów terenowych. Autorzy Słownika
geograficznego [SG I 67] przypuszczają, że wiąże się ona z kultem Baby – bóstwa słowiańskiego. Ślady kultu
Baby można znaleźć w postaci kamiennych posągów; nie jest znana rola, jaką w pojęciach religijnych Słowian ona odegrała. A. Orzechowska [AO 9] wywodzi nazwę wsi od n.os. Baba. W źródłach średniowiecznych pojawiają się nazwy osobowe: Baba (poświadczona w 1364 r.), Babic (poświadczona już w 1260 r. na
Pomorzu i w 1398 r. w dokumentach łęczyckich), Babicki (poświadczona w 1446 r. w dokumentach warszawskich) [SSNO I/1/74], jednak nie wydaje się, żeby nazwa Babica była nazwą odantroponimiczną. Słownik staropolski poświadcza istnienie apelatywu babica w znaczeniu ‘gatunek wierzby’ [SS III 255]. W tym
kontekście można by uznać nazwę wsi za n. topograficzną, ale i ta teza nie jest przekonująca.
K. Rymut [NP I 45] uważa, że nazwa wsi pochodzi od n. rzeki Babicy (notowanej już w XIV-wiecznych źródłach – por. Słownik nazw wodnych), nad którą wieś leży, z kolei J. Rieger [NW 19] zwraca uwagę, że rzeczka Babica wypływa spod stoków Babiej Góry (zob. Słownik nazw górskich), a przymiotnik babi bardzo często stanowił podstawę tworzenia nazw górskich (a nie wodnych czy miejscowych, por. liczne w całej Polsce
nazwy: Babia Góra). Fakt, że nazwa górska jest notowana w źródłach później, niż nazwy wodne i miejscowe,
nie przesądza o jej wieku (wszak mikrotoponimy z reguły pojawiają się w źródłach później, niż oficjalne nazwy miejscowości i rzek). Najbardziej prawdopodobna wydaje się więc teza, że nazwa miejscowa wywodzi
się od nazwy wodnej, a ta z kolei od nazwy górskiej.
Forma Babice (notowana w XIV i XVI w.) pojawiła się prawdopodobnie na wzór nazw patronimicznych z
sufiksem -ice (< -icy).
Klasa semant. i strukt.: n. relacyjna (ponowiona z n. wodnej), niederywowana
BARYCZKA – mała wieś w gminie Niebylec, położona na terenie pagórkowatym.
Najstarsze zapisy: 1498 Baricz [TP 24, 305]; 1497 in Baricze [Matr II, 929]; 1508 Barycz [AP 469]; 1536
Baricz [AP 517]; 1581 Barycz [AP 257].
Źródłosłów: nazwa Barycz utrzymywała się do XVII w., później przybrała formę zdrobniałą (A. Orzechow1
Obie klasyfikacje są szczegółowo opisane w rozdz. 2.2.2, zaś syntetyczne opracowanie semantyki i struktury nazw
miejscowości zostało przedstawione w rozdz. 7. (Nazewnictwo miejscowości powiatu strzyżowskiego).
2
Ks. W. Gwoździcki – opisując dzieje parafii Czudec – stwierdza, że: „Należała ona do własności dworskiej wsi
Próchny, dziś nieistniejącej a będącej w posiadaniu Procheńskich – najstarszych dziedziców, którzy obszary leżące na
wschód od dworu skolonizowali i nazwali Babicą” [DC 144].
7
1. Słownik nazw miejscowości
ska [1975: 9] przypuszcza, że pod wpływem bliskiego sąsiedztwa z wsią Baryczka w pow. brzozowskim).
Jest to nazwa odapelatywna, charakteryzująca topografię (barycz ‘błoto, mokradło’ – MK 56; por. bara ‘bagno’ – SEB 15; ps. *baryčь, *barъ, *bara ‘moczar, bagno, woda stojąca’ – NP I 96-97)3.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, niederywowana,
z czasem nastąpiła w niej deminutywizacja4 /der. sufiksalna: Barycz-k(a)/
BLIZIANKA – wieś w gminie Niebylec, zwana też Bliźnianka, Bliźniaki. Położona w pobliżu wsi Blizne
pod Krosnem, nad rzeką Blizianką.
Najstarsze zapisy: 1581 Blyzna [AP 256].
Źródłosłów: K. Rymut wywodzi nazwę wsi od nazwy miejscowej Blizne, a tę z kolei od przymiotnika blizny
‘bliski’ [NP I 215], podobnie J. Rieger [NW 24]. Apelatywy: bliz, blizi są poświadczone w staropolszczyźnie i w gwarach (bliz ‘1. o miejscu, niedaleko, obok, non procul, prope, iuxta, 2. w przybliżonym określeniu
około, prawie, circiter, fere’ – SS I; bliz ‘blisko’ – SW I 166; blizi ‘bliski, sąsiedni, vicinus’ – SS I, SPSz II
185; blizo ‘blisko’ – SGPK I 99). Źródła średniowieczne poświadczają również istnienie nazw osobowych:
Bliz (1136 r.) i Bliźnic (1393) [SSNO I/2/168-169], jednak to raczej nie od nich wieś ma swoją nazwę.
Możliwe, że nazwa wsi została ponowiona z nazwy rzeki Blizianki (notowanej w źródłach z połowy XV w. –
por. Słownik nazw wodnych), jednak bardziej prawdopodobne jest, że osada (jak również rzeka) nosi nazwę
od n. pobliskiej wsi Blizne.
Klasa semant. i strukt.: n. relacyjna, derywowana /der. sufiksalna: Bliźni-ank(a) > Blizi-ank(a)/5
BONARÓWKA – wieś położona w gminie Strzyżów, w niedostępnych górach, na mało urodzajnych glebach, przez wiele lat jej właścicielami był ród Bonerów6.
Najstarsze zapisy: 1581 Bonarowka ... Severini Bonar [AP XIV 256].
Źródłosłów: nazwa wsi pochodzi od n. osobowej. Słownik geograficzny [SG I 304] podaje, że została utworzona od imienia Bon, które miałoby być skróconą formą imienia Bonisław. Źródła średniowieczne potwierdzają jednak istnienie nazwy osobowej Boner (dokumenty krakowskie z 1413 i 1483 r. oraz listy generalnego
starosty ziem ruskich z 1499 r.) [SSNO I/2/214]. Wiadomo też, że Bonerowie byli w XVI w. właścicielami
części Strzyżowa, Niewodnej, Jazowej, Pstrągówki, oraz – pojawiającej się w tym okresie po raz pierwszy w
dokumentach – Bonarówki. Z całą pewnością od tego właśnie rodu wieś wzięła swą nazwę.
Mimo, że ród nazywał się Bonerowie, w dokumencie z 1581 roku jako właściciel wsi został zapisany Bonar,
a nie Boner, z kolei wieś widnieje jako Bonarówka, nie zaś Bonerówka. Oboczność sufiksów –ar i –er jest
znana polskiej antroponimii, choć, jak pisze B. Greszczuk [1999: 86], nie jest zjawiskiem częstym. Owe sufiksy można nawet potraktować jako warianty morfologiczne. Sufiks –er pochodzi z jęz. niem., zaś przyrostek –ar ma niewątpliwie słowiańskie pochodzenie7. Jest to przyrostek typowy dla terenów Małopolski południowo-wschodniej [tamże: 83-84]. Być może zamiana germańskiego sufiksu –er na rodzimy –ar w nazwisku Boner > Bonar była podyktowana chęcią spolszczenia nazwy.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Bonar-ów-k(a)/
3
W okolicy jest kilka rzeczek o nazwie Barycz, Baryczka; J. Rozwadowski podaje, że nazwa pochodzi od ap. bara,
funkcjonującego w wielu językach, np. bułg. bara ‘kałuża, moczar, bagno, kanał wodny’, słoweń. bára ‘bagno, moczar’; w tym samym znaczeniu w jęz. czes., słowackim, pol., staroruskim; małoruskie bara ‘wilgotne miejsce między
dwoma wzgórzami’; wspomina też, że rzeki płyną całymi łąkami. Badacz odnotowuje wieś Barycz, leżącą nad dopływem Sanu, jednak, jak pisze: „co wcześniejsze, nazwa osady czy rzeki, trudno orzec” [Rozwadowski 1948: 28].
4
O nazwach tego typu (czyli z wtórną deminutywizacją) zob. rozdz. 7.2.3.
5
W formie współczesnej obserwujemy uproszczenie grupy spółgłoskowej –źń- > -ź-.
6
Ród ten zapoczątkował Seweryn Boner, który nabył dobra w tych stronach w 1528 r. Pod koniec XVI w. Bonerowie
byli w tych okolicach jednymi z największych posiadaczy ziemskich [Gawęda 1980: 106].
7
Dawniej sufiks –ar miał znaczenie augmentatywne i tworzył również derywaty apelatywne, np. ciężar, dźwigar, suchar [Greszczuk 1999: 84].
8
1. Słownik nazw miejscowości
† BRZEZINY – niegdyś wieś, współcześnie przys. w Połomii (por. Słownik nazw części wsi).
Najstarsze zapisy: 1581 parochia Brzezyny [AP 257].
Źródłosłów: nazwa została utworzona od elementu topografii – na tym terenie liczne były laski, zagajniki i
pojedyncze drzewa brzozowe (brzezina ‘las, zarośla brzozowe’ – SJP I 209)8.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, niederywowana
BRZEŻANKA – wieś w gminie Strzyżów, położona nad rzeczką o tej samej nazwie, u podnóża pasma
górskiego.
Najstarsze zapisy: 1480 Brzezyanka [JD II 258]; 1508 Brzezanka [AP 469]; 1581 Brzezanka [AP 256].
Źródłosłów: A. Orzechowska nazwę odczytuje jako Brzezianka i wywodzi od ap. brzoza, a w późniejszej
zmianie ź > ż widzi chęć usunięcia mazurzenia [1975: 14]. Tezy tej nie da się podtrzymać choćby z tego powodu, że gwara tutejsza nie zna mazurzenia9. K. Rymut podaje, że wieś została nazwana od n. rzeki Brzeżanki, nad którą jest położona (zob. Słownik nazw wodnych) [NP I 394], z kolei J. Rieger nazwę rzeki wywodzi
od nazwy wsi, a tę z kolei od ap. brzeg [NW 29].
Rzeczka Brzeżanka jest niewielka i niezbyt głęboka (dlatego mało prawdopodobne, by rzeka wzięła nazwę od
apelatywu brzeg). Z kolei wieś leży u podnóża pasma górskiego, a apelatyw brzeg w gwarach oznaczał ‘urwisko, bok wąwozu, koniec, pagórek, wzgórze’, także ‘skraj, krawędź’ [SGPK I 126; SW I 217-218]. Pozwala
to wysunąć tezę, że nazwa osady nie jest nazwą relacyjną (odhydronimiczną), lecz topograficzną.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: Brzeż-ank(a),
towarzyszy jej alternacja g:ż/
CIESZYNA – wieś w gminie Frysztak, położona na terenie pagórkowatym.
Najstarsze zapisy: 1366 Czeschunyn [KMłp III 795]; 1415 de Czirzimia [TP 1A, 26]; 1421 Czeszemya
[KMłp III 1198]; 1423 de Czeszemia [TP 22, 482]; 1436 de Czeszemia [TP 21, 308]; 1436 de Czeszyn
[ZDM V, 1420]; 1448 de Czyszenya [TP 34, 235]; 1496 in Czeschemya [TP 20, 52]; 1508 Czeszenya [AP
467]; 1536 Czeschenia [AP 536]; 1581 Czesemia [AP 248].
Źródłosłów: autor monografii o Frysztaku i okolicznych miejscowościach podaje, że nazwa wsi pochodzi od
niem. miasta Cieszyn: Teschen. Za Kromerem historyk podaje, że ok. XI w. przybyli na te tereny osadnicy
niemieccy trudniący się uprawą roli i tkactwem. Od nich wzięły początek nazwy miejscowości: Cieszyna,
Frysztak i Gogołów [F 9-10]. Nie jest to jednak przekonujące wyjaśnienie (zwłaszcza, że tezom o przybyciu
na te tereny osadników niemieckich przeczą badania historyków).
Źródła średniowieczne poświadczają istnienie nazwy osobowej Cieszek || Czeszek już w 1310 r. (Księga
henrykowska) i w 1311 r. (dokumenty krakowskie); w drugiej połowie XIV w. nazwa pojawia się często w
dokumentach krakowskich. Występują tam ponadto imiona z tym samym rdzeniem: Cieszen, Cieszka, Cieszon, Cieszyk, Cieszym i inne. W II połowie XIV w. pojawia się w dokumentach nazwa osobowa Cieszyn,
notowana po raz pierwszy w r. 1385 w księgach radzieckich kazimierskich, później licznie poświadczona w
dokumentach krakowskich z XV w. [SSNO I/3/372-376]. Z pewnością wieś zawdzięcza swoją nazwę założycielowi lub/i właścicielowi, który mógł nosić imię Cieszyn, ewentualnie Cieszon, Cieszen lub podobnie. Jest
to nazwa dzierżawcza, utworzona sufiksem *-ja (Cieszymia, Cieszynia). Współczesna nazwa (z twardym
tematem) powstała w wyniku adideacji do nazw miejscowych z sufiksem -ina||-yna [por. NP II 144].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Cieszyn-j(a) > Cieszyń(a) > Cieszyn(a)/
8
Jest to zresztą bardzo częsta nazwa w toponimii polskiej; S. Rospond obliczył, że powtarza się ponad 600 razy w
odniesieniu do różnych obiektów [MiG 41].
9
Por.: Karaś 1969: 353-359. Poza tym mazurzenie polegało na zastępowaniu szeregu dziąsłowego przez zębowy, a nie
palatalny.
9
1. Słownik nazw miejscowości
CZUDEC – wieś nad Wisłokiem na Pogórzu Dynowskim, siedziba władz gminy. Osada powstała prawdopodobnie w XIII w., wzmiankowana po raz pierwszy w 1277 r. W 1427 r. Czudec uzyskał prawa miejskie. W
wiekach XVI i XVII był ruchliwym miasteczkiem, ośrodkiem lokalnego handlu i rzemiosła. Prawa miejskie
utracił po I wojnie światowej. Do dziś jest zachowany dawny rynek i drewniane małomiasteczkowe domy z
XIX i początku XX wieku, a także barokowy kościół i zabytkowy zespół pałacowy.
Wcześniej prawdopodobnie funkcjonowała na określenie osady nazwa Nowogródek, do której próbowano
wrócić w XV w. [DC 70-80].
Najstarsze zapisy: 1277 (?) Szugez [KMłp I 303]; 1282 Czudza [KMłp II 292]; 1303 Chuch [AO 17]; 132527 de Czudecz [MPV I 157]; 1355 Czudecz [KMłp III 298]; 1376 Czudecz [KMłp 883]; ok. 1400 Tzus,
Czuz [CL]; 1418 de Szudecz [TC 2, 238]; 1457 Czudecz [TP 3, 56]; 1470-80 Czucz [JD I 650]; 1508 Czudecz [AP 469]; 1536 Czudecz [AP 516]; 1581 Czudecz [AP 252].
Źródłosłów: nazwa doczekała się wielu opracowań popularnych i naukowych, bardziej i mniej prawdopodobnych:
1. Legenda miejscowa głosi, że nazwa pochodzi od apelatywu cud: w czasie oblężenia tutejszego zamku
przez Tatarów strzała puszczona z zamku miała trafić dowódcę tatarskiego, co widząc oblężeni mieli wołać: „toż to cud”.
2. Ks. W. Gwoździcki – autor monografii o Czudcu – wywodzi nazwę od słowa czucz w znaczeniu ‘cudzy,
obcy’, które jest poświadczone np. w Biblii Szaroszpatackiej. Dlaczego owo miasteczko miało być obce?
Na to pytanie brak jednoznacznej odpowiedzi. Ks. Gwoździcki przypuszcza, że sąsiadujący Rusini: „ujrzawszy nową osadę, bądź założoną przez Cystersów z Koprzywnicy, bądź przy okazji budowy zamku
przez Gryfitów tu osiadłych, cudzą, tj. obcą ją nazwali” [DC 8].
3. Ten sam autor podaje jeszcze inne wyjaśnienie nazwy: „nazwa poszła stąd, że jeden z rycerzy Bolesława
Śmiałego przywiózł z wyprawy jeńców z plemienia Czudów i tu ich osadził, co dało początek tej osadzie” [DC 8-9].
4. Jeszcze inna hipoteza głosi, iż miejscowość istniała w czasach przedsłowiańskich i była osadą bądź scytyjską, bądź celtycką, o czym mogą świadczyć odkryte tu cmentarze jamowe z okresu rzymskiego oraz
ziemianki, a także nazwa terenowa Wpelsz, co w jęz. scytyjskim oznacza stojącą wodę, bagno [DC 8-9].
5. Zdaniem W. Lubasia [1968 c]: „Nazwa miejscowości pochodzi od przezwiska osobowego Czud lub Czudo poświadczonego w języku staropolskim ze znaczeniem dzisiejszym ‘cudak, dziwak’, a może ‘człowiek
cudowny’ (...). Pierwotna Czudza, a także Czudz, Czudzin i Czudec oznaczają miejscowość, która należała do osobnika imieniem Czudo”.
Wszystkie te teorie nie są jednak przekonujące. Językoznawcy – onomaści (np. A. Orzechowska [AO 17], S.
Rospond [MiG 66] i K. Rymut [NP II 239]) są jednomyślni: wywodzą nazwę od n. osobowej Czudek. Istnienie takiej nazwy potwierdzają źródła średniowieczne z 1339 r. [SSNO I/3]. Nazwa miasta została utworzona
sufiksem –jь (przejście wygłosowego –č > -c jest spowodowane dysymilacją: Č...č > Č...c).
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Čudek-jь > Czudeč > Czudec;
synchronicznie towarzyszy jej alternacja k:c/
DOBRZECHÓW – stara wieś w gminie Strzyżów, położona na pagórkowatym terenie; parafia istniała tam
już w 1326 r., wieś przez wiele stuleci należała do opactwa koprzywnickiego.
Najstarsze zapisy: 1277 (?) Dobrzechow [KMłp I 93, 109-111]; 1279 de Dobrecow [KMłp II 486, 144];
1282 Dobrzegow [CL 284]; 1284 Dobrzechow [KMłp I 103, 123]; 1325-27 de Dobrechow [MPV I 157];
1377 Dobrzechow [KMł III 890]; 1470-80 Dobrzechow [JD II 293]; 1536 Dobrzechow [AP 520]; 1581
Dobrechow [AP 245].
Źródłosłów: nazwę tę następująco objaśnił Witold Taszycki: „Nazwa miejscowa Dobrzechów jest tak zwaną
dzierżawczą nazwą miejscową i oznacza posiadłość człowieka, który nosił imię Dobrzech. Fakt, że imię Dobrzech nie jest – o ile mogłem sprawdzić – w źródłach historycznych poświadczone, nie przemawia przeciw
10
1. Słownik nazw miejscowości
podanemu objaśnieniu. Nie wszystkie bowiem ongiś używane imiona zostały w dokumentach utrwalone,
wiele ich przetrwało tylko w nazwach miejscowych, ich podstawę stanowiąc. Do ich rzędu należy Dobrzech”
[DD 17 – cytat z listu W. Taszyckiego do autora monografii].
Źródła średniowieczne nie notują wprawdzie nazwy osobowej Dobrzech, poświadczają jednak istnienie wielu
antroponimów opartych na rdzeniu Dobrz-, np.: Dobrzęta, Dobrzyna (1136), Dobrzych (1265)10, Dobrzyn
(1317), Dobrzesz (1383), Dobrzysz (1387), Dobrzej (1419), Dobrzegniew (1476) i inne [SSNO I/3/494-495].
Nazwa *Dobrzech mogła być zdrobnieniem któregoś z imion złożonych.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Dobrzech-ów/
† DOBRZECHÓWKA – nieistniejąca dziś wieś, niegdyś należąca do parafii Niewodna.
Najstarsze zapisy: 1472 Dobrzechowka [AO 19]; 1449 in Dobrzechowca [TP 23, 285]; 1454 Dobrzechowka [Mart I 198]; 1508 Dobrzechowka [AP 468]; 1536 Dobrzechowka [AP 519]; 1581 Dobrzechowka [AP
256].
Źródłosłów: osada była ulokowana w pobliżu starej wsi Dobrzechów i z pewnością od niej wzięła swą nazwę
[por. NP II 384 i AO 19].
Klasa semant. i strukt.: n. relacyjna, derywowana /der. sufiksalna: Dobrzechów-k(a)/
† DOMARADZ – niegdyś wieś, współcześnie przys. w Lutczy, czasem utożsamiany z wsią Zakobyle
(por.); zwany też Niżnym Domaradzem.
Najstarsze zapisy: 1390 Domaracz [Matr IV 3, 346]; 1536 Damaracz inferior seu Zakobile, villa nobilis
Stanislai Domaraczski [AP 515]; 1581 Domaradz Hedvigis Domaraczka [AP 256].
Źródłosłów: w dokumentach wielokrotnie wspomina się, że właścicielami niewielkiej wsi byli Domaradzcy,
właściciele starszego i większego miasta Domaradz w ziemi sanockiej (którego nazwa jest utworzona od
imienia Domarad). Nazwa osady mogła być przeniesiona z pobliskiego miasteczka, lub – co byłoby sytuacją
dość nietypową – utworzona od nazwiska odmiejscowego: Domaradzki.
Klasa semant. i strukt.: n. relacyjna (przeniesiona), niederywowana
FRYSZTAK – duża wieś nad Wisłokiem na Pogórzu Strzyżowskim; niegdyś miasteczko, obecnie siedziba
władz gminy. Wieś istniała już prawdopodobnie w XIII w. Miasto było lokowane przez króla Kazimierza
Wielkiego w 1366 r. pod nazwą Wisłok, od 1374 r. zwane Frysztak. W wiekach XIV i XV było własnością
klasztoru koprzywnickiego, później osób prywatnych (m.in. rodu Frysztackich). Od XIV w. było silnym
ośrodkiem rzemieślniczym. Okres rozkwitu przeżywał Frysztak w XVI – XVIII w. Jeszcze w XIX w. odbywały się tu ruchliwe targi i jarmarki, później podupadł i w 1934 r. utracił prawa miejskie. Podczas ostatniej
wojny został w połowie zniszczony. Obecnie jest lokalnym ośrodkiem usługowo – gospodarczym o charakterze miasteczka [OR].
Najstarsze zapisy: 1277 (?) Fristak [KMłp I 110]; 1374 Frienstat [KMłp III 281]; 1375 Fristath [KMłp III
869, 283]; 1391 Freystat [ZDK I 181]; 1392 in oppido Frienstat [KMłp IV 1018, 38]; 1400 Freynstadt
[KMłp IV 71]; 1408 Freynstat [AGZ VIII 61]; 1425 de Fraystath [ZDM V 293]; 1432-1434 de Fristat [TP
21, 279]; 1432/46 de Fristhat [CB 2, 280]; 1469 de Frystath [TC 4, 362]; 1477 de Fristat [TB 2, 8]; 1479
Fryst [Matr I 1532]; 1470-80 Frystath [JD III 390]; 1491 Fristak [AGZ XVI 2025]; 1493 Fristatth [Matr
III 232]; 1496 de Fristhatt [TP 20, 52]; 1504 de Frysthath [TP 24, 539]; 1518-19 de Freystath [SPP IX
184, 195]; 1535 Fristak, oppidum generosi Pauli Fristaczki [AP 535].
Źródłosłów: nazwa pochodzi bez wątpienia z języka niemieckiego, istnieje jednak kilka (bardziej lub mniej
prawdopodobnych) hipotez co do źródłosłowu:
1. Miejscowa legenda głosi, że podróżujący do Biecza król miał się tu zatrzymać na śniadanie; osada miała
otrzymać nazwę upamiętniającą owo wydarzenie (por. niem. Frühstück). Ślady pobytu króla Kazimierza
10
Od tego imienia wywodzi nazwę wsi A. Orzechowska [1975: 19].
11
1. Słownik nazw miejscowości
Wielkiego w tych stronach można odnaleźć w nazwach topograficznych (np. Studzienka Królewska);
2. Według innej teorii nazwa miałaby pochodzić od najstarszych mieszkańców osady – kolonistów z Freistadtu [KD 11];
3. Piętniewicz, autor monografii o Frysztaku, podaje, że nazwa pochodzi z niem. Fristoh, Fristadt i miała
być nadana przez osadników niemieckich [F 9-10];
4. Frysztak był lokowany jako miasto królewskie na prawie magdeburskim. W akcie lokacji miał zapewnione liczne przywileje i długie okresy wolnizny (np. zwolnienie z tzw. opola, pozwolenie na wolny wyrąb
drzewa, uwolnienie od sądów królewskich i pozwolenie ich sprawowania przez opata) [WS 633-634];
najprawdopodobniej właśnie z tego tytułu zyskał miano wolnego miasta, z niem. frei Stadt (Freistadt
‘wolne miasto’ – SNP I 620).
Ostatnia z wymienionych hipotez jest najbardziej przekonująca. Po lokacji miasto istotnie zyskiwało wiele
przywilejów i wolnizn – mówią o tym dokumenty z 1366 i 1374 r. Nie jest wykluczone, że osada już wcześniej miała liczne przywileje. W początkach swego istnienia nie była – jak okoliczne wsie – w posiadaniu
klasztoru koprzywnickiego, lecz była wolnym miastem królewskim. Na pochodzenie nazwy z niem. frei Stadt
wskazują też najstarsze zapisy (poza kwestionowanym zapisem z 1277 r.), które mniej lub bardziej udolnie
oddają wymowę niemieckiej nazwy.
Tezę o pochodzeniu nazwy miasta z niem. frei Stadt potwierdzją: W. Lubaś [1968 b], S. Rospond [MiG 85] i
K Rymut [NP III 52], który dodaje, że wygłosowe -t przeszło w -k na skutek dysymilacji.
Klasa semant. i strukt.: n. kulturowa, niederywawana (podczas polonizacji doszło do dysymilacji: t...t > t...k)
GBISKA – wieś w gminie Strzyżów, położona na terenie pagórkowatym; za czasów Długosza własność
Mikołaja Strzyżowskiego.
Najstarsze zapisy: 1428 Gbysko [TP 21, 679]; 1470-80 Gbysska [JD II 258]; 1476 de Gbyszka [TP 21];
1508 Gbyszka [AP 469]; 1536 Gbyszka [AP 527]; 1581 Gbiska [AP 255].
Źródłosłów: nazwa niejednoznaczna; A. Orzechowska wywodzi ją od ap. gbeł ‘duże naczynie na płyny, kubeł’ [AO 19], nie jest to jednak przekonywająca hipoteza; nazwy raczej nie motywuje również staropolski
apelatyw gbit ‘powiat, włość’, który jest pożyczką z języka niemieckiego (por. gbur – do XVI w. ‘zamożny i
dumny gospodarz’ – SEB 137); bardziej prawdopodobne, że jest to nazwa topograficzna, wywodząca się z ps.
*gъb-, który oznaczał ‘miejsce nierówne’ [por. NP III 110].
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: Gb-isk(a)/
GLINIK CHARZEWSKI – wieś w gminie Strzyżów; do XIX w. przysiółek Zaborowa; człon odróżniający został dodany do nazwy dopiero w XIX w.
Najstarsze zapisy: 1447 in Glinik [ZDM III 763]; 1475 Glynnyk [TP 23, 30-31]; 1536 Glinnik [AP 516];
1581 Glinnik [AP 257]; 1594 Glynnyky [Matr II 334, 471].
Źródłosłów: tutejsze ziemie są gliniaste, ciężkie (stąd duża ilość cegielni w powiecie), toteż wiele wsi i przys.
nazwano Glinikami (glinnik ‘ziemia gliniasta’ – SW I 835; gliniki ‘ziemia gliniasta’ – SGPK II 82). Aby odróżnić je od siebie, z czasem zaczęto dodawać człony określające. Nazwa tej osady otrzymała człon określający dopiero w XIX w.; utworzono go od nazwiska jednego ze znaczniejszych posiadaczy ziemskich, właściciela wsi w XIX w., Wacława Charzewskiego [NP III 147].
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem topograficznym, drugim – dzierżawczym, derywowana
/der. sufiksalna w drugim członie: Charzewsk-sk(i)11 / (zestawienie z dwoma członami imiennymi)
11
Można też przyjąć, że drugi człon nazwy powstał przez przesunięcie nazwy osobowej do klasy nazw własnych miejscowych; w niniejszym opracowaniu nazwy tego typu sklasyfikowano jako derywaty sufiksalne. Ponieważ podstawa
słowotwórcza analizowanych nazw kończy się na -sk-, zgodnie z prawem haplologii dochodzi do uproszczenia i powstania węzła morfologicznego (Charzewsk-sk(i) > Charzewski). W analizie synchronicznej (w efekcie perintegracji)
należałoby wydzielić rdzeń Charzew- oraz sufiks -sk(i) [por. A. Nagórko 1998: 183].
12
1. Słownik nazw miejscowości
GLINIK DOLNY – wieś w gminie Frysztak, dawniej przysiółek Frysztaka, położony nad Starą Rzeką
(dopływem Wisłoka); niegdyś – z nadania królowej Jadwigi – własność klasztoru koprzywnickiego. Drugi
człon pojawił się przy nazwie dopiero w dokumentach z 1794 r. [NP III 147].
Najstarsze zapisy: 1277 (?) Glinik [KMłp I 93]; 1389 Glinnik [KMłp III 89]; 1408 Glinnik [AO 21]; 1442
Glynik [ZDM III, 51]; 1470-80 Glynnyky || Glynnyk [JD III 382, 391]; 1474 Glynnyk [Matr I 1162]; 1535
Glinnik [AP 535]; 1581 Glinnik [AP 248].
Źródłosłów: pierwszy człon nazwy jest motywowany rodzajem gleby (por. n. Glinik Charzewski), drugi położeniem (leży niżej, niż sąsiednie Gliniki: Średni i Górny).
Klasa semant. i strukt.: n. z obydwoma członami topograficznymi, niederywowana
(zestawienie z dwoma członami imiennymi)
GLINIK GÓRNY – rozległa wieś w gminie Frysztak, położona na pagórkach Pasma Klonowej Góry; drugi człon nazwy po raz pierwszy pojawił się w dokumencie z 1794 r. [NP III 148].
Najstarsze zapisy: 1374 (?) Glynnyky [KMłp III 281]; 1475 de Glynnyk [Mp V/IV 395]; 1497 Glynnik
[Matr II 700]; 1508 Glynyk [AP 466]; 1521 Glynnyk [Matr IV/1, 3848]; 1536 Glinnik [AP 529]; 1581
Glinnik [AP 245].
Źródłosłów: pierwszy człon nazwy jest motywowany rodzajem gleby (por. n. Glinik Charzewski), drugi położeniem (leży wyżej, niż sąsiednie Gliniki: Średni i Dolny).
Klasa semant. i strukt.: n. z obydwoma członami topograficznymi, niederywowana
(zestawienie z dwoma członami imiennymi)
GLINIK ŚREDNI – niewielka wieś w gminie Frysztak; drugi człon nazwy po raz pierwszy pojawił się w
dokumencie z 1794 r. [NP III 148].
Najstarsze zapisy: nazwa pojawiła się dopiero w XVIII w.12
Źródłosłów: pierwszy człon nazwy jest motywowany rodzajem gleby (por. n. Glinik Charzewski), drugi położeniem (leży wyżej, niż Gliniki Dolny, a niżej, niż Glinik Górny).
Klasa semant. i strukt.: n. z obydwoma członami topograficznymi, niederywowana
(zestawienie z dwoma członami imiennymi)
GLINIK ZABOROWSKI – wieś w gminie Strzyżów; niegdyś był to przys. wsi Zaborów; osada zyskała
samodzielność administracyjną w XIX w.
Najstarsze zapisy: nazwy brak w źródłach do XVIII w.; wieś nie jest też notowana przez SG.
Źródłosłów: pierwszy człon nazwy jest motywowany rodzajem gleby (por. n. Glinik Charzewski), drugi –
położeniem przy wsi Zaborów (niegdyś część tej wsi).
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem topograficznym, drugim – relacyjnym, niederywowana
(zestawienie z dwoma członami imiennymi)
GODOWA – wieś w gminie Strzyżów, w dolinie rzeki Stobnicy na Pogórzu Strzyżowskim; powstała na
przełomie XIV i XV w.; znajduje się tam zabytkowy dwór Dydyńskich z XVIII w.
Najstarsze zapisy: 1445 de Godowa [TP 22, 104]; 1449 Godawa [Matr I 75]; 1470-80 Godawa [JD II 257];
1508 Godowa [AP 469]; 1536 Godowa [AP 526]; 1581 Godowa [AP 255].
Źródłosłów: wieś zawdzięcza swą nazwę założycielowi lub pierwszemu osadnikowi. Źródła średniowieczne
potwierdzają istnienie nazwy osobowej God już w 1136 r. Później pojawia się wiele antroponimów z rdzeniem God-, np. Godak (1265), Godasz (1265), Godacz (1426) oraz bardzo liczne: Godko || Godek (od 1204
r.). Możliwe też, że jest to zdrobnienie od dwuczłonowych, np. Mirogod, Nagod [SSNO II/1/143-144].
12
A. Orzechowska przytacza zapis z Kodeksu dyplomatycznego klasztoru tynieckiego z 1408 r., ale ten sam zapis przytacza przy Gliniku Dolnym, nie ma więc żadnej pewności, której z tych dwóch miejscowości zapis dotyczy [AO 21].
13
1. Słownik nazw miejscowości
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: God-ow(a)/
GOGOŁÓW – rozległa, górzysta wieś w gminie Frysztak, przy drodze z Brzostka do Frysztaka; przepływa
tamtędy Potok Gogołowski; wieś została założona na prawie niemieckim dokumentem wydanym w Niepołomicach 13. kwietnia 1360 roku [WS 518-519]; do dziś stoi tam drewniany zabytkowy kościół z XV w.
Najstarsze zapisy: 1353 Gogolowa [KMłp III 701, 89]; 1360 Gogolouo [KMłp I 255]; 1470-80 Gogolow [JD
III 203]; 1497 Gogoliew [Matr II 700]; 1508 Gogolow [AP 466]; 1536 Gogolow [AP 529]; 1581 Gogoliow
[AP 245].
Źródłosłów: nazwa doczekała się kilku interpretacji:
1. Słownik geograficzny podaje, że pochodzi ona od apelatywu gogoł w znaczeniu: ‘dawne przezwisko,
które, sądząc z wyrazu gogółka, oznaczającego dotąd niewyrośniętą należycie, a przedwcześnie dojrzałą
jagodę lub owoc, odnosiło się zapewne do ludzi małego wzrostu’ [SG II 650];
2. Według J. Piętniewicza nazwa pochodzi od niem. miasta Glogau (za Kromerem historyk podaje, że ok.
XI w. przybyli na te tereny osadnicy niemieccy i to oni przynieśli z sobą nazwy: Cieszyna, Frysztak i Gogołów) [F 9-10];
3. Ks. Sarna odnotowuje, że: „nazwa pochodzi według hipotezy Piekosińskiego od założyciela Gogola”
[WS 518-519]. To samo twierdzenie znajdujemy u A. Orzechowskiej, wywodzącej nazwę od n. os. Gogoł
[1975: 23].
Najtrafniejsza wydaje się ostatnia hipoteza. Źródła średniowieczne potwierdzają ją w pełni. Nazwa osobowa
Gogoła pojawiła się już w Bulli gnieźnieńskiej w 1136 r., z kolei nazwa Gogoł jest licznie notowana w piętnastowiecznych dokumentach krakowskich [SSNO II/1/149]. Tezę o pochodzeniu nazwy wsi od n. osobowej
potwierdza też K. Rymut [NP II 211].
Klasa semant. i strukt.: nazwa dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Gogoł-ów/
† GOLCÓWKA – niegdyś wieś, dziś przys. Wysokiej Strzyżowskiej (por. Słownik nazw części wsi).
Najstarsze zapisy: 1277 (?) Golczowa [KMłp 93]; 1410 Golczowam vola [KMłp IV 183]; 1420 Golczowa
wola [KMłp 1191]; 1425 de Golczowa [ZDM II 54]; 1466 Golczowa Wola [MK 33 za rp.]; 1470-80 Golczowa Wolya [JD III 393]; 1480 Golczowska Wolya [JD II 264], Golczowa [JD II 294]; 1536 Golyczowa
[AP 521]; 1581 Golyczowa [AP 246].
Żródłosłow: Wieś została nazwana od n. właściciela: Golec13. Nazwę osobową Golec notują źródła średniowieczne od XII wieku (głównie dokumenty krakowskie [SSNO II/1/152]). Pierwotnie wieś nazywała się
Golcowa Wola14, potem Golcowa, w końcu Golcówka.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Golc-ow(a) (Wola) || Golc-ow(a) >
Golc-ów-k(a)15; towarzyszy jej alternacja e:ø/
† GRODECZNA – niegdyś samodzielna wieś16, dziś przys. w Wysokiej Strzyżowskiej (por. Słownik nazw
części wsi).
Najstarsze zapisy: nazwy brak w źródłach do XVII w., nie notuje jej też SG; w mapach geodezyjnych z 1968
zapisana jako Grodena || Grudeczna [EG].
Źródłosłów: archeolodzy odkryli na terenie powiatu strzyżowskiego kilka bardzo starych grodzisk (por. n.m.
13
Podobnie wyjaśnia pochodzenie nazwy miasta Golczewo w szczecińskiem S. Rospond [MiG 97]. Historia ludowa
głosi, że wieś została założona w 1448 r. jako Piotrawin, mieszkańcy zmienili jednak nazwę na Golcowa, od Macieja
Golca, pierwszego sołtysa.
14
Na temat nazw z członem Wola zob. hasło Wola Czudecka.
15
Nazwa pierwotnie była dwuczłonową z pierwszym członem dzierżawczym, drugim kulturowym, z czasem drugi
człon uległ zanikowi, nazwa stała się eliptyczną, później dodano do niej przyrostek deminutywny -ka (por. rozdz. 7.2).
16
W dziele Długosza trzykrotnie jest opisywana parafia Dobrzechów, do której należała wieś Grodeczna, jednak Długosz owej wsi nie wymienia ani raz.
14
1. Słownik nazw miejscowości
Grodzisko); prawdopodobnie i na terenie tej miejscowości był jakiś niewielki gród warowny (gródek), od
którego osada wzięła nazwę17.
Klasa semant. i strukt.: n. kulturowa, derywowana
/der. sufiksalna: Grodecz-n(a); towarzyszy jej alternacja k:cz/
GRODZISKO – wieś w gminie Strzyżów, nad potokiem Grodzisko; niegdyś własność klasztoru koprzywnickiego.
Najstarsze zapisy: 1428 de Grodczysco [TP 22, 688]; 1448 de Grodzyska [TP 22, 498]; 1474 Grodzysko
[Matr I 1162]; 1470-80 Grodzysko || Grodzyszko [JD II 263, III 381]; 1536 Grodzisko [AP 521]; 1581
Grodzisko [AP 246].
Źródłosłów: nazwę tę trafnie wyjaśnia Słownik geograficzny: „(...) grodzisko jest mianem, które się często
powtarza w nazwach geograficznych. Wyraża ono pospolicie miejscowości, gdzie był lub jeszcze się znajduje
obronny wał, zamknięty, większy lub mniejszy, gdzie ludność szukała schronienia w czasie wojny. Dużo tych
wałów pochodzi z okresu najazdów Karola X i XII, stąd często nazywano je okopami szwedzkimi. Często wsi
o tej lub podobnych nazwach jest dużo blisko siebie – tak, jak ciągną się wały” [SG II 843].
Apelatyw grodzisko jest różnie objaśniany w słownikach: grodzisko ‘szpetny, nieforemny gród, mieścisko’ –
SL II 125; grodzisko ‘gród’ – SW I 909; grodzisko ‘wielki gród, zamek obronny, miejsce, teren, na którym
dawniej wznosił się gród, ruiny, wykopaliska grodu; grodzisko ‘miejsce, gdzie kiedyś był gród (może też
zdatne do zbudowania grodu)’ – SPSz VIII 130; grodzisko ‘zespół wałów i rowów, stanowiących pozostałości po obronnym grodzie; wielki gród, zamek obronny’ – SJP I 698.
Klasa semant. i strukt.: nazwa kulturowa, niederywowana
GWOŹDZIANKA – wieś w gminie Niebylec, nad rzeką Gwoździanką.
Najstarsze zapisy: 1581 Gwozdzyanka [AP 256]; 1650 in villa Gwozdzianka ruthenicali [MK 34 za rp.].
Źródłosłów: wieś jest położona nieopodal starszej i większej wsi Gwoźnicy, nad rzeką Gwoździanką (zob.
Słownik nazw wodnych); z pewnością pochodzi od innego toponimu: albo nazwy wodnej, albo – co bardziej
prawdopodobne – od nazwy miejscowości [por. NP III 3 i NW 57].
Klasa semant. i strukt.: n. relacyjna, derywowana /der. sufiksalna: Gwoździ-ank(a)/
GWOŹNICA – duża wieś w gminie Niebylec, położona w dolinie rzeki Gwoźnicy na Pogórzu Dynowskim,
dzieląca się na Gwoźnicę Dolną i Górną, wzmiankowana od 1462 r.; pochodzi stamtąd i tam jest pochowany
poeta Julian Przyboś.
Najstarsze zapisy: 1462 Gwozdziecz [TP 3, 71]; 1464 Gwoznica [MK 34 za rp]; 1504 Gwosznycza [TP 26];
1581 Gwoznycza [AP 255]; 1650 ex villa Gwoznica seu Sporna [MK 34 za rp.].
Źródłosłów: wśród mieszkańców utrzymuje się pogląd, że nazwa wsi ma motywację kulturową: niegdyś rosło
tu dużo grabów (a to najtwardsze drzewo), z których robiono gwoździe na użytek własny i na sprzedaż. Z
kolei K. Rymut wywodzi nazwę wsi od nazwy wodnej Gwoźnica (zob. Słownik nazw wodnych), poświadczonej w źródłach XV-wiecznych.
W średniowieczu funkcjonował apelatyw gwozd, który oznaczał ‘drzewo, gałąź, ostro zakończony kawałek
drewna’ (stp. gwozd ‘las’ – NW 57; stp. gwozd ‘cienisty, mroczny las’ – Daszkowska-Ruszel 1995: 135; por.
współczesne: gwóźdź, zagwoździć coś). Ponieważ wieś jest położona wśród lasów (w których między innymi
rosą graby) i ponieważ trudno wskazać związek pomiędzy rzeką i apelatywem gwozd, wydaje się, że nazwę
wodną należy wywodzić od miejscowej, a nie odwrotnie [por. DR 135, NW 57], z kolei nazwę wsi należy
wywodzić bezpośrednio od ap. gwozd. Współczesna forma powstała w wyniku upodobnienia i uproszczenia
17
Być może budowle owe mają jakiś związek z odkrytymi na Lubelszczyźnie (w okolicach Józefowa) śladami Grodów
Czerwieńskich. Ponieważ do końca nie wiadomo, gdzie się one znajdowały, można przyjąć, ze jakieś odległe fragmenty
tej kultury mogły się znajdować na badanym terenie (por. Greszczuk 2000 a).
15
1. Słownik nazw miejscowości
grupy spółgłoskowej (-zdń- > -źń-).
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: Gwozd-nic(a) > Gwoźnica/
HUTA GOGOŁOWSKA – wieś w gminie Frysztak, w górzystym terenie, dawniej przys. Gogołowa, jako
samodzielna miejscowość pojawia się w źródłach z końca XVIII w.; na tym terenie niegdyś była usytuowana
huta [WS 523].
Najstarsze zapisy: nazwy brak w źródłach do XVIII w.; wieś nie jest też notowana przez SG.
Źródłosłów: pierwszy człon nazwy ma motywację kulturową (od istniejącej tu huty), drugi wskazuje na położenie w sąsiedztwie wsi Gogołów.
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem kulturowym, drugim – relacyjnym, niederywowana
(zestawienie z obydwoma członami imiennymi)
JASZCZUROWA – wieś w gminie Wiśniowa, położona na terenie pagórkowatym.
Najstarsze zapisy: 1479 Jastzorow [CB 2, 17]; 1493 de Jasczorowa [TC 5, 314], Jaschczorowa [TC 7,
139]; 1502 Jaschczorowa [AO 27]; 1581 Wolya Jasczurowa [AP 257].
Źródłosłów: nazwa pochodzi od imienia pierwszego właściciela lub osadnika: Jaszczur [por. NP IV 134].
Miana tego brak wprawdzie w źródłach średniowiecznych, ale to – jak wiadomo – nie wyklucza istnienia
takiej nazwy osobowej; zwłaszcza, że poświadczone są inne nazwy z rdzeniem Jaszcz-: Jaszczorka (w dokumentach krakowskich z 1299 i 1334 r. oraz w odpisie dokumentu z 1277 r), Jaszczek (1390 r.), Jaszczon
(1397 r.), Jaszczko (1400 r.), Jaszczo (1407 r.), Jaszcz (1420 r.) [SSNO II/3/459-460 i VII/1/93].
Klasa semant. i strukt.: nazwa dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Jaszczur-ow(a)/
JAWORNIK NIEBYLECKI – wieś w gminie Niebylec, położona na Pogórzu Dynowskim, nad rzeką
Gwoźnicą. Osada wzmiankowana w dokumentach od 1414 r., w 1472 r. posiadała już prawa miejskie. Jeszcze w XIX w. było to dość ruchliwe miasteczko, ale później prawa miejskie utraciło. O miejskiej przeszłości
wsi świadczy obszerny plac dawnego rynku z budynkiem ratusza. Jest tam późnobarokowy kościół z 1839 r.
Najstarsze zapisy: 1414 Jaworznik [KT 142]; 1418 Jaworsznik [NP. IV 143]; 1418 Jaworsznik [AO 27];
1462 de Jaworzczyk [TP 24, 228]; 1470-80 Jaworznik [JD II 258]; 1499 de Jaworznyk [TP 22, 639]; 1508
Iawornyk [AP 469]; 1536 Iaworznik [AP 520].
Źródłosłów: pierwszy człon nazwy jest motywowany tutejszą roślinnością (jawornik ‘miejsce, gdzie rośnie
dużo jaworów’ – NP IV 143 za kartoteką do SGPR; por. jawor ‘klon’ – SGPK II 240; jawor ‘las jaworowy’
– KR 95), drugi został dołączony później i wskazuje na sąsiedztwo z wsią (dawniej miastem) Niebylec.
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem topograficznym, drugim – relacyjnym18, niederywowana
(zestawienie z dwoma członami imiennymi)
JAZOWA – wieś w gminie Wiśniowa, na prawym brzegu Wisłoka, w okolicy pagórkowatej.
Najstarsze zapisy: 1443 de Iaszowa [AGZ VII 44]; 1448 in Iazowa [TP 22, 198]; 1451 Iezowa [TP 3, 52];
1498 Jazova [Matr II 1206]; 1508 Iazowa [AP 465]; 1536 Iazowa [AP 518]; 1581 Iazowa [AP 256].
Źródłosłów: Piekosiński wywodzi nazwę od imienia założyciela wsi – Jaza [WS 667]. Nazwa ta nie znajduje
wprawdzie potwierdzenia w źródłach średniowiecznych, ale to oczywiście nie wyklucza jej istnienia. Zwłaszcza, że SSNO przytacza inne nazwy z rdzeniem Jaz-: Jaziło (1420), Jazuk (1459 r.), a także z rdzeniem Jazd-:
Jazd (1399 r.), Jazdon (1232 r), Jazdek (1401 r.), Jazdko (1388 r.), Jazdocha (1357 r.) [por. SSNO II/3/470471]. Z kolei A. Orzechowska wywodzi nazwę od ap. jaz [AO 28] (jaz ‘płot w poprzek rzeki lub stawu do
zatrzymywania i łowienia ryb, tama, grobla’ – SS III 128). Podobnie twierdzi K. Rymut, który jednak dodaje,
że nazwa może być dzierżawczą, utworzoną od im. Jasz [NP IV 150].
Wobec faktu, że na terenie pow. strzyżowskiego jest bardzo dużo nazw dzierżawczych z przyrostkiem -owa
18
Drugi człon pojawił się późno; w średniowieczu to Jawornik był większą (i starszą) miejscowością, niż Niebylec.
16
1. Słownik nazw miejscowości
(struktura rzadka w nazwach kulturowych), bardziej prawdopodobna jest teza o odantroponimicznym, niż
odapelatywnym pochodzeniu nazwy tej miejscowości.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Jaz-ow(a)/
KALEMBINA – wieś w gminie Wiśniowa, na lewym brzegu Wisłoka.
Najstarsze zapisy: 1425 Kąląbyancha [ZDM V 1358]; 1425 (1516) Calambina [ZDM II 54]; 1430 Kabuabanya, 1447 Kalambyna [TP 29]; 1447 de Kalambyna [TP 24, 79]; 1464 de Caląnbyanka [TP 22, 168],
1508 Kalebina [AP 466]; 1536 Kalanbina [AP 529]; 1581 Kaliembina [AP 245].
Źródłosłów: według Piekosińskiego „Kalembina nosi nazwisko od swego założyciela, Kalemby” [WS 673].
Tezę tę potwierdza K. Rymut [NP IV 255]. Źródła średniowieczne notują nazwy osobowe: Kalęba (1491 r.)
oraz Kalębin (1443 r.; Stanisław Kalębin – kmieć z ziemi czerskiej) [SSNO II/3/520 i VII/2/99]. W gwarach
istnieje apelatyw kalęba oznaczający starą i chudą krowę [SGPK II 294, SW 209], wyraz ten mógł być wykorzystany przez nazewnictwo osobowe.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Kalemb-in(a)/
KOBYLE – wieś w gminie Frysztak, położona pośród lasów nad Wisłokiem, lokowana na prawie niemieckim 25.01.1352 r. przez Kazimierza Wielkiego; od XV w. własność klasztoru koprzywnickiego z nadania
Elżbiety, królowej węgierskiej [F 21].
Najstarsze zapisy: 1352 Kobila [KMłp III 83]; 1366 Cobile [KMłp III 195]; 1461 Cobyle [TP 22, 22]; 1470890 Cobilye [JD III 82]; 1489 de Kobyle [TP 24, 387]; 1508 Kobile [AP XV 467]; 1536 Kobile [AP XV
531]; 1581 Kobelie [AP XIV 248].
Źródłosłów: wyjaśnienie pochodzenia nazwy tej wsi nastręcza wiele trudności, które potęguje fakt, że w średniowieczu istniały zarówno nazwy osobowe oparte na rdzeniu Kobyl-, jak i wieloznaczny apelatyw kobyła19.
W tej sytuacji nie może dziwić spora ilość hipotez na temat źródłosłowu nazwy:
1. Słownik geograficzny [SG IV, 231] wywodzi nazwę od apelatywu kobyła, nie analizuje jednak jej związku z desygnatem.
2. Według miejscowej legendy, jest to nazwa typu kulturalnego, związana z urządzeniami obronnymi (kobylicą, kobyliną nazywa się ‘drewnianą zaporę zakładaną jako przeszkodę blokującą przejście na drodze’).
Kobylenie urządzało się przeważnie z sośniny lub dębiny z ostrymi gałęziami dla obrony przed nieprzyjacielem [SP 14, WL 14]. Nie wiadomo tylko, jakież to urządzenia obronne miały się znajdować w miejscowości, która nigdy nie była żadnym punktem strategicznym.
3. Najczęściej wśród mieszkańców słyszy się tezę o pochodzeniu nazwy od ap. kobyła – samica konia,
klacz. Podaje się liczne dowody na związki wsi z kobyłami:
• dawniej ludzie, przeprawiając się przez rzekę Wisłok, korzystali z kobyły, która służyła im za przewoźnika z jednego brzegu rzeki na drugi;
• kiedyś po niszczycielskich najazdach hord Tatarów, którzy spustoszyli i ograbili te okolice, wieś zagrożona głodem miała się ratować spożywaniem mleka kobylego. Znaczenie rodowodu nazwy Kobyle od kobyły może poświadczać argument, że ongiś konie cieszyły się większymi względami u gospodarzy wiejskich niż inne zwierzęta domowe – dla nich przeznaczano i wydzielano pastwiska [por.
SP 14-15];
• ongiś ludność Kobyla zajmowała się na dworskim hodowlą koni, a dowodem na to są m.in. zachowane nazwy: w pobliskich Łękach znajduje się obiekt fizjograficzny Koniuchy (koniuch ‘koniarek, chłopak do pasienia źrebiąt, parobek stajenny’), w Kobylu zaś występuje obiekt o nazwie Pasternik; do
19
Tylko Słownik gwar polskich podaje siedem znaczeń: kobyła ‘1. ławka z pedałem do podtrzymywania struganych
rzeczy; 2. narzędzie bednarskie, ława 4 łokcie długa; na niej, jak na koniu, siedzi bednarz; 3. gatunek śliwek; 4. haftka;
5. pętlica; 6. płachta rozpięta w polu na drążkach, służąca w czasie lata za kołyskę dla dzieci; 7. każda rzecz duża’
[SGPK II 388-389]; jeszcze więcej znaczeń wymienia Słownik języka polskiego [SW II 384].
17
1. Słownik nazw miejscowości
takiem motywacji zdaje się przychylać K. Rymut, który przypuszcza, że osady o nazwie Kobyle
(utworzonej od ap. kobyli) mogły powstać po elipsie członu nadrzędnego z pierwotnmych, analitycznych struktur: *Kobyle Pole; jak zauważa: „terminem kobyle pole określano w średniowieczu pewne
grunty wiejskie, na których odbywał się chów klaczy” [NP V 16-17].
4. Nazwę próbowano też wywodzić od n. os. Kobyła [np. AO 31]. Antroponimy z tym rdzeniem są dość
licznie reprezentowane z źródłach średniowiecznych. Miano Kobyłka, Kobylica pojawia się już w Bulli
gnieźnieńskiej z 1136 r., nazwy: Kobel i Kobil są licznie poświadczone w źródłach od 1399 r., również z
końca XIV w. pochodzą nazwy: Kobyłka || Kobełka, Kobielica, Kobyle. Wiele nazw z rdzeniem Kobylnotują źródła piętnastowieczne: Kobelan, Kobełka || Kobyłka, Kobylarz, Kobylic, Kobylina, Kobyła
[SSNO III/1/32-33]. Budowa nazwy może istotnie wskazywać na to, że jest to nazwa dzierżawcza (Kobyl
> Kobyle /np. sioło/).
5. Bardzo prawdopodobne, że nazwa wsi jest n. topograficzną: wieś jest położona w górzystej okolicy,
ukształtowanie terenu przypomina kopy siana (por. kobyła ‘kopa siana’); na Podkarpaciu częste są nazwy
górskie i terenowe z tym rdzeniem, np. Kobyla Góra, Kobylica itp. [por. NW 76].
Mimo, iż nazwa wsi ma jasną, poświadczoną źródłowo podstawę, konieczne jest prowadzenie dalszych badań
(nie tyle językoznawczych, ile etnograficznych), które mogłyby dać jednoznaczną odpowiedź na pytanie o jej
pochodzenie.
Klasa semant. i strukt.: n. wieloznaczna: topograficzna lub dzierżawcza (ew. kulturowa), derywowana
/der. sufiksalna: kobyła > Kobyl-j(e) > Kobyle, towarzyszy jej alternacja ł:l/
KONIECZKOWA – malownicza wieś w gminie Niebylec, nad rzeką Gwoźnicą, położona w górzystej i
lesistej okolicy.
Najstarsze zapisy: 1460 Kunieczkowa [MK 34 za rp.]; 1464 Kunieczkowa [MK 34 za rp.]; 1519 de Nyzyny
et Konyeczkova [TP 25, 73]; 1508 Konyeczkowa [AP XV 469]; 1536 Conieczkowa [AP 520]; 1581 Konieczkowa [AP 255].
Źródłosłów: wieś zawdzięcza swą nazwę założycielowi lub pierwszemu osadnikowi [por. NP V 102]. Źródła
średniowieczne potwierdzają istnienie nazwy osobowej Konieczko (dokumenty krakowskie z lat 1474, 1477,
1490) [SSNO III/1/65].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Konieczk-ow(a)/
KOZŁÓWEK – wieś w gminie Wiśniowa, na prawym brzegu Wisłoka, w okolicy pagórkowatej, otoczona
wzgórzami Wierzchowinami, pokrytymi lasami.
Najstarsze zapisy: 1419 Kosslow [TP 20, 9]; 1424 de Coslow [TP 22, 479]; 1428 de Coszlowa [TP 21, 679];
1460 de Coszlow [TP 24, 346]; 1478 de Coslowa [TP 21, 450]; 1536 Kozlow [AP 521]; 1581 Kozlow [AP
246].
Źródłosłów: ks. Sarna podaje, że „Kozłówek ma swą nazwę od założyciela Kozła” [WS 675]20 Ku tej tezie
skłania się tez K. Rymut [NP V 251]21. Nazwa osobowa Kozioł || Kozieł pojawia się w dokumentach krakowskich od XIV wieku, licznie występuje w dokumentach XV-wiecznych. Jeszcze wcześniej źródła notują nazwę Koziełek || Koziołek (już w 1238 r.) [SSNO III/1/120]. Osada pierwotnie nazywała się Kozłów, później w
nazwie zaszła wtórna deminutywizacja (por. rozdz. 7.2.3) i została przekształcona na Kozłówek.
Klasa semant. i strukt.: nazwa dzierżawcza, derywowana
/der. sufiksalna: Kozł-ów > Kozł-ów-ek, towarzyszy jej alternacja e:ø/
KOŻUCHÓW – wieś w gminie Wiśniowa, nad Wisłokiem, przy drodze Strzyżów – Frysztak; położona w
lesistej i pagórkowatej okolicy; jedna z najstarszych osad w powiecie (wspomniana w przywileju z r. 1282, w
20
21
S. Rospond podobnie wyjaśnia nazwę Kozłów w woj. kieleckim.
K. Rymut dopuszcza także motywację apelatywną nazwy (od ap. kozieł).
18
1. Słownik nazw miejscowości
którym Leszek Czarny nadał biskupowi lubuskiemu22 „egzemcyę sądową i podatkową dla ludzi w jego dobrach zamieszkałych” [WS 674]). Po rozbiorach pojawiła się w dokumentach nazwa wsi zapisywana przez rz;
ten stan trwał do międzywojnia [ZK 15].
Najstarsze zapisy: 1279 Cozucow [KMłp II 486]; 1366 de Koschuchow [KMłp III 202]; 1377 Koschuchow
[KMłp 890]; ok. 1400 Kozegow [MK 34 za rp.]; 1409 de Cozuchow [TP 34, 358]; 1415 de Cuszuchow [TP
34, 158]; 1417 Kosuchow [KMłp IV 162]; 1418 de Chossuchow [TP 34, 192]; 1419 de Koschwchow [TP
20, 11]; 1428 Coszuchova [TP 22, 686]; 1444 de Kozochow [TP 21, 576]; 1477 de Kozuchow [TP 24, 406];
1508 Koszuchowa [AP 466]; 1536 Kozuchow [AP 522]; 1581 Kozuchowa [AP 245]; 1899 Korzuchów
[KAT].
Źródłosłów: według Piekosińskiego nazwa pochodzi od założyciela Kożucha [WS 674]. Tezę tę potwierdzają
też S. Rospond [MiG 164], K. Rymut [NP V 261] i A. Orzechowska [AO 34]. Nazwa osobowa Kożuch pojawia się w dokumentach krakowskich w latach: 1388, 1397, 1399 i później, z kolei nazwa Kożuszek występuje
już w Bulli gnieźnieńskiej z 1136 r. [SSNO III/1/127].
Klasa semant. i strukt.: nazwa dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Kożuch-ów/
† KROŚNIA – nieistniejąca współcześnie wieś położona niegdyś w okolicy Szufnarowej.
Najstarsze zapisy: 1508 Kroszna [AP 468]; 1536 Krossna [AP 515]; 1681 Krosnya [AP 256];
Źródłosłów: nazwa ma wprawdzie jasną podstawę, ale niejednoznaczną motywację. K. Rymut nazwę pobliskiego miasta Krosna wywodzi od ap. krosta oznaczającego ‘parchy, strupy’ oraz ‘nierówności, wertepy’ [KR
122]. S. Rospond [MiG 171] dodaje, że ps. *krost- i współczesny chróst to wyrazy spokrewnione, a pochodzące od tego rdzenia nazwy topograficzne oznaczają najczęściej teren nadwodny, krzaczasty.
Nie można wykluczyć pochodzenia nazwy osady od n. osobowej, choć to mało prawdopodobne. Źródła średniowieczne poświadczają istnienie nazw osobowych Krosna (1465 r.), Krosno (1482 r.) oraz Krosta (1384
r.) i Krostawiec (1136 r.) [SSNO III/1/148].
W tej okolicy liczne były zakłady tkackie, pobliski Strzyżów słynął z niezwykle prężnego cechu tkackiego
istniejącego już w XVI w.; w sąsiedniej Szufnarowej do dziś utrzymują się nazwy bardzo starych przysiółków: Krosno oraz Blich, przez wieś przepływa potok Krościenka, w nieodległej Lutczy jest pole W Krościenkach. W tej sytuacji możliwa wydaje się interpretacja nazwy jako kulturowej, pochodzącej od apelatywu krosno w znaczeniu ‘warsztat tkacki’.
Klasa semant. i strukt.: n. kulturowa, ewentualnie topograficzna lub dzierżawcza, derywowana
/der. sufiksalna: Krosn-j(a) > Krośni(a)/
LUBLA – wieś w gminie Frysztak, w okolicy pagórkowatej i lesistej, nad potokiem Lubla, przy gościńcu z
Kołaczyc do Frysztaka i z Frysztaka do Jasła; niegdyś wieś należała do diecezji krakowskiej i była własnością
opactwa koprzywnickiego. W aktach parafialnych znajdują się kopie fundacji kościoła z 3 lipca 1314 r. przez
W. Bonara (ale ten dokument może być falsyfikatem).
Najstarsze zapisy: 1277 (?) Lubla [KMłp I 109]; 1279 de Lublna [KMłp II 144]; 1397 Lubla [TP 24, 320];
1470-80 Lublya [JD II 278]; 1470-80 Lublna [JD III 381]; 1508 Lubna [AP 467]; 1536 Lublia [AP 522],
1581 Liublia [AP 243].
Źródłosłów: objaśnienie etymologii tej nazwy nastręcza wiele trudności, które potęguje fakt, że w zapisach
źródłowych pojawia się kilka wariantów nazwy: Lubla, Lublna, Lublia, Lubna;
Ks. Sarna nazwę wsi wywodzi od założyciela – Lubli [WS 618 – 619]. Mimo, iż nazwa osobowa Lubla nie pojawia się w źródłach średniowiecznych (które notują inne miana oparte na rdzeniu Lub-: Luba ||
Łuba, Lubaj, Luban, Lubasz, Lubcza, Lubcyc, Lubek || Lubko, Lubelczyk, Lubelski, Lubianek, Lubiański, Lu22
Biskupi lubuscy w pierwszej połowie XIII w. otrzymali z nadania książęcego ziemie na terenie działu wodnego między Wisłoką i Wisłokiem. Właśnie m. in. Kożuchów (a także Dobrzechów, Tułkowice i Czudec) znalazł się w dokumencie określającym granice posiadłości biskupstwa [Baczkowski 1980: 64].
19
1. Słownik nazw miejscowości
bicz, Lubiec, Lubiesz, Lubik, Lubin oraz Lublin [SSNO III/2/280-288]), językoznawcy potwierdzają jej istnienie. S Rospond [1962] wywodzi n.os. Lubla z *Lubja albo *Lubьlь, zaś K. Rymut [KR 134] podaje, że nazwa osobowa Lubla została utworzona od imion złożonych typu Lubomir przy użyciu dawnego przyrostka
deminutywnego -la23. Na istnienie nazw osobowych z sufiksem -l- zwraca uwagę M. Karpluk [1964: 29-37].
Badaczka dowodzi, że takie antroponimy mogły powstawać na dwa sposoby: 1. gdy do nazwy zakończonej
na spółgłoskę wargową dołączano sufiks -jь, -ja (istnienie nazw z tymi sufiksami, np. Budz, Budza, potwierdzają źródła staropolskie; po jotacyzacji spółgłoski wargowej w nazwie osobowej powstawało l epentetyczne); 2. gdy do pierwszego członu nazw złożonych lub do apelatywów dodawano sufiksy: -el, -la (<*-ъl-jь,
*ъl-ja), np. Drogel, Godel, Chrostla, Dłotla [Karpluk 1964: 47-48]. Wobec powyższego nie można wykluczyć istnienia imienia *Lubel lub *Lubla, od którego wieś mogłaby otrzymać nazwę24. Zwłaszcza, że spotykamy w źródłach zapisy nazw miejscowych z -e- ruchomym (Lyubeł 1568 Lubelin 1231 – zapisy za Karpluk
1964: 37), które jest pozostałością po jerach. Wywodząc nazwę Lubla od imienia *Lubel || *Lubla trzeba
uznać, że pojawiające się w zapisach -n- jest przyrostkiem, który utworzył nazwę miejscową; późniejszy jego
zanik mógł być spowodowany uproszczeniem grupy spółgłoskowej.
Nazwę Lubla można też objaśniać jako utworzoną od imienia niederywowanego Luba (licznie poświadczonego w materiałach staropolskich) przyrostkiem -j-, powodującym powstanie l epentetycznego (które w języku literackim uległo zanikowi, utrzymało się w reliktach apelatywnych typu: grobla, kropla, czapla,
oraz niektórych nazwach miejscowych). Tak interpretują nazwę m.in. B. Greszczuk [2000: 86] i W. Daszykowska-Ruszel [1995: 134]. Forma Lublna w myśl tej tezy mogła być utworzona formantem złożonym
*-jь-na lub formantem powstałym w wyniku kontaminacji dwóch przyrostków: -ja i -na. Taką interpretację
dopuszcza też M. Karpluk w swoim studium na temat polskich nazw z l epentetycznym, jednak zaznacza, że
nie można wykluczyć, iż -l- było już w rdzeniu nazwy osobowej [Karpluk 1964: 54]. Ta druga teza staje się
tym bardziej prawdopodobna, że po przebadaniu nazw zawierających grupy blj, plj, mlj, vlj okazało się, że w
większości z nich mamy do czynienia z l wtórnym bądź sufiksalnym, a przypadków niewątpliwego l epentetycznego jest stosunkowo niewiele. Jak stwierdza badaczka: „(...) tworzenie grup blj, plj, mlj, wlj z podstawowych bj, pj, mj, vj było na gruncie polskim słabą tendencją językową, która pozostawiła tylko nikłe ślady”
[Karpluk 1964: 61].
W opuplikowanej w 2005 r. książce K. Rymyt podaje, iż nazwa Lubla pochodzi prawdopodobnie od
imienia *Lub, *Lubel (będących skróceniami imion typu Lubomir, Luborad), ale dopuszcza także możliwość
etymologizowania nazwy od praindoeuropejskiego rdzenia *leub(h) ‘zdzierać korę, łyko, łupić, łuskać’ [NP
VI 206]. Motywacja odapelatywna wydaje się jednak mniej pawdopodobna, niż motywacja odantroponimiczna (od n. os. Lub || Luba || Lubel).
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana
/der. sufiksalna: Lubl-n(a); mniej prawdopodobne: *Lub-jь-n(a)/
LUTCZA – długa wieś w gminie Niebylec, rozłożona po obu stronach rzeki Stobnicy; leży przy drodze z
Domaradza do Strzyżowa, w okolicy falistej, wznoszącej się od 294 do 369 m. n.p.m.; wieś jest bardzo stara,
ale lokowana była dopiero w 1425 r. przez Janusza de Lubeń, biskupa przemyskiego. Długosz wymienia Lutczę jako należącą do patronatu Jakuba Gryfa Ciepielowskiego [SG IV, 487].
Najstarsze zapisy: 1390 Lustscha [Matr IV 3, 346]; 1392 Luczcza [ZDM I 201, 254-5]; 1443 de Domaradzicze vel de Luthcza [TP 22, 512]; 1450 de Ludcza [TP 22, 183]; 1462 de Lutecz [TP 24, 227]; 1476 de
Luthcza [TP 24, 404]; 1470-80 Lyuthcza [JD II 259]; 1480 de Lyvtcza [TP 22, 281]; 1508 Luthcza [AP
469]; 1536 Ludcza [AP 515]; 1581 Ludcza [AP 256].
Źródłosłów: wśród mieszkańców dominuje pogląd, że nazwa wsi wywodzi się od słowa luter; wieś była
23
Podobnie stanowisko zajmuje H. Górnowicz [1968: 90], który nazwę Luble klasyfikuje wśród pochodzących od słowiańskich hipokorystyków i wywodzi ją od antroponimów typu Lubogost.
24
Właśnie od imienia *Lub, *Lubel
20
1. Słownik nazw miejscowości
zasiedlona kiedyś przez jeńców szwedzkich i emigrantów szkockich, których okoliczna ludność nazywała
lutrami [SiO 74]. Wywód ten nie jest jednak przekonujący. Nazwa wsi z pewnością jest starsza. Pochodzi
prawdopodobnie od nazwy osobowej Lutek || Lutko, będącej skróceniem imion typu Lutomir, Lutobor [por.
AO 37, NP VI 240-24125]. Źródła średniowieczne poświadczają istnienie wielu bardzo starych nazw z rdzeniem Lut-, np. Lutko (1306 r.), Lutek (1393 r.), Luta (1412 r.), Lutczyc (1440 r.), a także imion złożonych:
Lutmar, Lutmir, Lutobor, Lutogniew, Lutomiar, Lutosław itp. [SSNO III/2/297-301].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Lutcz-ja > Lutcza/
towarzyszy jej alternacja k : cz
ŁĘTOWNIA – wieś w gminie Strzyżów, położona w piaszczystych równinach poszytych sosnowymi borami, z wszystkich stron otoczona lasem.
Najstarsze zapisy: 1480 Lanthownya [JD II 258]; 1529 Lanthownia [AO 38].
Źródłosłów: w źródłach staropolskich pojawiają się nazwy osobowe: Łątka (1374 i 1389 r.) i Łętoch (1439 r.)
[SSNO III/2/321, 325], ale to raczej nie od nich wieś wzięła swą nazwę. Do XVI w. w polszczyźnie ogólnej
funkcjonował apelatyw łęt ‘pręt’ (por. łac. lentus ‘gibki, powolny, giętki’ – SEB 309, PSDP 192). Wyraz ten
utrzymał się do dziś w gwarach (łęt ‘nać, łodyga wiotka ziemniaka’ – SGPK II 73; łęt, łęcina, łętowina ‘nać
ziemniaka’ – SD IV 299; łęt ‘nać, łodyga, badyl’ – SW II 808) oraz w nazwach własnych (np. w częstym w
tych stronach nazwisku Łętowski). Od tego apelatywu pochodzi też nazwa wsi Łętowni [por. NP VI 340].
Trudno jednak ustalić, jaki był związek osady z nazwą. Możliwe, że jest to nazwa topograficzna. A. Brückner
i S. Reczek przytaczają powiedzenie ‘jak łęt goły’ [SEB 309; PSDP 192]. Być może osada, położona na równince z wszystkich stron otoczonej lasem, wyglądała jak „goła”, tzn. pozbawiona drzew.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: Łęt-ow-ni(a)/
MAŁÓWKA – niewielka wieś w gminie Niebylec, nad rzeką Gwoźnicą, w okolicy lesistej i pagórkowatej.
Najstarsze zapisy: 1650 in hereditate villa Małowka dicta [MK 36 za rp.].
Źródłosłów: jest to niewielka osada położona wśród lasów; nazwa pochodzi od ap. mały, określającego wielkość wioski. Mniej prawdopodobna wydaje się teza o odosobowym pochodzeniu nazwy [tak etymologizuje ją
NP VI 494], mimo iż w źródłach średniowiecznych pojawia się wiele antroponimów opartych na rdzeniu
Mał- (miano Mały || Mał jest zapisane w XIV-wiecznych dokumentach krakowskich, jeszcze wcześniejsze
źródła notują nazwy: Małek (od 1204 r., bardzo liczna w XV w.), Małosz (1223 r.), Małoch (od XIII w.), Małoń (1442 r.). Rdzeń ten występuje też w licznych nazwach złożonych, np. Małodobry, Małoduszek, Małomir,
Małosiej, Małostryj [SSNO III/2/376-387]).
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: Mał-ów-k(a)/
† MARKOWA WOLA – nieistniejąca dziś wieś26.
Najstarsze zapisy: 1436 Marcowa Wolya [TP 21, 305].
Źródłosłów: nazwa osady pochodzi od nieokreślonego bliżej właściciela: Marka. Imię to bardzo licznie występuje w źródłach średniowiecznych, najstarszy zapis pochodzi z 1228 r. [SSNO III/2/400].
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem dzierżawczym, drugim kulturowym27, derywowana
(zestawienie z obydwoma członami imiennymi)
/der. sufiksalna w pierwszym członie: Mark-ow(a) Wola/
25
K. Rymut dopuszcza także pochodzenie nazwy osady od n.os. Ludek (od im. Lodomir).
Wieś Markowa koło Łańcuta ma niemieckie pochodzenie: Markenhof. Wiąże się to z osadnictwem saksońskim na
tym terenie [por. Czopek-Kopciuch 2000: 47]. Ponieważ jednak historycy udowodnili, że na terenie powiatu strzyżowskiego mamy do czynienia wyłącznie z osadnictwem polskim (por. rozdz. 1.3.2), obie nazwy wypada uznać za genetycznie różne (homonimiczne).
27
Na temat nazw z członem Wola zob. hasło Wola Czudecka.
26
21
1. Słownik nazw miejscowości
MARKUSZOWA – wieś w gminie Wiśniowa, na prawym brzegu Wisłoka, 270 m. n.p.m., otoczona zarośniętymi lasem pagórkami.
Najstarsze zapisy: 1366 in Marcusij libertatem ultra Wislok [KMłp III 795, 202]; 1377 in Marcussij libertate [KMłp III 305]; 1400 Marcusi de Marcussowa [CB 1, 81]; 1417 Marcussowa [KMłp IV 162]; 1420
Markusowa [KMłp IV 183]; 1445 Marcisz de Marcuszowa [TP 34, 342]; 1470-80 Markuszowa [JD III
381]; 1495 Marcuschowa [TP 34, 490]; 1508 Markuschowa [AP 466]; 1536 Markushowa [AP 522]; 1581
Markuszowa [AP 246].
Źródłosłów: nazwa wsi jest z pewnością n. dzierżawczą, utworzoną od imienia Markusz (które jest wymieniane przy najstarszych zapisach nazwy miejscowej) [por. WS 676]; nazwa ta stanowi przeróbkę imienia
chrześcijańskiego Marek, łac. Marcus, poświadczonego w źródłach od XIII w. [SSNO III/2/400 i KR 145].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Markusz-ow(a)/
NIEBYLEC – niegdyś miasteczko, obecnie wieś – siedziba władz gminy; miejscowość jest położona nad
rzeczką Gwoźnicą, w górskiej i lesistej okolicy, na Pogórzu Dynowskim, 282 m. n.p.m. Osada wzmiankowana od 1431 r. Miasto (lokowane w 1509 r.) stanowiło lokalny ośrodek targowy. Niebylec rozwinął się szczególnie w XIX w., kiedy to stanowił centrum handlu bydłem i końmi. Prawa miejskie utracił w 1935 r.
Pośrodku wsi zachował się dawny rynek pozbawiony jednak starej zabudowy, która uległa zniszczeniu podczas ostatniej wojny [OR; SG VII 42].
Najstarsze zapisy: 1431 Nyebilecz .... idem Nyebiliecz [AGZ XI 456]; 1536 Niebiliecz [AP 520];
1581 Nyebiliecz [AP 269]; 1650 Niebylec [MK 36 za rp.].
Źródłosłów: S. Rospond wywodzi nazwę od imienia Niebył, które – jako nazwa osobowa – nie znajduje poświadczenia w dokumentach średniowiecznych, za to zostało utrwalone w nazwie miejscowości Niebyłów
[MiG 244]. Z kolei K. Rymut podaje, że nazwa miasteczka pochodzi od n. osobowej Niebylec, która jest wymieniana w dok. z 1431 r. obok nazwy miejscowej oraz w dok. z początku XV w., m.in. z okolic Jaworznika
(obecnie Jawornik Niebylecki) [KR 159 i SSNO IV/1/33-34]; w gwarach znany jest apelatyw niebyły ‘nieżyjący’ [SGPK III 292], który mógł być podstawą utworzenia nazwy osobowej.
Inaczej tłumaczy pochodzenie nazwy A. Orzechowska, która uważa, że jest to: „n. żartobliwa oznaczająca
miejscowość późno lokowaną, potem liche miasteczko” [AO 41]. Słowniki notują apelatyw niebylica, który
mógł motywować nazwę (niebylica ‘czego nigdy nie było, fałsz’ – SL III 320; niebylica ‘bajka niepodobna do
prawdy; pleść niebylice ‘zmyślać, kłamać’ – SGPK III 292). Tezę o odapelatywnym pochodzeniu nazwy potwierdza fakt, iż na terenie powiatu strzyżowskiego oprócz miasteczka jest jeszcze siedem przysiółków nazwanych Niebylec (położonych w różnych częściach powiatu – por. Słownik nazw części wsi). Mało prawdopodobne, by wszystkie te obiekty (o różnym położeniu i czasie powstania) zostały nazwane od rzadkiej nazwy osobowej albo, by nazwy przysiółków były przeniesione z nazwy miasteczka (które niczym szczególnym
się nie wyróżniało)28.
Ponieważ jednak nazwa osobowa Niebylec jest notowana w dokumentach z tej okolicy i z czasów, kiedy nazwa miasteczka była zapisana po raz pierwszy, prawdopodobnie to właśnie ona stała się podstawą nazwy
miasteczka. Przysiółki powstały znacznie później, toteż dla nich trzeba szukać innej motywacji nazewniczej.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Niebylec < *Nebylьc-jь/
ewentualnie:
n. kulturowa, derywowana /der. sufiksalna: Niebyl-ec < niebył(y)/
NIEWODNA – wieś w gminie Wiśniowa; leży w okolicy pagórkowatej i lesistej, nad bezimiennym poto28
Warto zauważyć, że nazwy Niebylec ani podobnych nie ma w innych częściach kraju. Nie wymieniają jej np.: K.
Rymut [1967] – w północnej części woj. krakowskiego, ani W. Lubaś [1968] w południowej jego części, ani M. Łesiów
[1972] na terenie Lubelszczyzny, ani E. Breza [1974] na Pomorzu, ani K. Rymut [1975] na terenie dawnego pow. bieckiego, ani A. Wolff i E. Rzetelska-Feleszko [1982] na Mazowszu, ani E. Pawłowski [1984] na ziemi sądeckiej, ani R.
Mrózek [1990] na Śląsku Cieszyńskim, ani M. Biolik [1994] na terenie powiatu ostródzkiego.
22
1. Słownik nazw miejscowości
kiem; „Podług Siarczyńskiego erygował tu parafię Firlej w 1313 r. ale brak na to dokumentów” [SG VII, 137138].
Najstarsze zapisy: 1366 campus ... quintus, qui vocatur za staro nyewodną [KMłp III 796, 202]; 1418 de
Newodna [TP 34, 196]; 1433 de Nyewodna [TP 18, 540]; 1448 de Newodna [TP 22, 578]; 1470-76 de Nyewodnya [TP 21, 393]; 1480 de Nyewodna [TP 22, 295]; 1508 Nyewodna [AP 467]; 1536 Niewodna [AP
518]; 1581 Niewodna [AP 256].
Źródłosłów: A. Orzechowska [1975: 42] oraz S.Rospond [1976: 132] za H. Borkiem podają, że jest to nazwa
topograficzna. Teza ta opiera się na twierdzeniu, że sufiks -na tworzył przede wszystkim nazwy topograficzne. H. Borek nazwę tłumaczył następująco: „chyba ‘osada bez wody’, chociaż możliwy także związek z niewodem ‘siecią na ryby i ptaki’” [Borek 1968: 154]. Pierwszą hipotezę trzeba odrzucić wobec faktu, że wieś
jest położona nad potokiem, druga jest dopuszczalna. Bardziej prawdopodobna wydaje się jednak teza F. Piekosińskiego, że nazwa wsi pochodzi od imienia jej założyciela Niewoda [WS 666]. Wprawdzie dokumenty
średniowieczne nie poświadczają istnienia n. os. *Niewód, jednak odnotowują inne nazwy z tym samym
rdzeniem: Niewodnik (1460 r.), Niewodzic (1411 r.) [SSNO IV/1/60-61].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza (ew. topograficzna), derywowana /der. sufiksalna: Niewod-na/
† NIZINY – nieistniejąca dziś wieś, będąca niegdyś posiadłością rycerską Machowskich; trudno ustalić,
gdzie dokładnie osada była ulokowana; prawdopodobnie był to obszar dworski na dzisiejszym Przedmieściu
Czudeckim na zach. od kościoła Świętej Trójcy [DC 78-79].
Najstarsze zapisy: 1511 de Nyszyny et Jaworsnik alias Szokolow [TP 34, 427]; 1514 de Nyszyny [TP 34,
379]; 1445 in Niszini et Gorzyce [CB 2, 377]; 1475 de Nyszyny [TP 23, 43].
Źródłosłów: nazwa oddaje ukształtowanie terenu – wieś musiała być ulokowana na równinie u podnóża
wzgórza.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, niederywowana
NOWA WIEŚ – wieś w gminie Czudec, położona u ujścia potoku Pstrągowy do Wisłoka, w okolicy lesistej
i pagórkowatej; wieś powstała w XV w., ulokowano ją na miejscu wykarczowanej puszczy [DC 78].
Najstarsze zapisy: około 1400 Neuendorf [CL 360]; 1445 Nowa Wyessz [TP 34, 285]; 1470-80 Nowa Wyesz [JD II 256]; 1479 Nowa Wyesch [TP 21, 493-4]; 1493 de Nowa Wyesch [TP 24, 47]; 1508 Nowa Wyesz, sors Pstrągowa Nysza [AP 467]; 1536 Nowa Wiesz [AP 517]; 1581 Nowa wyess [AP 257].
Źródłosłów: wieś została utworzona dopiero w XV w., była więc „nowa” w porównaniu z istniejącym od
kilku wieków Czudcem.
Klasa semant. i strukt.: n. z obydwoma członami kulturowymi, niederywowawna
(zestawienie z obydwoma członami imiennymi)
OPARÓWKA – wieś w gminie Wiśniowa, nad potokiem uchodzącym do Wysokiej; górską wieś otacza od
zachodu i południa rozległy las, pokrywający pasmo ciągnące się od Frysztaka w kierunku pd-wsch. po Czarnorzeki. W środku wsi stoi drewniana cerkiew. Jeszcze pod koniec XIX w. mieszkali tam Rusini. Fakt ten
dokumentuje ks. Sarna: „Oparówkę zamieszkują, podobnie jak i Pietruszą Wolę, Rusini, tak zwani Zamieszkańcy (...) We wsi jest cerkiew, przy której mieszka proboszcz ruski; cerkiewka drewniana, pod wezwaniem
Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, wybudowana koło roku 1700, odnowiona i pobłogosławiona w r.
1882” [WS 677].
Najstarsze zapisy: 1482 Oporowka [TP 3, 191]; 1493 Oparowka [AO 43]; 1508 Oparowka [AP XV 466];
1536 Oparowka [AP]; 1581 Oporowka [AP XIV 246].
Źródłosłów: jest to nazwa niejednoznaczna. Źródła piętnasto- i szesnastowieczne przekazują dwie wersje
nazwy: Oporówka i Oparówka. W związku z tym trudno rozstrzygnąć, czy pochodzi ona z rdzenia opar- czy
opor-. F. Nieckula opowiada się za rdzeniem opor-, co motywuje następująco: „Wydaje się, że postać Opo-
23
1. Słownik nazw miejscowości
rówka jest starsza, chociaż została nieco później zanotowana. Skoro dziś obowiązuje postać Oparówka, a
zanotowana została w 1508 r., to Oporówka musi być reliktem, ponieważ trudno przyjąć aż dwie zmiany:
Oparówka > Oporówka i znowu Oporówka > Oparówka. Zresztą postać Oparówka nie ma oparcia w materiale porównawczym. Por. nazwę Oporowo, pow. Szamotuły; t.s. pow. Szubin; t.s. pow. Wschowa; Oporów,
pow. Kutno” [Nieckula 1969: 262].
Istotnie, jest mało prawdopodobne, by nazwa pochodziła od ap. opar (opar ‘mąka drożdżami zaczyniona do
pieczenia chleba; opał, pał, parzenie, rzecz parząca, trująca’ – SL III 558; opar ‘opalenizna, opał, oparzelisko,
rzecz parząca; mgła i wapor, unoszące się nad miejscami wilgotnymi albo nad wodą i widoczne w oziębionym powietrzu’ – SW III 787; opar ‘para, obłok pary, mgły’ – SD V 1008; por. gwarowe opar ‘strawa gorąca’ oraz opara ‘żartobliwe i pogardliwe określenie gatunku wódki’ – SGPK III 451). Może kiedyś była tu
jakaś gorzelnia, a może coś wypalano? Brak jednak jakichkolwiek informacji na ten temat. Nie można wykluczyć, że nazwa ma charakter topograficzny: położenie nad rzeką i w otoczeniu lasów sprzyjało powstawaniu
mgieł. Bardziej przekonująca jest jednak teza, iż nazwa wsi wywodzi się od ap. opór. Być może kiedyś stał
tam jakiś gród obronny, jakich sporo było w tej okolicy? Późniejsza wymiana -o- > -a- mogła nastąpić pod
wpływem częstego nazwiska Oparowski.
Klasa semant. i strukt.: n. kulturowa, derywowana /der. sufiksalna: Opor-ów-k(a) > Oparówka/
POŁOMIA – wieś w gminie Niebylec, na Pogórzu Dynowskim, nad rzeką Gwoźnicą. 3.07.1944 r. rozegrała
się tu bitwa oddziału partyzanckiego AK z Niemcami. Wieś istniała już w XIV w., zaś parafię ufundował w
1447 r. Pakosz z bratem Kietliczem. Długosz nazywa wieś Połomem [SG VIII 724].
Najstarsze zapisy: 1425 Polom [ZDM II 412]; 1447 in Polomia [ZDM III 763, 223-4]; 1520 in Polomye
[Matr IV 1, 3530]; 1508 Polomya [AP 469]; 1536 Polomija [AP 516]; 1581 Polomia [AP 245].
Źródłosłów: nazwa wsi jest dwuznaczna; ze względu na miękki wygłos tematu nie można wykluczyć pochodzenia nazwy od imienia założyciela wsi, który mógł nazywać się *Połom. Źródła średniowieczne nie notują
wprawdzie takiej nazwy osobowej, ale poświadczają istnienie innych mian opartych na tym samym rdzeniu:
Połomiec (1471 r.) i Połomka (1479 r.) [SSNO IV/2/314]. Bardziej prawdopodobne jest jednak pochodzenie
nazwy od ap. połom (połom ‘las z połamanymi przez wiatr konarami’ – Pawłowski 1965: 179, por. połomić
‘połamać, pokruszyć na kawałki’ – SPSz XXVII 31). Właśnie w ten sposób etymologizował tę nazwę W.
Lubaś [1968 a]: „Nazwa w swoim pierwotnym znaczeniu nawiązuje do wyrazu połom, który oznaczał coś
połamanego, wyłamanego, jakieś odłamki, złom, rzeczy połamane. Znaczenie to w odniesieniu do wsi może
dotyczyć zarówno topograficznego wyglądu terenu, na którym jest położona, jak i drzewostanu. Być może że
połom oznaczał zniszczony przez wichry las, czyli przestrzeń wolną dla założenia osady ludzkiej. Nie wykluczamy jednak możliwości, że może tu chodzić o jakieś wyłomy skalne lub gruntowe”.
Nazwy oparte na rdzeniu połom- spotyka się na obszarze Słowiańszczyzny (np. nazwę Połom nosi góra na
Zaolziu, rdzeń ten zawierają ponadto liczne nazwy wodne w dorzeczu Sanu, np. Połomnik, Połomny i Połomczyk oraz nazwy na Łemkowszczyźnie – NW 127).
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: Połom-ja > Połomia/
† POŁOMIA – wieś obecnie nieistniejąca, położona w okolicy Dobrzechowa, do XV w. zwana Zielonczyną Wolą; współcześnie jest to przys. Wysokiej Strzyżowskiej – Michałówka (zob. Słownik nazw części wsi).
Najstarsze zapisy: 1510-32 Polomya [AP]; 1520 in Polomye [AO 47]; 1857 adwokacya Połomya alias Michalowka [DD 39]; 1882 soltystwo Połomya czyli Michałówka [DD 39].
Źródłosłów: por. poprzednie hasło.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: Połom-ja > Połomia/
† PROCHNA || PROCHNIA – nieistniejąca współcześnie wieś w okolicy Czudca.
Najstarsze zapisy: 1390 Prochnya [Matr IV 3, 346]; 1470-80 Prochna [JD II 256]; 1536 Prochna [AP 517].
24
1. Słownik nazw miejscowości
Źródłosłów: autor monografii wsi wywodzi jej nazwę od żyznej, próchnicowej ziemi [DC 6]; bardzo możliwe, że jest to nazwa topograficzna pochodząca od ap. próchno lub prochniak29 (próchno ‘próchnienie,
spróchniała rzecz’ – SL IV 475; próchno ‘wytwór próchnienia’ – SW V 3; prochniak ‘drzewo spróchniałe’ –
SW V 3, SGPK IV 350), zwłaszcza, że źródła średniowieczne nie notują nazwy osobowej *Proch (piętnastowieczne nazwiska Procheński i Prochnik są z pewnością odmiejscowe – SSNO IV/2/344).
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: próchno > Prochn-ja30/
PRZEDMIEŚCIE CZUDECKIE – wieś w gminie Czudec, dawniej przysiółek Czudca.
Najstarsze zapisy: nazwy brak w źródłach do XVIII w.; wieś nie jest też notowana przez SG.
Źródłosłów: wieś jest ulokowana na przedmieściu Czudca.
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem kulturowym, drugim – relacyjnym, niederywowana
(zestawienie z obydwoma członami imiennymi)
† PRZEWROTNA – nieistniejąca współcześnie wieś.
Najstarsze zapisy: 1581 Przewrotna [AP 256].
Źródłosłów: ze struktury nazwy można wnioskować, że osada wzięła swe miano od założyciela, jakiegoś
*Przewrota. Istnienia takiej n. os. nie poświadczają źródła historyczne, może jest to ta nazwa, która znalazła
odbicie w częstym współcześnie nazwisku Przewrocki (ponad 200 osób, por. SNW VII 580). Hipotezę o odosobowym pochodzeniu nazwy potwierdza brak apelatywu *przewrot, który mógłby być podstawą utworzenia nazwy31.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Przewrot-na/
† PRZYBÓWKA – nieistniejąca współcześnie wieś.
Najstarsze zapisy: 1502 Przybowka [TP 21, 305].
Źródłosłów: nazwę istniejącej do dziś wioski Przybówki (wcześniej: Przybowa) w sąsiednim powiecie krośnieńskim W. Lubaś wywodzi od n. os. *Przyb, Przybo [WL 39], F. Nieckula od n. os. Przyba [1969: 263].
Przybówka w pow. strzyżowskim ma raczej motywację topograficzną: osada powstała na miejscu, którego
przybyło (może w miejscu wykarczowanego lasu lub dawnego koryta rzeki, która zmieniła bieg?). Nie można
też wykluczyć, że wieś zawdzięcza swą nazwę osiedleńcom, którzy przybyli z innych terenów (byli nietutejsi); brak jednak na ten temat jakichkolwiek informacji. Ustalenie motywacji nazwy utrudnia fakt, że nie wiadomo dokładnie, gdzie się osada znajdowała.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, ewentualnie kulturowa lub dzierżawcza, derywowana
/der. sufiksalna: Przyb-ów-k(a)/
PSTRĄGOWA – rozległa wieś w gminie Czudec, w dolinie potoku Pstrągowa, dzieli się na kilka części
(dawniej Pstrągowa Górna i Niżna); wieś zajmuje kotlinę otoczoną od zachodu, północy i wschodu wzgórzami pokrytymi lasem; były tam folwarki szlacheckie, karczmy i młyny; parafia powstała tu w 1474 r. [SG IX
251-252].
Najstarsze zapisy: 1191 (?) Pistrasnici [KMłp I 2]; 1366 na Pstrągowe [KMłp 796]; 1436 Pyszstrogova
[ZDM II 489; 1441] Pstrogova [TP 3, 10]; 1448 de Pstrzangowa [TP 22, 498]; 1470-80 Pstrangowa [JD III
393]; 1493 de mediocri Pstragowa [TP 24, 40]; 1497 de utraque Pstragowa in districtu pilsnensi [TP 3,
29
Właśnie od ap. prochniak wywodzi nazwę J. Rieger [NW 131].
Późniejsze stwardnienie -n- nastąpiło najprawdopodobniej pod wpływem nazw z sufiksem -n- (typ: Grodno, Przewrotna itp.).
31
Słowniki notują jedynie wyrazy: przewrotna ‘kawa mająca więcej mleka niż kawy’; przewrotnica ‘wódka w języku
flisów’; przewrotnik ‘fartuch’ – SGPK IV 399; mało prawdopodobne, by któryś z tych apelatywów stał się bazą dla
nazwy miejscowości.
30
25
1. Słownik nazw miejscowości
292]; 1449 de Pistrzangova [TP 22, 212]; 1476 de Pstragova [TP 24, 393]; 1480 de Pstragowa [TP 22,
285]; 1493 de superiori Pstragowa [TP 24, 39]; 1508 Syrzednya Psthrągowa [AP 468]; 1508 Psthrągowa
[AP 467]; 1514 Pstrangova [TP 34, 380]; 1518 de Pstragowa [TP 34, 430]; 1529 Pstragowa Magna,
Pstragowa Superior [Lib 23v]; 1536 Pstrangowa [AP 516, 520]; 1536 Pstrangowa Nyżnia [AP 512]; 1581
Pstrągowa [AP 257].
Źródłosłów: autor monografii o tym regionie wywodzi nazwę wsi od pstrągów „których wielką ilość tu spotykano” [DC 6]. Językoznawcy jednak są zgodni: nazwa wsi powstała od n. os. Pstrąg [por. NW 133], na co
wskazuje jej budowa. Miano Pstrąg rejestruje SSNO (dok. warszawskie z 1440 r. – SSNO IV/2/388).
Przez rozległą wieś Pstrągową przepływa jedenastokilometrowa rzeka Pstrągowa (zob. Słownik nazw wodnych), w której do dziś są pstrągi. W źródłach nazwa rzeki pojawia się później, niż nazwa miejscowości, jednak to, jak wiadomo, nie przesądza o wieku obiektów. Przy słabej dokumentacji nazwy osobowej Pstrąg nie
można wykluczyć pochodzenia nazwy miejscowej od nazwy wodnej, a tej z kolei od żyjących w niej ryb.
Możliwe też, że nazwa ryby dała imię pierwszemu właścicielowi (osadnikowi), a później od tego miana powstała nazwa wsi.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Pstrąg-ow(a)/,
ewentualnie:
n. relacyjna, ponowiona z n. rzeki, niederywowana
PSTRĄGÓWKA – wieś w gminie Wiśniowa, w podgórskiej, lesistej okolicy.
Najstarsze zapisy: 1419 Pstrągowka [ZDM III 820]; 1478 Psztragowka [TP 21, 455]; 1508 Jazowa, sors
Pstragowka [AP 465]; 1581 Pstrągowka [AP XIV 246].
Źródłosłów: wprawdzie ks. Sarna utrzymuje, że osada „otrzymała nazwę od założyciela swego Pstrąga”,
jednak dodaje, że: „Pstrągówka znaczy tyle, co mała Pstrągowa” [WS 664]. To drugie przypuszczenie jest
słuszne: wieś z pewnością powstała później, niż Pstrągowa i od miana tej – zresztą bardzo rozległej wsi –
utworzono jej nazwę.
Klasa semant. i strukt.: n. relacyjna, derywowana /der. sufiksalna: Pstrągów-k(a), tow. jej alternacja o:ó/
PUŁANKI – wieś w gminie Frysztak, położona na lewym brzegu Wisłoka, otoczona lasem; niegdyś zwana
była też Podlesiem; jeszcze do niedawna mieszkało tam wielu tkaczy [KD 10].
Najstarsze zapisy: nazwy brak w źródłach do XVII w.
Źródłosłów: nazwa wsi pochodzi od ap. półanek, który oznaczał nie tylko pola o powierzchni 1/2 łanu (ks.
Sarna przekazuje, że tutejsi kmiecie posiadali nie całe łany, role, ale półłanki, po pół roli – WS 664); słowniki podają też inne znaczenia wyrazu półłanek (półanek: ‘rola chłopska’ – SGPK IV 328; półłanek ‘o połowie
łanu’ – SL IV 308, SW IV 948; półanek ‘droga dla bydła’ – MK 56). W nazwie utrwaliła się pisownia odmienna niż w motywującym ją apelatywie.
Klasa semant. i strukt.: n. kulturowa, niederywowana
RÓŻANKA – wieś w gminie Wiśniowa, w okolicy lesistej, u źródeł potoku Grodzisko.
Najstarsze zapisy: 1425 Rosana [ZDM II 381, 53-8]; 1442 Roszana [TP 3, 13]; 1443 Roszanka [TP 3, 15];
1448 in Rozana [TP 24, 310]; 1460 in Roszana [TP 22, 478]; 1478 in Rozana [TP 21, 456]; 1512 de Rozna
[TB 4, 288]; 1536 Rozanka seu Sobiestianowka [AP 522]; 1581 Rozanka [AP 246].
Źródłosłów: nazwa wsi pierwotnie brzmiała Różana; dopiero od połowy XVI w. jest regularnie zapisywana
jako Różanka. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że nazwa osady pochodzi od n. os. Róża.
Źródła historyczne przekazują, że było to nie tylko imię żeńskie, ale też częste przezwisko (protonazwisko)
męskie. Spotykamy je np. w dok. z okolic Małopolski z 1381 r. (Petrus dictus Rosza kmeto de Brzosa), z
1429 r. (Nikel Rosza z Bochni) oraz z 1433 r. (Domarath Rosza). Ten ostatni zapis z KMłp dotyczy prawdopodobnie Domarada – właściciela pobliskiego Domaradza [SSNO IV/3/504-505].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Roż-an(a) > Róż-an-k(a)/
26
1. Słownik nazw miejscowości
† SEBASTIANÓWKA – niegdyś wieś (do XVI w.), później stała się przys. Różanki (por. Słownik nazw
części wsi).
Najstarsze zapisy: 1504 Sobyesczyanowka [TP 24, 541]; 1504 Wolya Szobyeszczyanowa [TP 34, 609];
1536 Sobestianowka [AP 522]; 1581 Sobiestiianova [AP 246]; 1886 Sebestianowa [JB 165]; Sebastianowa [KAT 1905]; Sebastyanowa [KAT 1905].
Źródłosłów: nazwę swą wzięła wieś najprawdopodobniej od imienia właściciela ziemskiego, Sebastiana (Sebastian de Tilkowicze), którego wspominają akta ziemskie z 1418 r. [TP 22, 538].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana
/der. sufiksalna: Sebastian-ow(a) (Wola) > Sebastian-ów-k(a)/
† SOŚNICA || † SOŚNINA || † SOŚNINKA – nieistniejąca współcześnie wieś w okolicy Dobrzechowa i
Grodziska, dziś przys. (por. Słownik nazw części wsi).
Najstarsze zapisy: 1277 (?) Sosnica [KMłp I 93, 109]; 1279 de Sosnichaney [KMłp II 486, 144]; 1376 Sosninka [KMŁp 883]; 1425 Sosnyna [ZDM II 381, 53]; 1434 Sosnynka [TP 22, 495]; 1470-80 Sosnina ||
Szosznyna [JD II 293, III 389]; XIX Sośnice [SG XI 88].
Źródłosłów: nazwa pochodzi od drzew sosnowych licznie rosnących na tym terenie; wieś była położona pod
laskiem sosnowym.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: Sośn-ica || Sośn-ina || Sośn-inka/32
† SPORNA – nieistniejąca współcześnie wieś, prawdopodobnie część dzisiejszej Gwoźnicy.
Najstarsze zapisy: 1508 Sporna de sorte [AP 469]; 1536 Sporna [AP 520]; 1650 ex villa Gwoznica seu
Sporna [MK 37 za rp.].
Źródłosłów: możliwe, że nazwa pochodzi od ap. spór; właściciele ziemscy mogli toczyć spór o jakiś fragment ziem [tak wyjaśnia tę nazwę AO 55]. Jednak prawdopodobniejsze jest, że osada została nazwana od
miana założyciela (osadnika): Spora lub Spory. Dokumenty krakowskie poświadczają istnienie nazwy osobowej Spora już w 1388 r. W źródłach występują też miana: Spornik (1363 r.) i Sporysz (1368 r.) [SSNO
V/1/155].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza (ew. kulturowa), derywowana /der. sufiksalna: Spor-n(a)/
STĘPINA – wieś w gminie Frysztak, malowniczo położona nad potokiem Stępina na Pogórzu Strzyżowskim, u podnóża zalesionych wzniesień Pasma Klonowej Góry. Nad wioską wznoszą się wzgórza Chełm (528
m.) i Bardo (534 m.). Miejscowość lokowana w 1369 r. Pośrodku znajdują się poniemieckie budowle punktu
dowodzenia Wehrmachtu („Obiekt Południowy Führera”: potężny żelbetonowy tunel długości ok. 500 m.,
bunkier i kilka schronów bojowych) zbudowane w latach 1940-1941. W 1941 r. Doszło tu do spotkania Hitlera z Mussolinim [OR].
Najstarsze zapisy: 1416 Stampina Wola [KMłp IV 1157]; 1434 de Stampina [TP 1, 441]; 1469 de Stapina
[TP 34, 558]; 1508 Sthepina [AP 467]; 1581 Stempina [AP 248].
Źródłosłów: ks. Sarna podaje, że „wieś Stępina otrzymała swą nazwę od swego założyciela Stępy” [WS 658].
Istnienie nazwy osobowej Stępa potwierdzają materiały źródłowe z Małopolski z lat 1371 i 1453. Źródła te
odnotowują też inne nazwy z tym samym rdzeniem: Stępek (1385 r.) i Stępka (1436 r.) [SSNO V/2/207]33.
32
Wprawdzie istnieje apelatyw sośnina w znaczeniu ‘las, zagajnik sosnowy’ [SJP III 277], jednak wobec wariantywnych zapisów nazwy, wszystkie warianty wypada uznać za derywaty od ap. sosna.
33
Apelatyw stępka jest notowany w znaczeniu ‘duży moździerz drewniany do tłuczenia soli’ [SW VI 421], ‘tłuczek’
[SL V 450], a w gwarach – ‘duży, drewniany moździerz do tłuczenia soli; wydrążenie w progu stodoły, w którym osadzony jest spodni czop wrotni; wycięcie w belce, w które wstawia się krokiew’ [SGPK V 234], jednak nie motywuje
on ani nazwy wsi, ani nazwy osobowej. Rdzeń stęp- występuje też w ap. stępień ‘zięć, ten, który (z)stąpił do rodziny
27
1. Słownik nazw miejscowości
Klasa semant. i strukt.: nazwa dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Stęp-in(a)/
† STODOLINA WOLA – niegdyś wieś (za czasów Długosza było tam sołectwo), dziś przys. w Wysokiej
Strzyżowskiej (por. Słownik nazw części wsi); osada była założona przez klasztor koprzywnicki na karczowisku [SG XI 350].
Najstarsze zapisy: 1461 de Stodolyna Wolya [JD II. 263, 293]; 1480 Wyszoka alias Sthodolyna Wolya [JD
III 389]; 1581 Stodolina Wolia [AP 246]; 1586 Stodolina [AP 521].
Źródłosłów: nazwa wsi pochodzi najprawdopodobniej od miana przodków jednego z kmieci wysockich, o
którym wspomina dok. z 1425 r.: Stodoła [DD 36].
Klasa semant. i strukt.: nazwa z pierwszym członem dzierżawczym, drugim kulturowym34, derywowana
/ der. sufiksalna w pierwszym członie: Stodol-in(a) Wola || Stodol-in(a);
towarzyszy jej alternacja ł:l/
STRZYŻÓW – miasteczko powiatowe (ok. 9 tys. mieszkańców) nad Wisłokiem, w okolicy podgórskiej i
lesistej. Jest siedzibą władz miasta i gminy. Według tradycji w X w. na wzniesieniu w widłach Wisłoka i Stobnicy istniał gród. Osada jest wzmiankowana już w 1279 r., miasto powstało w XIV w. Po wielkim pożarze w
1480 r. było niejako powtórnie lokowane. W XVI – XVII w. Strzyżów przeżywał okres szczególnego rozkwitu, stanowił znaczący ośrodek handlu i rzemiosła. Po zniszczeniu przez Węgrów w 1657 r. miasto podupadło,
odrodziło się dopiero w 2. połowie XIX w. W 1895 r. Strzyżów został siedzibą starostwa. Po ostatniej wojnie
miasto znacznie rozbudowano, powstało kilka zakładów przemysłowych [OR].
Najstarsze zapisy: 1279 Strzezow [KMłp II 486]; 1373 de Strzeschow [KMłp III 857, 269]; 1376 in Strzezow [KMłp III 883]; 1397 Strzezow [CB 1, 63]; 1398 de Strzezow [StPPP VIII 7980]; 1419 de Strzessow
[TP 20, 28]; 1475 de Strzezow [TP 21, 394]; 1470-80 Strzezow [JD II 257]; 1480 de Streschow [TB 2, 29];
1503 de Strzeschow [TP 24, 533]; 1508 Sthrzezow [AP 469]; 1518 de Stryzow [TP 25, 73]; 1521 in Strzezow [Matr IV/2, 12893]; 1533 Strzeszew [Matr IV/2, 16986]; 1536 Strzezow [AP 526]; 1581 Strzezow [AP
255, 265].
Źródłosłów: nazwa miasteczka została utworzona od miana założyciela lub właściciela osady [por. MiG 373,
AO 56, KR 231]. Istnienie nazwy osobowej Strzeż || Strzyż poświadczają dokumenty warszawskie z pierwszej
połowy XV w.; z tego okresu pochodzą też liczne nazwy z rdzeniem Strzeż-: Strzeża, Strzeżek, Strzeżyk,
Strzeżow, Strzeżuch, Strzeżych, Strzeżymir, Strzeżysław, Strzeżydziura. Natomiast już w dokumentach z XII
w. odnajdujemy nazwy: Strzesz (lata: 1136, 1193, 1204, 1220), Strzeszko (1210 r.), Strzeszek (1228 r.), Strzesław (1272 r.). K. Rymut twierdzi, że n. osobowa Strzeż jest skróceniem staropolskich imion złożonych typu
Strzeżymir, Strzeżysław [KR 231].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Strzyż-ów/
SZUFNAROWA – wieś w gminie Wiśniowa, położona w okolicy podgórskiej, nad potokiem Szufnarowa.
Najstarsze zapisy: ok. 1400 Schuffnerhaw [JD I 650]; 1408 de Suphnarowa [TP 22, 469]; 1424 de Suffnarova [TP 25, 203]; 1426 de Suchnarowa [TP 22, 180]; 1427 de Schwffnarow [TP 22, 292]; 1442 de Szufnarowow [TP 21, 368]; 1447 de Sufnarowa [TP 22, 138]; 1447 de Szuchnarowa [TP 3, 91]; 1470 de
Schofnarowa [TP 34, 596]; 1471 de Zuphnarow [TP 21, 380]; 1493 de Schoffnarowa [TP 24, 39]; 1498 de
Szofnarova [TP 24, 55]; 1508 Szusnarova [AP 467]; 1536 Shuffnarowa [AP 519]; 1581 Sufnarowa [AP
256].
Źródłosłów: ks. Sarna przekazuje, że: „według Piekosińskiego nazywa się ta wieś tak od swego założyciela
Szufnara” [WS 670]. Również Rieger podaje, że jest to nazwa odantroponimiczna [NW 164]. W SSNO
żony’ lub szerzej ‘przybysz’. Prawdopodobnie to znaczenie stało się podstawą utworzenia nazwy osobowej, ta z kolei –
nazwy wsi.
34
Por. hasło Wola Czudecka.
28
1. Słownik nazw miejscowości
[V/2/335] brak nazwy osobowej *Szufnar, odnotowana jest natomiast forma żeńska: pod rokiem 1487 jest
zapisana Dorota Szufnarowa z Przeworska (dalej ta sama osoba jest zapisana jako Dorota Żywnarowa).
Wszystko to nie przesądza o braku nazwy *Szufnar || *Szufner (pochodzącej z języka niemieckiego) w średniowieczu.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Szufnar-ow(a)/
TROPIE – wieś w gminie Strzyżów, położona w okolicy podgórskiej, nad rzeczką.
Najstarsze zapisy: 1419 Sebastian de Troppe [TP 21, 301]; 1450 Tropya [TP 20, 533]; 1449 de Dropya [TP
22, 212]; 1460 Tropye [MK 38 za rp.]; 1477 Tropya [TP 21, 430]; 1470-80 Tropya [JD III 381]; 1508
Thropya [AP 469]; 1536 Thropya [AP 526]; 1581 Tropia [AP 255].
Źródłosłów: w źródłach średniowiecznych pojawia się wiele nazw osobowych z rdzeniem Trop-, np. Troper
(1375r.), Tropar (1381 r.), Tropir (1396 r.), Treper (1401 r.), a także nazwy złożone: Niewztrop, Wszetrop
[SSNO V/3/470-471]. Pozwala to wysunąć tezę, że nazwa wsi została utworzona od miana osadnika lub właściciela wsi *Tropa.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Trop-ja || Trop-je > Tropie/
TUŁKOWICE – wieś w gminie Wiśniowa, na lewym brzegu Wisłoka, położona w okolicy podgórskiej i
lesistej, otoczona lasem o nazwie Kąt.
Najstarsze zapisy: 1279 villa Tylconis [KMłp II 486]; 1282 Tilkonitz [CL, 285]; 1338 de Tilkouicz [KMłp
III 653]; 1416 de Tilkowicze [TP 34, 145]; 1420 de Tylkowicze [TB 1 A, 216]; 1430 Sebastian de Tilkow
[TP 22, 695]; 1432 de Thilkow [TP 21, 278]; 1433 de Thylkowicze, de Thylkow [TP 1, 433]; 1443 de
Thylkow [TP 3, 14]; 1457 Jan dictus Sobeszczyan heres de Thylkowicze [MK 38 za rp.]; 1474 de Tolkowicze [TP 21, 320]; 1475 de Tylkowicze [TP 21, 509]; 1490 de Tulkowicze [TP 3, 335]; 1536 Thulkowicze
[AP 523]; 1581 Tulkowicze [AP 246].
Źródłosłów: ks. Sarna twierdzi, że: „Tułkowice mają swą nazwę od założyciela swego Tułka” [WS 678].
Istotnie jest to nazwa odosobowa, jednak najstarsze zapisy wskazują na jakiegoś Tyłka, nie zaś Tułka. Poza
tym nazwy osobowe Tułek || Stułek pojawiają się dopiero w dokumentach z połowy XV w., znacznie wcześniej zanotowano nazwy: Tył (od 1272 r.; licznie reprezentowana w dokumentach z XIII w.) oraz Tyłek ||
Tyłko (od 1279 r.; miano częste w dokumentach XIV-wiecznych) [SSNO V/3/504-505]. Późniejszą alternację
y:u można chyba wyjaśnić chęcią uniknięcia skojarzenia nazwy z apelatywem tyłek [por AO 59].
Wobec współistnienia nazw Tułków || Tułkowice oraz braku w okolicy innych nazw zakończonych na -ice
wątpliwe jest, by była to nazwa typu patronimicznego. Raczej jest nazwą dzierżawczą, zmodyfikowaną na
wzór nazw patronimicznych (por. rozdział 7.1).
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana
/der. sufiksalna: Tyłk-ów > Tyłk-ow-ic(e) || Tułko-ow-ic(e)/
TWIERDZA – wieś w gminie Frysztak, na lewym brzegu Wisłoka, w okolicy lesistej. Niegdyś stał tam
warowny zamek, postawiony podobno już w XIII w. do obrony miasteczek leżących przy ruchliwym szlaku
handlowym (do Biecza i na Ruś)35. Budowla została rozebrana w XIX w..
Najstarsze zapisy: brak w źródłach do XVII w.
Źródłosłów: nazwa wsi pochodzi od apelatywu twierdza ‘budowla warowna, forteca’.
Klasa semant. i strukt.: n. kulturowa, niederywowana
35
Ks. Sarna powstanie budowli przesuwa na nieco późniejsze czasy; podaje, że: „Twierdza w znaczeniu fortecy została założona po drugim napadzie Tatarów, celem bronienia ludności Frysztaka i okolicy od napadów nieprzyjaciół” [WS 665].
29
1. Słownik nazw miejscowości
† WĘGLÓWKA – niegdyś samodzielna wieś, należąca do parafii Niewodna, obecnie przysiółek Żarnowej
(zob. Słownik nazw części wsi).
Najstarsze zapisy: 1581 Waglowka [AP XIV 256].
Źródłosłów: osada była otoczona lasami, a w tego typu miejscowościach na Podkarpaciu często wypalano
węgiel drzewny [por. NW 176, Pawłowski 1984: 212, por. też pojawiające się w całej Polsce nazwy Węgliska, motywowane ap. węglisko ‘miejsce po węglarni’]; mniej prawdopodobne wydaje się przypuszczenie K.
Rymuta, że nazwa może pochodzić od n.os. Węgiel [por. Rymut 1968: 158], choć takie miano notują źródła
historyczne już od 1388 r. [SSNO VI/1/37].
Klasa semant. i strukt.: n. kulturowa (ew. dzierżawcza), derywowana /der. sufiksalna: Węgl-ów-k(a)/
WIDACZ – wieś w gminie Frysztak, powstała po XVI w., położona u ujścia potoku Lubli do Wisłoka z lewego brzegu, w okolicy pagórkowatej; w 1798 r. w źródłach pojawiają się nazwy Widacz i Biedacz – lud
często nazywał tę miejscowość Biedaczem od panującej tu biedy [F 82].
Najstarsze zapisy: nazwy brak w źródłach do XVII w.
Źródłosłów: nazwa z pewnością pochodzi od apelatywnego rdzenia wid-. Ks. Sarna tłumaczy nazwę wsi w
ten sposób: „Być może, że nazwa jej pochodzi od tego, że daleko z niej widać” [WS 629]. Podobnie Lubaś:
widacz ‘teren widoczny’ [1964: 126] Istotnie z tutejszych pagórków roztaczają się piękne widoki.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana /der. sufiksalna: Wid-acz/
WIŚNIOWA – wieś w dolinie Wisłoka, siedziba władz gminy. Od północy zasłaniają wieś góry pokryte
lasem; osadę wspominają dokumenty z 1366 i 1377 r. [SG XIII, 613].
Najstarsze zapisy: 1366 Wisznowa [KMłp 202]; 1377 Wisniowa [KMłp 890]; 1409-11 de Wysnowa [TP
34, 458-9]; 1416 de Wysnow [TP 23, 253]; 1419 de Wyssnowa [TP 20, 10]; 1425 in Wysznowa superiori
[ZDM V 1358]; 1443 de Wisznyow [TP 34, 253]; 1450 de Wysznijowa [TP 20, 535]; 1480 de magna Wysznyowa [TP 22, 281]; 1508 Wyszniowa [AP 465]; 1536 Wysznyowa [AP 523]; 1581 Wyszniowa, Wiszniowa [AP 245].
Źródłosłów: na temat nazwy wsi pojawiły się trzy hipotezy. Ks. Sarna podaje, że nazwa osady pochodzi od
założyciela Wiśni [WS 671]. S. Rospond wywodzi ją od ap. wisznia ‘wiśnia’ [MiG 428-429], z kolei.według
Długosza były dwie Wiśnie: Wiśnia stara i Wiśnia nowa – Wiśniowa ma być uniwerbizmem od Wiśnia nowa
[JD I 650].
Nazwa osobowa Wiśnia || Wisznia występuje w źródłach od XIII w. (pierwszy – jednak niepewny – zapis
pochodzi z 1065 r.) [SSNO VI/1/125]. Z pewnością od tej właśnie nazwy osada wzięła swoje miano.
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Wiśni-ow(a)/
† WIŚNIÓWKA – nieistniejąca współcześnie wieś, leżąca w pobliżu Wiśniowej.
Najstarsze zapisy: 1536 Visnyovka [AP 518]; 1536 Wiśniowka [AP 523]; 1581 Wysniowka [AP 245].
Źródłosłów: była to mała osada w pobliżu Wiśniowej, nazwę jej utworzono bez wątpienia od miana starszej i
większej wsi.
Klasa semant. i strukt.: n. relacyjna, derywowana /der. sufiksalna: Wiśniów-k(a)/
† WOLA CZUDECKA – niegdyś wieś, obecnie przys. w Czudcu – jedna z najstarszych części miasteczka
(por. Słownik nazw części wsi).
Najstarsze zapisy: nazwy brak w źródłach do XVIII w.
Źródłosłów: Na tutejszych terenach bardzo licznie pojawiają się nazwy miejscowości i przysiółków z członem wola (np. Wola, Wólka, Wolica). Tylko na terenie byłego powiatu pilźnieńskiego A. Orzechowska wyliczyła 35 Wól i Wolic [1975: 62-65]. W całej Polsce Słownik geograficzny dokumentuje istnienie około tysiąca różnych Wól [SG XIII 775-856]. Jeszcze więcej (ok. 1,5 tys.) wymienia ich R. Grodecki [1931]. Nazwy z
30
1. Słownik nazw miejscowości
członem Wola występują w całej Polsce (stosunkowo najmniej w Wielkopolsce i na Pomorzu – MiG 433),
jednak największe ich zagęszczenie stwierdzono w Małopolse (M. Kamińska [1965] w byłym województwie
sandomierskim wynotowała ich ponad 170).
Apelatyw wola oznaczał ‘osiedle zwolnione na pewien czas od danin’ [por. WL 45, Rzetelska-Feleszko
1998: 220; Grodecki 1931: 47]. Szerzej objaśniają znaczenie tego apelatywu słowniki: wola ‘czas umówiony
wolności od podatków, czynszów, pańszczyzn; wola znaczy wolność używania gruntów na pewny lat przeciąg, przez właściciela osad ubezpieczony (...) Przymnożenie ludności dzieje się przez kolonie, tj. nadawanie
nowych osiedli i woli (...) z takowych osiadłości, które już wolą wysiedziały, pobór ma być płacony’ – SL VI
379; wola ‘uwolnienie gruntu, danego osadnikom w używanie, od danin i podatków’ – SW VII 686.
Nazwa Wola – według autorów Słownika geograficznego – pojawiła się w toponimii w pierwszej połowie
XIII w. i była nadawana wsiom rolniczym:
„(...) stanowiącym w stosunku do innych odrębną kategorię osad ze względu na ludność używaną do zasiedlania takowych i nadawane jej swobody. Potrzeba zaużytkowania pustych obszarów leśnych należących do książąt, duchowieństwa i rycerstwa, obok wzrostu liczebnego klasy ludzi wolnych, ustania handlu niewolnikami i zmniejszenia
napływu jeńców wojennych, wywołała zakładanie wsi z ludnością wolną, bądź przybywającą z innych krajów (...).
Osadnikom tym dawano działy ziemi z uwolnieniem na pewną liczbę lat (do 20-stu) od wszelkich czynszów i opłat i
podatków” [SG XIII 774-775].
Również na XIII w. datuje początki typu osadnictwa reprezentowanego przez Wole R. Grodecki [1931]. Akcentuje przy tym, iż proceder nabrał masowego charakteru w XIV i XV wieku. Badacz dowodzi, iż Wole były
zakładane głównie na prawie polskim i zasiedlane polskimi osadnikami:
„Istnieją poważne i liczne wskazówki źródłowe pozwalające uważać Wole i Lgoty w pewnej części za wynik osadnictwa na prawie polskim, przy czym niektóre z nich mogły powstać nawet przed początkiem kolonizacji niemieckiej. W każdym razie, o ile chodzi o pochodzenie i etniczny charakter ludności biorącej udział w zakładaniu Wól i
Lgot, to jest to od początku niemal wyłącznie ludność rodzima polska, jak o tym świadczą nie tylko ogólne
wzmianki o osadnikach, ale nadto imiona i przezwiska kilkuset osadźców, utrwalone w nazwach kilkuset Wól i Lgot
znanych z dokumentów XII-XV wieku” [Grodecki 1931: 65].
Z tezą tą zgadza się S. Rospond, ale początek powstawania Wól przesuwa na pierwszą połowę XII w. Podkreśla, iż Wole były najczęściej osadami podleśnymi: „gdyż w zamian za karczunek leśny mieszkańcy Wól korzystali z wolnizny na okres do 20 lat” [MiG 433].
Z zachowanych dokumentów lokacyjnych wiemy, że wsie i miasteczka powiatu strzyżowskiego istotnie
przy lokacji (z reguły na prawie niemieckim) zyskiwały dosyć długie okresy wolnizny: od 10 – 20 lat. Na
dodatek wszystkie są położone w pobliżu lasów, a więc lokowane na terenach po karczunku. Nazwy te są
zatem ściśle związane z typem osadnictwa i stosunkami społeczno-gospodarczymi średniowiecza. Mnogość
różnych Wól i Wólek spowodowała, że do członu kulturowego na ogół dodawano człon odróżniający, który
najczęściej pochodził od nazwy osobowej (nazwiska osadźcy) lub od nazwy pobliskiej miejscowości [por.
Grodecki 1931: 65]; rzadko członami tych nazw stawały się topografika.
Drugi człon nazwy Wola Czudecka został utworzony od n. większej i starszej miejscowości – Czudca.
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem kulturowym, a drugim relacyjnym, niederywowana
(zestawienie z obydwoma członami imiennymi)
† WOLA NOWA – nieistniejąca współcześnie wieś w pobliżu Konieczkowej.
Najstarsze zapisy: 1464 Kunieczkova, jaworznik et Wola Nowa [MK 40 za rp].
Źródłosłów: osada była nowsza, niż sąsiednie (zob. też Wola Czudecka).
Klasa semant. i strukt.: n. z obydwoma członami kulturowymi, niederywowana
(zestawienie z obydwoma członami imiennymi)
† WOLA PSTRĄGOWA – niegdyś wieś, współcześnie przys. Pstrągowej (por. Słownik nazw części wsi).
Najstarsze zapisy: 1508 Wolya Psthrągowa [AP 466].
Źródłosłów: osada współcześnie jest przysiółkiem wsi Pstrągowa, zatem niegdyś musiała z nią sąsiadować i
31
1. Słownik nazw miejscowości
od niej wziąć nazwę; nie można też wykluczyć, że została nadana jakiemuś Pstrągowi, lecz nie znajduje to
potwierdzenia w zachowanych dokumentach (zob. też Wola Czudecka).
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem kulturowym, a drugim relacyjnym, niederywowana
(zestawienie z obydwoma członami imiennymi)
† WOLICA – nieistniejąca współcześnie wieś w okolicy Gwoźnicy36.
Najstarsze zapisy: 1581 Wolycza circa Gwoznycza [AP 255].
Źródłosłów: nazwa osady pochodzi od ap. wolica (wolica, wolka ‘nazwisko osad wolnych’ – SL 381 VI; por.
Wola Czudecka);
Klasa semant. i strukt.: n. kulturowa, niederywowana
WYSOKA STRZYŻOWSKA – wieś w gminie Strzyżów, wymieniana już w dokumencie z 1277 r. jako
posiadłość klasztoru koprzywnickiego [SG XIV, 124]. Dłuższy czas nazwa była jednoczłonowa, drugi człon
pojawił się dopiero w XVIII w.
Najstarsze zapisy: 1277 (?) Wysoka [KMłp 93]; 1360 Wysoka [KMłp I 258]; 1373 Wischoka [KMłp III
857]; 1421 Wissoka [KMłp IV 1201]; 1425 de Vyssokya [ZDM II 381]; 1448 de Vysszoka [TP 24, 332];
1480 Wyszoka alias Sthodolyna Wolya [JD II, 263, 293; III, 389, 398]; 1536 Wissoka / Vissoka / Vyssoka
[AP 521]; 1581 Wiszoka [AP 246].
Źródłosłów: wieś jest położona na wyżynie koło Strzyżowa; przymiotnik wysoki jest często spotykanym
członem nazw miejscowych [por. SG XIV 125-140].
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem topograficznym, drugim relacyjnym, niederywowana
(zestawienie z obydwoma członami imiennymi)
WYŻNE – wieś w Gminie Czudec.
Najstarsze zapisy: 1390 Wyzne [Matr S IV 346]; 1480 Vyrzne [JD II 256]; 1508 Vyrzne [AP 469]; 1529
Vyerznie [MK 40 za rp]; 1536 Werżny [AP 517]; 1581 Wyrznie [AP 257].
Źródłosłów: źródła podają, że miasteczko: „bierze swą nazwę od wyżyny i pagórków, na których zostało
lokowane” [DC 6]. W staropolszczyźnie i w gwarach istnieje apelatyw wyżni w znaczeniu ‘górny, wysoki,
wyżynny, wysoko położony’ [SGPK VI 250, SW VII 1123, SD X 346] i to on stał się podstawą nazwy.
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, niederywowana37
ZABORÓW – wieś w gminie Czudec, na prawym brzegu Wisłoka; położona w okolicy podgórskiej, lesistej. Do dziś wieś jest też nazywana Zaborowie.
Najstarsze zapisy: 1279 Zaborowo [KMłp II 486]; 1322 Zaborowe [AO 66]; 1442 Zaborowye [TP 22, 269];
1480 Zaborowye [JD II 256]; 1508 Zaborow / Zaborowye [AP 468-9]; 1536 Zaborowie [AP 517]; 1581
Zaborowye [AP 257].
Źródłosłów: nazwa pochodzi od położenia na skraju puszczy („za borem”), o której wspominają dokumenty
lokacyjne [por. DC 6]. Pierwotnie była rodzaju nijakiego (Zaborowo || Zaborowie), później, zapewne pod
wpływem licznych na tym terenie dzierżawczych nazw miejscowych z sufiksem -ów, nazwa zmieniła rodzaj
na męski (ten Zaborów jak: Rzeszów, Strzyżów, Kożuchów itd.).
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana (substantywizacja wyrażenia przyimkowego)
/derywacja sufiksalna: za bor(em) > Zabor-owi(e) > Zabor-ów/
36
Współcześnie istnieją w niedalekiej okolicy wsie Wolica Piaskowa koło Sędziszowa i Wolica między Jasłem a Żmigrodem.
37
Stwardnienie wygłosu tematu (Wyżnie > Wyżne) mogło nastąpić pod wpływem nazw z sufiksem -n- (por. hasło
Prochna).
32
1. Słownik nazw miejscowości
† ZAKOBYLE – nieistniejąca współcześnie wieś w pobliżu Lutczy, utożsamiana z Domaradzem (zob.),
współcześnie przys. Lutczy, zwany Kobyle || Kobyla (por. Słownik nazw części wsi).
Najstarsze zapisy: 1508 Zakobilye et sors Lutcza [AP 469]; 1536 Domaracz inferior seu Zakobile [AP 515].
Źródłosłów: osada leży w okolicach potoku zwanego Kobyla, jednak mimo iż rzeczka ta jest wspominana już
w dokumentach z piętnastego wieku, to nazwę wodną wywodzi się od nazwy miejscowej, a nie odwrotnie
(zob. Słownik nazw wodnych). Jednoznaczne objaśnienie pochodzenia nazwy osady jest bardzo trudne (por.
problemy z ustaleniem źródłosłowu nazwy wsi Kobyle). Prawdopodobnie pochodzi ona od apelatywu kobyła
w znaczeniu ‘kopa siana’ [por. NW 76].
Klasa semant. i strukt.: n. topograficzna, derywowana (substantywizacja wyrażenia przyimkowego)
/der. sufiksalna: za kobył(ami) > Zakobyl-je > Zakobyle; towarzyszy jej alternacja ł:l:/
ZAWADKA – wieś w gminie Strzyżów, w okolicy lesistej; wymieniana w dokumencie z 1277 r. jako posiadłość klasztoru koprzywnickiego.
Najstarsze zapisy: 1277(?) Zawada [KMłp I 93]; 1474 Zawada [Matr I 1162]; 1480 Zawada [JD II 264,
294]; 1508 Zawadka [AP 466]; 1529 Zavada [MK 40 za rp]; 1581 Zawatka [AP 244].
Źródłosłów: nazwa wsi pierwotnie brzmiała Zawada, forma z sufiksem -ka pojawiła się dopiero w XVI w.
Ks. Sarna twierdzi, że: „Zawadka otrzymała nazwę od założyciela swego Zawady” [WS 679]. Istotnie n. os.
Zawada jest poświadczona w dokumentach krakowskich z lat: 1410, 1451, 1458, ale głównie w kontekście
nazw miejscowych (np. Stanilaus Zavada ... pro domino Zawada) [SSNO VI/2/276-277]. Inaczej objaśniają
pochodzenie nazwy W. Lubaś [WL 47] i A. Orzechowska [AO 67], którzy wywodzą ją od ap. zawada, zawadka ‘urządzenie tamujące na drodze lub rzece, przeszkoda’ [SGPK VI, Pawłowski 1965: 189]. Podobnie
etymologizuje nazwę wsi Zawada w zamojskiem S. Rospond [MiG 447]38. Istotnie, teza o odapelatywnym
pochodzeniu nazwy jest bardziej przekonująca niż teza o jej motywacji antroponimicznej.
Klasa semant. i strukt.: n. kulturowa, niederywowana
† ZIELONCZYNA WOLA – niegdyś wieś, współcześnie przys. Wysokiej Strzyżowskiej, zwany Michałówka (zob. Słownik nazw części wsi). Już w 1425 r. erygowano tam kościół filialny w stosunku do kościoła w
Dobrzechowie. Nazwa wsi zanikła pod koniec XV w.; w jej miejsce w źródłach pojawia się nowa nazwa:
Połomia.
Najstarsze zapisy: 1277 (?) Zielonczyna Wola [KMłp I 93, 109]; 1425 Zelonczina Wolya [ZDM II 381];
1461 de Zelonczina Wolya [JD II, s. 263, 293].
Źródłosłów: człon nadrzędny nazwy jest członem kulturowym (por. Wola Czudecka), zaś pierwszy człon
wskazuje na nazwisko jakiegoś osadnika. Nazwa osobowa Zielonka jest poświadczona w średniowieczu.
Klasa semant. i strukt.: n. z pierwszym członem dzierżawczym, drugim – kulturowym, derywowana
/der. sufiksalna w pierwszym członie: Zieloncz-yn(a) Wola, tow. jej alternacja k: cz/
ŻARNOWA – wieś w gminie Strzyżów, położona na prawym brzegu Wisłoka, w okolicy podgórskiej i
lesistej.
Najstarsze zapisy: 1480 Zarnowa [JD II 259]; 1508 Sarnowa [AP 469]; 1518 Zarnowa [TP 34, 439]; 1536
Zarnowa [AP 527]; 1581 Zarnowa [AP 255].
Źródłosłów: Nazwę Żarnów w piotrkowskiem S. Rospond wywodzi od rdzenia żar- oznaczającego miejsce
wypalone po lesie [MiG 458]. K. Rymut nazwę tej samej miejscowości wywodzi od ap. żarnów ‘kamień
38
W niedalekiej okolicy jest też Zawadka Osiecka (koło Jasła). Przebiegał tamtędy w średniowieczu szlak handlowy z
Węgier.
33
1. Słownik nazw miejscowości
młyński’ [KR 281]. W gwarach do dziś funkcjonują ap. żarna, żarnówka ‘mielak przy żarnach’ – SGPK VI.
Struktura nazwy osady w strzyżowskiem wskazuje jednak na odosobowe jej pochodzenie [por. AO 69]. Tezę
tę uprawdopodobnia fakt, iż n.os. Żarnota pojawia się już w Bulli gnieźnieńskiej z 1136 r. W XIV w. w dok.
małopolskich odnajdujemy jeszcze inne miana z tym rdzeniem: Sarna, Sarnowski || Żarnowski oraz Sarniecki
|| Żarniecki (transliteracja: Szarnewsky)39 [SSNO V/1/16 i VI/3/350-351].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Żarn-ow(a)/
ŻYZNÓW – wieś w gminie Strzyżów, w dolinie rzeki Stobnicy; położona w okolicy górskiej i lesistej; niegdyś były tam karczmy, młyn, tartak, cegielnia [SG XIV, 925-926].
Najstarsze zapisy: 1390 Minus Sziznow [Matr IV 346]; 1424 de Zysnow [StPPP VII 2, 431]; 1426 de Zisnow [StPPP VII 2, 501-2]; 1428 de Szysnowa [TP 20, 124]; 1436 de Schisznow [TP 1, 448]; 1445 Zysznow alter Zyssnow [TP 34, 345]; 1461 de superiori Schysnow [TP 22, 24]; 1462 de Schyssnow superior
[TP 22, 329]; 1473 de Zisnow [TC 152, 375]; 1493 in superiori Zysznow [TP 24, 40]; 1494 superior Zyznow [TP 3, 263]; 1495 de Zysnow [TP 34, 500]; 1496 de Ziznow [TP 20, 54]; 1506-10 Zianow Inferior
[MK 40 za rp]; 1506-10 Sisnow Superior [MK 40 za rp]; 1508 Szyznow [AP 469]; 1518 Zyssnow [TP 22,
448]; 1519 de.. inferiori Zysznow [TP 25, 73]; 1519 de Zysznow superiori [TP 25, 73]; 1536 Zyssnow inferior [AP 516]; 1536 Zisnow Superior [AP 518]; 1581 Zyznow [AP 256].
Źródłosłów: na podstawie budowy nazwy można wysunąć tezę, że pochodzi ona od nazwy osobowej. Teza ta
znajduje potwierdzenie w źródłach historycznych, które odnotowują istnienie nazwy osobowej Żyzno. Miano
to pojawia się w dokumentach krakowskich po raz pierwszy w 1418 r. i w ciągu XV w. występuje dość często
[SSNO VI/3/382].
Klasa semant. i strukt.: n. dzierżawcza, derywowana /der. sufiksalna: Żyzn-ów/
39
Wahania w zapisach nazw przez s lub z, ewentualnie sz obserwujemy zarówno w nazwie miejscowej, jak i nazwach osobowych, stąd chyba ambiwalentna geneza: sarna lub żarna.
34
2. Słownik nazw części wsi
Część 2
SŁOWNIK NAZW CZĘŚCI WSI
Babia Góra [UN; MK 45] – N.W – przys. u podnóża góry Babia Góra (zob. Słownik nazw górskich); też n.
lasu i n. pola;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Bajora [KAT 1851; W] – Brze – przys. położony na podmokłym, zabagnionym terenie, w pobliżu lasu o tej
samej nazwie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bajorka [B; UN; W; MK 45]; Bajorki [W] – Gl.G – podmokły obszar porośnięty łąką, z kilkoma zabudowaniami; dawniej były tam stawy rybne (por. las Bajorka w Hucie Gogołowskiej);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bakonka [W] – Gro – przys. położony w okolicy pola Bakonka (zob. Słownik nazw pól i łąk); też. n. drogi i
n. lasu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (1.1.2)
Balice [KAT 1897; UN; W; MK 45; T] – Wiś – przys. nazwany od n. mieszkańców: Balicki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. dezintegralna
(prawdopodobnie na skutek adideacji do n. m. Balice pod Krakowem)
Banasiówka [UN; W; MK 45] – N.W – przys. nazwany od n. mieszkańców: Banaś;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Banaś-ów-k(a)
Bania: 1. Bania [ZK 38; W] – Koż; 2. Bania [UN; MK 45] – Mar; 3. Bania [UN; W; MK 45] – N.W – też
n. lasu; 4. Bania [B; UN; W; MK 45; T] – Pst – kilka domów w skupisku owalnym, na zboczu niewielkiego
wzgórza; 5. Bania [UN; MK 45] – Róż; 6. Bania [W; KAT 1899] – Stę; 7. Bania [B; UN; W; KAT 1899;
MK 45; T] – Zaw – nazwa Bania jest częsta na tym terenie (również jako nazwa pól); jest motywowana
elementami topografii: położeniem w dolinie, niecce, w przełęczy między wzgórzami lub przeciwnie – na
wzniesieniu;
bania ‘naczynie, kopalnia’ – SEB 14; bania ‘dół, zagłębienie, banior wodny, kopalnia’ – Pawłowski 1984: 12; bania ‘1. kopalnia, ruda żelaza, 2. naczynie okrągłe’ – SGPK I 45; bania ‘głębokie miejsce w potoku; łaźnia; kopalnia’
– SGPR I 347-350; bania ‘naczynie baniaste z szyjką, tykwa’ – SS I 59; bania ‘ rzecz wypukła, pękata, nadęta; pole kształtu kopuły’ – SW I 94; bania ‘w ogólności rzecz wypukła, pękata, nadęta’ – SL I 52-53; podobnie SD I 334,
bania ‘pole kształtu kopuły’ – Tichoniuk 1986: 19; inaczej Rudnicki: bania ‘źródło solne’ – 1939: 17;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Baranek: 1. Baranek [KAT 1905] – Niew; 2. Baranek [W] – Wiś – obydwa przysiółki są położone po
dwóch stronach wzgórza Baranek (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (1.1.2)
Baranówki [KAT bd; W; UN; MK 45] – Gl.Ś – mieszkało tam wielu ludzi o nazwisku Baran;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Baran-ów-k(i)
Barciówka: 1. Barciówka [UN; W; MK 45] – N.W – też n. pola; 2. Barciówka [B; UN; MK 45] – Poł –
nazwa o niejednoznacznej motywacji; współcześni mieszkańcy jej nie znają; może pochodzić od nazwy os.
(na tym terenie częste jest nazwisko Barć) lub od apelatywu (niegdyś bujnie rozwijało się tu bartnictwo);
barć ‘dziupla w drzewie leśnym, w którym gnieżdżą się pszczoły, obszar lasu z barciami’ – SS I 62-63; barć ‘1.
miejsce, w którym żyją pszczoły, dziupla lub sztucznie wydrążony przez ludzi otwór w rosnącym drzewie, 2. pasieka, 3. gruba sosna, 4. kloc z grubej sosny, 5. rodzaj pojemnika z wydrążonego kloca, 6. kadłub żaren’ – SGPR I 388;
barć ‘przytułek dla pszczół nieruchomy, w żywych drzewach w lesie; otwór w ulu’ – SL I 57; podobnie SW I 98,
35
2. Słownik nazw części wsi
SD I 349, SJP I 124, Tichoniuk 1986: 19;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Barć-ów-k(a),
lub n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Barć-ów-k(a)
Bardacie [B; UN; MK 45] – Gl.G – przys. u podnóża góry Bardo (por. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. górskiej (1.2.2); der. sufiksalna: Bard-aci(e)
Bartkówka [B, UN; MK 45] – Kon – niegdyś właścicielem tych terenów był Bartosz (Bartek); też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bartk-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Bdzikówka [UN; MK 45] – P-ka-Pst – przys. nazwany od przezwiska mieszkańca: Bździk;
por. bździć ‘bzdnąć; wiatr tyłem cicho puszczać; zasmrodzić’ – SW I 249; tak samo SL I 214; bździel ‘o człowieku
psującym smrodem powietrze, wulgarnie o człowieku starym lub słabym lub niewiele wartym’ – SGPR III 305; bździel ‘smrodziuch, tchórz, człowiek bez charakteru’, bździoch ‘ten, kto bździny puszcza, smrodziuch’ – SW I 251;
podobnie SL I 214;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bdzik-ów-k(a)1
Bełch – zob. Bełk
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bełchówka [UN; MK 45; W] – Tuł – przys. położony na podmokłym, bagnistym terenie (por. hasło Bełk);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Bełch-ów-k(a)
Bełk: Bełk [UN; MK 45]; Bełch [W] – Czu – przys. na podmokłym obszarze; przepływa tamtędy Bełkowa
Rzeka (por. Słownik nazw wodnych), jest bagnisto;
bełk ‘wir; też przenośnie o ogniu’ – SS I 73; bełch, bełk ‘wyraz dźwiękonaśladowczy – o głosie, płomieniu, szumie
wody, wirze’ – SEB 20; bełk ‘przepaść wodna’ – SES I 30; bełk ‘1. głębokie miejsce w rzece lub potoku (zwykle
koło młyna), 2. trudne do przejścia mokradło, grzęzawisko, błoto, 3. sadzawka ze stojącą wodą’ – SGPR II 48-49;
bełk ‘wir wody; błoto; zbiornik wody błotnej, kałuża’ – SGPK I 63; bełch ‘wir wodny, nurt, głębia’ – SW I 113;
bełk ‘topiel wodna’ – SD I 401; bełk ‘plusk, szum wody, głębi, wiru; wir głębokiej wody’ – NW 22; bełk ‘błoto, topiel, mokradło’ – MK 56;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Berdechów: 1. Berdechów [W] – Kon; 2. Berdechów [EG 1928] – Nieb; 3. † XIX Berdechów [SG III
517] – Jaw – też n. pola – przys. we wsiach położonych u podnóża góry Berdechów;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Berdechów: 1. Berdechów [KAT 1903; W; T] – P-ka – też n. pola; 2. Berdechów [W; MK 45; T] – Jasz –
też n. pola; 3. Berdechów [W; UN; T] – Szu – też n. pola – na terenie wszystkich przys. są pola o nazwie
Berdechów (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Bernardynki [KAT 1903] – Łęt – nazwa niejednoznaczna, współcześnie nie jest używana ani znana; być
może jest nazwą topograficzną (od nazwy roślin) lub dzierżawczą (od im. Bernard); mało prawdopodobne, by
była utworzona od nazwy zakonnika, gdyż w pobliżu nie było zakonu bernardynów;
bernardynek ‘1. roślina – drapacz lekarski, 2. roślina – ostrożeń warzywny’ – SGPR II 63; bernardyn ‘1. zakonnik,
2. bot. tojad, 3. zdr. od Bernard > Bernardynek’ – SW I 116; podobnie SL I 73 i SD I 408;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Będkówki [SG IX 251] – Pst – przys. nazwany od n. mieszkańców: Będkowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Będków-k(i), tow. jej alternacja o:ó
Białóroki [KAT 1903] – Łęt – nazwa dziś już nie jest znana mieszkańcom; niejasny jest jej związek z desygnatem; Łętownia to miejscowość położona na bardzo górzystym terenie, gdzie długo utrzymuje się śnieg
(por. nazwy gór: Biała Góra, Białówka), prawdopodobnie nazwa jest motywowana ap. biały;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. interfiksalna (złożenie): Biał-o-rok(i)
Białówka [B; UN; W; MK 45] – Tro – przys. położony u stóp góry Białówka (zob. Słownik nazw górskich);
też n.pola;
1
Alternacja ilościowa wynika z uproszczenia grupy spółgłoskowej bźdź- > bdź.
36
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Bielańszczyzna [B; UN; MK 45; W] – Pst – przys. nazwany od n. os.: Bielański; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bielańszcz-yzn(a),
towarzyszy jej alternacja s:sz i k:cz
† Biesiadka [KAT 1903] – Opa – przys. położony pod lasem Biesiada (por. Słownik nazw leśnych), stała tam
karczma o nazwie Biesiada;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. karczmy lub n. lasu (1.2.2); der. sufiksalna: Biesiad-k(a)
Blich: 1. Blich [UN; MK 45] – Czu; 2. Blich [UN; W; MK 45] – Szu – we wsi jest też przys. Krosno – obydwa przys. znajdują się na terenach, gdzie dawniej były blichy;
blich ‘słoneczne miejsce, na którym bieli się płótno, suszy len i siano, zakład, w którym bielono płótno’ – SGPR II
262; blich ‘miejsce do bielenia płótna’ – MK 56; blich ‘miejsce, gdzie się bieli (blichuje) płótno’ – SS I 99; blech,
blich ‘bielnik, bielawa’ – SL I 119; blech ‘miejsce, gdzie się bieli wosk, płótno’ – SW I 164; blech, dawniej blich
‘miejsce, gdzie bieli się tkaninę, przędzę itp.’ – SD I 550;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bliszek [HO 157] – Strz – przys. położony w okolicy dawnego blichu miejskiego;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufksalna: Blisz-ek; tow. jej alternacja ch:sz
Blizianka Dolna [EG 1938; W] – Bli – przys. położony w dolnej części wsi Blizianka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Blizianka Górna [EG 1938; W] – Bli – przys. położony w górnej części wsi Blizianka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Błonia [B; UN; W; MK 45] – Zab – teren za torami, koło rzeki, są tam pola o nazwie Błonia (zob. Słownik
nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Błonie [W] – Gl.Z – przys., na terenie którego są pola Błonie (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Błonie: 1. Błonie [UN; MK 45] – Czu; 2. † XIX Błonie [KAT 1899] – God – są to rozległe przys. położone
na równinach;
znaczenie ap. błonie, błonia – zob. hasło Błonia w Słowniku nazw pól i łąk;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bobkówka Dwór [KAT 1895, W] – Gl.G – przys. w okolicy dawnego dworu, nazwany od nazwiska mieszkańców: Bobek;
n. wieloskładnikowa, derywowana, propr .-ap. /n.os./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w pierwszym członie: Bobk-ów-k(a); tow. jej alternacja e:ø
Bobrówka [UN; W; MK 45] – Gl.C – przys., w którym mieszkało wielu ludzi o nazwisku Bober; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bobr-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Bośnia [SiO 37; W] – Strz – nazwa powstała w latach 1888-1890, gdy mieszkała tu duża grupa specjalistów
sprowadzonych z Bośni do budowy kolei żelaznej2;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. kraju (1.1.2)
Bór [W] – Gw.D – przys. położony pod gęstym, ciemnym lasem;
bór ‘las szpilkowy, zwłaszcza sosnowy; las z barciami, często jako jednostka gospodarcza obejmująca 60 drzew
bartnych’ – SS I 143; bór ‘las wszelaki’; u górali: ‘nie las, a trawnik, torf’ – SGPK I 112, bór ‘las sosnowy, las
drzew żywiczych i iglastych; las gęsty, ciemny’ – SW I 197; bór ‘las sosnowy, a po tym w ogólności, żywicznych
drzew, a jeszcze ogólniej, las gęsty, ciemny’ – SL I 147; bór ‘duży, gęsty, stary las’ – SD I 625;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Brauhaus [KAT 1851] – Gl.D – na terenie przys. był niegdyś browar;
por. niem. Brauhaus ‘browar’ – SNP I 357;
2
Na nazwy Bośnia w sąsiednich powiatach brzozowskim i jarosławskim wskazuje M. Buczyński [1997: 191] i twierdzi, że są one echem wojen bałkańskich; badacz nie odnotowuje Bośni w pow. strzyżowskim.
37
2. Słownik nazw części wsi
n. zapożyczona, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Browar: 1. † XIX Browar [KAT 1893] – Bar; 2. † XIX Browar [KAT 1897] – Twi; 3. † XIX Browar
[KAT 1897] – Wiś – na terenie wszystkich trzech przys. dawniej były browary;
browar ‘gorzelnia’ – SGPK I 121; browar ‘budynek, gdzie się piwo warzy, piwowarnia, mielcuch’ – SL I 174; podobnie SD I 668; browar ‘piwowarnia, gorzelnia, szynk, szynkownia, karczma’ – SW I 209;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Brydówka [W] – Żar – przys. nazwany od n. mieszkańców: Bryda;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bryd-ów-k(a)
Brzezie [B; UN; W; EB 206; MK 45; T] – Pst – na terenie tego przys. rosną brzozy;
brzezie ‘lasek brzozowy, drzewo brzozowe’ – Pawłowski 1965: 162;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja3 (1.1.1)
Brzeziny: 1. Brzeziny [W; EB 206] – Bab; 2. † XIX Brzeziny [KAT 1893] – Gwo; 3. Brzeziny [KAT
1903] – Jasz; 4. Brzeziny [EG 1928] – Nieb; 5. Brzeziny [B; UN; MK 32, 45] – Poł – przys. powstały w
miejscu dawnej wsi Brzeziny (por. Słownik nazw miejscowości) – nazwy wszystkich obiektów zostały utworzone od elementów topografii (licznych na tym terenie lasków, zagajników i pojedynczych drzew brzozowych);
brzezina ‘las brzozowy, zarośla brzozowe’ – SJP I 209; brzezina ‘lasek brzozowy, brzeźniak, brzoza, drzewo, drewno brzozowe’ – SW I 219; tak też SL I 184 i SD I 691;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bucze [B; UN; MK 45]– Pst – przys. pod lasem Bucze (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Buczyna: 1. Buczyna [W] – Zaw; 2. Buczyna [EG 1968; W] - Gl.Z – obydwa przys. są położone w okolicy lasków o nazwie Buczyna (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnych (1.1.2)
Buczyny [B; UN; W; MK 45; T] – Lut – przys., na terenie którego rosną drzewa bukowe;
buczyna ‘1. las, zagajnik bukowy, 2. buk, 3. drewno bukowe, 4. gałęzie i liście z buku, 5. owoc buku, bukiew’ –
SGPR III 44; buczyna ‘bucze, bukowina, bukowy las, bukowe drzewa; owoc drzewa bukowego’ – SL I 190; buczyna ‘drzewo bukowe, las bukowy’ – SW I 228; podobnie SD I 702 i SJP I 212;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Buda: 1. Buda [B] – Brze; 2. Buda [MK 45] – Gl.D; 3. Buda [JB 60] – Gro; 4. Buda [B; UN] – Gw.D –
najbiedniejsze przys. we wsi (por. hasło Budy);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Budy: 1. Budy [DC 144]; Budy Babickie [W] – Bab – przys., w którym były najbiedniejsze zabudowania;
jak pisze ks. Gwoździcki: „powstały ok. 1778 r., jako następstwo nadania przez pana dworu swojej służbie
miejsca na budowę chałup i obejść w takiej ilości, jaką każdy chałupnik zdołał sobie z lasu wykarczować.
Budowano domy niskie, kurne, kryte słomą”. Mieszkała tam najuboższa ludność, która nie brała udziału w
życiu gromadzkim [DC 145]; 2. Budy [B; UN; MK 45; T] – Bli; 3. Budy [W] – Brze; 4. Budy: Budy
[W; DD m]; Księże Budy [DD 14]; Księżybudy [JB 47] – Dob – przys. położony niedaleko posiadłości kościelnych; 5. Budy [UN; W; MK 45; T] – Gl.C – tam w małych i niskich domkach mieszkali biedni ludzie;
6. Budy [KAT 1851; UN; MK 45] – Gl.D; 7. Budy [B; UN; W; MK 45] – Gro; 8. Budy [W] – Jaw; 9. Budy [T] – Lub; 10. Budy [B, UN; W; EG 1928; MK 45] – Nieb; 11. Budy [UN; W; MK 45] – N.W – na
obrzeżach przys., pod lasem były szałasy, w których koczowali ludzie; 12. Budy [W, UN; MK 45] – Róż;
13. Budy [W] – Tuł – dawniej były w tym miejscu najbiedniejsze chaty dymne; 14. † XIX Budy [KAT
1897] – Twi; 15. Budy [B; EG 1963; W; SG XIV; UN; MK 45] – Zab – przys., w którym są stare, dworskie
zabudowania, kryte strzechą; 16. Budy [W] – Zaw; 17. Budy [B; UN] – Żyz;
Nazwy: Buda i Budy należą do najczęściej występujących w powiecie; są to miana kulturowe, motywo3
Jest to jeden z dawnych rzeczowników zbiorowych z formantem –e < *-ьje, typ: brzezie, dąbie, wierzbie itp. [por.
Bąk 1984: 221].
38
2. Słownik nazw części wsi
wane zwykle charakterem zabudowy okolicy (najgorsze domy, drewniane, walące się, ubogie); Nazwami
tymi określane są przys. w całej Polsce (np. D. Kopertowska [1994: 229-231] wskazuje na ok. 40 takich mian
w woj. radomskim); najprawdopodobniej wysoka frekwencja nazwy Budy spowodowała, że bardzo często
występuje ona z członem określającym, utworzonym od nazwy miejscowości, w której się znajduje lub z
którą sąsiaduje przysiółek (por. nazwy poniżej);
buda ‘chata, szałas, domek; budka targowa, kram’ – SS I 174; buda ‘chałupa, przez niektórych chyżem, częściej
strzechą lub budą mianowana’ – SGPK I 133; buda ‘1. niewielkie pomieszczenie sklecone niestarannie z lichych
materiałów, najczęściej z desek, gałęzi lub słomy, 2. specjalny kopiec z drewnianym dachem i oddzielnym wejściem, 3. suszarnia lnu zrobiona w wykopanym dole’ – SGPR III 45-48; buda ‘jakakolwiek klecianka z desek, słomy, gliny itp. na schronienie’ – SW I 226; podobnie SL I 190 i SD I 702; budy ‘nędzne pomieszczenia; nędzne zabudowania, najczęściej drewniane, służące częściowo jako budynki mieszkalne; „mianem Budy określano zazwyczaj najbiedniejsze części wsi” – Kopertowska 1994: 229-231; budy ‘wybudowania za wsią, szczególnie leśne osady smolarzy’ – Pazdur-Strokowska 1966: 30; buda ‘dawny prymitywny zakład przemysłowy przetwarzający produkty leśne’ – Łesiów 1972: 19; Budzisko ‘nazwa od dawnych zabudowań, budowli’ – Mrózek 1984:36;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Budy Babickie: 1. Budy Babickie [UN; MK 45] – Czu – przys. jest położony od strony wsi Babica; 2. Budy Babickie – zob. Budy 1.
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Budy Brzeżańskie [W; T] – Bon – przys. jest położony od strony wsi Brzeżanka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Budy Czudeckie [UN; MK 45; T] – Czu – przys. jest położony na terenie wsi Czudec;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Budy Dobrzechowskie [UN; W; MK 45; T] – Dob – przys. jest położony na terenie wsi Dobrzechów;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Budy Drugie – zob. Drugie Budy
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Budy Grodzkie: Budy Grodzkie [UN; W; MK 45]; Budy Grodziskie [T] – Dob-Gro– przys. jest położony
na granicy z wsią Grodzisko;
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap-propr. /n.wsi/ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. dezintegralna w drugim członie (spowodowana adideacją do ap. grodzki4)
Budy Grodziskie – zob. Budy Grodzkie
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Budy Pierwsze – zob. Pierwsze Budy
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Budy pod Bonarówką [B; UN; W; MK 45] – Wy.S – przys. jest położony od strony wsi Bonarówka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Budy pod Brzeżanką [B; UN; W; MK 45] – Wy.S – przys. położony od strony wsi Brzeżanka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
† XIX Budy pod Lasem [KAT 1851] – Brze – przys. jest położony pod lasem;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Budy Różańskie: 1. Budy Różańskie [W; T] – Gro; 2. Budy Różańskie [UN; MK 45] – Tuł – obydwa
przys. są położone od strony wsi Różanka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
4
Słowniki notują przym. grodzki w znaczeniu ‘grodowy, przym. od gród’ – SW I 909; tak też SL II 124 i SD II 1304,
natomiast przymiotnik od n. Grodzisko brzmi: grodziski.
39
2. Słownik nazw części wsi
Budy Wysockie: 1. Budy Wysockie [B; UN; W; MK 45; T] – Bon – przys. jest położony od strony wsi
Wysoka Strzyż.; 2. Budy Wysockie [W] – Wy.S – przys. na terenie Wysokiej Strzyż.;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Budy Zaborowskie [T] – Zab – przys. jest położony we wsi Zaborów;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Budy za Lasem [KAT 1851] – Brze – przys. jest położony za lasem;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie członu imiennego z wyrażeniem
przyimkowym
Budzisz [B; UN; MK 45] – Pst – przys. pod lasem; nazwa o niejednoznacznej motywacji, dla mieszkańców
niezrozumiała; D. Kopertowska [1994: 290] wywodzi ją od stp. imienia Budzisz (poświadczonego w SSNO I
275), S. Rospond zwraca uwagę, iż Budzisz to częste imię psa, pochodzące od szczekania [MN 94], z kolei B.
Greszczuk [2000 b] podaje, iż człon buda w nazwach słowiańskich (np. Budapeszt) występuje w znaczeniu
‘miejsce bycia, życia’; ap. budzić ma wspólny źródłosłów z ap. być (por. ros. budu), pierwotnie znaczącym
‘czuwać, być’; w gwarach istniał ap. budzisz w znaczeniu ‘domator’ – SGPR III 58, jednak na tym terenie
nie jest on znany; nie można wykluczyć pochodzenia nazwy od ap. buda w znaczeniu ‘chata, szałas’ (por.
hasło Budy), ponieważ bardzo często był on podstawą nazw przysiółków w powiecie strzyżowskim;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Budź-isz, tow. jej alternacja d:dź
Bukowe Budy [UN; MK 45] – Róż – na terenie przys. rośnie wiele drzew bukowych;
bukowy ‘przymiotnik od buk’ – SGPR III 72, tak samo: SW I 231, SL I 194, SD I 716;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Bukowy Las: 1. Bukowy Las [KAT bd] – Gl.Ś; 2. Bukowy Las [KAT 1905; W] – Róż – obydwa przys. są
położone pod laskami, w których rośnie dużo buków;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Bukowy Las [B; UN; EB 206; MK 45; BL 34; WS 618; T] – Lub – przys. otoczony Bukowym Lasem (zob.
Słownik nazw leśnych);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (2.1.2)
Cebulówka [B; UN; MK 45] – Żyz – przys. nazwany od n. mieszkańców: Cebula;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Cebul-ów-k(a)
Cegielnia: 1. Cegielnia [KAT 1851; W] – Gl.D; 2. Cegielnia [UN; MK 45] – Dob; 3. Cegielnia [EG 1969]
– Lub; 4. Cegielnia [KAT 1899; W] – Żyz – na terenie wszystkich przys. znajdują się (lub dawniej znajdowały) cegielnie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Cerkwia [B; UN; MK 45] – Gwo – na terenie tego przys. dawniej znajdowała się cerkiew;
cerkiew ‘kościół katolicki albo protestancki’ – SGPK I 167; cerkiew ‘świątynia wschodnich obrządków chrześcijańskich (prawosławna lub grekokatolicka), 2. kościół (zapewne protestancki), 3. nabożeństwo’ – SGPR III 399; podobnie SL I 229; cerkiew ‘kościół wschodniego obrządku’ – SW I 265; podobnie SD I 820;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna5
Chałupki [W] – Wiś – w tym przys. znajduje się kilka małych i bardzo starych domów, chałupek;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Chełm [W] – Stę – przys. położony u podnóża góry Chełm (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (1.1.2)
Chemłanka [SiO 87] – God – przys. u podnóża góry Chemłanka (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Chytrówka [B; UN; MK 45] – Stę – przys. u podnóża góry Chełm, powstały stosunkowo niedawno, obecnie
oddzielne sołectwo; przys. nazwany od przezwiska mieszkańców: Chytrus6.
5
Można też sklasyfikować nazwę jako niederywowaną, powstałą od formy gwarowej apelatywu.
Starsi mieszkańcy pamiętają, że mieszkało w tej okolicy wielu Legenzów. Była to bardzo bogata, ale i skąpa rodzina,
przezywano ich więc Chytrusami; później część wsi przez nich zamieszkiwaną nazwano Chytrówką. Mieszkańcy
6
40
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n.os. /przezwiska/ (1.2.2); der. wymienna: Chytr-ów-k(a)
Ciśnia [B; UN; W; MK 45; T] – Gro – niewielki przys. położony na wzgórzu między lasami (wciśnięty między lasy); jest tam tylko kilka domów;
ciśnia ‘ciaśnizna’ – MK 56;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Cyganówka: 1. Cyganówka [KAT 1905; W] – Niew; 2. Cyganówka [UN; MK 45] – Róż – w obu przys.
mieszkali Cyganie;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. etnicznej (1.2.2); der. sufiksalna: Cygan-ów-k(a)
Czajki [UN; MK 45; B] – Twi-Wid – przys. jest położony pod lasem Czajki (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Czarna [B; UN; MK 45] – Kon – przys. położony pod lasem Czarna (zob. Słownik nazw leśnych);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Czarnotówki [UN; MK 45; T]; Czarnatówka [JB 38]; Czarnatówki [W]; Czernatówki [EG 1937] – Gw.G
– przys. nazwany od n. mieszkańców: Czarnota; też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Czarnot-ów-k(i)7
† XIX Ćwierci [KAT 1893] – Gwo – na terenie tego przys. były działki o rozmiarze jednej ćwierci;
ćwierć ‘miara gruntu – ¼ włóki’ – SGPK I 298; ćwierć ‘ jednostka powierzchni roli (w odniesieniu do podstawowej
miary na danym terenie), dziś niezbyt precyzyjnie definiowana, czasem już tylko nazwa topograficzna’ – SGPR V
301-304; ‘czwarta część roli, łanu’ – Pawłowski 1965: 164;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dajkówka [B; UN; MK 45] – Gwo – przys. został nazwany od n. mieszkańców: Dajko;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna; Dajk-ów-k(a)
Debrza: 1. Debrza [B; UN; MK 45] – Pst; 2. Debrza [B; UN; MK 45] – Wy.S; przys. położony w dolinie;
też n. pola – nazwa Debrza jest bardzo częsta na tym terenie, przy czym jest nadawana nie tylko przysiółkom, ale też polom i lasom. Motywowana jest topografią;
w gwarach debrza ‘jar, parów; kamieniołomy; „małe laski, czasem tylko drzew, przeważnie szpilkowych, nazywają
debrzami”; gąszcz leśny, szczególnie wśród urwisk; wąwozy wśród gór; dolina między górami’ – SGPK I 315-316;
debrza ‘nierówności terenu typu: wąwóz, jar, parów, strome zbocze (góry) – na ogół porośnięte drzewami i krzakami’ – SGPR V 418; debrza ‘dolina wąska między górami, obrosła drzewami, wodą oblana’ – SL I 420; debra, debrza ‘mały wąwóz wytworzony przez wodę, parów, jar’ – SW I 432; debrza ‘przestarzałe: zarośla, zarosłe nierówności terenu; parów, jar’ – SD II 41; debrza ‘sucha dolina o profilu poprzecznym w kształcie litery V, o wąskim
dnie i stromych zboczach; parów’– SJP I 365; debrza ‘wąwóz mokry, parów’ – MK 56; debra, debrza ‘wertep, dół,
jar’ – Pawłowski 1965: 164; debrza ‘stromy bok góry, przepaść’ – Rudnicki 1939: 19; z ps. *dъbrь – SES I 143;
por. łemk.: debria, debrza ‘dół, wąwóz, miejsce trudne do przejścia; teren pocięty, niedostępny, porośnięty gęstymi
krzakami; strome zbocze, przepaść’ – NŁ 161;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Debrza: 1. Debrza [B; UN; MK 45] – Gwo; 2. Debrza [W] – Gro – obydwa przys. są położone pod lasami
Debrza (zob. Słownik nazw leśnych); 3. Debrza [UN; MK 45] – Wyż – są tam pola o nazwie Debrza (zob.
Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól lub n. lasów (1.1.2)
Delikatówka [B; UN; W; MK 45] – Lut – przys. nazwany od n. mieszkańców: Delikat;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Delikat-ów-k(a)
Dendorówka [W; WS 669] – Róż – przys. nazwany od nazwiska XIX-wiecznych właścicieli wsi – rodu
Dendorów (por. hasło Dendora w Słowniku nazw leśnych i hasło Denderówka w Słowniku nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dendor-ów-k(a)
wspominają, że wiele lat temu jeden ze stoków góry Chełm zaczął się obsuwać, powstały szczeliny skalne, skąd wychodziły węże, które miały wchodzić do domostw Legenzów i przyczynić się do ubożenia tego rodu.
7
Nazwa ta pojawia się w wielu źródłach w różnych wariantach, co spowodowane jest najprawdopodobniej funkcjonowaniem na tym terenie kilku podobnych nazwisk: Czarnota, Czarnik, Czernik, Czernicki, Czarnatowski.
41
2. Słownik nazw części wsi
Dębczak [UN; EB 206; MK 45] – Mar – przys., na terenie którego rosną dęby;
dębczak ‘mały, młody dąb, kij dębowy’ – SGPR V 492-493; dębczak ‘kij dębowy; młody dąb’ – SL I 419; podobnie
SD II 116; dębczak ‘młody dąb’ – SW I 452, SJP I 391;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dębina [EG 1934] – Lut– przys., na terenie którego są małe zagajniki dębowe;
dębina ‘dęby rosnące albo już ścięte’ – SS II 49; dębina ‘dąbrowa’ – SGPK I 322; tak samo SD II 116; dębina ‘1.
las dębowy lub skupiska dębów w lesie, 2. drzewo – dąb, 3. drewno dębowe, 4. obcięte gałęzie dębu’ – SGPR V
494-495; dębina ‘dębowe drzewa, las dębowy’ – SL I 420; dębina ‘dąb, dąbrowa, drzewo dębowe’ – SW I 452; podobnie SJP I 391;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Dębkówka [KAT 1851] – Gw.D – przys., w którym rosną małe dęby (dąbki, gw. dębki);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Dębk-ów-k(a)
Długoszówka [WS 671] – Szu – przys. nazwany od n. mieszkańców: Długosz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Długosz-ów-k(a)
Dobrzechówka: Dobrzechówka [KAT 1905]; Dobrzechówka Różanka [WS 669]; Różanka Dobrzechowska [WS 669]; Nartów [WS 669] – Róż – przys. leżący blisko wsi Dobrzechów; przez pewien czas (od roku
1835) był w posiadaniu rodziny Nartowskich [WS 669];
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. sufiksalna: Dobrzechów-k(a)
Dobrzechówka Różanka – zob. Dobrzechówka
n. wieloskładnikowa, derywowana, od n. wsi (2.2.2); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w pierwszym członie: Dobrzechów-k(a)
Dolina [W] – H.G – teren otoczony wzgórzami; kotlina, dolina;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Doliny: 1. Doliny [EG 1938] – Bli; 2. Doliny [EG 1934] – Jaw – przys. są położone w dolinach;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dolna Część [KAT 1905; W] – Róż – przys. położony w niższej części wsi, w dolinie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1897 Dołrwane [KAT] – Wiś – na terenie przys. osuwała się ziemia wyrywając doły;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Dołrwa-n(e)
Doły: 1. Doły [B; UN; MK 45] – Bli – nierówne grunty, wertepy; też n. pola; 2. Doły [W] – Gl.Z – przys. w
miejscu wykarczowanego lasu, na terenie pełnym zapadlisk; 3. Doły [UN; MK 45; ZK 38; W] – Koż – też n.
pola; 4. Doły [B; UN; MK 45] – Pst – też n. pola – nazwy wszystkich przys. są motywowane elementami
topografii (nierówne, pełne dołów podłoże);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Domaradz: 1. Domaradz [B; UN; W; MK 45; T] – Bar; 2. Domaradz [W; UN; MK 45] – Gl.Z; 3. Domaradz [T] – Lut – przys. powstały w miejscu dawnej wsi Domaradz (por. Słownik nazw miejscowości) –
wszystkie trzy obiekty wchodziły przez pewien czas w skład posiadłości rodu Domaradzkich – właścicieli
pobliskiego miasta Domaradz; nazwy przys. są raczej ponowione z n. miasta, choć nie można wykluczyć, iż
powstały od nazwiska odmiejscowego (Domaradzki) w drodze dezintegracji; jeszcze mniej prawdopodobne
jest ich powstanie bezpośrednio od staropolskiego imienia Domarad (poprzez sufiksację), gdyż są to obiekty
stosunkowo młode, kilkaset lat młodsze niż miasto Domaradz;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. miasta (1.1.2)
Domowe: † 1. Domowe [KAT 1895] – Poł; † 2. Domowe [KAT 1899] – Zaw – obydwa przys. były położone na tyłach domostw;
domowy ‘przym. od dom’ – SW I 506; domowy ‘będący w związku z domem’ – SD II 245;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Do Słońca [KAT 1895]; XIX Dosłońca [KAT 1895] – Poł – przys. położony na południowym stoku
wzgórza, przez cały dzień oświetlony promieniami słońca (jest też przys. Od Słońca);
42
2. Słownik nazw części wsi
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Dosłońca – zob. Do Słońca
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna (zrost)
† XIX Do Tropji [KAT 1893] – Dob – przys. położony od strony wsi Tropie;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Dół: 1. Dół [DC 144] – Bab – przys. położony w dolnej części wsi, w dolinie Wisłoka; we wsi jest też przys.
Góra; 2. Dół [W] – Bar; 3. Dół [B; UN; MK 45] – Bli – jest też przys. Góra; 4. Dół [B; UN; W; MK 45] –
Bon – leży niżej niż przys. Góra; 5. Dół [B;. UN; W; MK 45] – Cie – część wsi położona na nizinie; 6. Dół
[UN] – Dob; 7. Dół [MK 45] – Gl.D; 8. Dół [UN; W; MK 45] – Gl.C – dolna część wsi; jest też przys. Góra;
9. Dół [B; UN; MK 45] – Gl.G; 10. Dół [W; UN; MK 45] – Gl.Z – są też przys.: Środek i Góra – to trzy
główne części wsi; 11. Dół [UN; MK 45] – God; 12. Dół [B; UN; MK 45] – Gog; 13. Dół [B; UN; MK 45]
– Gro; 14. Dół [B; UN; MK 45] – Gwo – jest też przys. Góra; 15. Dół [B; UN; MK 45] – Jaw – jest też
przys. Góra; 16. Dół [UN; MK 45] – Jaz – jest też przys. Góra; 17. Dół [UN; MK 45] – Kal – jest też przys.
Góra; 18. Dół [UN; MK 45] – Koż – jest też przys. Góra; 19. Dół [B; UN; MK 45; WS 618] – Lub; 20. Dół
[B; MK 45] – Lut – jest też przys. Góra; 21. Dół [UN; MK 45] – Mar – jest też przys. Góra; 22. Dół [UN;
W; MK 45] – Niew – jest też przys. Góra; 23. Dół [UN; W; MK 45] – N.W – przys. położony na nizinie; są
też przys.: Środek i Góra; 24. Dół [B; UN; MK 45] – Opa; 25. Dół [B; UN; MK 45] – Poł – jest też przys.
Góra; 26. Dół [W] – Pst – jest też przys. Góra; 27. Dół [KAT 1903] – P-ka; 28. Dół [UN; MK 45] – Róż –
jest też przys. Góra; 29. Dół [B; UN; MK 45] – Wy.S – jest też przys. Góra; 30. Dół [UN; MK 45] – Wyż –
jest też przys. Góra; 31. Dół [MK 45] – Zab; 32. Dół [B; UN] – Zaw – jest też przys. Góra;
Nazwa Dół (obok nazwy Góra) jest jednym z najczęściej nadawanych przysiółkom mian; otrzymały ją aż
32 obiekty, a to oznacza, że nazwa występuje w połowie miejscowości powiatu strzyżowskiego. Najczęściej
jest motywowana topografią: otrzymują ją na ogół przys. położone w niższej części wsi. Zdarza się jednak, że
jest nadawana przys. oddalonym od centrum (niezależnie od bezwzględnej wysokości n.p.m. – ma to związek
z antropomorficznym kategoryzowaniem świata: góra jest waloryzowana pozytywnie, dlatego jest synonimem centrum, zaś dół ma wartość zdecydowanie mniejszą, to coś „gorszego”, np. peryferie wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Draby [B; UN; W; MK 45; T] – Wy.S – przys. przy lesie; w czasie II wojny Rosjanie robili tam drogę z
drewnianych belek (zwanych w tym regionie drabami);
por. drab ‘drabina; wóz drabiniasty’ – SS II 176; drab ‘drabina, wschody’ – SGPK I 363; drab ‘wielka drabina wozowa’ – SL I 525; podobnie SW I 548;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Drobny Las [EG 1968; W] – H.G – na terenie przys. są zagajniki z niewielką ilością młodych drzewek;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Drugie Budy: Drugie Budy [B; UN; MK 45]; Budy Drugie [W] – Brze – przys. nieco oddalony od centrum
wsi (w przeciwieństwie do Bud Pierwszych – zob.);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dryjówka [B; UN; MK 45] – Gbi – przys. nazwany od n. mieszkańców: Dryja;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dryj-ów-k(a)
Dudkówka: 1. Dudkówka [B; UN; MK 45] – Lut; 2. Dudkówka [UN; MK 45] – N.W – też n. pola – obydwa przys. nazwane od n. mieszkańców: Dudek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dudk-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Dudniacz: 1. Dudniacz [W] – Jasz; 2. Dudniacz [UN; MK 46] – Szu – przys. koło kamienia o nazwie
Dudniacz (zob. Słownik nazw różnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. kamienia (1.1.2)
Dulębówka [W] – Gl.Z – przys. nazwany od n. mieszkańców – właścicieli tamtejszych posiadłości: Dulęba;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dulęb-ów-k(a)
Duże Łazy [UN; MK 45] – Żar – rozległy przys. powstały w miejscu dawnego lasu; też n. pola;
43
2. Słownik nazw części wsi
znaczenie ap. łaz – zob. hasło Łazy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Duże Sołtysie [B; UN; MK 45] – Poł – rozległy przys., na terenie którego były posiadłości sołtysa (we wsi
jest też przys. Małe Sołtysie; czasem na oba przys. mówi się Sołtysie – zob.);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Duży Las [MK 46] – Gl.Z – przys. położony na skraju Dużego Lasu (zob. Słownik nazw leśnych);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (2.1.2); zestawienie nominalne
Duży Podlas [UN; W] – Gl.Z – jest to rozległy przys. położony pod lasem, na pograniczu Pstrągowej, Łętowni i Strzyżowa; też n. lasu;
n. wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); zestawienie nominalne;
der. paradygmatyczna w drugim członie (substantywizacja wyrażenia przyimkowego)
Dworskie Pola [B; UN; MK 46] – Poł – przys. znajduje się na terenie dawnych pól dworskich;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dwór: 1. Dwór [UN; MK 46] – Gw.G; 2. Dwór [W] – Jasz; 3. Dwór [B; UN; MK 46] – Nieb; 4. Dwór
[B; MK 46] – Twi; 5. Dwór [UN; MK 46; W] – Wid; 6. Dwór [UN; MK 46; T] – Żar – wszystkie przys.
znajdują się w miejscach, gdzie stoją (lub kiedyś stały) dawne dworki szlacheckie lub włościańskie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Dwór Zawadzki [KAT 1899] – Zaw – przys. położony we wsi Zawadka, w okolicy dawnego dworku
szlacheckiego;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dział: 1. Dział [W]; Działy [T] – Bab; 2. Dział [B; UN; MK 46] – Bli – też n. pola; 3. Dział [UN; MK 46]
– Gl.C; 4. Dział [EG 1968, W, UN; MK 46; BL 23] – Gl.G; 5. Dział [B; UN; MK 46] – Gog; 6. Dział [W]
– Lub; 7. Dział [W] – Mał; 8. Dział [UN; W; MK 46] – Niew; 9. Dział [MK 46] – N.W; 10. Dział [B; UN;
MK 46] – Poł; 11. Dział [UN; MK 46; T] – Szu; 12. Dział [B; UN; MK 46] – Wy.S; 13. Dział [B; UN; W;
MK 46] – Zab – najwyżej położona część wsi; też n.góry;
Nazwy: Dział, Działy są częste na górzystych terenach; przez onomastów traktowane są bądź jako nazwy
topograficzne (są to przys. położone na wzgórzach, na granicach miejscowości)8, bądź jako kulturowe (część
przys. zwanych Działami leży na gruntach podworskich, które były rozparcelowywane; motywacja wiąże się
więc ze stosunkami prawno-własnościowymi)9. Niektórzy badacze twierdzą, że ap. dział to zapożyczenie z
rumuńskiego deal ‘graniczny szczyt rozdzielający dorzecza dwóch rzek’, zaś występowanie tego ap. wyznacza zasięg wpływów łemkowskich10, inni jednak temu przeczą11. Również słowniki zwracają uwagę na różne
znaczenie ap. dział:
dział ‘pasmo gór’ – z małoruskiego dił, a to z rumuńskiego. deal – SEB 108; dział ‘1. część komuś przypadająca,
udział, szczególnie część pola uprawnego; 2. podział, dzielenie, rozdzielenie (szczególnie majątku); 3. grzbiet wzgórza, wzniesienia, tworzący granicę, wzniesienie; 4. przedział, przepaść’ – SS II 256-260; dział ‘góra, wzgórze; pochyłość góry zwykle nad potokiem, gdzie gazdowie miewają grunta i owce pasą; góra, nazwa góry; pola położone
na grzbietach pagórków nazywają działami, gdyż zwykle rozdzielają się tam wsie, idą granice’ – SGPK I 424; dział
‘dzielenie, rozdzielenie, podział; linia wyniosłości, często niedostrzegalnych, po której obu stronach wody spływają
ku różnym systemom rzecznym’ – SW I 633; dział ‘grzbiet górski rozdzielający np. wsie czy pola’ – SJP I 495; podobnie Gołębiowska 1964: 12; dział ‘góra dzieląca np. dwie wsi, góry, rzeki, doliny; w ogóle góra’ – Rudnicki
1939: 20; dział ‘oznaczał nie tylko górę, grzbiet góry, lecz także miejsce związane z podziałem’ – MN 212; dział
‘wzniesienie’ – MK 56; dział ‘grzbiet górski dzielący dwie wsi, stanowiący ich granicę, a także pola na tym grzbiecie, czasem też nazwy osiedli tam pobudowanych’ – Pawłowski 1984: 41;
8
Na takie (tzn. topograficzne) znaczenie ap. dział motywującego tę nazwę wskazują m.in.: E. Pawłowski [1084: 41],
W. Lubaś [1968:45], K. Rymut [1975: 16-17].
9
Za taką (czyli kulturową) motywacją nazwy Dział opowiadają się np.: D. Kopertowska [1994: 242], M. Biolik [1994:
59], R. Mrózek [1990: 141].
10
Por. Łemkowie w historii i kulturze...1992: 388, podobna etymologia w SEB 108.
11
Por. np. W Lubaś [1968: 45]: „pochodzenie rumuńskie wyrazu mało prawdopodobne”, podobnie E. Pawłowski
[1965: 165].
44
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dział Drugi [DC 144] – Bab – przys. później zwany Grochowiczną; powstał po rozpadzie (podziale) ról
kmiecych;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dział Pierwszy [DC 144] – Bab – powstał po podziale ról kmiecych;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Działy: 1. Działy [KAT 1899; W] – God; 2. † XIX Działy [KAT 1897] – Kob; 3. Działy [B; UN; MK 46] –
Lub; 4. Działy [W] – Zaw; 5. Działy [W] – Żar – są to przys. położone na wzniesieniach lub powstałe po
parcelacji gruntów dworskich (por. hasło Dział);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Działy Wschodnie [UN; MK 46] – Strz – przys. położony we wschodniej części miasta;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Działy Zachodnie [UN; MK 46] – Strz – przys. położony w zachodniej części miasta;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dziesiątek Janusza – zob. Pod Domaradzem
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Dzilik [B; UN; W; MK 46] – Jasz – niewielki teren oddzielony wzniesieniami (działami) od reszty wsi; są
tam zaledwie 4 domy; też n. pola; nazwę przys. można potraktować jako hybrydę łemkowsko-polską (łemk.
dił – por. hasło Dział);
n. hybrydalna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Dzil-ik
Florkówka [KAT 1895; W; UN; MK 46] – Gog – przys. nazwany od n. mieszkańców: Florek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Flork-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Folwarczyska [B; W] – Cie – teren byłego folwarku hrabiowskiego;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Folwarcz-ysk(a),
tow. jej alternacja k:cz
Folwark: 1. † XIX Folwark [KAT 1894] – Gbi; 2. Folwark [B, UN; MK 46] – Gl.G; 3. Folwark [B; UN;
W; KAT 1905] – Gro; 4. Folwark [W] – Jaw; 5. Folwark [T] – Nieb – wszystkie przys. są położone w okolicach dawnych folwarków szlacheckich;
folwark ‘większe gospodarstwo rolne (najczęściej szlacheckie) opierające się głównie na robociźnie pańszczyźnianej, także same budynki mieszkalne i gospodarcze’ – SS II 362-363; folwark ‘oprócz znaczenia awulusu, znaczy
jeszcze dom, w którym mieszka czeladź folwarczna, gospodyni, dziewki i parobkowie’ – SGPK II 23; folwark ‘oddzielona część wsi, przysiółek; dwór’ – SL I 662; folwark ‘1. mała wioska leżąca obok dużej, oddzielna część wsi,
przysiółek, 2. majętność, grunt z zabudowaniem, ferma’ – SW I 759; folwark ‘gospodarstwo rolne, zwykle stanowiące wydzieloną część większego majątku ziemskiego; zabudowania tego gospodarstwa’ – SD II 924-5; folwark
‘dworek pod (przed) dworem czy miastem’ – SEB 124; folwark ‘odrębne, oddalone od właściwego dworu gospodarstwo’ – Pawłowski 1965: 166;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Folwark Pawłopole – zob. Pawłopol
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. folwarku (2.1.2)
Folwark Górny [EG 1934; W] – Lut – przys. położony w górnej części wsi, w miejscu dawnego folwarku
szlacheckiego;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Forysiówka [B; UN; MK 46] – Łęt – przys. nazwany od n. mieszkańców: Foryś
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Forysi-ów-k(a)
Frajszówki – zob. Fryjsówki
n. hybrydalna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Frajsz-ów-k(i)
† XIX Frydlówka [KAT 1851] – Gw.D – przys. nazwany od n. mieszkańców: Frydel;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Frydl-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
45
2. Słownik nazw części wsi
Fryjsówki: Fryjsówki [B; UN; MK 46]; Frajszówki [W; T] – Pst – jeden z większych przys. we wsi; nazwa
dla mieszkańców jest niezrozumiała; rdzeń nazwy jest pożyczką z języka niemieckiego, najprawdopodobniej
był to obszar zwolniony od powinności, np. wobec dworu (por. hasło Wola Czudecka z Słowniku nazw miejscowości); ponieważ trudno ustalić, który z wariantów nazwy jest starszy, obydwa uznano za derywaty odapelatywne; też n. pola;
niem. frei ‘wolny’ – SNP I 620; por. gwar. frajny ‘wolny, bezpłatny’ – SGPK II 27; fryj, frej ‘zaloty, gamractwo,
gachostwo’ – SL I 674; fraj, frej, frejowy, frajny ‘swobodny, wolny, bezpłatny, gratisowy’ – SW I 770;
n. hybrydalna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Fryjs-ów-k(i)
Gacówka [KAT 1899; UN; W; MK 46; T] – God – przys. nazwany od n. mieszkańców: Gac;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Gac-ów-k(a)
Gadajówka: Gadajówka [JB 54; MK 46; T; W]; Gadejówka [B; UN] – Poł – przys. nazwany od n. Gadaj;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Gadaj-ów-k(a)12
Gajdówka [SG VIII 724; JB 152; W] – Poł – przys. nazwany od n. Gajda;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Gajd-ów-k(a)
Galicja [W] – Strz – na terenie przys. znajduje się restauracja Galicja;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. restauracji (1.1.2)
Gawronówka [B, UN; MK 46; W] – Tro – przys. nazwany od n. kmiecia – właściciela: Gawron; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Gawron-ów-k(a)
Gąsierówki: Gąsiorówki [W; T; EG 1934]; Gąsiorówka [EG 1934; MK 46]; Gąsierówka [B; UN]; Gąsierówki [B; UN; MK 46] – Lut-Jaw-Żyz – miejscowości: Lutcza, Jawornik i Żyznów graniczą ze sobą; płynie
tamtędy Potok Gąsiorowski; w tej okolicy bardzo popularne jest nazwisko Gąsior, prawdopodobnie ono motywuje nazwę przys.; ponieważ jednak na terenie pow. strzyżowskiego dość często hodowano gęsi, które pasły się zwykle w okolicy potoków, nie można wykluczyć motywacji apelatywnej;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Gąsier-ów-k(i)13
lub n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Gąsier-ów-k(i)
Gbiska Góra [KAT 1894; W] – Gbi – przys. położony u podnóża wzgórza Gbiska Góra (zob. Słownik nazw
górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Giełda [W] – Jaw – nazwa metaforyczna: na terenie tego przys. dawniej mieszkało wiele dziewcząt na wydaniu; chłopcy (chodząc tam) żartowali, że idą na giełdę;
giełda ‘miejsce zgromadzenia bankierów, kupców’ – SEB 140; giełda ‘miejsce, gdzie się konfraternia kupiecka
schodzi’ – SL II 43; giełda ‘1. miejsce, gdzie się schodzą kupcy albo bankierzy dla dopełnienia transakcji na towary,
2. zgromadzenie, stowarzyszenie kupców, korporacja kupiecka’ – SW I 821; SD II 1122 w tym znaczeniu z kwalifikatorem ‘dawne’;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Gliniczek; 1. Gliniczek [KAT 1851; UN; MK 46; F 61] – Fry – nazwa pochodzi z XVII w. [F 61, 76]; Gliniczek był małym przys. należącym do dóbr Glinika Średniego, w XVIII w. był własnością rodziny Tworzyańskich; 2. Gliniczek [EG 1968; W] – Gl.Z – po podziale Zaborowa małą ilość domów przypisano do wsi
Glinik Charzewski; ten teren pozostał przy Gliniku Zaborowskim, ale jest rozdzielony od niego inną wsią;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi /Glinik/ (1.2.2); der. sufiksalna: Glinicz-ek;
tow. jej alternacja k:cz
Głodna Górka [W] – Kon – przys. położony na górze; mieszkali tam bardzo biedni ludzie14;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Goczerówki: † XIX Goczerówki [SG II 643]; Gaczerówki [EG 1934] – Jaw – przys. nazwany od n. Gocze12
Forma Gadejówka odzwierciedla gwarową wymowę samogłosek (por. daj, gw. dej).
Forma Gąsierówka odzwierciedla gwarową wymowę samogłosek (por. formy 1. os. od czasowników typu nieść,
wieźć: niosę, gw. niese, wiozę, gw. wieze).
14
D. Kopertowska wskazuje na nazwę Głodna Wólka motywowaną panującą tam biedą [1994: 243].
13
46
2. Słownik nazw części wsi
rowski (por. NW 53; zob. też hasło Goczerowski Potok w Słowniku nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Goczerów-k(i), tow. jej alternacja o:ó
Godkówka [B; UN; W; MK 46] – Fry – przys. zamieszkały przez wiele osób o nazwisku Godek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Godk-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Godowa Dolna [T] – God – przys. położony w dole (czyli poza centrum) wsi Godowa;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Godowa Górna [T] – God – przys. położony w centrum wsi
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
† XIX Golejówka [SG II 654] – Dob – przys. nazwany od n. mieszkańców: Golej;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Golej-ów-k(a)
Golcówka: Golcówka [B; UN; EG 1968; MK 46; DD 38; T]; Gołkówka [SG XIV 124] – Wy.S – przys.
powstały w miejscu dawnej wsi Golcowa Wola (później Golcówka – por. Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. sufiksalna: Golcow(a) (Wola) > Golców-k(a)
(uniwerbizacja)15
Gostwiczyzna [WS 667] – Niew – nazwa jednej z trzech części, czyli sched, na jakie dzieliła się Niewodna
na przełomie XIX i XX w. (pozostałe dwie to Konopaczyzna i Janowszczyzna); nazwana od n. Gostwicki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Gostwiccz-yzn(a) >
Gostwiczyzna; tow. jej alternacja k:cz, następnie – uproszczenie grupy spółgłoskowej ccz > cz
Góra: 1. Góra [DC 144] – Bab – przys. jest położony w pobliżu górnej części Wisłoka; 2. Góra [W; MK
46] – Bar; 3. Góra [B; UN; MK 46] – Bli – jest też przys. Dół; 4. Góra [B; UN; W] – Bon – leży wyżej niż
przys. Dół; 5. Góra [B; UN; W; MK 46] – Cie – część wsi położona na górze; 6. Góra [UN; MK 46] – Dob;
7. Góra [UN; W; MK 46] – Gl.C – górna część wsi; jest też przys. Dół; 8. Góra [MK 46] – Gl.G; 9. Góra
[UN; MK 46] – Gl.Z – przys. położony bliżej Strzyżowa czyli w górze wsi (są też przys.: Dół i Środek); 10.
Góra [UN; MK 46] – God; 11. Góra [MK 46] – Gog – jest też przys. Dół; 12. Góra [B; UN; MK 46] –
Gro; 13. Góra [EG 1937, UN; W] – Gw.G – górna część wsi; 14. Góra [B; UN; MK 46] – Gwo – jest też
przys. Dół; 15. Góra [B; UN; MK 46] – Jaw – jest też przys. Dół; 16. Góra [UN; MK 46] – Jaz – jest też
przys. Dół; 17. Góra [W] – Kal – jest też przys. Dół; 18. Góra [B; UN; W; MK 46] – Kob; 19. Góra [UN;
MK 46; W] – Koż – jest też przys. Dół; 20. Góra [WS 618] – Lub – jest też przys. Dół; 21. Góra [B; UN;
MK 46] – Lut – jest też przys. Dół; 22. Góra [UN; MK 46; M 9] – Mar – jest też przys. Dół, 23. Góra [UN;
W; MK 46] – Niew – jest też przys. Dół; 24. Góra [UN; MK 46] – N.W – są też przys.: Dół i Środek; 25.
Góra [B; UN; MK 46] – Poł – jest też przys. Dół; 26. Góra [W] – Pst – jest też przys. Dół; 27. Góra [UN;
MK 46] – Róż – jest też przys. Dół; 28. Góra [B, UN; MK 46] – Tro; 29. Góra [B; UN; MK 46] – Wy.S –
jest też przys. Dół; 30. Góra [UN, EB 213; MK 46] – Wyż – jest też przys. Dół; 31. Góra [B; UN; MK 46]
– Zaw – jest też przys. Dół; 32. Góra [UN; MK 46] – Żar;
Nazwa Góra (i podobne: Góry, Górki, Górka) jest jedną z najczęściej nadawanych na tym terenie nazwą
przysiółków. Tutejsze wsie rozłożone są na górkach i w dolinach, prawie każda ma swoją wyższą i niższą
część. Mianem Góra określa się nie tylko najwyższą, ale też centralną, najważniejszą, zwykle najstarszą część
wsi (por. hasło Dół);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Góra Kamieniec [KAT 1895; UN] – Gog – przys. położony u podnóża góry o nazwie Kamieniec (por. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Góra do Słońca [EG 1968] – Gl.Z – przys. położony na „lepszym” stoku góry – tam przez większą część
dnia świeci słońce, tam rozłożone są pola uprawne;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
15
Forma wariantywna (Gołkówka) powstała najprawdopodobniej w wyniku adideacji do ap. goły, gw. gołek.
47
2. Słownik nazw części wsi
Góra od Słońca [EG 1968] – Gl.Z – przys. położony na „gorszym” stoku góry – cienistym, pozbawionym
pól uprawnych;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Górka: 1. Górka [UN; MK 46] – Lut; 2. Górka [MK 46] – Łęt – obydwa przys. są położone na stokach
niewielkich górek;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Górki – zob. Karasiówka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Górna [EG 1937] – Gw.G – część wsi położona wyżej;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Górna Wieś [SG IX 251] – Pst – centralna część wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Górny Dwór [SG IX 251] – Pst – przys. położony na górkach, w miejscu dawnego dworku szlacheckiego;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góry: 1. Góry [B; UN; MK 46] – Gro; 2. Góry [KAT 1899; UN; MK 46] – Kal; 3. Góry [KAT 1895; W]
– Koz – też n. pola; 4. Góry [KAT 1899; ZK 37; W] – Koż – też n. pola; 5. Góry [UN; MK 46] – Lut; 6. †
XIX Góry [KAT 1899] – Tuł; 7. Góry [B; UN; W; MK 46] – Zaw – wszystkie przys. są położone na
wzniesieniach, górkach;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grabarzyny [EG 1968; W] – Wy.S – przys. nazwany od n. mieszkańców (Grabarz, /czyj?/ Grabarzyny);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Grabiny: 1. Grabiny [EG 1944; W] – Mar – też n. pola; 2. Grabiny [UN; W; EB 208; MK 46] – Niew; 3.
Grabiny [MK 46] – N.W – we wszystkich trzech przys. są drzewka, zarośla grabowe;
grabina ‘graby w lesie, drewno grabowe’ – SS II 482; grabina ‘drzewo grabowe’ – SL II 113; grabina ‘grab, drzewo grabowe, gaj grabowy’ – SW I 893; podobnie SD II 1269; grabina ‘lasek lub zarośla grabowe’ – SJP I 689;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grabkówka [EG 1968; W] – Wy.S – przys. nazwany od n. mieszkańców: Grabek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Grabk-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Graby [MK 46] – Wy.S – na terenie przys. rosną graby;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Granica: 1. Granica [B; UN; W; MK 46; T] – Lut – przys. jest położony przy granicy z Domaradzem; 2.
Granica [UN; DD m; MK 46] – Dob – też n. pola; 3. Granica [MK 46] – Zaw; 4. Granica [B; UN] – Żyz
– nazwy: Granica, Granice są dość częste na tym terenie, nadaje się je zwykle obiektom położonym w pobliżu granic wsi, rzadziej granic posiadłości czy granic różnych obiektów (np. pól i lasów, przys. i gór itp.);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Granice: 1. Granice [B; UN; W; KAT 1851; MK 46] – Brze – przys. położony na granicy wsi; tam mieszkało wielu Rusinów; 2. Granice [W; T] – Gl.D – domy i pola przy granicy z Lublą; 3. Granice [B, UN; MK
46] – Gl.G; 4. Granice [W] – Gl.Ś; 5. Granice [T] – Gro-Dob; 6. Granice [B; UN; W; MK 46] – Jasz –
przys. położony przy granicy z Szufnarową i Pstrągówką; 7. Granice [UN; MK 46] – Jaz; 8. Granice [B;
UN; MK 46; BL 23] – Lub; 9. Granice [B; UN; W; MK 46; T] – Pst – przys. na granicy Pstrągowej i Grodziska; 10. Granice [UN; MK 46] – P-ka – też n. pola; 11. Granice [MK 46] – Róż; 12. Granice [B; UN;
W; MK 46; T] – Wy.S-Brze – przys. położony na granicy wsi; 13. Granice [UN; T; W; B] – Zaw – też n.
pola – są to przys. położone na granicy wsi lub czyichś posiadłości (por. hasło Granica);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Granice Kunickie [T] – Jasz – przys. położony blisko granicy z wsią Brzeziny, nazwany od n. mieszkańców:
Kunicki;
48
2. Słownik nazw części wsi
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w drugim członie16: Kunick-ski(e) > Kunickie
† XIX Granice Pstrągowskie [SG IX 251] – Pst – przys. położony na granicy wsi Pstrągowa;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Grędziolka: Grędziolka [KAT 1899; W]; W Grędziałkach [KAT 1899] – Zaw – na terenie tego przys.
były pola orne za domami;
grędziel, grądziel, grządziel ‘dyszel u sochy, pługa’ – SGPK II 121; podobnie SW I 904 i SD II 1343;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Grędziol-k(a),
tow. jej alternacja e:o
Grobla [UN; MK 46; T] – Czu – przez przys. przepływa rzeczka, na której była grobla;
grobla ‘nasyp wzdłuż lub w poprzek rzeki, stawu, wał, tama, jaz’ – SS II 489-490; grobla ‘rów, w którym woda
płynie tylko podczas ulewnego deszczu’ – SGPK II 125; grobla ‘nasyp, wał z ziemi i innego materiału dla zatrzymania wody lub umożliwienia przejścia przez błota, bagna’ – SES I 345-6; podobnie SW I 907, SD II 1298 i SJP I
697; raczej nie w znaczeniu ‘wzgórze, mogiła’ – SES I 345-6;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grochowiczna [W; DC 144; T] – Bab – inna nazwa Działu II; przys. nazwany od n. Grochowicz;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Grochowicz-n(a)
Grodeczna [B; UN; W; MK 46; DD 38] – Wy.S – niegdyś samodzielna wieś (zob. Słownik nazw miejscowości), która z czasem utraciła samodzielność administracyjną i dziś jest przys.; nazwana od ap. gród, gródek;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Grodecz-n(a);
tow. jej alternacja k:cz
Gronta Miejskie [EG 1973] – Strz – przys. na terenach należących do miasta;
grunt ‘rola, ziemia’ – SGPK II 134; grunt ‘zakład, podwal, to, na czem się co zakłada; rola’ – SL II 135; grunt ‘to,
na czym się coś zakłada, twardy pokład ziemi, na którym można kłaść fundamenty, dno, spód rzeki; wierzchnia,
uprawna warstwa ziemi, gatunek ziemi; rola, pole, ziemia uprawna, gleba’ – SW I 922; podobnie SD II 1328;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Gumniska: Gumniska [B; W]; Gómniska [EG 1928] – Nieb – przys. w miejscu dawnych zabudowań
dworskich; też n. pola;
gumnisko ‘1. plac przy gumnie, zwykle otoczony budowlami gospodarskiemi, podwórze przed stodołą, 2. obszar
ziemi pod zabudowaniami gospodarskiemi albo gdzie one były’ – SW I 941; gumnisko ‘plac między gumnem i innymi zabudowaniami gospodarskimi’ – SD II 1366; por. gumno ‘podwórze gospodarskie, szczególnie część przeznaczona do przechowywania zboża w snopach, ze stodołą czy stogiem, także miejsce przeznaczone do młócenia’ –
SS II 521; gumno ‘stodoła na zboże; w okol. Krakowa: plac przy i w stodołach; stodoła i podwórze gospodarcze;
miejsce przed stodołą; przestrzeń pomiędzy dwoma sąsiekami’ – SGPK II 147-147; gumno ‘1. przestrzeń między
zabudowaniami gospodarskiemi, podwórze gospodarskie, 2. budowla do składania i młócenia zboża, stodoła na
zboże’ – SW I 941; podobnie SL II 151;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Gutowszczówka [B; UN; W; MK 46] – Gwo – przys. nazwany od n. mieszkańców: Gutowski; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Gutowszcz-ów-k(a),
tow. jej alternacja s:sz i k:cz
Halicz: 1. Halicz [W] – Gw.G; 2. Halicz [B; UN; W; MK 46] – Wy.S – obydwa przys. znajdują się w okolicy wzgórz o nazwie Halicz17 (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskich (1.1.2)
Hambrówka [B, UN; MK 46; W] – Tro – przys. nazwany od n. kmiecia: Hamber; też n. pola;
16
Można ten człon uznać za równy nazwie osobowej; przyjęłam jednak, że toponimy tego typu są derywowane od
nazwisk sufiksem -ski (por. hasło Glinik Charzewski w Słowniku nazw miejscowości).
17
M. Buczyński [1997: 197] wymienia nazwę Halicz w Wysokiej Strzyżowskiej, a także dwie inne: w powiecie jarosławskim i w powiecie lubelskim; wszystkie traktuje jako przeniesione z grodu Halicz, jednak dodaje, że związek nazw
z tym grodem jest niejasny. W tej sytuacji wydaje się, że motywacja od nazwy górskiej jest bardziej prawdopodobna.
49
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Hambr-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Harkówka [KAT 1895; W] – Gog – mieszkał tam człowiek, który w wymowie zniekształcał głoskę r; we wsi
przezywano go Harkiem;
por. harkawo ‘wymawiając r gardłem (jak Żydzi, Francuzi itd.)’ – SGPK I 169; tak samo SW II 18;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. /przezwiska/ (1.2.2); der. sufiksalna: Hark-ów-k(a)
Hasklówka [UN; MK 46] – Szu – przys. nazwany od n. os. Haskiel; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Haskl-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Herby [KAT 1897; W] – Kob-Jaz – przys. położony w okolicy rezerwatu i kamienia o nazwie Herby (zob.
Słownik nazw różnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. kamienia (1.1.2)
Hokajowa Górka [B; UN; MK 46] – Lut – przys. u podnóża wzgórza Hokajowa Górka (zob. Słownik nazw
górskich); też n. pola;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Hrabiówka [DD m] – Dob – przys. położony na terenie, gdzie dawniej znajdowały się posiadłości hrabiowskie;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Hrabi-ów-k(a)
Hucisko [UN; W; MK 46] – H.G – centralna część wsi, tam w przeszłości była huta szkła;
hucisko ‘miejsce, gdzie była huta’ – Kopertowska 1994: 22518;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Huczki [W] – Gwo – według mieszkańców nazwa pochodzi od odgłosów wydawanych przez hodowane tam
wieprze, które podobno słychać było w całej wsi;
por. huczeć ‘gruchać jak gołąb’, huczka ‘obława’, huczyć się ‘o zaspokajaniu popędów płciowych u świni’ – SGPK
II 194; huczeć, huknąć ‘wydać huk, zahuczeć, zabrzmieć, zagrzmieć, gruchnąć, zadudnić, ryknąć, hałasować’ – SW
II 61; podobnie SL II 188 i SD III 114;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Hucz-k(i)
Jachońka: Jachońka [UN; MK 46; B] – Gw.G-Gw.D; Jachanka [T] – Gw.G – stary przys. nazwany od
imienia Jach, Jacho (zdr. od Jan) [por. NW 64];
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Jach-oń-k(a)
Jamne [B; UN; W; EB 214; MK 46; T] – Gw.G-Gw.D – przys. nazwany od ukształtowania terenu – pełen
zarośli, jarów, wertepów, wąwozów, poprzecinany strumyczkami;
jamny ‘w norach mieszkający’ – SL II 255; jamny ‘jamowy, jamisty, przym. od jama’ – SW II 133;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Jamniki [JB 73] – Jasz – przys. pod lasem; dawniej było tam sporo lisów, które w okolicznych lasach
miały swoje jamy19;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Jam-nik(i)
Janków [B; UN; W; MK 46] – Cie – dawna własność Jana Mycielskiego – tutejszego posiadacza ziemskiego
(Janek /czyj?/ Janków);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Janowszczyzna [WS 667] – Niew – nazwa jednej z trzech części (sched), na jakie dzieliła się Niewodna na
przełomie XIX i XX w. (pozostałe dwie to Konopaczyzna i Gostwiczyzna); przys. nazwany od nazwiska właściciela: Janowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Janowszcz-yzn(a),
tow. jej alternacja s:sz i k:cz
Jasna [KAT 1903] – Jasz – przys. bardzo ładnie położony: na nasłonecznionym terenie;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
18
D. Kopertowska [1994: 225] podaje, że obiekty o nazwie Hucisko, będące dziś wsiami, pierwotnie były zakładami
hutniczymi, wokół których rozwinęły się ludzkie osady, stanowiąc zalążek przyszłych wsi.
19
Istniejący ap. jamnik w znaczeniu ‘rasa psa’ nie motywuje tej nazwy.
50
2. Słownik nazw części wsi
Jastrząbka [B; UN; W; KAT 1851; MK 46] – Gw.D – przys. położony pod lasem Jastrząbka (zob. Słownik
nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Jatna [EG bd] – Gl.Ś – przys. nazwany od tamtejszej zabudowy;
jata ‘obita deskami budka, przystawiona do izby albo stodoły na sprzęty i narzędzia gospodarskie’ – SGPK II 23940; jatka ‘buda, budka, szałasik’ – PSDP 138; jata ‘jakiekolwiek schronienie od powietrza, chatka, chałupka, budka,
szałas, chłodnik, przystawka, komora, szopa, namiot; buda w polu albo w ogrodzie do pilnowania płodów przed
złodziejem’ – SW II 146; podobnie SL II 244; tak też SD III 349, ale z kwalifikatorem ‘dawne’;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Jat-n(a)
Kaczuszka [W] – Brze – dawniej w tej okolicy było dużo kaczek, teraz ich tam nie ma;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kalwaria [UN; W; MK 46] – God – przys. jest położony na wysokiej, niedostępnej górze, trudno tam czymkolwiek dojechać; nazwa powstała przez skojarzenie ze wzgórzem jerozolimskim, na którym odbywała się
Męka Pańska (por. też hasło Kalwaria w Słowniku nazw różnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. wzgórza (1.1.2)
† XIX Kamienie [KAT 1851] – Gw.D – przys. jest położony na kamienistym podłożu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamieniec: 1. † XIX Kamieniec [KAT 1893] – Bar; 2. Kamieniec [EG 1963] – Bon; 3. Kamieniec [EB
214] – Dob; 4. Kamieniec [EG bd, W; UN; MK 46] – Gl.Ś; 5. Kamieniec [KAT 1903] – Opa; 6. Kamieniec [B; UN] – Pst; 7. Kamieniec [W] – Stę; 8. Kamieniec [UN; W; MK 46; T] – Wyż; 9. Kamieniec [B;
UN; W; MK 46] – Zab – nazwy wszystkich przys. są motywowane topografią: podłoże w tym regionie jest
kamieniste, rolnicy niemal każdej wiosny muszą oczyszczać swe pola z kamieni; większe i mniejsze głazy
leżą też na drogach i na terenie posesji;
kamieniec ‘pole kamieniste; brzegi dawniejszych albo dzisiejszych potoków, kamieniami naniesionymi zasłane;
kamienie na brzegach potoku’ – SGPK II 298; podobnie SW II 220; kamieniec ‘miejsce kamieniste’ – SL II 299;
kamieniec ‘miejsce kamieniste, pokryte zwałami kamieni i żwiru’ – SD III 496; tak samo SJP I 864; kamieniec ‘kamienie nad brzegiem rzeki’ – Gołębiowska 1964: 12;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamieniec: 1. Kamieniec [EG 1968, W, T] – Gl.G; 2. Kamieniec [KAT 1895; UN; MK 46] – Gog– też n.
pola; 3. Kamieniec [W; MK 46] – Poł; 4. Kamieniec [EG 1968; W] – Wy.S – wszystkie przys. są położone
na stokach lub u podnóża wzgórz o nazwie Kamieniec (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskich (1.1.2)
Kamienna [SG XIV 740] – Żar – na terenie przys. leży mnóstwo kamieni (por. hasło Kamienna w Słowniku
nazw górskich);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamienna [B; UN; W; KAT 1893; EB 214; MK 46; T] – Bar – przys. nad potokiem Kamienna (zob. Słownik
nazw wodnych); też n. lasu;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Kamienna Druga [W] – Bar – we wsi od dawna był przys. Kamienna; z czasem niektórzy mieszkańcy zaczęli nazywać sąsiedni przys. (Karasiówkę) Kamienną Drugą;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap./n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Kamionka [KAT 1903; W] – Łęt – na terenie przys. jest dużo kamieni;
kamionka ‘zebrane z zagonów kamienie’ – SGPK II 299; kamionka ‘kupa kamieni’ – SL II 300; kamionka ‘stos
kamieni złożonych na polu, zebranych z pola; miejsce pokryte stosem kamieni’ – SD III 501; podobnie SW II 224 i
SJP I 866;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamionki [EG 1969; W] – Cie – na polach położonych na terenie przys. jest dużo kamieni (są to podobno
pozostałości naniesione przez lodowiec);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
51
2. Słownik nazw części wsi
Kamionki [W] – Gro-Zaw – w przys. są pola o nazwie Kamionki (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Kapelusz [B; UN; MK 46] – Gw.D – przys. leży na wzgórzu; nazwa powstała przez skojarzenie kształtu
wzgórza z nakryciem głowy;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kaplica [EG 1969] – Lub – na terenie przys. znajduje się kaplica;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kapuśnisko [W] – Wiś – przys. położony na terenach, gdzie dawniej uprawiano kapustę; dziś jest tam popularna karczma;
kapuśnisko ‘pole po kapuście; miejsce, gdzie rosła kapusta’ – SGPK II 311; kapuśnisko ‘kawałek pola, na którym
jest albo była zasadzona kapusta’ – SW II 254; podobnie SD III 549;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Karasiówka: Karasiówka [KAT 1893; W]; Górki [W] – Bar – przys. położony na wzgórzach, od dawna
zwany Karasiówką od n. mieszkańców: Karaś; nazwę Górki według mieszkańców nadał tutejszy ksiądz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Karasi-ów-k(a)
Karczarnica [MK 46; UN] – Czu – przys. pod lasem, w miejscu, gdzie prowadzono karczunek; współcześnie
pozostały tam pojedyncze pnie;
karcz ‘krzak; pień z korzeniami’ – SGPK II 314; karcz ‘korzeń i odziemek pozostały po drzewie ściętym; pniak z
korzeniami’ – SW II 263; podobnie SL II 318 i SD III 564;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Karcz-ar-nic(a)
† XIX Karczmarówka [KAT 1895] – Gog – przys. jest położony na terenie należącym kiedyś do tutejszego
karczmarza;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Karczmar-ów-k(a),
tow. jej alternacja rz:r
Karczma [B; UN; MK 46] – Zab – przys. w okolicy zabytkowej karczmy;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Karczma Murowana [MK 46; UN; B] – Gl.G – stała tam murowana karczma (nazwa powstała w czasach,
kiedy okoliczne domy były jeszcze drewniane);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kąty: 1. † XIX Kąty [KAT 1894] – Gbi; 2. Kąty [MK 46] – Gl.G; 3. Kąty [EG 1968; UN; W; MK 46] Gl.Z – przys. daleko od centrum wsi, między polami i lasami; 4. Kąty [W] – Gro – mały przys. wcinający się
w sąsiednią wieś – Zawadkę; 5. Kąty [B; KAT 1851; W] – Gw.D; 6. Kąty [UN; W] – Gw.G; 7. Kąty [UN;
MK 46] – Kal – też n. pola; 8. Kąty [W; ZK 37 za Metryką Józefińską z 1788 r.] – Koż – przys. położony
nad Wisłokiem; też n. pola; 9. Kąty [B; JB 81; UN; EG 1934] – Lut; 10. † XIX Kąty [KAT 1899] – Tuł;
11. Kąty [EG 1963] – Zab;
Są to przys. położone na obrzeżach wsi, zwykle pod lasem, mające kształt klina wcinającego się między
lasy, rzeki, pola lub inne obiekty; P. Smoczyński [1970, s.168] uważa, że nazwa Kąt oznaczała: ‘osady zakładane wśród lasów celem zużytkowania ich przez wyrabianie potasu, szkła, smoły, klepek’; jego zdaniem
nawę tę: „...identyfikuje się z gdzie indziej występującymi nazwami bud, majdanów, kuźnic, łazów...”; D.
Kopertowska [1994: 39] mówi ogólnikowo o peryferycznym położeniu części wsi zwanych Kątami;
kąt ‘miejsce oddalone od dróg publicznych, dziura, okolica zabita deskami, zaścianek’ – SW II 314; kąt ‘miejsce,
zakątek, zakamarek, ustronie: miejscowość rzadko odwiedzana, dziura’ – SD III 648;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kąty Gwoździańskie [W] – Gw.G – przys. na obrzeżach Gwoźnicy, graniczący z Gwoździanką;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kąty Luteckie [B, UN; MK 46; T; W] – Kon – przys. graniczący ze wsią Lutcza;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kępa [B; UN; W; EB 215; MK 46] – Kob – pola i zabudowania w zakolu Wisłoka; przys. ma kształt kępy o
52
2. Słownik nazw części wsi
niewielkiej powierzchni;
kępa ‘wysepka; górka na błocie; kupa kamieni zielskiem zarosła’ – SGPK II 333; podobnie SL II 345; kępa ‘kupka,
pęk, gromadka; grupa drzew jednego wieku i gatunku, otoczona innemi drzewami; wyspa na rzece lub jeziorze porośnięta krzewami’ – SW II 316; podobnie SD III 654;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kiczki [W] – Brze – przys. nazwany od n. mieszkańców i właścicieli tamtejszych pól: Kiczek; mieszkańcy
mówili o nich: bracia Kiczki (por. Kiczkówka w Słowniku nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. os. (1.1.2)
Kiełpiny [UN; W; MK 46; T] – God – przys. położony na wzgórzu, pod lasem; nazwa niejednoznaczna: może pochodzić od n. os. Kiełp (częste nazwisko) lub – co bardziej prawdopodobne – od ap. kiełp20;
kiełp ‘łabędź’ – SGPK II 346; kiełp < *kļpь ‘łabędź; w nazwach miejscowych nierzadkie’ – SEB 227;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Kiełp-in(y)
Kisielnice [B; UN; MK 46; T] – Żyz – nazwa przys. najprawdopodobniej jest topograficzną; nie można wykluczyć jej pochodzenia od n. wodnej (potoczku, bagna), bowiem ap. kisiel oznaczał ‘coś skwaszonego’;
kisielica ‘woda zawierająca kwas węglowy’ – SW II 342; stp. kisielica ‘kwaśna łąka, kwaśne źródło; gw. szlam,
muł’ – Daszykowska-Ruszel 1995: 129; por. kisielnica ‘choroba zakaźna, ostra’ – SW II 342; kisielica ‘żur’ – SGPK
II 357;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Kisiel-nic(e)
Kobiałówka [W; ZK 38] – Koż – przys. nazwany od n. mieszkańców: Kobiałka;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Kobiał-ów-k(a)
Kobyla: Kobyla [B; UN; EG 1934; MK 46; T; W]; Kobyle [W] – Lut – niegdyś samodzielna wieś Zakobyle; współcześnie obiekt pozbawiony samodzielności administracyjnej; nazwa pochodzi od wieloznacznego ap.
kobyła (zob. hasło Kobyle w Słowniku nazw miejscowości);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1), der. paradygmatyczna
Kociążki [B; UN; MK 46; T] – Gog – w okolicy i na terenie tego przys. nadmiernie rozmnożyły się koty
(por. Koci Zamek w sąsiednim Gliniku Górnym);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Koci-ąż-k(i)
Kocie Miasto [W] – Gw.G – przys. położony na górce; właściciele tamtejszych domów mieli dużo kotów,
które bardzo miauczały;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Koci Zamek [B, UN; MK 46] – Gl.G – na terenie przys. są ruiny, w których mieszkają koty;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Koczelówka [B; UN; MK 46; W] – Tro – przys. nazwany od n. właściciela: Koczela; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Koczel-ów-k(a)
Kolanówka [UN; W; MK 46] – N.W – przys. nazwany od n. mieszkańców: Kolano;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kolan-ów-k(a)
Kolonia: 1. Kolonia [W; T] – Bab – przys. powstały (skolonizowany) późno; są tam nowsze osady; 2. Kolonia: Kolonia [UN; W; MK 46; DD 14; T]; Zaogrody [DD 14] – Dob – przys. położony z dala od stacji
kolejowej, z tyłu posiadłości, ogrodów dworskich; powstał po 1920 r. (po parcelacji gruntów dworskich, kiedy to koloniści z Ameryki rozkupili pola podworskie – DD 14); 3. Kolonia [MK 46] – Gl.Z – przys. zasiedlony w ostatnim stuleciu; 4. Kolonia [UN; W; MK 46; M 9] – Mar – przys. położony na dawnych dworskich
terenach, obecnie rozkupionych przez ludność napływową;
kolonia ‘osada’ – SL II 410; kolonia ‘mała posiadłość ziemska, należąca do przybysza z obcego kraju albo do nierolnika; osada włościańska po uwłaszczeniu włościan; osada, miejsce, gdzie koloniści osadnicy mieszkają, budy,
szopy, majdan’ – SW II 404; kolonia ‘osiedla położone z dala od centrum miasta, wsi, nowa osada; przest.: mała po-
20
Podobnie (tzn. odapelatywnie) interpretuje nazwę Kiełpina E. Rzetelskia-Feleszko [1977: 53]; także B. Greszczuk
[2000 a: 86-87] nazwę miejscowości Ołpiny (zapisaną w księdze parafialnej z 1904 jako Kiełpiny) niedaleko Osobnicy
w pow. jesielskim traktuje jako topograficzną, a nie dzierżawczą.
53
2. Słownik nazw części wsi
siadłość ziemska; gospodarstwo rolne nadane włościaninowi po uwłaszczeniu’ – SD III 824; kolonia ‘nowe miejsce
za wsią, gdzie budują się ludzie ze wsi’ – Łesiów 1972: 21;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Koło Biskupa: 1. Koło Biskupa [UN; MK 46] – Niew; 2. Koło Biskupa [MK 46] – N.W – obydwa przys.
nazwane od n. mieszkańców: Biskup;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Brydów [MK 46; UN; W] – Żar – przys. nazwany od n. mieszkańców: Bryda; też n. pola i n. lasu;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Cerkwi [B; UN; MK 46] – Opa – na terenie przys. stoi kościółek prawosławny (cerkiew);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Czyża [B; UN; MK 46] – Nieb – przys. położony w pobliżu domostwa Czyżów; też n. pola;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Drogi [W] – Szu – przys. położony obok drogi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Kościoła [B; UN; MK 46] – Poł – przys. położony w pobliżu kościoła;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Młyna [B; UN; W; MK 46] – Nieb – przys., na terenie którego obecnie jest tartak, dawniej był w tym
miejscu młyn;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Plebanii [B; UN; W; MK 46] – Nieb – przys. położony w pobliżu plebanii;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Przylaska [B; UN; MK 46] – Pst – przys. w pobliżu lasu o nazwie Przylasek (zob. Słownik n. leśnych);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. lasu./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Szkoły: 1. Koło Szkoły [W] – Kob; 2. Koło Szkoły [B; UN; MK 46] – Lub; 3. Koło Szkoły [B; UN;
MK 46] – Wy.S – wszystkie trzy przys. są położone w pobliżu szkół;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Świętego Józefa [B; UN; MK 46] – Nieb – jest tam kapliczka św. Józefa;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Komorówka [B, W; UN; MK 46] – Stę – przys. nazwany od n. mieszkańców: Komor21;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Komor-ów-k(a)
Koniówka [UN; W; MK 46; T] – N.W – na terenie tego przys. odbywał się popas koni;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Koni-ów-k(a)
Konopaczyzna [WS 667] – Niew – nazwa jednej z trzech części (sched), na jakie dzieliła się Niewodna na
przełomie XIX i XX w. (pozostałe dwie to Janowszczyzna i Gostwiczyzna); przys. nazwany od n. posiadacza:
Konopacki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Konopaccz-yzn(a) > Konopaczyzna;
tow. jej alternacja k:cz, następnie uproszczenie grupy spółgłoskowej ccz > cz
Kopalina: 1851 Kopanina [KAT]; Kopalina [W; UN]; Kopaliny [MK 46] – Puł – przys. powstał w miejscu
pól zwanych Kopanina (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (1.1.2)22
† XIX Kopka [KAT 1897] – Jaz – przys. położony na wzgórzu; kształtem przypomina kopę siana;
kopka ‘zdr. od kopa’ – SL II 441; podobnie SW II 468 i SD III 995;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
21
Takie same nazwy w innych częściach Polski językoznawcy objaśniają na ogół tak samo, np. K. Rymut [1967: 77] i
W. Lubaś [1968:70] wywodzą je od n. os. Komar || Komor, z kolei D. Kopertowska [1994: 442] uważa, że jest to nazwa
dwuznaczna i pochodzi albo od ap. komor ‘komar, owad’, komora ‘izba, spiżarnia’, albo od n.os. Komor.
22
Późniejsze warianty nazwy (Kopaliny, Kopalina) powstały przez skojarzenie z ap. kopalina (znaczenie ap. kopalina –
zob. hasło Kopalina w Słowniku nazw pól i łąk).
54
2. Słownik nazw części wsi
Korea [UN; MK 46] – Mar – przys. odległy od centrum, położony na skraju wsi23; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. państwa (1.1.2)
† XIX Koryciska [KAT 1893] – Bar – przys. jest położony na terenie, przez który dawniej płynęła rzeka
(tam jest dawne koryto rzeki);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Koryć-isk(a),
tow. jej alternacja t:ć
Koszary: 1. Koszary [B; UN; MK 46] – Gl.Ś – dawniej stały tam zagrody dla bydła; 2. Koszary [KAT
1851; W] – Puł – miejsce po koszarach wojskowych;
słowniki notują różne znaczenia ap. koszar, koszara, koszary: koszary ‘miejsce obszerne, ogrodzone; ogrodzenie
czworoboczne pod otwartym niebem dla owiec; zagroda z żerdek, deseczek, gdzie się owce zapędza na nocleg i do
dojenia’ – SGPK II 444-5; koszara, koszar ‘pomieszczenie dla pasterzy; domostwa dla żołnierzy osobne’ – SL II
461; koszar, koszara ‘1. ogrodzenie, w którym zamykają owce na lato; miejsce wśród lasu, hurtami obstawione,
gdzie na noc zapędzają trzodę chlewną, pasącą się w lesie, 2. domy oddzielne, przeznaczone na mieszkanie dla wojska’ – SW II 494; koszar ‘ogrodzenie lub miejsce ogrodzone, oddzielone na polu lub w lesie, w którym zamyka się
na lato owce, krowy itp.; szałas dla owiec, bydła’, koszara ‘dawn. koszary’, koszary ‘budynek przeznaczony na
kwaterowanie żołnierzy’ – SD III 1049; koszar(y) ‘stajnia, obora’ – MK 56;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kozak [B; UN; W; MK 46] – Wy.S – przys. nazwany od n. mieszkańców: Kozak;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. os. (1.1.2)
Kozia Góra: 1. Kozia Góra [UN; MK 46] – Gl.G ; 2. Kozia Góra [KAT 1903; W] – Jasz – obydwa przys.
są położone w pobliżu wzgórz o nazwie Kozia Góra (zob. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskich (2.1.2); zestawienie nominalne
Kozia Wola [UN; MK 46] – Czu – część wsi, gdzie mieszkało kilku hodowców kóz;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kozłówka: 1. Kozłówka [UN; B] – Gw.G-Gw.D; 2. Kozłówka [MK 46] – Gl.G – obydwa przys. nazwane
od n. mieszkańców: Kozioł;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kozł-ów-k(a),
tow. jej alternacja ź:z i o: ø (o < e pochodzenia jerowego)
Krokówka [W] – Gl.Z – przys. nazwany od n. właściciela: Krok; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Krok-ów-k(a)
Krosno [UN; MK 46] – Szu – jeden ze starszych przys.; nazwany od ap. krosno – w tym rejonie rozwinięte
było rzemiosło tkackie (we wsi jest też przys. Blich);
krosno ‘warsztat tkacki’ – SGPK II 482; podobnie SL II 503, SW II 562 i SD III 1158;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Krupina [KAT 1897; W] – Kob – przys. został nazwany od n. mieszkającej tam rodziny (Krupa /czyj?/ Krupiny); też n. nieużytku;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os. (1.1.1)
Krupówka: 1. Krupówka [B; UN] – Gw.D; 2. Krupówka [MK 46] – Gl.D – obydwa przys. zostały nazwane od n. mieszkańców: Krupa;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Krup-ów-k(a)
Krzaki [EG 1969; W] – Lub – na terenie przys. rosną liczne krzewy, zarośla, młode drzewka;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
23
J. Bubak [1966: 44] pisze, że w jego materiale z południowej Polski znajduje się ok. 20 obiektów terenowych o nazwie Korea; wszystkie powstały mniej więcej w tym samym czasie: „W poszczególnych przypadkach mogły być różne
skojarzenia danego obiektu z nazwą Korea, ale o przeniesieniu tej nazwy decydował fakt, że było o niej głośno w danym momencie”. M. Buczyński [1997: 204-207] z całej Polski wynotował ok. 85 obiektów o nazwie Korea i stwierdził,
że: „Motywem ich przeniesienia była wojna w Korei, wszystkie nazwy powstały w latach pięćdziesiątych XX w.”. Z
kolei M. Biolik [1994: 68] zauważyła, że Korea to: „(...) nazwa importowana, nadawana obiektom najczęściej znacznie
oddalonym od wsi”.
55
2. Słownik nazw części wsi
Krzemyk [UN; W; MK 46] – Wyż – przys. w pobliżu szczytu o nazwie Krzemyk (zob. Słownik nazw górskich); też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (1.1.2)
Krzywa Karczma [EG 1973; W] – Strz – na terenie przys. stoi stara karczma podworska, która nazywa się
Krzywa Karczma (zob. Słownik nazw różnych); też n. pola;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. karczmy (2.1.2); zestawienie nominalne
Krudy [EG 1937; W] – Gw.G – nazwa niejednoznaczna: tam jest twarda, zbita ziemia; możliwe jednak, że
jest to teren po karczunku;
króda ‘kawałek ziemi, gruda’ – MK 56; króda ‘kupa snopów na polu’ – Lubaś 1964: 140;
por. krudować ‘karczować’ – SW II 574; krudować ‘usuwać korzenie drzew, zarośla; karczować, oczyszczać teren’,
łac. terra cruda ‘ziemia niewyrobiona, surowa’ – SD III 1179;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Krzywdy [B; UN; W; KAT 1897] – Cie – teren, gdzie silnie wiejące wiatry wyrządzają duże szkody; też n.
potoku;
krzywda ‘bezprawie komuś wyrządzone, ujma, ukrzywdzenie’ – SL II 521; podobnie SW II 598 i SD III 1217;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ksawerów || Xawerow [KAT 1899] – Szu – przys. nazwany od imienia posiadacza ziemskiego, Ksawerego
(Ksawery /czyj?/ Ksawerów);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Księże Budy: 1. Księże Budy [B; UN; MK 46] – Poł – na terenie przys. znajdowały się posiadłości kościelne
(księże); stało tam kilka bardzo starych domów; 2. Księże Budy – zob. Budy 4;
księży ‘do księdza należący’ – SL III 532; księży ‘przym. od ksiądz’ – SW II 809; podobnie SD III 1238;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Księżybudy – zob. Budy 4
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. (1.2.2); der. paradygmatyczna (zrost)
Kularzykówka [UN; W; MK 46; T] – God – przys. nazwany od n. mieszkańców: Kularzyk;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kularzyk-ów-k(a)
Kutówka [B, UN; MK 46] – Tro – przys. nazwany od nazwiska kmiecia – właściciela: Kut; też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kut-ów-k(a)
† XIX Ku Żabiu [KAT 1893] – Gwo – przys. położony w kierunku przys. Żabie;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe24
Las [W] – Niew – przys. jest położony pod lasem;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Leszczyny: 1. Leszczyny [W] – Jaw; 2. Leszczyny [B; UN; MK 46; W; T] – Opa – też n. pola – na terenie
obu przys. rośnie dość dużo leszczyn;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Leszczyny [B; UN; MK 46; T] – Kon – przys. pod lasem o nazwie Leszczyny (zob. Słownik nazw leśnych);
też n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Leśniczówka [UN; MK 46] – N.W – przys. w pobliżu lasu o nazwie Leśniczówka (zob. Słownik nazw leśnych); też n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Lipczanka [EG 1963; W] – Bon – przys. pod lasem Lipczana;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. lasu (1.2.2); der. sufiksalna: Lipczan-k(a)
Lipy [W] – Wiś – na terenie przys. rosły duże lipy, przesłaniające światło słoneczne; było tam ciemno,
mieszkańcy twierdzili nawet, że tam starszy;
24
W nazwie zachowała się pierwotna końcówka odmiany prostej przymiotników.
56
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Lisia Góra [KAT 1851] – Fry – przys. położony na wzgórzu, w tamtejszych zagajnikach dość licznie
występowały lisy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Liszkówki [KAT 1905; W] – Róż – przys. nazwany od n. mieszkańców: Liszka;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Liszk-ów-k(a)
Liwek: 1. Liwek [UN; MK 46; T] – Róż; 2. Liwek [KAT 1899; UN; W; MK 46] – Szu – obydwa obiekty to
dosyć stare przys., położone na podmokłych terenach; nazwa dla mieszkańców jest zupełnie niezrozumiała;
J. Rieger, analizując nazwy wodne oparte na rdzeniu liw- (np. Liw, Liwa, Liwna, Liwno, Liwski Rów, Liwski
Staw), wysunął przypuszczenie, że mogą one pochodzić z ukr. ływeń ‘ulewny deszcz’, lub od ap. liwa w
znaczeniu ‘kałuża, woda stojąca na łące’ [NW 89J]. Leksykony polskie notują apelatyw liwa jedynie w znaczeniu ‘gęś’, może więc nazwy lądowe można umotywować związkiem z gęsiami (które dość powszechnie
hodowano na wsiach); etymologia wodna wydaje się jednak bardziej prawdopodobna;
liwa ‘wołanie na gęsi’; liwa ‘gęś, liwulka, liwuszka, gąska’ – SGPK III 43-44; podobnie SW II 755;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Liw-ek
Lublica [T] – Lub – przez przys. przepływa rzeka Lublica (zob. Słownik nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Łachetówka [W] – Czu – przys. nazwany od n. mieszkańców: Łacheta;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Łachet-ów-k(a)
Łany [KAT 1905; W] – Niew – na terenie przys. są pola uprawne;
łan ‘miara powierzchni pola, wielkości zmiennej, najczęściej ok. 16,8 ha’ – SS IV 96; łan ‘pole uprawne’ – SPSz
XII 467; łan ‘miara roli’ – SL II 589; podobnie SW II 793 i SEB 306; łan ‘ziemia przeznaczona pod zasiew, ziemia
uprawna zasiana zbożem; zboże rosnące na zagonie’ – SD IV 260; łan ‘1. ziemia przeznaczona pod zasiew, ziemia
uprawna; 2. obszar ziemi dany osadnikowi przez panującego księcia do uprawy; 3. dawna jednostka miary powierzchni ziemi uprawnej, włóka’ – SJP II 66;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łazik [KAT 1897; W] – Kob – niewielki przys. położony pod lasem, w miejscu, gdzie prowadzono karczunek25; też n. lasu;
znaczenie ap. łaz – zob. hasło Łazy;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Łaz-ik
Łazy: 1. Łazy [B; UN; MK 46; W; EG 1968] – Gog-H.G-Gl.G – najstarsza część wsi; jej nazwa jest związana z wyrębem lasu w XV i XVI w; drwali pracujących na łazie nazywano Łazęgami, Łazarzami; 2. Łazy
[KAT 1903; W] – Łęt; 3. Łazy [UN; W; MK 46] – N.W; 4. Łazy [T] – Pst – też n. pola; 5. Łazy [W] – Tro;
6. Łazy [KAT 1899; W; SG XIV 740; T] – Żar;
Nazwa Łazy (i podobne: Łaz, Łazik) jest na tym terenie dość częsta (nadaje się ją zresztą nie tylko przys.);
jest motywowana elementami topografii – zwykle określa obiekty położone w pobliżu lasu, w miejscach,
gdzie prowadzono karczunek;
apelatyw łaz jest różnie objaśniany, najczęściej jako miejsce po wykarczowanym lub wypalonym lesie:
łaz ‘grunt uprawny na miejscu wyrobionym w lesie, wyciętym i wypalonym’ – SS IV 105; łaz ‘miejsce wykarczowane, wypalone z zarośli, przygotowane pod uprawę’ – SES V 57; łaz ‘trzebież w lesie przez wypalenie czy wykopanie’ – SEB 308; łazy ‘karcze, korzenie, pniaki; łazy na gajowiskach wypalają, potym ziemię lemieszem wzruszają’ – SL II 606; podobnie SW II 803; łaz ‘miejsce po wypalonym lub wykarczowanym lesie przeznaczone pod
uprawę lub na pastwisko’ – SD IV 284; łaz ‘1. pastwiska na zarębkach; 2. na Podhalu: miejsce wypalone z zarośli
na pole; 3. las wypalony pod siew’ – SGPK III 69; łaz ‘miejsce uprawne w lesie’ – MK 56; łaz ‘karczowisko’ –
Pawłowski 1965: 173; łazy ‘pole przygotowane do uprawy w miejscu, gdzie uprzednio rósł las’ – Gołębiowska
1964: 13; podobnie Rudnicki 1939: 25; S. Rospond twierdzi, że: „Łazami były trzebieże w lesie, pola orne powstałe
nie przez wypalanie lasu, lecz przez jego karczunek. Wbrew bowiem opinii historyków nie był to dowód „pierwotnego gospodarstwa ogniowego”, ale karczunku, wyższego rzędu trzebieży leśnej. Etymologia bowiem wyrazu łaz
25
Mieszkańcy wywodzą tę nazwę od ‘łazić’ – przez ten lasek prowadzi droga, ludzie tamtędy łażą.
57
2. Słownik nazw części wsi
/por. grec. lachaino = kopię, ryję, gwar. łazować = siekać motyką ziemię, okopywać/ poświadcza jego pierwotne
znaczenie = rozkopy” – MN 213. Podobną opinię wyraża E. Jakus-Borkowa 1987: 97;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łąki [UN; MK 46] – Gl.Z – na terenie przys. są łąki o nazwie Łąki (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. łąk (1.1.2)
Łąki [KAT 1903; W] – Łęt – na terenie przys. były rozległe łąki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łęg [W; ZK 38] – Koż – są tam pola o nazwie Łęgi || Łęg (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (1.1.2)
Łęgi [UN; MK 46; T] – Kon – przys. w pobliżu rzeki;
znaczenie ap. łęg – zob. hasło Łęgi w Słowniku nazw pól i łąk;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łopuszanka – zob. Łopuszka
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Łopusz-ank(a),
tow. jej alternacja ch:sz
Łopuszka: Łopuszka [B; UN; W; MK 46]; Łopuszanka [SG XIV 270]; Opuszka [EG 1968; JB 137; T] –
Zab – teren koło rzeki; rosną tam łopuchy26;
łopuch ‘łopian; roślina żółto kwitnąca, zwana w kraju północno-zachodnim świerzopem’ – SGPK 78; łopuch, łopian ‘roślina, łopian szeroko liście rozpościera’ – SL II 658; tak samo SW II 815; łopuch ‘gatunek łopianu, łopian
większy’ – SJP II 75; podobnie SD IV 310;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Łopusz-k(a),
tow. jej alternacja ch:sz
Łosiny [W] – Bab – przys. nazwany od n. mieszkańców (Łoś /czyj?/ Łosiny)27;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
† XIX Łychowszczyzna [SG IX 251] – Pst – przys. nazwany od n. Łychowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Łychowszcz-yzn(a),
towarzyszy jej alternacja s:sz i k:cz
Łysa Góra: 1. Łysa Góra [KAT 1851; UN; MK 46] – Gl.D; 2. Łysa Góra [EG 1968] – Gl.G; 3. Łysa
Góra [B; UN] – Gw.D – też n. lasu – wszystkie trzy przys. są położone u stóp lub na stokach wzgórz Łysa
Góra (zob. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskich (2.1.2); zestawienie nominalne
Łyskówka [UN; MK 46; T] – Szu – przys. nazwany od przezwiska mieszkańca i właściciela ziemi w tym
przys.: Łysek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Łysk-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Macharka [DD m] – Dob – przys. nazwany od n. mieszkającej tam kobiety: Macharka; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n.os. (1.1.2)
Machosiówka [UN; MK 46] – Kon – przys. nazwany od n. mieszkańców: Machoś;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Machosi-ów-k(a)
Magiel [B; UN; MK 46] – Fry – w miasteczku rozwijało się rzemiosło tkackie; na terenie tego przys. dawniej
były blechy, przędziono i obrabiano płótno, były tam również magle;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Malikoskówka [KAT 1895] – Gog – przys. nazwany od n. mieszkańców: Malikowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Malikosk-ów-k(a)28
Malikówka [UN; MK 46] – Kon – przys. nazwany od n. mieszkańców: Malik; też n. lasu;
26
W nieodległym pow. jarosławskim jest wieś Łopuszka notowana w źródłach od XV w.
Taką motywację podają mieszkańcy; możliwe jednak, iż jest to etymologia ludowa, a nazwa pochodzi od ap. osiny (z
labializacją).
28
Alternacja ilościowa jest wynikiem uproszczenia grupy spółgłoskowej -wsk- > -sk-.
27
58
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Malik-ów-k(a)
Maliny [EG 1968; W] – H.G – rosły tam krzewy malin;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Mała Strona [KAT 1899; KAT 1903; W] – Szu-P-ka – niewielki przys. na granicy wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Małe Łazy [MK 46; UN] – Żar – niewielki przys. w miejscu wykarczowanego lasu;
znaczenie ap. łaz – zob. hasło Łazy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Małe Przedmieście – zob. Przedmieście Małe
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Małe Sołtysie [B; UN; MK 46] – Poł – niewielki przys. w pobliżu posiadłości sołtysa (we wsi jest ponadto
przys. Duże Sołtysie, a na oba przys. mówi się też Sołtysie – zob.);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Małówka [B; UN; W; EG 1934; MK 46; T] – Lut – przys. nazwany od n. mieszkańców: Małecki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Mał-ów-k(a)
Mały Las: 1. Mały Las [MK 46] – Gl.Z; 2. Mały Las [MK 46, UN] – Szu – obydwa obiekty to niewielkie
przys. pod lasem;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Mały Podlas [UN; MK 46] – Gl.Z – niewielki przys. położony pod lasem (jest też przys. Duży Podlas); też n.
lasu;
n. wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); zestawienie nominalne;
der. paradygmatyczna w drugim członie (substantywizacja wyrażenia przyimkowego)
Marajówka [B, UN; MK 46; W] – Tro – przys. nazwany od n. kmiecia: Maraj; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Maraj-ów-k(a)
† XIX Maraskówka [SG IX 251] – Pst – przys. nazwany od n. Marasek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Marask-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Markoszczówka [UN; MK 46] – Dob – przys. nazwany od n. Markowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Markoszcz-ów-k(a),
towarzyszy jej alternacja s:sz i k:cz29
Marsokówka –zob. Marszówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Marszak-ów-k(a)30
Marszówka: Marszówka [BL 102; F 87; W]; Marsokówka [F 87 za dok. z pocz. XIX w.] – Fry – przys.
położony w kierunku wsi Kobyle; nazwany od n. Marszak;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. /Marszakówka/ (1.2.2); der. dezintegralna
Mazurówka [B, UN; MK 46] – Tro – przys. nazwany od n. kmiecia – właściciela: Mazur;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Mazur-ów-k(a)
Maźnikówka [B, UN; MK 46] – Tro – przys. nazwany od n. kmiecia – właściciela: Maźnik;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Maźnik-ów-k(a)
Mesto [W] – Bon – przys. jest położony w centrum wsi; nazwa pochodzenia łemkowskiego (w okolicy Bonarówki jeszcze przed wojną można było spotkać ludność łemkowską – por. rozdz. 1.3.2);
por. ros. MecTo ‘miejsce, miejscowość, strona’ – SRP I 584;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Miały [UN; MK 46] – Jaz – przys. nazwany od rodzaju podłoża;
miał ‘mieszanina wszelkiego rodzaju, rumowisko; rzadkie błoto, muł, bardzo mętna woda; rzecz miałka, mielizna’ –
SGPK III 143; miał ‘proch, okruchy, to, co się pokruszyło na miałko’ – SW II 939; podobnie SD IV 608; miał ‘bar29
Alternacja ilościowa jest wynikiem uproszczenia grupy spółgłoskowej -wsk- > -sk-.
Forma Marsokówka oddaje wymowę gwarową: a pochylone wymawiane jako o i mazurzenie (jest to teren pograniczny wymowy mazurzącej; mazurzenie było tu niekonsekwentne).
30
59
2. Słownik nazw części wsi
dzo drobne cząsteczki jakiegoś minerału; jakakolwiek drobno pokruszona, roztarta substancja’ – SJP II 150;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Miasto: 1. Miasto [W] – Fry; 2. Miasto [MK 46] – Gl.G; 3. Miasto [UN; W; T; B] – Gw.D-Gw.G – wszystkie trzy przys. stanowią centrum wsi; tam są największe skupiska domów, sklepów i punktów usługowych;
por.: miasto ‘przenośnie: targ, rynek’ – SW II 944;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Michałówka: 1857 adwokacya Połomya alias Michalowka [DD 39]; 1882 soltystwo Połomya czyli Michałówka [DD 39]; Michałówka [B; EG 1968; SG XIV 124; UN; W; MK 46; DD 38; T] – Wy.S – jeden z najstarszych przys., niegdyś utożsamiany z wsią Połomia (zob. Słownik nazw miejscowości); nigdy nie był osadą
samodzielną administracyjnie, choć przez pewien czas istniało tam osobne sołectwo. W przys. stał dwór księcia Michałowskiego; nie ma jednak pewności, czy nazwa wywodzi się od jego nazwiska, gdyż Michałowski
objął w posiadanie Dobrzechów z Wysoką dopiero po roku 1863, a nazwa Michałówka pojawiła się w zapisie
w księdze gruntowej w 1857 r. [DD 38]; możliwe jednak, że Michałowscy mieli jakieś wpływy w tej okolicy
już wcześniej31;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Michał -ów-k(a)
Michniówka: Michniówka [B; UN; KAT 1893]; Michnówka [W; MK 46; T] – Bar – przys. nazwany od n.
dawnych mieszkańców: Michnia;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Michni-ów-k(a)32
Midoch [DD m] – Dob – przys. pod lasem Midoch (zob Słownik nazw leśnych); też n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Między Debrzami [KAT 1905; W] – Gro – przys. położony między dwoma jarami;
znaczenie ap. debrza – zob. hasło Debrza;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Międzydroże [W; KAT 1903] – Tro – przys. położony między dwoma drogami, na międzydrożu;
międzydroże ‘średnia droga’ – SL III 91; międzydroże ‘miejsce między dwoma drogami’ – SW II 968;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Między Lasem [KAT 1851] – Brze – teren położony między laskami;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Młyn [B; UN; MK 46] – Lub – do dziś na terenie przys. stoi stary młyn;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Mniszki [B; UN; W; MK 46; T] – Cie – przys. położony w okolicy góry o nazwie Mniszki (zob. Słownik
nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Moczary: 1. Moczary [W] – Bar – przys. położony na podmokłym, grząskim terenie; 2. Moczary [KAT
1899; W] – Szu – przys. położony na terenie, przez który przepływa często wylewająca rzeka; też n. lasu i n.
rzeki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Morgówka [UN; MK 46] – Gl.C – w przys. mieszkało kilku gospodarzy pracujących na polach o powierzchni jednej morgi;
morg ‘morgiem w początkach nazywano to pole, które para wołów przez jeden dzień zaorać mogła. Najzwyczajniejszy zaś teraz morg, jest to prostokąt z trzech sznurów kwadratowych’ – SL III 158; podobnie SW II 1042; morga
‘miara powierzchni gruntu (...) około 5600 m2’ – SD IV 839; podobnie SJP II 213;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Morg-ów-k(a)
Moskalówka [UN; MK 46] – God – przys. nazwany od n. mieszkańców: Moskal;
31
Ród Michałowskich i nazwisko nie pochodzą od nazwy przys., gdyż są starsze; gdyby z kolei nazwa przys. pochodziła od imienia jakiegoś nieznanego Michała, a później właścicielem stałby się Michałowski, byłby to dość osobliwy
zbieg okoliczności.
32
Nowszy wariant nazwy (Michnówka) najprawdopodobniej powstał przez skojarzenie z nazwiskiem Michna (częstym
współcześnie w tej okolicy).
60
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Moskal-ów-k(a)
Motykówka [B; UN; MK 46; W] – Gog-Gl.G – przys. nazwany od n. mieszkańców: Motyka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Motyk-ów-k(a)
Molendówka [W] – Czu – przys. nazwany od n. mieszkańców: Molenda;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Molend-ów-k(a)
Moździówka [W] – Gog – przys. nazwany od n. mieszkańców: Możdżeń;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Moździ-ów-k(a);
tow. jej alternacja ż:ź i dż:dź
Mraczka: Mraczka [B; UN; MK 46]; Mroczka [W] – Wy.S – rośnie tam dużo drzew, jest cienisto, ciemno, mrocznie;
mraka ‘pomroka, śreżoga, mżonka, mgła’ – SGPK III 192; tak samo SW II 1058; mraka ‘dawne: mgła, pomroka;
drobny, przenikliwy deszcz; szaruga’ – SD IV 880;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna:Mracz-k(a),
tow. jej alternacja k:cz33
Mrzygłody [KAT 1897] – Kob – biedny przys., gdzie ludzie przymierali głodem;
mrzygłód ‘przestarz.: człowiek biedny, ubogi, przymierający głodem; człowiek skąpy, sknera, dusigrosz’ – SD IV
891; mrzygłód ‘skąpy, sknera, żmindak, liczykrupa sobie nawet żałujący’ – SL III 175; mrzygłód ‘głodomorek,
żminda, skąpiec, sknera, kutwa, dusigrosz, liczykrupa’ – SW II 1062;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Mularzówka [B, UN; MK 46; W] – Tro – przys. nazwany od n. kmiecia: Mularz; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Mularz-ów-k(a)
Murowana – zob. Murowanka;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Murowanka: Murowanka [EG 1928; SG VII 42; W]; Murowana [W] – Nieb – w tym przys. stała pierwsza we wsi kamienica;
murowanka ‘kamienica, dom murowany’ – SGPK III 199; murowanka, murowanie ‘coś zbudowanego z muru, mury’ – SW II 1072; murowanka ‘nieduży, murowany dom’ – SD IV 907;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Murowanica [EG 1937; W; B] – Gw.G – w tym przys. stała jedyna we wsi kamienica (por. hasło Murowaniec);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. wymienna: Murowan(’)-ica
Murowaniec [B, W; UN; MK 46] – Stę – tam stał duży murowany dom;
murowaniec ‘dom murowany’ – SGPK III 199; murowaniec ‘budynek murowany, chata murowana, dom murowany, kamienica’ – SW II 1072; podobnie SD IV 907;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Na Bagnach [W] – Gl.C – kilka domów na podmokłym, bagnistym terenie;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Bani [W] – Jaz – przys. położony na wklęsłym terenie; też n. pola;
znaczenie ap. bania – zob. hasło Bania;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Chmielówce [B; UN; MK 46] – Jaw – przys. nazwany od n. mieszkańców: Chmiel;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.2.3); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Chmiel-ów-k(a)
Na Dole [B; UN; MK 46] – Stę – przys. położony w dole, u podnóża góry;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Dworskim: 1. Na Dworskim [W] – Róż – przys. jest położony w miejscu, gdzie teraz są zabudowania
kościelne, niegdyś tam był dwór; 2. Na Dworskim [KAT 1851; W] – Gl.D – przys. na terenie, który należał
33
Nowsza forma Mroczka powstała poprzez adideację do ap. mrok.
61
2. Słownik nazw części wsi
do dworu Świradów;
dworski ‘dworowy, do dworu należący, pański, należący do dziedzica’ – SW I 597; podobnie SL I 571; dworski ‘należący do majątku ziemskiego, do dziedzica, dotyczący tego majątku; należący do służby we dworze, pracujący na
folwarku, u dziedzica’ – SD II 452;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Dziale: 1. Na Dziale [B; UN; MK 46] – Pst; 2. Na Dziale [F 75] – Fry – obydwa przys. są położone na
wzgórzach będących granicami wsi;
znaczenie ap. dział – zob. hasło Dział;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
† XIX Na Działach [KAT 1899] – Żyz – przys. położony na wzgórzu na granicy wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
† XIX Na Górach od Pstrągowy [KAT 1899] – Zaw – przys. położony na stokach wzgórz od strony wsi
Pstrągowa;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Grabówce [UN; MK 46] – Żar – przys. otoczony drzewkami grabowymi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Grab-ów-k(a)
Na Granicy: 1. Na Granicy [MK 46; W] – Gl.G; 2. Na Granicy [B] – Gw.D; 3. Na Granicy [UN] –
Gw.G; 4. Na Granicy [UN; W; MK 46] – Jaz; 5. Na Granicy [W] – Żyz – wszystkie przys. są położone na
granicach wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Grobli [W] – Wiś – na terenie przys. była grobla spiętrzająca wodę;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Łanie [KAT 1897, B; UN; MK 46] – Kob – na terenie przys. były role o powierzchni łana (tzw. łany
kmiece);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Łące [B; UN; MK 46] – Nieb – na terenie przys. są duże łąki;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Nizinie [B; UN; MK 46] – Nieb – przys. jest położony na rozległej nizinie; też n. pola;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Pustkach [UN; MK 46] – Pst – teren z małą ilością zabudowań, pusty; też n. pola;
znaczenie ap. pustki – zob. hasło Pustka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
† XIX Na Równiach [KAT 1897] – Kob – przys. położony na równinnym terenie;
znaczenie ap. równia – zob. hasło Równia;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Skale [W] – God – przys. jest położony na skalistym podłożu;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Sołtysówce [B; UN; MK 46] – Gwo – przys., na terenie którego znajdowały się posiadłości sołtysa; też n.
pola;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); wyrażenie przyimkowe
der. sufiksalna w drugim członie: Sołtys-ów-k(a)
Na Szmelówce [UN; MK 46] – Poł – przys. nazwany od n. mieszkańców: Szmela;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. os/ (2.2.3); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Szmel-ów-k(a)
Na Szydłowej Górze [W] – P-ka – pola na wzgórzu, należące do Szydłów (/czyja?/ Szydłowa);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3);
wyrażenie przyimkowe
62
2. Słownik nazw części wsi
Na Wielkiej Górze [KAT 1903] – Łęt – przys. położony na stoku góry Na Wielkiej Górze (zob. Słownik
nazw górskich);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2)
Na Zalesiu [W] – P-ka – przys. położony za lasem (na tzw. zalesiu);
znaczenie ap. zalesie – zob. hasło Zalesie;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Żarnowskiem [B; UN; MK 46] – Jaw – przys. położony na terenach sąsiadujących z wsią Żarnowa (żarnowskich); też n. pola;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
† XIX Nad Bednarzem [KAT 1899] – Stę – przys. nazwany od n. mieszkańców: Bednarz;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
† XIX Nad Bobkiem [KAT 1899] – Stę – przys. nazwany od n. mieszkańców: Bobek;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Nad Chałupą || Nad Chałupami [KAT 1903] – Łęt – przys. położony nad starym, drewnianym domem (chałupą);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Nad Chałupkami [W] – Tro – na terenie przys. stało kilka małych, drewnianych domów;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Nad Maikiem: Nad Mojkiem [MK 46]; Nad Maikiem [B; UN; W] – Bon – przys. nazwany od i. mieszkającego tam Żyda: Mojek (< Mojżesz) ; też n. lasu i n. potoku;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe34
Nad Spółdzielnią [B; UN; W; MK 46] – Bon – przys. położony ponad spółdzielnią (PGR-em);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Nad Wisłokiem [EG 1969; W] – Cie – przys. leżący w dolinie rzeki Wisłok;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. rzeki./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Nadfolwarcze [KAT 1903] – Łęt – przys. był położony ponad folwarkiem;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1);
der. sufiksalna: Nadfolwarcz-e (<*ьje), tow. jej alternacja k:cz
Nadprzylaski [KAT 1894] – Gbi – przys. położony powyżej przys. Przylaski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. przys./ (1.2.3);
der. paradygmatyczna (substantywizacja wyrażenia przyimkowego)
Narodzenie Najświętszej Maryi Panny [KAT 1903; W] – Opa – na terenie przys. stała kapliczka z obrazem
Narodzenia Najświętszej Maryi Panny;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os.- kultowa/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Nartów – zob. Dobrzechówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. dezintegralna, tow. jej alternacja o:ó
(Nartowski > Nartów)
Nawsie: 1. † XVI Nawsie [F 52 za dok. z XVI w.]; XVIII Nawsie Gminne [F 75 za dok.] – Fry; 2. Nawsie
[UN; MK 46; KAT 1899] – Róż; 3. † XIX Nawsie [KAT 1899] – Stę; 4. Nawsie [UN; MK 46; KAT 1899] –
Zaw – wszystkie przys. są położone na terenach, które dawniej były wspólną własnością całej wsi;
nawsie ‘puste części wsi, służące zwykle za pastwisko; nazwa niektórych zagród, pastwisk i pól gazdowskich, położonych zwykle w tej samej wiosce; łąka przy drodze; miejsce wolne pomiędzy domami, nie należące ściśle do
żadnego gospodarza; przestrzeń ziemi, będąca wspólną własnością, znajdująca się między dwoma rzędami chałup,
a obejmująca, prócz drogi, jeszcze i pastwisko; punkt, w którym wieś jest najbardziej sobą, wieś właściwa; pole
gminne’ – SGPK III 280; podobnie SW III 211, nawsie ‘gw.: część gruntów wsi będąca wspólną własnością jej
mieszkańców, obejmująca zwykle drogę między rzędami chałup, pastwisko lub pole gminne itp. W środku lub na
34
Współczesna forma (Nad Maikiem) jest zapewne wynikiem adideacji do popularnego nazwiska Maik; najprawdopodobniej została wywołana chęcią „spolszczenie” nazwy (usunięcia jej żydowskiego pochodzenia).
63
2. Słownik nazw części wsi
końcu wsi ulica nieco się rozszerzała; tam znajdował się kościół, o ile go wieś miała, i kramy oraz jatki wiejskie’ –
SD IV 1277; nawsie ‘miejsce wolne pomiędzy domami, nie należące ściśle do żadnego gospodarza; miejsce w
środku wsi’ – Pawłowski 1965: 175;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Nawsie Gminne – zob. Nawsie 1.
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Niebylec: 1. Niebylec [B; UN; W; MK 46] – Brze; 2. Niebylec [B; UN; MK 46; W] – Łęt; 3. Niebylec
[W] – N.W – też n. lasu; 4. Niebylec [B; UN; MK 46] – Pst; 5. Niebylec [UN; MK 46] – Róż; 6. Niebylec
[UN; W; MK 46] – Szu; 7. Niebylec [B; UN; MK 46] – Wy.S – nazwa ta jest dość popularna na terenie
południowo-wschodniej Polski, natomiast rzadko notuje się ją na innych terenach; mało prawdopodobne, by
wszystkie nazwy powstały od n. os. Niebyłek, lub by były przeniesione z nazwy niewyróżniającego się niczym szczególnym miasteczka Niebylec (zob. Słownik nazw miejscowości); najprawdopodobniej są to późno
zasiedlane przysiółki, powstałe w miejscach, gdzie wcześniej nie było żadnej zabudowy;
por. niebylica ‘czego nigdy nie było, fałsz’ – SL III 320; niebylica ‘bajka niepodobna do prawdy’; pleść niebylice
‘zmyślać, kłamać’, niebyły ‘nieżyjący’ – SGPK III 292;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Niebyl-ec (< niebyły)
lub paradygmatyczna (Niebylec < niebylica)
Niemcówka [W] – Jaw – na terenie tego przys. stał folwark, który był własnością Niemca;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. etnicznej (1.2.2); der. sufiksalna: Niemc-ów-k(a)
tow. jej alternacja e:ø
† XIX Niewodna Dolna [KAT 1905; SG VII 137; JB 130] – Niew – część wsi Niewodna położona niżej;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
† XIX Niewodna Górna [KAT 1905; SG VII 137; JB 130] – Niew – część wsi Niewodna położona w górze;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Niwa Domowa [EG 1973; W] – Strz – na terenie przys. są pola o nazwie Niwa Domowa (zob. Słownik nazw
pól i łąk);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (2.1.2); zestawienie nominalne
Niwa Plebańska [KAT 1893; W] – Dob – na terenie przys. są pola o nazwie Niwa Plebańska (zob. Słownik
nazw pól i łąk);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (2.1.2); zestawienie nominalne
Niwa Pańska [KAT 1893; W] – Dob – na terenie przys. są pola o nazwie Niwa Pańska (zob. Słownik nazw
pól i łąk);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (2.1.2); zestawienie nominalne
Nizina: 1. Nizina [W] – Gl.Z; 2. Nizina [W] – Kon – obydwa przys. są położone na równym, nizinnym
terenie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Niziny Dworskie [W] – Nieb – teren podworski, nizinny;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Nowakówka [B, UN; MK 46] – Tro – przys. nazwany od n. kmiecia: Nowak; też n. lasu i n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Nowak-ów-k(a)
Nowa Wieś: 1. Nowa Wieś [EG 1968] – Gl.Z; 2. Nowa Wieś [B; UN; EG 1934; MK 46; T; W] – Lut –
przys. z dala od centrum, z nową zabudową; też n. pola; 3. Nowa Wieś [UN; W; MK 46] – Tuł – wszystkie
trzy przys. to tereny niedawno zasiedlone, z nowymi domami;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Nowa Wioska [SG VII 205; W] – N.W – niewielki przys., młodszy od pozostałych części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Obszary: 1. Obszary [KAT 1905; W] – Gro; 2. Obszary [UN; MK 46] – Róż – rozległe tereny, niegdyś
stanowiące własność obszarników;
64
2. Słownik nazw części wsi
obszar ‘szeroki plac, rozłóg, przestrzeń, przestwór’ – SL III 421; podobnie SW III 523 obszar ‘grunt, pole’ – SD V
566; obszar ‘ograniczona część przestrzeni, zwykle dużych rozmiarów, określona powierzchnia czegoś, miejsce występowania, zasięgu czegoś, rozległy teren’ – SJP II 430; obszar ‘duży obszar pól, wtórnie – pola dworskie’ – Lubaś 1964: 128; podobnie Pawłowski 1965: 176;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Od Blizianki [EG 1928] – Mał – przys. położony od strony wsi Blizianka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
† XIX Od Bonarówki [KAT 1899] – Żyz – przys. położony od strony wsi Bonarówka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Od Brzeżanki [B; UN; MK 46] – Bon – przys. położony od strony wsi Brzeżanka; też n. pola;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
† XIX Od Granicy Glinika Górnego [KAT bd] – Gl.Ś – przys. jest położony przy granicy z wsią Glinik
Górny;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
† XIX Od Granicy Lubli [KAT 1851] – Gl.D – przys. położony przy granicy z wsią Lubla;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Od Gwoździanki [EG 1928] – Mał – przys. położony od strony wsi Gwoździanka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Od Krasnej [B; UN; MK 46] – Bon – przys. położony od strony wsi Krasne;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
† XIX Od Słońca || Odsłońca [KAT 1895] – Poł – przys. położony na cienistym, nieurodzajnym stoku góry
(w przeciwieństwie do przys. Do Słońca);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Odebraniec [UN; MK 46] – Żar – tereny dawniej należące do innej wsi, „odebrane”;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Odebrani-ec
Odsłońca – zob. Od Słońca
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna (zrost);
† XIX Ogrody [KAT 1851] – Wid – przys. położony w miejscu dawnych dworskich ogrodów;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Olszyny: 1. Olszyny [W] – Gog; 2. Olszyny [UN; W; MK 46] – H.G; 3. † XIX Olszyny [KAT 1899] – God
– na terenie wszystkich trzech przys. rosną (lub rosły) olchy;
olszyna ‘olchowy gaj’ – SL III 548; tak samo SW III 767; olszyna ‘las lub zarośla olszowe; rzadziej: drzewo olszowe, olsza’ – SD V 975; podobnie SJP II 515;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Olszyny: 1. Olszyny [W; T] – Wiś – niewielki przys. pod maleńkim laskiem nazywanym Olszyny; 2. Olszyny [B; UN; W; MK 46] – Zab – przys. wokół lasku Olszyny (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnych (1.1.2)
†XV Olszyny Miejskie [HO 172] – role – Strz – teren blisko Wisłoka, nadany miastu w 1480 r., użytkowany
przez wszystkich mieszkańców;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
†XV Olszyny Radzieckie [HO 172] – role – Strz – teren blisko Wisłoka, nadany miastu w 1480 r., użytkowany przez rajców miejskich;
radziecki ‘tyczący się radców, rady albo radzenia’ – SW V 465; radziecki ‘złożony z radnych, należący do rady,
wchodzący w skład rady; dawniej: dotyczący rady miejskiej, rajców, złożony z rajców’ – SD VII 800;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Oparowski Las [KAT 1903] – Opa – przys. we wsi Oparówka (oparowski), położony pod lasem;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Opuszka – zob. Łopuszka
65
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Opusz-k(a),
tow. jej alternacja ch:sz35
Orzyszka [B; UN; MK 46; T] – Jaw – w przys. rośnie wiele drzew orzechowych; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Orzysz-k(a),
tow. jej alternacja ch:sz36
Osicze [UN; EB 209; W; MK 46] – N.W – przys. nazwany od rosnących tu drzew osikowych;
osicze ‘drewno osinowe; osiki’ – SW III 843;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja37 (1.1.1)
Osiczyny [EG 1934] – Jaw – w przys. rosły osiki;
osiczyna, osika ‘drzewo pierwszej wielkości, prosto w górę rosnące’ – SL III 592; podobnie SW III 843 i SD V
1120;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Paciep [UN; W; MK 46; T] – Gl.C – mały przys. pomiędzy lasami, z których jeden nazywa się Paciep (zob.
Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnej (1.1.2)
Pająkówka [KAT 1899; UN; MK 46] – Szu – przys. nazwany od n. Pająk;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Pająk-ów-k(a)
Pałysówka [UN; W; MK 46] – Gl.C – przys. nazwany od n. mieszkańców: Pałys; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Pałys-ów-k(a)
Panochówki [KAT 1903] – Jasz – przys. nazwany od n. Panocha;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Panoch-ów-k(a)
Paryja: 1. Paryja [UN; MK 46] – Brze; 2. Paryja [B; UN; MK 46] – Gw.D – obydwa przys. są położone w
dolinach, na terenie poprzecinanym wąwozami, jarami;
paryja, paria ‘przepaść, wąwóz, szczelina, dół naturalny ze stromemi brzegami, przez który płynie strumyk; kałuża,
moczara; topiele, miejsca zarosłe trzciną’ – SGPK IV 39; podobnie SW IV 59; paryja ‘parów mokry, wąwóz’ –
MK 56;
por. łemk. paryja ‘głęboki wąwóz i bardzo zła droga w nim; teren zarośnięty krzewami, gdzie przejść nie
można /nawet na równym/’ – NŁ 96;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Paryje [B; UN; MK 46] – Gbi – przys. położony między dwoma wąwozami (por. hasło Paryja);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pasieka: Pasieka [B; UN; W]; Pasieki [KAT 1851; W; MK 46] – Gw.D-Gw.G – nazwa tego starego przys.
raczej nie jest związana z ap. pasieka w znaczeniu ‘zespół uli z pszczołami’, lecz z dawną kulturą rolną (trzebieżą, karczunkiem lasów);
pasieka ‘wyrąb w lesie dla pszczół’ – SEB 488; pasieka ‘pasieka; płot upleciony z jałowcu; kawał pola zarosłego
nizkiemi drzewami lub krzakami, zwykle na górze lub też na pochyłości góry; pastwisko’ – SGPK IV 46; pasieka
‘miejsce, na którym las wyrąbano, trzebież, nowina, karczowisko; kawał pola zarosłego niskimi drzewami, krzakami; pole orne wśród lasu, zamiast płota, drzewem leżałym otoczone’ – SW IV 74; podobnie SD VI 161; pasieka
‘wyrąb’ – Pawłowski 1965: 178; pasieka ‘trzebież, nowina, karczowisko; pole orne wśród lasu’ – NW 126; pasieka
‘miejsce, w którym wyrąbano las pod uprawę roli’ – Rudnicki 1939: 27; pasieka ‘las’ – Gołębiowska 1964: 13;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pasternik [KAT 1897, W; UN] – Kob – na terenie przys. są pola o nazwie Pasternik (zob. Słownik nazw pól i
łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
† XIX Pasterniki [JB 148] – Jaw – na terenie przys. były pastwiska;
35
Nazwa Opuszka jest hiperpoprawną formą w zakresie realizacji spółgłosek protetycznych.
Nazwa oddaje gwarową wymowę dawnego e pochylonego.
37
Jest to jeden z dawnych rzeczowników zbiorowych z formantem -e< *-ьje, typ: brzezie, dąbie, wierzbie itp. [Bąk
1984: 221]. Według A. Bańkowskiego [1972: 284], jest to nazwa właściwa przysiółkom w Małopolsce; nie jest znana
większości gwar polskich i łużyckich; może więc być pożyczką od południowych sąsiadów.
36
66
2. Słownik nazw części wsi
znaczenie ap pasternik – zob. hasło Pasternik w Słowniku nazw pól i łąk;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Patryja [B] – Brze – na terenie przys. była wieża triangulacyjna;
patryja ‘żerdki wbijane na szczytach gór w celach mierniczych; znak triangulacyjny, wieża triangulacyjna’ – SGPK
IV 58; podobnie SW IV 89;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pawłopol: Pawłopol [MK 46; B; T; W]; 1899 Folwark Pawłopole [KAT] – Żyz – na terenie przys. stał
okazały folwark o nazwie Folwark Pawłopole || Pawłopol (zob. Słownik nazw różnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. folwarku (1.1.2)
Piasek [UN; EB 216; MK 46] – Wiś – przys. położony na piaszczystym podłożu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Piaski: 1. Piaski [BL 22] – Gog – na terenie przys. są unikalne złoża piasków polodowcowych [BL]; 2.
Piaski [W] – Jasz – na terenie przys. dawniej kopano piasek; 3. Piaski [W] – Wiś – są tam piaszczyste gleby;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Piekarzówka: Piekary [DC 78]; Piekarówka [DC 6, 10; W; T]; Piekarzówka [UN; MK 46; W] – Wyż –
pierwotnie osada służebna (piekarzy) przy zamku czudeckim; pod koniec XIX w. był to spory przys. (mieszkało tam ok. 160 osób – DC 78);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Piekarz-ów-k(a)
Piekary – zob. Piekarówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. paradygmatyczna38
Piekliska [UN; W; MK 46] – Wyż – przys. położony na niedostępnym terenie, jak piekło;
pieklisko ‘zgrubienie od piekło’ – SW IV 147; tak samo SD VI 314; SGPK cytuje: „Posedł krawiec do piekiełek,
Wziął troje widełek, Poźgał, pomłócił, W niwec pieklisko obrócił” – SGPK IV 88;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Piekło: 1. Piekło [B; UN; MK 46; KD 11] – Fry – dawna dzielnica żydowska – tam był bałagan, brud i zaduch; śmierdziało czosnkiem i cebulą [KD 11]; 2. Piekło [UN; MK 46] – Dob; 3. Piekło [EG 1934; T] – Lut
– teren prowadzi szczytami gór, między lasami; też n. lasu; 4. Piekło [UN; MK 46; M 114] – Mar – obszar
zabudowany czworakami: „(...) miały tu miejsce częste kłótnie spowodowane trudnym i prymitywnym życiem, a także wskutek pijaństwa jego mieszkańców. Piły również kobiety, które zaniedbywały dzieci i dom”
[M 115]; 5. Piekło [MK 46] – Tro;
Nazwa wszystkich obiektów jest wynikiem kreacji metaforycznej: nadawana jest przys. „złym”, przy czym
może to być zło moralne, brzydota, nieatrakcyjny wygląd, niewygodne położenie, np. na wysokich górach, w
ciemnym i cienistym miejscu, w lesie itp. J. Bubak [1966, 56-57] tę nazwę umieszcza wśród przeniesionych.
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pilarówka [W] – Wyż – przys. nazwany od n. mieszkańców: Pilarz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Pilar-ów-k(a), tow. jej alternacja rz:r
Pierwsze Budy: Pierwsze Budy [MK 46; UN; W]; Budy Pierwsze [W] – Brze – przys. położony bliżej
centrum wsi niż Budy Drugie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Piotrówka [UN; MK 47] – Koż – przys. nazwany od imienia człowieka, który tam miał swe posiadłości:
Piotr; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Piotr-ów-k(a)
Piraczkówka [KAT 1899; UN; MK 47; W] – God – przys. nazwany od przezwiska mieszkańców: Piraczki;
też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Piraczk-ów-k(a)
38
Jest to jedyna na tym terenie nazwa służebna. Jako taka pierwotnie była formalnie równa zbiorowej nazwie osobowej,
a w XIV-XVI w. przybrała formę dawnego biernika l.mn. (jaką przybierały rzeczowniki nieosobowe: Piekarze > Piekary).
67
2. Słownik nazw części wsi
Piszczakowa [B; UN; MK 47] – Lut – przys. nazwany od n. Piszczak (czyja? Piszczakowa);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Place Domowe [EG 1969] – Gl.Ś-Lub – w pobliżu domów były rozległe pola;
plac ‘miejsce; podwórze’ – SGPK IV 115; plac ‘ przestrzeń, przeciąg ziemi równej, otwartej, miejsce wolne’ – SL
IV 136; podobnie SW IV 216; plac ‘dawn.: wolne miejsce, pusta przestrzeń’ – SD VI 431;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Pniaki: 1. Pniaki [W] – P-ka; 2. Pniaki [UN; MK 47] – Róż; 3. Pniaki [UN; MK 47] – Szu – przys. na
terenach po wyciętych lasach; sterczały tam pnie i korzenie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Pocholanka [KAT 1851] – Gw.D – przys. położony w miejscu dawnej, nieistniejącej już karczmy,
która nazywała się Pohulanka39;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. karczmy (1.1.2)
Pod Apteką [B] – Gl.D – przys. położony w pobliżu apteki;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Bukowym Lasem [EG 1969] – Lub – przys. jest położony pod lasem o nazwie Bukowy Las (por. Słownik nazw leśnych);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. lasu/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Chełmem [W] – Stę – przys. położony u podnóża góry Chełm (por. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Domaradzem: Pod Domaradzem [B; UN; MK 47; T]; Dziesiątek Janusza [T] – Lut – przys. jest położony przy granicy z miejscowością Domaradz; dawniej dziesięć morgów w tym przys. należało do Janusza;
dziesiątek ‘dziesięć snopów zboża, ustawionych w żniwa na polu’ – SGPK I 433; dziesiątek ‘1. dziesięć jednostek,
sztuk czegoś, 2. kopa zżętego zboża składająca się z dziesięciu snopów’ – SJP I 503;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Florianem [B; UN; W; MK 47] – Nieb – jest tam plac z pomnikiem św. Floriana;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Gadajówką [B; UN; MK 47] – Gwo – przys. jest położony obok przys. Gadajówka (por.);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Gbiskami [B; UN; MK 47] – Wy.S – przys. jest położony przy granicy z wsią Gbiska;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Gościńcem [UN; MK 47] – Koż – przys. leży obok głównej drogi (gościńca);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Jachońką [UN; MK 47; B] – Gw.G-Gw.D – jest położony obok przys. Jachońka (zob.);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Jarzębiną [WS 618] – Lub – część wsi położona przy drodze wiodącej do Jasła; po obu stronach drogi
rosną jarzębiny;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Kamieńcem [B; UN; MK 47] – Gl.G – przys. położony u podnóża góry Kamieniec (por. Słownik nazw
górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Kościołem [W] – Strz – przys. obejmuje okolice kościoła;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Lasem: 1. Pod Lasem [DC 146] – Bab – przys. położony przy lesie, później nazwany Górą; 2. Pod
Lasem [B; UN; MK 47] – Gl.Ś; 3. Pod Lasem [UN; MK 47] – God – też n. pola; 4. Pod Lasem [KAT
1893] – Gwo; 5. Pod Lasem [B; UN; MK 47] – Jasz; 6. Pod Lasem [W; MK 47] – Jaz; 7. Pod Lasem
[UN; EB 216; MK 47] – Koż; 8. Pod Lasem [B; UN; MK 47] – Łęt; 9. Pod Lasem [UN; MK 47] – Opa;
39
Była to zresztą dość popularna nazwa karczem, cytują ją np. D. Kopertowska [1994: 258] i W. Lubaś [1964: 148].
68
2. Słownik nazw części wsi
10. Pod Lasem [MK 47] – Pst – też n. pola; 11. Pod Lasem [UN; MK 47] – P-ka – też n. pola – wszystkie
przys. znajdują się w okolicach lasów;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Lipką [UN; MK 47; W] – God – na terenie przys. rosły lipy; też n. pola;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Młynem [UN; MK 47] – Koż – przys. położony w okolicy młyna;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Patryją [UN; MK 47; B] – Gw.G-Gw.D – przys. położony pod górą o nazwie Patryja (por. Słownik
nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Przylaskiem [B; UN; MK 47] – Gbi – przys. w sąsiedztwie przys. Przylaski (zob.);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Sochówką – zob. Podsochówka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Strzałówką [EG 1934] – Lut – przys. położony poniżej przys. Strzałówka (zob.);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Strzyżowskim Lasem [UN; MK 47] – N.W – przys. położony pod lasem o nazwie Strzyżowski Las
(zob. Słownik nazw leśnych);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. lasu/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Węglówką [EG 1963] – Bon – przys. położony przy granicy z wsią Węglówka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Wielką Górą [UN; W; MK 47] – God – przys. położony u podnóża wysokiej góry;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Witkowskim [W] – Gw.D – przys. położony w okolicy pól Witka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.2.3); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Witk-ow-ski(e); tow. jej alternacja e: ø
† XIX Podbrzeże [SG IX 251] – Pst – przys. położony przy rzece, nad podbrzeżu; też n. rzeki;
podbrzeże ‘ponad brzegiem miejsce, brzegi, nadbrzeże’ – SL IV 181; podobnie SW IV 339;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Podchabrze [UN; W; MK 47] – Strz – kwitło tam bardzo dużo chabrów (bławatków); też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1);
der. sufiksalna: Podchabrz-e (<*ьje), towarzyszy jej alternacja r:rz
Poddział: 1. Poddział [UN; MK 47] – Gl.G; 2. Poddział [B; UN; MK 47] – Gog – też n. pola – obydwa
przys. są położone w okolicy przys. Dział;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. przys./ (1.2.3);
der. paradygmatyczna
Podgóry [UN; W; MK 47; T] – Poł – mały przysiółek u podnóża gór;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Podgórze: 1. Podgórze [KAT 1903] – Jasz; 2. Podgórze [T] – Koz – obydwa przys. są położone u podnóża
gór, na podgórzu;
podgórze ‘pochyłość góry; kraj bliski gór’ – SL IV 216; podgórze ‘kraj u stop gór; w sąsiedztwie gór rozłożony’ –
SW IV 357; podgórze ‘teren położony u podnóża wysokich gór, w pobliżu gór’ – SD VI 637; podobnie SJP II 731;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Podkamieniec [B; UN; MK 47] – Gog – przys. u podnóża góry Kamieniec (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. góry/ (1.2.3);
der. paradygmatyczna
Podlas: 1. Podlas [B; UN; MK 47] – Bli; 2. Podlas [B, UN; W; MK 47; T] – Brze; 3. Podlas [UN; W; MK
47] – God; 4. Podlas [UN; W; B; MK 47; T] – Gw.D; 5. Podlas [UN; W; MK 47] – H.G – też n. pola; 6.
69
2. Słownik nazw części wsi
Podlas [W] – Jasz; 7. Podlas [B; UN; MK 47] – Jaw; 8. Podlas [B; UN; W; MK 47] – Kon; 9. Podlas [W]
– Lut; 10. Podlas [W] – N.W; 11. Podlas [UN; W] – Poł; 12. Podlas [MK 47] – Tro; 13. Podlas [UN; W;
MK 47] – Tuł; 14. Podlas [B; UN; W; MK 47] – Zab – też n. pola; 15. Podlas [T] – Żar; 16. Podlas [T] –
Żyz – niewielki przysiółek położony w dolinie rzeki między dwoma lasami – wszystkie przys. są położone
w pobliżu lasów;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Podlesie: 1. Podlesie [B; UN; W; MK 47] – Cie – pola i zabudowania pod lasem; 2. Podlesie [EG 1968; W]
– Gl.Z – inna nazwa Małego i Dużego Podlasu; 3. Podlesie [T] – God – przys. położony pod dużym lasem;
4. Podlesie [B; KAT 1905; MK 47] – Gro; 5. Podlesie [KAT 1851] – Gw.D; 6. Podlesie [EG 1934] – Jaw;
7. Podlesie [KAT 1897] – Jaz; 8. Podlesie [W] – Koz; 9. Podlesie [B; UN; MK 47; T] – Lut; 10. Podlesie [UN; W; MK 47] – Mar – przys. obejmujący całą górkę pod lasem; 11. Podlesie [UN; W; MK 47] –
N.W; 12. Podlesie [SG VIII 724; JB 149] – Poł; 13. Podlesie [B; T] – Puł; 14. Podlesie [B; SG XIV 925;
JB 134; UN; MK 47] – Żyz – wszystkie przys. są położone w pobliżu lasów, na podlesiu;
podlesie ‘miejsce, okolica pod lasem’ – SW IV 369; podobnie, ale z kwalifikatorem ‘przestarzałe’ SD VI 660; podlasie, polesie ‘kraj bliski lasów’ – SL IV 222;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Podlesie Strzyżowskie [SG XIV; JB 149; W]; Podlesie [T] – Zab – teren niedaleko Strzyżowa, graniczący z
lasem (Strzyżowskim Lasem – zob. Słownik nazw leśnych);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Podlesie Zamkowe [SG XIV; JB 149; W] – Zab – przys. położony pod lasem; tam był kiedyś drewniany
zameczek;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Podskała [DD 32; W] – Dob – dawniej były tam skałki, dziś pozostały zaledwie ich zwietrzałe resztki;
też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Podsochówka: Podsochówka [B; UN; W; MK 47]; Pod Sochówką [T] – Lut – przys. znajduje się w pobliżu przys. Sochówka (zob.);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. przys./ (1.2.3);
der. paradygmatyczna
Podsołtysie [EG 1963; W] – Zab – przys. położony nad domem sołtysa, pod przys. Sołtysie (zob.);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. przys./ (1.2.3);
der. paradygmatyczna
Podsośnina [W; MK 47; T] – Poł – przys. położony pod laskiem sosnowym; też n. lasu;
znaczenie ap. sośnina – zob. Sośnina w Słowniku nazw leśnych;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Podwsie [KAT 1894] – Gbi – przys. położony na obrzeżach wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Podwsi-e (<*ьje)
Podzamcze: 1. Podzamcze [UN; MK 47] – Czu; 2. Podzamcze [UN; MK 47] – Wyż – obydwa przys. są
położone na terenie, gdzie kiedyś stały zamki, na podzamczu; do dziś pozostały tam tylko ruiny;
podzamcze ‘teren, miejsce obok zamku, pod zamkiem, zwykle osiedlone’ – SD VI 763; podobnie SJP II 756;
podzamcze ‘miejsce pod zamkiem’ – SL IV 258; podobnie SW IV 443;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Podziele [EG1895] – Gog – przys. położony pod działem (w okolicy Podzielnego Lasu – por. Słownik
nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Podziel-e (<*ьje),
tow. jej uproszczenie grupy spółgłoskowej ddź> dź
70
2. Słownik nazw części wsi
Pogorzała [B; UN; W; KAT 1895; MK 47; T] – Poł – jest to teren po pożarach40; też n. pola;
pogorzały ‘który pogorzał, pogorzelec’ – SW IV 466;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Pogorzałe [KAT 1851] – Puł – miejsce po pożarze miasta;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pogorzały: 1375 Przegorzala [F 16 za dok. z 1375 r.]; Pogorzały [KAT 1851; W; UN; MK 47] – Fry-Puł –
teren, gdzie pierwotnie było rozłożone miasto Frysztak; spalone przez Tatarów, zostało przeniesione na górę,
gdzie jest położone do dziś [F 19]; obecnie w miejscu pierwotnej lokalizacji miasta są pola uprawne i nieliczne zabudowania;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pogranicze: 1. Pogranicze [KAT 1903] – Łęt; 2. Pogranicze [W] – Tro – oba przys. są położone na granicach wsi (na tzw. pograniczu);
pogranicze ‘ukraina, granica’ – SL IV 268; pogranicze ‘miejsce w pobliżu granicy, kresy, brzeg, kraniec, ukraina;
granica, miedza’ – SW IV 468; pogranicze ‘obszar w pobliżu granicy dzielącej pewne przestrzenie, teren nad granicą państwa, kresy’ – SD VI 799; podobnie SJP II 764;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pola [W] – Żar – na terenie przys. są pola uprawne;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Pola Orne [KAT 1851] – Wid – na terenie przys. są pola uprawne (orne);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Polanki [KAT 1851] – Puł – przys. położony pod lasem, otoczony drzewami;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ponikwa: Ponikwa [UN; MK 47; W]; Ponikła [B; W; KAT 1903]; Ponikło [T; W]; Pomikła [W]; Pomikło [W] – Jasz – kiedyś płynęła tamtędy rzeka, która później znikła; współcześnie nazwa występuje w wielu
wariantach fonetycznych z powodu powszechnej nieznajomości wyrazu motywującego ponikwa41. Tymczasem apelatywy: ponik i ponikwa występują bardzo licznie jako bazy toponimów polskich (M. Buczyński
[1979: 80-83] wylicza ponad 60 takich nazw), a także w toponimii innych krajów słowiańskich;
ponik(wa) ‘o rzece, co w ziemi ginie, by dalej znowu wytrysnąć’ – SEB 363; por. poniknąć ‘zniknąć, skryć się’ –
SGPK IV 255; ponik ‘loch podziemny, w którym niknie rzeka, o kilka mil znowu się wynurza; znajdują się tam pieczary albo poniki pełne wód’ – SL IV 334; ponikły ‘który ponikł’, poniknąć ‘na czas niejaki zniknąć, stać się niewidzialnym, skryć się’ – SW IV 597; ponik ‘potoczek, strumyk wytryskujący spod ziemi lub zanikający pod ziemią’ –
SD VI 975;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Porąbki [W] – Niew – teren po wyrąbanym lesie (por. hasło Poręby);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Poręby: 1. Poręby [EG 1963] – Bon; 2. Poręby [EG 1937, UN; W; MK 47] – Gw.G; 3. Poręby [JB 153; T];
Poremby [JB 62] – Gwo – przys. między lasami; 4. Poręby [UN; W; MK 47; T] – H.G – najstarsza część
wsi, nazwa związana z wyrębem lasu w XV i XVI w; drwali nazywano Porębnikami; 5. Poręby [B; UN; W;
MK 47] – Wy.S – przys. położony pod lasem – nazwa wszystkich obiektów jest związana z gospodarką
leśną: przys. powstały w miejscach wykarczowanego lasu;
poręba, porąb ‘miejsce w lesie, gdzie drwa wyrębują na potrzebę’ – SL IV 352; podobnie SW IV 701; poręba ‘obszar w lesie, z którego wyrąbano drzewa; przestarz.: obszar lasu przeznaczony do wyrębu’ – SD VI 1052; podobnie
SJP II 822; poręba ‘zagajnik’ – SGPK IV 270;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Porwiszówka [B; UN; MK 47] – Poł – przys. nazwany od n. mieszkańców: Porwisz; też n. pola;
40
Pogorzałami, Przegorzałami nazywano tereny powstałe w miejscu wypalonego lasu [por. Jakus-Borkowa 1987: 97];
mieszkańcy utrzymują jednak, że nazwa ma związek z pożarami, a nie trzebieżą lasów.
41
D. Kopertowska [2001: 195] również zwróciła uwagę na fakt, że ap. ponikwa występuje w toponimii w postaci różnych przekształceń fonetycznych, np. ponikiew, ponikła oraz ponik.
71
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Porwisz-ów-k(a)
Potok [B; UN; W; MK 47] – Gl.Ś – przez przys. przepływa duży potok;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Potoki: 1. Potoki [B; UN; W; MK 47; T] – Kon – płynie tamtędy dużo potoczków; 2. Potoki [B, UN, W] –
przys – H.G – teren spływu wód w postaci małych rzeczek zwanych potokami; 3. Potoki [W; MK 47] – Poł
– przez teren przys. przepływa rzeczka; też n. wodna;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Powronie [DD; W] – Dob – w przys. są pola o nazwie Powronie (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (1.1.2)
Półanki [UN; MK 47] – Szu – były tam pola kmiece, tzw. półanki;
znaczenie ap. półanek – zob. hasło Półanek w Słowniku nazw pól i łąk;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Prajznerówka [B, UN; MK 47] – Tro – przys. nazwany od n. kmiecia: Prajzner; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Prajzner-ów-k(a)
† 1851 Prochenka [DC 144] – Bab – teren leżący między torem kolejowym a kolanem rzeki Wisłok; przys.
należał do własności dworskiej wsi Próchny (zob. Słownik nazw miejscowości), dziś nieistniejącej, a będącej
w posiadaniu Procheńskich [DC 144];
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi.(1.2.2); der. sufiksalna: Prochen-k(a),
tow. jej alternacja o:ó i e:ø
Przedmieście [EG 1973; W] – Strz – teren znajdujący się w pobliżu centrum miasteczka (dwa stare przys.:
Przedmieście Dobrzechowskie i Przedmieście Żarnowskie, z czasem połączyły się w jeden o nazwie Przedmieście);
przedmieście ‘domy przed miastem, albo miasto nie obmurowane przed miastem obronnym’ – SL IV 518; przedmieście ‘ulice i domy stykające się bezpośrednio z miastem’ – SW V 62; podobnie, ale z kwalifikatorem ‘dawniej’
SD VII 181;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† 1719 Przedmieście Frysztackie [F 69 za księgami cechowymi z lat 1719, 1724, 1750] – przys. położony w
pobliżu centrum Frysztaka (tzw. Miasta – zob.)42;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Przedmieście Czudeckie [UN; MK 47] – Czu – niegdyś przys. Czudca, obecnie samodzielna miejscowość
(zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Przedmieście Dobrzechowskie [W; HO 155] – Strz – przys. znajduje się przy granicy z wsią Dobrzechów;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Przedmieście Duże – zob. Przedmieście Wielkie
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Przedmieście Małe: Przedmieście Małe [W; UN; MK 47]; Małe Przedmieście [T] – P.Cz – jeden z dwóch
przys. we wsi Przedmieście Czudeckie, zajmujący mniejszy obszar niż Przedmieście Wielkie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Przedmieście Wielkie: Przedmieście Wielkie [UN; MK 47]; Wielkie Przedmieście [T]; Przedmieście
Duże [W] – P.Cz – jeden z dwóch przys. we wsi Przedmieście Czudeckie, zajmujący większy obszar niż
Przedmieście Małe;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Przedmieście Żarnowskie [W] – Strz – przys. znajduje się od strony wsi Żarnowa;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Przekopna [UN; W; MK 47] – Strz – na terenie przys. był młyn obracany przez wodę potoku; był tam wyko42
Księgi cechowe notują nazwy osobowe: Mikołaj z Przedmieścia Frysztackiego, Stanisław z Przedmieścia Frysztackiego itp. [F 69].
72
2. Słownik nazw części wsi
pany tzw. przekop;
przekopny ‘przym. od przekop’ – SW V 113; por. przekop, przekopa ‘rów naokoło czego okopany lub przez co
przebity’ – SL IV 541; podobnie SW V 112; przekop ‘odkryty rów ziemy łączący co z czym; rzadziej: rów kryty,
przejście podziemne, tunel’ – SD VII 258; podobne SJP II 980; przykopa ‘rów, fosa młynówka’ – NW 132; przykopa ‘sztuczne koryto, którym wodę z rzeki, potoka skierowuje się do młyna lub tartaku; rów w polach zwykle z wodą’ – Pawłowski 1965: 180, podobnie Gołębiowska 1964: 13;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Przewoźnikówka [DD m] – Dob – przys. położony w okolicach obecnego mostu na Wisłoku; kiedyś była to
posiadłość przewoźnika przewożącego przez Wisłok [DD 30];
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Przewoźnik-ów-k(a)
Przybyle [DC 144] – Bab – przys. był własnością rodziny Przybyłów [por. NW 132];
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. os (1.2.2); der. sufiksalna: Przybyl-e (<*ьje),
tow. jej alternacja ł:l
† XIX Przy Dębak [KAT 1899] – Stę – wokół przys. rosną dęby;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe43
Przygórze: 1. Przygórze [B; UN; MK 47] – Lub – też n. pola; 2. Przygórze [T] – Żyz – obydwa przys. są
położone u podnóża górek44;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Przygórz-e (<*ьje)
tow. jej alternacja r:rz
† XIX Przy Kopce || Przykopce [KAT 1899] – Stę – przys. sąsiaduje z przys. Kopka w Jazowej (zob.);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Przykopce – zob. Przy Kopce
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2.); der. paradygmatyczna
Przylasek: 1. Przylasek [W; T] – Bab; 2. Przylasek [UN; MK 47] – Czu; 3. Przylasek [MK 47; UN; W;
EB 219] – Wyż; 4. Przylasek [MK 47; UN; W]; W Przylasku [KAT 1899] – Zaw – wszystkie przys. są
położone w pobliżu lasów;
przylasek ‘mniejszy lasek przy wielkim’ – SL IV 651; tak samo SW V 312 i SD VII 558; ap. przylasek w znaczeniu
‘obiekt położony przy lesie’ cytuje SGPK IV 420: „w sołtysim przylasku kąpała się kacka”; słowniki i opracowania
notują też inne znaczenia, np.: przylasek ‘droga dla bydła’ – MK 56;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Przylaski: 1. Przylaski [B; UN; MK 47] – Gbi; 2. Przylaski [KAT bd] – Gl.Ś; 3. Przylaski [KAT 1899;
T] – God – przys. jest położony blisko dwóch maleńkich lasków; 4. Przylaski [UN; W; MK 47] – Mar – tam
są małe kępki lasu; też n. pola; 5. Przylaski [MK 47] – N.W – wszystkie przys. znajdują się w pobliżu lasków (por. hasło Przylasek);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Przyrwa: 1. Przyrwa [UN; MK 47] – God – przys. położony nad rzeką; też n. pola; 2. Przyrwa [UN; MK
47] – Żar – przys. jest położony na terenach zalewowych Wisłoka;
przyrwa ‘wybrzeże’ – SL IV 678; przyrwa ‘zagłębienie w brzegu morskim, zatoka’ – SW V 358; przyrwa ‘bezdeń,
głębia, otchłań wodna’, dial. ‘nurt, który wydarła rzeka przez kępę lub naspę piaszczystą, rozpadlina, szczelina’,
stp. ‘wybrzeże, zatoka’ – Jurkowski 1971: 98; raczej nie: przyrwa ‘droga dla bydła’ – MK 56 przyrwa ‘przerwa,
wyrwa, nowe koryto rzeki, powstałe wskutek przedarcia się przez groblę, nasyp’ – NW 133;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Przyrwy: 1. Przyrwy [B; UN; W; MK 47] – Cie; 2. Przyrwy [B, W; UN] – Puł – też n. pastwiska – obydwa
przys. są położone nad Wisłokiem, na terenie, gdzie rzeka (zmieniając swój bieg) zabierała fragmenty pól
(por. hasło Przyrwa);
43
Zapis z końca XIX w. oddaje jedną z cech dialektalnych tego regionu: przejście wygłosowego -x w -k.
Wobec tego, że ap. przygórze notuje tylko słownik Doroszewskiego, a i ten z kwalifikatorem ‘rzadkie’ (przygórze:
rzadkie ‘pagórek znajdujący się przy wyższym wzniesieniu górskim’ – SD VII 525), nazwę uznaję za derywowaną od
wyrażenia przyimkowego, a nie za powstałą w wyniku onimizacji.
44
73
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pstrągowa Dolna: Pstrągowa Dolna [B; JB 159; UN; W]; Pstrągowa Niżna [SG IX 251] – Pst – jeden z
dwóch największych przys. wsi Pstrągowa; jest położony niżej, w dole;
niżny ‘niższy, leżący niżej, dolny’ – SGPK III 33045;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Pstrągowa Górna [B; SG IX 251; JB 159; UN; W; T] – Pst – jeden z dwóch największych przys. wsi Pstrągowa; jest położony wyżej;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Pstrągowa Niżna – zob. Pstrągowa Dolna
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Pstrągowska Wola – zob. Wola
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Pstrągowskie Górki [KAT 1903] – P-ka – przys. położony na górkach w Pstrągówce;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Ptasznik [B; UN; EB 203; MK 47] – Bar – odległy i niewielki przysiółek, położony w dolinie zarośniętej
liściastym zagajnikiem. Nazwa, zdaniem mieszkańców, pochodzi od pięknego śpiewu ptaków gniazdujących
w lasku;
ptasznik ‘ptaszarnia’ – SL IV 716; podobnie SW V 423; z kwalifikatorem ‘dawne’ SD VII 704;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pustka [B; UN; W; MK 47] – Żyz – jest to równinny przys. z małą ilością zabudowań (pusty);
znaczenie ap. pustka – zob. hasło Pustka w Słowniku nazw pól i łąk;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pustki: 1. Pustki [EG 1938] – Bli; 2. Pustki [UN; W; MK 47; T] – God – są to małe przys. położone na
terenie bez drzew, z małą ilością zabudowań;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pyrówki [B, SG IX 251; UN; W; MK 47; T] – Pst – przys. nazwany od n. mieszkańców: Pyrek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Pyr-ów-k(i)
Pysówka [B; UN; MK 47] – Stę – przys. nazwany od n. mieszkańców: Pysowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Pys-ów-k(a)
Rakówka – zob. Rakówki 2.
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. rzeki (1.1.2)
Rakówki: 1. Rakówki [KAT 1903] – P-ka; 2. Rakówki: Rakówki [UN; W; MK 47]; Rakówka [KAT
1899] – Szu; 3. Rakówki [W] – Wiś – wszystkie przys. są położone nad rzeką Rakówką (zob. Słownik nazw
wodnych);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wodnej (1.2.2); der. paradygmatyczna
Rakszawy – zob. Rykszawy
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. /Rakszawski/ (1.2.2); der. dezintegralna
(prawdopodobnie na skutek adideacji do pobliskiej n. m. Rakszawa)
Raszlówka – zob. Roślówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Roszl-ów-k(a)
Resztówka [B; W] – Cie – przys. jest położony na terenach podworskich;
resztówka ‘reszta gruntu pozostała po parcelacji prywatnej posiadłości ziemskiej’ – SD VII 943; por. gwar. resztowy ‘ostatni’ – SGPK V 22;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rędzina [W] – Jaz – przys. położony na terenach, gdzie są żyzne gleby;
znaczenie ap. rędzina – zob. hasło Rędziny w Słowniku nazw pól i łąk;
45
W. Taszycki [1960: 77] zauważył, że człony niżny i wyżny (|| niżni – wyżni) są właściwością toponomastyki południowej Polski.
74
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rędzina: 1. Rędzina [W] – Zaw; 2. Rędzina – zob. Rędziny 3 – na terenie obu przys. są pola o nazwie
Rędziny (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. pól (1.2.2); der. paradygmatyczna
Rędziniaki [UN; MK 47] – Żar – przys. nazwany od nazwiska mieszkańców: Rędziniak (sąsiedzi mówią o
nich: „te Rędziniaki”);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. os. (1.1.2)
Rędziny [W] – Gwo – przys. nazwany od n. mieszkańców: Rędziniak (por. n. pola: Rędzinówka);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. dezintegralna46
Rędziny: 1. Rędziny [KAT 1893; W; DD 29] – Dob – przys. w dolinie Wisłoka; 2. Rędziny [W]; Rzędziny
[KAT 1895] – Koz; 3. Rędziny [EG 1944, W; M 9]; Rędzina [UN; MK 47] – Mar; 4. Rędziny [W; MK 47;
T] – Pst – też n. lasu; 5. Rędziny [EG 1973; W]; Rędziny Miejskie [EG 1973; W] – Strz; 6. Rędziny [UN;
W; EB 218; MK 47; T] – Wyż – na terenie wszystkich przys. są pola o nazwie Rędziny (zob. Słownik nazw
pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Rędziny Miejskie – zob. Rędziny
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Rogale [KAT 1851, W; UN] – Gl.D – przys. pod lasem Rogale (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Rokitówka [B; UN; MK 47; W; T] – Łęt-Tro – przys. nazwany od n. kmiecia: Rokita; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Rokit-ów-k(a)
Rokitne [EG 1937] – Gw.G – przys. pod lasem Rokitne (zob. Słownik nazw leśnych); też n. góry;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Rola: 1. Rola [B, UN; MK 47; W] – Gro; 2. Rola [W] – Zaw – na terenie obu przys. są pola uprawne (tzw.
role);
znaczenie ap. rola – zob. hasło Rola w Słowniku nazw pól i łąk;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Role [B; UN; MK 47] – Lut – na terenie przys. są pola uprawne o nazwie Role (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
† 1899 Role Średnie [KAT 1899]– God – na terenie przys. były rozległe pola uprawne;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Roślówka: XIX Roszlówka [KAT bd, SG V 834]; Raszlówka [EG 1934]; Roślówka [B; UN; MK 47; W];
Ryszlówka [W]; Ryślówka [W] – Lut – jeden ze starszych przys.; nazwa niejednoznaczna: najwcześniejszy
zapis Roszlówka wskazuje na pochodzenie od rdzenia roszl-; J. Rieger wywodzi nazwę od ap. rososzla [NW
139]; prawdopodobnie nieprzejrzystość semantyczna nazwy spowodowała liczne przekształcenia fonetyczne
(będące wynikiem bądź to realizacji gwarowych, bądź to powstające jako rezultat wtórnej semantyzacji; np.
adideacji do imienia Ryszard, Rysiek lub do ap. roślina); też n. rzeki i pola;
por. rośla ‘kiełek zbożowego ziarna; młody, w zawiązku jeszcze będący odrostek z korzenia kartofla, buraka itp.’ –
SGPK V 35; rososzla ‘gatunek paproci’ – NW 139; niem. Rasen ‘murawa, trawnik, darń’ – SNP II 284;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Roszl-ów-k(a)
Równie: 1. † XIX Równie [KAT 1897] – Jaz; 2. † XIX Równie [KAT 1899] – Kal; 3. Równie [KAT 1899;
ZK 37] – Koż; 4. Równie [KAT 1897; W] – Twi – wszystkie przys. są położone na równinnych terenach,
co na tutejszym, podgórskim terenie nie jest częste;
równia ‘równa płaszczyzna; równina’ – SGPK V 64; równia ‘równinne miejsce, równina; równość’ – SL V 71; podobnie SW V 742; równia ‘płaski teren, równina, płaszczyzna’ – SD VII 1244;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
46
Derywacja prawdopodobnie dokonała się na skutek adideacji do ap. rędzina i licznych na tym terenie nazw Rędziny.
75
2. Słownik nazw części wsi
Różanka [W] – Tuł – część wsi Różanka, włączona do Tułkowic;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Różanka Góra [W] – Róż – przys. położony w górnej części wsi Różanka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Różanka Dobrzechowska – zob. Dobrzechówka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Różanka Dolna – zob. Różanka Dół
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Różanka Dół: Różanka Dół [W; B]; Różanka Dolna [WS 669] – Róż – przys. położony w dolnej części
wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Różanka Folwark Średni [WS 669] – Róż – przys. położony na terenach dawnego folwarku;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Różanka Szkoła [W] – Róż – przys. położony w pobliżu szkoły;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
† XIX Ruda [SG V 667] – Łęt – na terenie przys. niegdyś wydobywano rudę żelaza;
ruda ‘torf, bagnisko, łąka mokra’ – SEB 467; ruda ‘łąka mokra, torf miałki, przesiąknięty wodą, błoto nie wysychające, bagnisko, rdza’ – SW V 763; ruda ‘czerwona, metaliczna ziemia’ – SL V 159; ruda ‘kopaliny mineralne; daw.:
podmokła łąka, bagnisko, błoto’ – SD VII 1384;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rybia [B; UN; W; EB 204; MK 47; T] – Kon – przysiółek na terenie zapadliskowym, gdzie dawniej znajdowały się stawy rybne [EB 204];
rybi ‘rybny, przym. od ryba’ – SW V 782; tak samo SD VII 1416 i SL V 171;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rybia Góra [EG 1968; W] – H.G – przys. u podnóża góry Rybia Góra (zob. Słownik nazw górskich); też n.
lasu;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2) zestawienie nominalne
Ryboniówka [MK 47] – Pst – przys. nazwany od n. mieszkańców: Ryboń; też n. rzeczki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Ryboni-ów-k(a)
Rykszawy: Rakszawy [KAT 1905]; Rykszawy [UN; MK 47; W] – Róż – przys. nazwany od n. Rakszawski
(późniejsze przekształcenie być może pod wpływem adideacji do ap. ryk);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. dezintegralna
Rynek [W] – Nieb – centralna część wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ryszlówka – zob. Roślówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Ryszl-ów-k(a)
Ryślówka – zob. Roślówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Ryśl-ów-k(a)
Rzeki: 1. Rzeki [B; UN; W; MK 47; T] – Bar – przys. położony między dwoma rzeczkami; 2. Rzeki [B;
UN; MK 47] – Bli; 3. Rzeki [B; W] – Cie – dolina, gdzie łączą się małe rzeczki ze Stępinką; 4. Rzeki [UN]
– Gl.G – łąka poprzecinana licznymi rzeczkami, też n. pola; 5. Rzeki [B, UN; W; MK 47] – Gro – płyną
tamtędy rzeczki, potoczki; 6. Rzeki [B; UN; MK 47] – Jasz; 7. Rzeki [UN; W; MK 47] – Jaz; 8. Rzeki
[W] Koz – przys. leżący nad rzeką; 9. Rzeki [UN; MK 47] – Koż; 10. Rzeki [UN; W; MK 47] – Mał – płynie tamtędy mały potoczek; 11. Rzeki [MK 47] – Mar; 12. Rzeki [W] – Nieb – przys., w którym są paryje,
nieużytki, płyną tamtędy potoczki; 13. Rzeki [SG VII 205, UN; EB 218; MK 47; T] – N.W – przez przys.
płynie rzeka; 14. Rzeki [KAT 1903] – Opa; 15. Rzeki [UN; W; MK 47; T] – Poł – teren między dwoma
potoczkami; 16. Rzeki [W; UN; MK 47] – P-ka; 17. Rzeki [MK 47; UN; W; T] – Pst; 18. Rzeki [UN; MK
47; T; W] – Szu – teren między rzeczkami; 19. Rzeki [UN; W; MK 47] – Wyż; 20. Rzeki [UN; MK 47] –
76
2. Słownik nazw części wsi
Zaw – też n. pola – nazwa Rzeki jest bardzo częsta na tym terenie; zawsze jest motywowane elementami
topografii: położeniem nad rzeczką, między rzekami, w miejscach, gdzie rzeki łączą się ze sobą itp.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rzepnik [EG 1968; W] – Wy.S – w okolicach tego przys. uprawiano rzepak;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. wymienna: (rzepak > Rzep-nik)
Rzędziny – zob. Rędziny 2.
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Rzym [B; UN; MK 47; T] – Kob – niewielki przys., gdzie kiedyś mieszkał Walczak, który słynął z wielkiej
mądrości; napisał kilka książek; mieszkańcy mówili, że jest mądry jak papież i przezywali go: Rzym.
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z przezwiska (1.1.2)
Rzym [B; UN; W; MK 47; T] – Kon – przys. jest położony daleko od centrum; nazwa nawiązuje do popularnego w tych stronach powiedzenia: „Gdzie Rzym, a gdzie Krym” (używanego na określenie rzeczy czy
miejsc odległych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. miasta (1.1.2)
Seło [W] – Bon – przys. położony na tyłach wsi; w nazwie widoczne wpływy ukraińskie lub łemkowskie
(por. hasło Mesto);
seło ‘wieś, centrum wsi’ – Rudnicki 1939: 30; por. ros. ceлo ‘wieś, wioska’ – SRO II 432;
n. zapożyczona, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Sebastianowa Dolna [WS 669] – Róż – przys. będący częścią dawnej wsi Sebastianowa (por. Słownik nazw
miejscowości), położona niżej niż Sebastianowa Górna;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Sebastianowa Górna [WS 669] – Róż – przys. będący częścią dawnej wsi Sebastianowa (por. Słownik nazw
miejscowości), położona wyżej niż Sebastianowa Dolna;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Sebastianówka [W; T] – Róż-Tuł – niegdyś samodzielna wieś Sebastianowa Wola (zob. Słownik nazw miejscowości), potem przys. Różanki, obecnie włączony do Tułkowic;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. sufiksalna (uniwerbizacja): Sebastianow(a)
(Wola) > Sebastianów-k(a)
Sękówka [W; T] – Wy.S – przys. nazwany od n. mieszkańców: Sęk;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sęk-ów-k(a)
Siekierna [B; UN; MK 47] – Lut – przys. powstał na terenie, gdzie prowadzono ręczny wyrąb drzew (siekierami);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Siekier-n(a)
Sitkówka [UN; W; MK 47] – N.W – przys. nazwany od n. Sitek; też n. pola i n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sitk-ów-k(a), tow. jej alternacja e : ø
Sitnik [UN; MK 47; W] – Róż – przys. jest położony nad rzeką, na bagnistym terenie; rośnie tam sitowie,
sito; też n. lasu;
sitnik ‘sitowie pospolite’ – SGPK V 134; podobnie SW VI 120;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Siwa Glina [B; UN; EB 213; MK 47] – Żyz – przys. został nazwany od koloru i rodzaju gleby (są tam ziemie
gliniaste; kiedy są suche, mają popielaty kolor);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Siwek [WS 671] – Szu – przys. nazwany od szarego (siwego) koloru gleby;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Siw-ek
Skała [UN; MK 47] – God – przys. jest położony na skraju skalistej skarpy;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† 1790 Skotnia [F 75 za dok. sprzedaży z 1790; F 91 za dok. z 1817 r.] – Fry – przys. utożsamiany z Nawsiem Gminnym (zob. Nawsie 1); były to tereny porosłe trawą, przez które prowadziła droga wozowa do mły-
77
2. Słownik nazw części wsi
na i folusza;
skotnia ‘droga dla bydła’ – MK 56; skotnia ‘wygon; droga koło lasu między polami do pędzenia bydła’ – SGPK V
152; skotnia, skotnica ‘wygon, droga koło lasu między polami do pędzenia bydła’ – SW VI 167;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Skotnik [UN; MK 47] – Niew – przys. u podnóża góry; wypasano tam bydło; też n. lasu i n. góry;
skotnik ‘pastwisko, wygon’ – PSDP 450; skotnik ‘pastwiska dla bydła śród lasów; miejsca porosłe mchem i jałowcem’ – SGPK V 153; podobnie SW VI 167; skotnik, skotnica ‘wygon’ – SL V 294; skotnik, skotarz ‘pastuch; pasterz
bydła’ – SW VI 167; skotnik ‘1. skotarz, pastuch, 2. skotnica, daw.: wspólne pastwisko za wsią’ – SD VIII 326;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Skrzynkówka: Skrzynkówka [MK 47; W]; Skrzynówki [W; T] – Pst – przys. nazwany od n. dawnych
mieszkańców: Skrzynka; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Skrzynk-ów-k(a)
Skrzynówki – zob. Skrzynkówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. (1.2.2); der. paradygmatyczna47
Słoszówka [UN; MK 47] – Róż – przys. nazwany od n. byłych mieszkańców: Słosz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Słosz-ów-k(a)
Słotwiny [UN; MK 47] – Róż – na terenie przys. są pola o nazwie Słotwiny (zob. Słownik nazw pól i łąk);
też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Słony Dół [EG 1968] – Gl.C – biją tam słone źródełka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Smagaczówka [B; UN; MK 47] – Gl.Ś – przys. nazwany od n. mieszkańców: Smagacz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Smagacz-ów-k(a)
Smokówka [W] – Żar – przys. nazwany od przezwiska mieszkańca: Smok; też n. pola i n. góry;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Smok-ów-k(a)
Smykówki [W; MK 47; T] – Pst – przys. nazwany od n. mieszkańców: Smyka; też n. nieużytku;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Smyk-ów-k(i)
Sochówka [EG 1934; W] – Lut – przys. nazwany od n. mieszkańców: Socha;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Soch-ów-k(a)
Sojówka [B, UN; MK 47] – Tro – przys. nazwany od n. kmiecia – właściciela: Soja; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Soj-ów-k(a)
† XIX Sokołoskówka [KAT 1895] – Gog – przys. nazwany od n. Sokołowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sokołosk-ów-k(a)48
Solna Góra [KAT 1899; W] – Żar – przys. jest położony u podnóża i częściowo na stoku góry Solna Góra
(zob. Słownik nazw górskich); też n. pola;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Sołtysie: 1. Sołtysie [UN; W; MK 47] – Gl.C; 2. Sołtysie [UN; W; MK 47] – Poł; 3. Sołtysie [UN; W; MK
47; T] – Wyż; 4. Sołtysie [B; UN; W; MK 47] – Zab – przys. położony nad przys. Podsołtysie (zob.) – na
terenie wszystkich przys. mieszkali bądź mieli swe pola sołtysi;
sołtysi ‘sołtysa’ – SGPK V 188; podobnie – SW VI 267; sołtysi ‘przym. od sołtys’ – SD VIII 469;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Soskówki [B; UN; MK 47] – Wy.S – przys. nazwany od n. byłych mieszkańców: Sosek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sosk-ów-k(i); tow. jej alternacja e:ø
Sośnina [MK 37; W] – Dob-Gro – bardzo stara wieś (zob. Słownik nazw miejscowości), która utraciła samodzielność administracyjną i współcześnie jest przysiółkiem na pograniczu Dobrzechowa i Grodziska;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Sośń-in(a)49
47
48
Alternacja ilościowa jest wynikiem uproszczenia grupy spółgłoskowej -nk-> -n-.
Alternacja ilościowa jest wynikiem uproszczenia grupy spółgłoskowej -wsk- > -sk-.
78
2. Słownik nazw części wsi
Sośnina: 1. Sośnina [MK 47] – Pst; 2. Sośnina [UN; B; W; MK 47] – Zab; 3. Sośnina [W] – Zaw –
wszystkie trzy przys. leżą pod lasami o nazwie Sośnina (zob. Słownik nazw leśnych)
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnych (1.1.2)
Sośnina [EG 1969, W; UN; MK 47; WS 618; T] – Lub – jeden z najstarszych i największych przys. we wsi;
jest położony pod laskiem sosnowym;
znaczenie ap. sośnina – zob. hasło Sośnina w Słowniku nazw leśnych
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Sowina [B] – Gog – przez przys. płynie potok Sowina (zob. Słownik nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. rzeki (1.1.2)
† XIX Spaleniska [KAT 1851] – Brze – przys. graniczący z Bonarówką; zabudowania powstały na terenie
po pożarze (spalonym);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Spal-eń-isk(a)
Stacja [W] – Bab – starsza część wsi, w okolicy stacji PKP;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Stara Wieś [W] – Czu – najstarsza część miejscowości;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Stawiska: 1. † XIX Stawiska [KAT 1851] – Gl.D – dawniej na tym terenie były stawy; 2. Stawiska [UN;
MK 47] – Kal; 3. Stawiska [W; ZK 66; T] – Koż – niegdyś były tam stawy rybne; 4. Stawiska [EG 1934] –
Lut; 5. Stawiska [UN; W; MK 47; T; F 104] – Wiś – przys. położony w miejscu, gdzie schodzą się dwie
rzeki; tam były stawy; 6. Stawiska [B; UN; MK 47] – Żyz – wszystkie przys. leżą na terenach po wysuszonych stawach – sztucznych lub naturalnych;
stawisko ‘miejsce, gdzie poprzednio był staw; przeorany rowek pługiem dla ścieku wody; koniec staja od którego
nowe się zaczyna’ – SGPK V 230; podobnie SW VI 410; stawisko ‘lichy, paskudny staw; miejsce, gdzie staw, dół
stawowy’ – SL V 449; stawisko ‘zgr. od staw; miejsce, gdzie był staw’ – SD VIII 738;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Stawki: 1. Stawki [UN; MK 47] – Czu; 2. Stawki [W] – Koż; 3. Stawki [UN; MK 47] – Mar – też n. pola;
4. Stawki [UN; MK 47] – Pst – też n. pola i n. góry; 5. Stawki [UN; W; MK 47] – Tuł – są to przys. położone na podmokłych terenach, stojąca woda często tworzy tam niewielkie rozlewiska (małe stawki);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Steinbruch [B; UN; MK 47] – Zab – przys. powstał w okolicy kamieniołomu;
por. niem. Steinbruch ‘kamieniołom’ – SNP II 510; gw.: sztajbruch ‘kamieniołom’ – MK 56;
n. zapożyczona, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Stodolina [B; EG 1968; SG XIV 124; UN; MK 47; T; DD 36; MK 37; W] – Wy.S – niegdyś była to odrębna
wieś Stodolina Wola (zob. Słownik nazw miejscowości), obecnie – przys. Wysokiej Strzyżowskiej;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Strachociny [B; UN; W; MK 47; T] – Pst – jeden ze starszych przys.; nazwany od n. os. (Strachota /czyj?/
Strachociny) [por. NW 159];
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Strzałkówka Dolna – zob. Strzałówka Dolna
n. wieloskładnikowa, derywowana, od n. przys. (2.2.2); zestawienie nominalne; w pierwszym członie
niesystemowa alternacja ilościowa (będąca wynikiem adideacji do ap. strzałka.)
Strzałkówka Górna – zob. Strzałówka Górna
n. wieloskładnikowa, derywowana, od n. przys. (2.2.2); zestawienie nominalne; w pierwszym członie
niesystemowa alternacja ilościowa (będąca wynikiem adideacji do ap. strzałka.)
49
Najstarsze zapisy n. miejscowości, w miejscu której jest przys., przekazują kilka wariantów nazwy z różnymi sufiksami (por. Słownik nazw miejscowości), dlatego nazwę uznaję za derywat (mimo istniejącego ap. sośnina).
79
2. Słownik nazw części wsi
Strzałówka [EG 1934; W; T] – Lut – biją tam (strzelają) źródła siarczane50; też n. góry;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Strzał-ów-k(a),
tow. jej alternacja e:a i l:ł
Strzałówka Dolna: Strzałówka Dolna [B; UN]; Strzałkówka Dolna [MK 47] – Lut – część przys. Strzałówka położona niżej niż Strzałówka Górna;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Strzałówka Górna: Strzałówka Górna [B; UN]; Strzałkówka Górna [MK 47] – Lut – część przys. Strzałówka położona bliżej wzgórza, wyżej;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Strzępkówka [B, UN; MK 47] – Gro – przys. nazwany od n. mieszkańców: Strzępek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Strzępk-ów-k(a); tow. jej alternacja e:ø
Studzianki [MK 47; W] – Poł – przys. jest położony na podmokłych terenach; według mieszkańców w okolicy są źródła wody; też n. pola;
studzianka ‘studnia’ – SW VI 484; studzianka ‘zdr. od studnia’ – SD VIII 862; por. studzona, -e ‘chłodna, zimna,
np. woda, miejsce’; studzienny ‘zimny, źródlany’; studnia ‘naturalne źródło’ – SS VIII 491; od ps. rdzenia *stud‘zimno, studnia od zimnej wody przezwana’ – SEB 523;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Styrm [EG 1934] – Lut – przys. położony pod lasem, na terenie pełnym kamienistych wąwozów;
gwar. styrm ‘urwisko; kupa, sterta, stos (np. kamieni)’ – SGPK V 257;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Swoszówka: Sworszówka [SG XI 729; W]; Sworzszówka [KAT 1905]; Swoszówka [W; WS 669] – Róż –
źródła z XVI w. podają, iż jednymi z współwłaścicieli Różanki w tym okresie byli Andrzej i Stanisław Swoszowie [AP XV 516], którzy w tej części wsi mieli nawet swój folwark; od ich nazwiska wziął nazwę przysiółek; warianty z r i rz w rdzeniu to prawdopodobnie wynik adideacji do ap. sworzeń; też n. rzeki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Swosz-ów-k(a)
Szajtki [UN; MK 47] – Kal – przys. nazwany od n. Szajtek („te Szajtki” – jak mówią o rodzinie inni mieszkańcy wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. os. (1.1.2)
Szkolne [B; UN; MK 47] – Gwo – przys. położony w pobliżu szkoły, na terenach szkolnych;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Szkotnik: 1. Szkotnik [W] – Dob – jest tam stary cmentarz choleryczny; 2. Szkotnik [W] – Niew – na terenie obu przys. są rozległe tereny porośnięte trawą, na których wypasano bydło (por. hasło Szkotnik w Słowniku nazw pól i łąk);
znaczenie ap. skotnik, szkotnik – zob. hasło Skotnik;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Sztukówka: Sztukówka [KAT bd, W; UN; MK 47; ]; Sztokówka [EG bd] – Gl.Ś – przys. nazwany od n.
mieszkańców: Sztuka; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sztuk-ów-k(a)
Szufnarowa Dolna [JB 194; WS 671] – Szu – dolna część wsi Szufnarowa;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Szufnarowa Górna [JB 194; WS 671] – Szu – górna część wsi Szufnarowa;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Szymkówka [MK 47; W] – Poł – przys. nazwany od imienia znanego wszystkim mieszkańca: Szymon (Szymek); też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Szymk-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Szymonówka [B; UN; W; MK 47] – Żyz – przys. nazwany od imienia mieszkańca: Szymon; też n. pola;
50
Mieszkańcy twierdzą, że nazwa powstała od strzelaniny, która odbywała się na tamtejszych wzgórzach w czasie I
wojny światowej.
80
2. Słownik nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Szymon-ów-k(a)
† XIX Średni Dwór [KAT 1899] – God – przys. położony w środkowej części wsi; stał tam dworek szlachecki;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Średniorole [EG 1969] – Lub – na terenie przys. są role (pola uprawne) średniej klasy;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. interfiksalna; złożenie: średni(e) rol(e) >
Średni-o-rol(e)
Środek: 1. Środek [EG 1937; W] – Gw.G – centralna część wsi z kościołem i cmentarzem; 2. Środek [UN;
MK 47] – Gl.C – centrum wsi; 3. Środek [W] – Gl.Z – środkowa część wsi (są też przys.: Dół i Góra); 4.
Środek [M 9] – Mar – centrum; 5. Środek [W] – N.W – przys. położony w środku wsi (są też przys.: Dół i
Góra); 6. Środek [T] – Puł – centrum wsi, pod lasem; 7. Środek [UN; MK 47] – Tuł – przys. leży w środkowej części wsi; 8. Środek [W; T] – Pst – przys. położony w środku wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Środoniówka [UN; W; MK 47] – N.W – przys. nazwany od n. mieszkańców: Środoń; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Środoni-ów-k(a)
Świerczyna [UN; EB 211; W; MK 47] – Szu – przys. jest otoczony świerkami;
świerczyna ‘drzewo świerkowe’ – SGPK V 366; świerczyna ‘smrok, smroczyna’ – SL V 523; świerczyna ‘smrok,
smroczyna; las świerkowy’ – SW VI 780; świerczyna ‘drzewo, gałązki świerkowe; zbiorowo: świerki’ – SD VIII
1246;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Św. Katarzyna [KAT 1895] – Gog – w przys. stała figurka św. Katarzyny;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr /n. kultowa/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Święta Trójca [EG 1969] – Lub – na terenie przys. stoi kapliczka z obrazem Świętej Trójcy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr /n. kultowa/ (2.1.3); zestawienie nominalne
† XIX Św. Jan [KAT 1895] – Poł – w przys. stała figurka św. Jana;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr /n. kultowa/ (2.1.3); zestawienie nominalne
† XIX Św. Kozmian i Damian [KAT 1893] – Gwo – na terenie przys. stała kapliczka z portretem świętych
Koźmiana i Damiana;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr /n. kultowa/ (2.1.3); zestawienie nominalne
† XIX Św. Piotr i Paweł [KAT 1893] – Dob – na terenie przys. stała kapliczka z portretem świętych;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr /n. kultowa/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Świńskie Rzeki: 1. Świńskie Rzeki [W] – Pst – na terenie przys. (który jest poprzecinany rzeczkami) była
niegdyś świniarnia; 2. Świńskie Rzeki [W; T] – Szu – przys. jest położony pomiędzy dwoma rzeczkami;
dawniej wypasano tam świnie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Świrna: Świrna [B; UN; W; MK 47]; Świerna [KAT 1903] – Jasz – na terenie przys. były spichlerze, w
których przechowywano zboże;
świrna, świrnia, świernia, świron ‘śpichlerz litewski na zboże, a zwłaszcza lamus, skład, skarbiec, spiżarnia w oddzielnym budynku’ – SW VI 791; świren ‘śpichrz, żytnica, lamus’ – SGPK V 371 świernia, świren ‘skarbiec, schowanie, tajnik’ – SL V 523; świren ‘daw.: spichrz, lamus, magazyn’ – SD VIII 1366;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Świstakówka [KAT 1895; W] – Gog – przys. nazwany od n. mieszkańców: Świstak; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Świstak-ów-k(a)
Tamta Strona [UN; MK 47; T] – God – przys. położony po drugiej stronie rzeki;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Tokarzówka [B] – Gl.G – przys. nazwany od zawodu jednego z mieszkańców (tokarz);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Tokarz-ów-k(a)
Trzycisz [W] – Wiś – niewielki przys.; nazwa niejednoznaczna: tereny te były w XV w. własnością hrabiego
81
2. Słownik nazw części wsi
Trzecieskiego, jednak wątpliwe, by nazwa pochodziła od jego nazwiska – nie poświadczają jej źródła historyczne, a i współcześnie znana jest niewielu osobom; bardziej prawdopodobne, że nazwę motywuje ap. trzeci
– może ten obszar stanowił trzecią część czyichś posiadłości albo spadku (por. trzeciak, trzecina, trzecizna –
SEB 580)51;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Trzyć-isz52
lub n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os.(1.2.2); der. wymienna: Trzyć-isz
Tutakówka [KAT 1851] – Gl.D – przys. nazwany od n. mieszkańców: Tutak;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Tutak-ów-k(a)
† 1802 Twierdza Mała [JB 202; F 89 za aktem kupna z 1802 r.] – Twi – mniejszy z dwóch głównych przysiółków we wsi Twierdza;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
† 1802 Twierdza Wielka [JB 202; F 89 za aktem kupna z 1802 r.] – Twi – większy z dwóch głównych przysiółków we wsi Twierdza;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Ujazdy: 1. Ujazdy [KAT 1903] – P-ka; 2. Ujazdy [KAT 1897] – Wiś – na terenie obu przys. od dawna
obsuwa się (ujeżdża) ziemia53;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna (ujechać > Ujazd)54
Ukraina [W] – Gw.D – przys. znacznie oddalony od centrum wsi; nazwa nawiązuje do popularnego w tych
stronach powiedzenia: „to nie Ukraina” używanego na oznaczenie czegoś nieodległego, bliskiego55;
ukraina ‘odległe strony; odległa miejscowość’ – SGPK VI 21; ukraina ‘pogranicze, kraj na granicy’ – SL VI 121;
podobnie SW VII 270, ukraina ‘pot.: miejscowość bardzo odległa, daleka od czyjegoś miejsca zamieszkania; kraj
nad granicą, kresy’ – SD IX 529;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
W Cyrkule [B; UN; MK 47] – Pst – na terenie przys. była siedziba władz lokalnych;
cyrkuł ‘komisariat policji państwowej, zwłaszcza w byłym zaborze rosyjskim; dzielnica miast albo kraju, okręg; koło’ – SD I 1078; słowniki notują też inne znczenia: cyrkuł ‘krąg’ – SEB 70’; cyrkuł ‘obwód, linia na około pewnego punktu środkowego w równej zewsząd od niego odległości obwiedziona’ – SL VI 341; cyrkuł ‘obwód, koło; półkole, półokrąg’ – SW I 364;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
W Dole: 1. W Dole [B, UN; MK 47] – Tro; 2. W Dole [W] – Żar – też n. pola – obydwa przys. są położone w dolnej (niższej) części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
W Dołach [UN; MK 47] – Cie – przys. jest położony na nierównym, pełnym dołów terenie;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
W Głębokiem [UN; W; MK 47; B] – Gw.G-Gw.D – przys. jest położony w kącie pod lasem, z dala od centrum („głęboka wieś”);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
51
K. Rymut [1967: 172] nazwę Trzecisz sklasyfikował jako dzierżawczą od n. os. Trzeciech (ale ze znakiem zapytania).
52
Nazwa oddaje regionalną wymowę e pochylonego jako y, charakterystyczną dla tego regionu.
53
W. Taszycki [1946: 21] objaśnia, że Ujazdami nazywano obszary ziemi, którym zakreślano granice poprzez objazd w
chwili, kiedy obdarowywany ową ziemią obejmował darowiznę; byłaby to więc nazwa kulturowa [zob. też JakusBorkowa 1987: 96]; tego tłumaczenia nie da się utrzymać w odniesieniu do młodych i niewielkich przysiółków w powiecie strzyżowskim; na dodatek realia terenowe (duże osuwiska w tej części powiatu) potwierdzają motywację podaną
przez mieszkańców.
54
Istniejący ap. ujazd w znaczeniu ‘odjazd, ucieczka’ [por. SL V 113 i SW VII 253] nie motywuje nazwy.
55
M. Buczyński [1997: 237-238] notuje liczne nazwy Ukraina na terenie Rzeszowszczyzny i Lubelszczyzny (również
tę w Gwoźnicy). Podaje, że powstały one w XIX i XX w. i najczęściej są nazwami pamiątkowo-etnicznymi (w osiedlach tych mieszkali Ukraińcy). Z kolei J. Bubak [1966: 51] twierdzi, że nie jest pewne, iż jest to nazwa przeniesiona;
możliwe, że pochodzi od ap. ukraina w znaczeniu ‘odległe strony, odległe miejscowości’. W niniejszym opracowaniu
opowiedziałam się za odapelatywnym pochodzeniem nazwy.
82
2. Słownik nazw części wsi
W Grędziałkach – zob. Grędziolka
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); wyrażenie przyimkowe
der. alternacyjna w drugim członie56
W Jedlinie [KAT 1899; W; B] – Zaw – na terenie przys. rosną jodły;
jedlina ‘jodła, drzewo jodłowe’ – SL VI 253; jedlina ‘drzewo jodłowe; wielka gałąź jodłowa albo wierzchołek jodły’ – SW II 153; jedlina ‘jodły, grupa, kępa jodeł, las jodłowy; gałęzie, drewno jodłowe, czasem także świerkowe’
– SJP I 831; podobnie SD III 366;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
W Lesie: 1. W Lesie [B; UN; EB 219; MK 47] – Kon – przys. położony pod lasem; 2. W Lesie – zob. W
Lesie Warszawa;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
W Lesie Warszawa: W Lesie Warszawa [UN]; W Lesie [MK 47] – Czu – przys. położony z dala od centrum, pod lasem (daleko jak do Warszawy);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. miasta/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
W Łozach [B; W] – Cie – przys. powstał w okolicy starego koryta Wisłoka; wciąż jest tam dużo zarośli,
krzaków łozinowych itp.;
łoza, łozina ‘zarośla wierzbowe’ – SJP II 77; łoza ‘pręt, rózga; rodzaj wierzby, krzew średniej wielkości’ – SL VI
664; podobnie SW II 818 i SD IV 318;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
† XIX W Stawkach [KAT 1899] – Zaw – przys. jest położony na podmokłym terenie;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
W Polu: 1. W Polu [UN; MK 47] – Kal – kilka domów pośród pól uprawnych; 2. W Polu [B; UN; W; MK
47] – Żyz – jest to mały przys. z zaledwie trzema domami, stojącymi wśród pól;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
W Przylasku – zob. Przylasek
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Wajdziszka: Wadziska [EG 1963]; Wajdziszka [B; UN; MK 47; W] – Wy.S-Bon – przys. położony na
granicy dwóch wsi, nad potokiem Wadziszka || Wajdziszka, notowanym w źródłach od XIV w. (zob. Słownik
nazw wodnych); nowszy wariant nazwy powstał zapewne w rezultacie wtórnej semantyzacji (adideacja do
popularnego nazwiska Wajda); też n. lasu i n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Walęgówki – zob. Węglówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. (1.2.2); der. alternacyjna (adideacja)
Wały [B; UN; MK 47; W] – Gro – przys. położony w pobliżu rzeki, przy wałach przeciwpowodziowych;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wapieńki: Wapienki [W]; Wapienniki [W; T]; Wapieńki [B; UN; MK 47; W] – Wy.S – na terenie przys.
są skałki wapienne;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Wapień-k(i)
Warszawa: 1. Warszawa [MK 47; W] – Czu; 2. Warszawa [B; UN; MK 47] – Lut – obydwa przys. są
położone w centrum wsi (jak Warszawa w centrum Polski)57;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. miasta (1.1.2)
Węglówka: † XIX Węglówka [KAT 1899]; Walęgówki [UN; MK 47]; Węglówki [W] – Żar – dawniej była
56
Alternacja wynika chyba ze skojarzenia nazwy Grędziolka z apelatywem działka.
Nazwy topograficzne Warszawa – jak wynika z opracowania M. Buczyńskiego [1997: 238-241] – są powszechne w
całej Polsce. Jak twierdzi badacz: „Wiążą się one z różnymi wydarzeniami w stolicy. Odnoszą się nie tylko do osiedli,
ale i pól, łąk itp. Znaczenie ich jest rozmaite: centrum wsi, duże skupienie domów, odosobniona część wsi, mająca
swego sołtysa, skupisko Żydów, marna gleba, skupisko zwierząt leśnych”.
57
83
2. Słownik nazw części wsi
to samodzielna wieś (zob. Słownik nazw miejscowości), która dość wcześnie straciła samodzielność administracyjną; nazwa pochodzi od ap. węgiel – mieszkańcy tutejszych osad podleśnych często trudnili się wypalaniem węgla drzewnego; w mapach katastralnych pojawiły (obok zapisu Węglówka) zapisy: Węgełówka i
Węgelówka w odniesieniu do pola i rzeki położonych na terenie przys., jednak zapis Węgełówka był przekreślony, co potwierdza tezę o pochodzeniu nazwy od ap. węgiel, nie zaś od węgieł; współczesna nazwa Walęgówki jest przypuszczalnie wynikiem adideacji do nazwiska Walęga;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Węgl-ów-k(a),
tow. jej alternacja e:ø
Węglówki – zob. Węglówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. (1.2.2); der. paradygmatyczna
Wiciakówka [MK 47; B; UN] – Lut – przys. nazwany od n. mieszkańców: Wiciak;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Wiciak-ów-k(a)
Wielka Góra: 1. Wielka Góra [KAT 1851] – Brze; 2. Wielka Góra [EG 1968] – Gl.C – obydwa przys.
leżą na stokach dużych wzgórz;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielka Góra [B; SG XIV; UN; W; MK 47] – Zab – przys. położony u podnóża wzgórza Wielka Góra (zob.
Słownik nazw górskich); też n. lasu;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
† XIX Wielka Strona [KAT 1899] – Szu – spory przys. położony po jednej stronie rzeki;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielki Las [W] – Szu – duży przys. położony pod lasem;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Wielki Las [KAT 1895] – Poł – przys. położony pod Wielkim Lasem, od strony wsi Baryczka (zob.
Słownik nazw leśnych);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnej (2.1.2); zestawienie nominalne
† XIX Wielki Kamień [KAT 1897] – Jaz – przys. leżący u podnóża wzgórza Wielki Kamień (zob. Słownik
nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Wielkie Pole [MK 47; T; UN; B] – Żar – są tam duże pola uprawne o nazwie Wielkie Pole (zob. Słownik
nazw pól i łąk);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (2.1.2); zestawienie nominalne
Wielkie Przedmieście – zob. Przedmieście Wielkie
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wierzbina [MK 47; EB 211] – Poł – przys. położony w pobliżu lasku (a właściwie zarośli) o nazwie Wierzbina (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Wierzchowina: 1. Wierzchowina [B; UN; MK 47]; Wierzchowiny [T] – Gro; 2. † XIX Wierzchowina
[KAT 1895] – Koz – też n. lasu – przys. są położone w najwyższej części wsi, „na wierzchu” pagórków;
wierzchowina ‘powierzchnia, górna część, wierzch’ – PSDP 554; wierzchowina ‘najwyższa, nieco spłaszczona część
góry lub wyżyny’ – SD IX 1072; wierzchowina ‘wierszyna; wierzchołek drzewa’ – SGPK VI 116; wierzchowina
‘płaszczyzna wierzchnia’ – SL VI 309; wierzchownina ‘górna część drzewa od wierzchołka, zwykle sękata, gałęzista, sercowata’ – SW VII 590; wierzchowina ‘powierzchnia, źródło’ – SEB 618;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Wierzchowina Czarnówka [SG VII 246] – Opa – przys. na szczytach wzgórz, w pobliżu szczytu
Czarnówka (por. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. szczytu/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Wierzchowiny – zob. Wierzchowina
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. (1.2.2); der. paradygmatyczna
84
2. Słownik nazw części wsi
Wieś: 1. Wieś [W] – Dob – przys. położony z dala od centrum; 2. Wieś [W] – Jasz – centralna część miejscowości; 3. Wieś [W] – Kob – przys. jest położony w centralnej części wsi; 4. Wieś [W] – Wiś – przys. na
obrzeżach wsi; 5. Wieś [W] – Żar – przys. położony w centrum wsi;
Przy nazwie Wieś uderza dwukierunkowość motywacji: miano to otrzymują albo przys. położone w centrum miejscowości, albo wprost przeciwnie: leżące na obrzeżach, z dala od centrum;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wieś od Kościoła [W] – Bar – część wsi położona od strony kościoła;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Wieś od Małówki [W] – Bar – część wsi położona przy granicy ze wsią Małówka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Wilcze [EG 1937; UN; W; EB 205; MK 47; T; B] – Gw.G – jest to: „(...) w większości karczowisko leśne z
rozmaitymi dolinami i wykrotami. W tradycji ustnej zachowały się opowiadania o koniach napadanych i porywanych stąd przez watahy wilków” [EB 205]; mieszkańcy mówią, że do tej pory można w okolicznych
lasach spotkać wilki; ponad przys. wznosi się pasmo wzgórz zwane Pasmem Wilczym – najwyższy szczyt
tego pasma zwie się Wilcze (por. Słownik nazw górskich);
wilczy ‘od wilka, do wilka należący’ – SL VI 323; wilczy ‘przym. od wilka’ – SW VII 607 i SD IX 1099;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)58
Wilcze Doły: 1. Wilcze Doły [UN; EB 205; MK 47; W]; Wilczy Dół [M 115] – Mar; 2. Wilcze Doły [W] –
Niew – obydwa przys. są położone pod lasami, w których można spotkać wilki;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wilcze Poręby [JB 62; W] – Gw.G – przys. położony na terenach po wykarczowanym lesie; w okolicznych
lasach pojawiają się wilki;
znaczenie ap. poręba – zob. hasło Poręba;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wilczy Dół – zob. Wilcze Doły
n. wieloskładnikowa, derywowana, od n. przys. (2.2.2); zestawienie nominalne; der. paradygmatyczna
† XIX Wirtel [EG 1928] – Nieb – na terenie przys. były pola uprawne, na których rosło zboże;
wirtel, wiertel ‘miara zboża; ćwierć korca lub pół korca’ – SGPK VI 116-117;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wisłoczna – zob. Wisłoczysko
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. wodnej (1.2.2); der. sufiksalna: Wisłocz-n(a);
towarzyszy jej alternacja k:cz
Wisłoczyna – zob. Wisłoczysko
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. wodnej (1.2.2); der. sufiksalna: Wisłocz-yn(a);
towarzyszy jej alternacja k:cz
Wisłoczysko: Wisłoczna [UN]; Wisłoczyna [MK 47]; Wisłoczysko [W; T; B] – Strz – przez teren przys.
płynęła kiedyś rzeka Wisłok (jest tam stare koryto tej rzeki) i to od jej nazwy wodnej derywowane są wszystkie warianty nazwy przys.;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. rzeki (1.2.2); der. sufiksalna: Wisłocz-ysk(o),
tow. jej alternacja k:cz
Wiśniówka: Wiśniówka [F 104; WS 672] – Stę; Wiśniówka [MK 47; W; UN] – P-ka; Wiśniówka [W; DD
40] – Wiś – jest to jeden przys., który źródła przypisują do różnych miejscowości, ponieważ jest położony w
miejscu, gdzie przebiegają granice między trzema wsiami; zwany jest też Stawiska; Wiśniówka była niegdyś
samodzielną osadą, jest wspominana już w dokumentach z połowy XVI w. (zob. Słownik nazw miejscowości),
58
Przyjęłam, że nazwa ma motywację topograficzną, nie jest jednak wykluczone, że nazwa przys. może być ponowiona
z nazwy wzgórza.
85
2. Słownik nazw części wsi
później była częścią wsi Wiśniowa, dziś administracyjnie należy do wsi Stępina;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi. /Wiśniowa/ (1.2.2); der. sufiksalna: Wiśniów-k(a),
tow. jej alternacja o:ó
Wniebowstąpienie Najświętszej Maryi Panny [EG 1928; EG 1934] – Lut-Nieb – nazwa nie pojawia się w
żadnych innych źródłach (poza mapami ewidencji gruntów); być może kiedyś stała tam kapliczka z obrazem
przedstawiającym Wniebowstąpienie Najświętszej Maryi Panny lub figurki Matki Bożej;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os.- kultowa/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Wnokówka [EG 1969; SG XI 222] – Lub – teren miał być dziedzictwem wnuków właściciela; też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Wnok-ów-k(a)
Wola: Wola [B; UN; W; MK 47]; Wola Pstrągowa [MK 40; W]; Pstrągowska Wola [T] – Pst – niegdyś
Wola Pstrągowa była samodzielną wsią (zob. Słownik nazw miejscowości), obecnie jest dużym przys.; też n.
rzeczki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wola Czudecka [UN; MK 38, 47; T] – Czu – współcześnie przys., niegdyś samodzielna miejscowość (zob.
Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Wola Pietrusza [KAT 1895] – Koz – część wsi będąca własnością Piotra (Pietruch);
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna59 w drugim członie: Pietrusz-a (<*ьja), towarzyszy jej alternacja ch:sz
Wola Pstrągowa – zob. Wola
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. / n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
† XIX Wola Pustkowska [SG IX 251] – Pst – część wsi nazwana od n. Pustkowski;
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w drugim członie (Pustkowsk-sk(a) > Pustkowska)60;
† XIX Wolny Kąt [KAT 1899] – Żyz – niewielki teren wolny od zabudowy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wólka [UN; MK 47; W; T] – Czu-P.Cz – niewielki przys. na granicy miejscowości;
znaczenie ap. wola, wólka zob. hasło Wola Czudecka w Słowniku nazw miejscowości;
Wygoda [B; UN; MK 47] – Bli – nazwa przys. prawdopodobnie pochodzi od n. karczmy, choć brak na to
potwierdzenia w źródłach [por. np. Lubaś 1964: 148];
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. karczmy (1.1.2)
† XIX Wymysłówka [KAT 1899] – Szu – przys. nazwany od n. mieszkańców: Wymysłowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Wymysłów-k(a); tow. jej alternacja o:ó
Wytrząska [UN; MK 47] – Szu – przys. położony na stromym wzgórzu; dojeżdża się tam po wyboistej,
stromej drodze; mieszkańcy mówią, że „wytrzęsie człowiekiem zanim tam dojedzie”;
wytrząski ‘co się z czego wytrzęsło, np. wytrząski z snopków’ – SL VI 635; tak samo SW VII 1087; wytrząski ‘to,
co się skąd wytrzęsło; odpadki, resztki wytrzęsione’ – SD X 303;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Wytrząs-k(a)
† XIX Z Nawsia [KAT 1899] – Zaw – przys. położony od strony wsi Nawsie;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap. – propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Za Dołami [UN; MK 47] – P-ka – przys. jest położony za przys. Doły;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Za Dworem: 1. Za Dworem [B; UN; W; MK 47] – Cie; 2. Za Dworem [UN; MK 47] – God; 3. Za Dworem [W] – Kob (por. Zadworze); 4. Za Dworem [B; UN; MK 47] – Lub; 5. Za Dworem [B; UN; MK 47] –
Lut – wszystkie przys. są usytuowane w okolicach dawnych dworków szlacheckich;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
59
60
Analiza synchroniczna tego typu przekształcenia klasyfikuje jako zmianę paradygmatu.
Por. hasło Glinik Charzewski w Słowniku nazw miejscowości
86
2. Słownik nazw części wsi
Za Działem: 1. Za Działem [UN; MK 47] – Strz – też n. pola; 2. Za Działem [W] – Wy.S – oba przys. są
położone za działami górskimi (por hasło Dział);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Górą: 1. Za Górą [T] – Brze; 2. Za Górą [B; UN; W; MK 47] – Cie; 3. Za Górą [B; UN; MK 47] –
Gbi; 4. Za Górą [B; UN; MK 47] – Jaw; 5. Za Górą [W] – Kob; 6. Za Górą [B; UN; MK 47] – Lut; 7. Za
Górą [UN; MK 47] – Niew; 8. Za Górą [UN; MK 47] – P-ka; 9. Za Górą [B; UN; MK 47] – Stę – wszystkie przys. są położone za górkami, po przeciwnej (niż centrum wsi) stronie wzgórz;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Groblą [W] – Wiś – przys. jest położony przy rzeczce, na której jest zbudowana grobla;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Kamieńcem [B; UN; MK 47] – Lut – przys. w okolicy góry Kamieńce (zob. Słownik nazw górskich);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Za Karczmą [B; UN; MK 47] – Brze – przys. jest położony za starą karczmą;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Kościołem [B; UN; MK 47] – Lub – przys. jest położony za kościołem (na wschód);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Krzyżem [UN] – Koż – w przys. są pola o nazwie Za Krzyżem (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Za Lasem: 1. Za Lasem [W] – Kob; 2. Za Lasem [B; UN; MK 47] – Łęt – przys. są położone za lasem;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Ławą [UN; MK 47] – God – do przys. idzie się przez kładkę (tzw. ławę);
ława, ławka, ławeczka ‘kładka przez wodę’ – SGPK III 68-69; podobnie SL II 603; ława ‘kładka, mostek’ – SW II
801; ława ‘kładka, prowizoryczny mostek; belki, kłody lub deski ułożone na podmokłym gruncie dla umocnienia
drogi’ – SD IV 281; podobnie Łesiów 1972: 21;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Miastem [B; UN; MK 47] – Twi – przys. położony za przys. Miasto we Frysztaku (zob.);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Za Polaną [EG 1938] – Bli – przys. położony za polaną leśną;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Polem [UN; MK 47] – God – przys. położony za polami uprawnymi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Rzeką [T] – God – przys. położony po drugiej stronie rzeki;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
† XIX Za Rzekami [KAT 1851] – Brze – przys. jest położony za rzeczką;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Streką [W] – Wiś – przys. położony za torami kolejowymi, po drugiej niż centrum stronie;
streka – wg mieszkańców to określenie nasypów kolejowych; por.: ‘strekować ‘wyciągać, rozciągać, rozszerzać’, z
niem. strecken – SL V 471; podobnie SW VI 453;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Szkołą: 1. Za Szkołą [B; UN; MK 47] – Lut; 2. Za Szkołą [B; UN; MK 47] – Twi – obydwa przys. są
położone za szkołami;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Torem: 1. Za Torem [B;UN; MK 47] – Twi; 2. Za Torem [UN; MK 47] – Kal; 3. Za Torem [UN;
MK 47] – Strz – wszystkie trzy przys. są położone za torami kolejowymi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Wodą: 1. Za Wodą [UN; W; MK 47] – Gl.C; 2. Za Wodą [UN; MK 47] – Mar – też n. pola; 3. Za
Wodą [UN; MK 47] – Żar – wszystkie trzy przys. są położone „za wodą” czyli po drugiej stronie Wisłoka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
87
2. Słownik nazw części wsi
Zadworze: 1. Zadworze [KAT 1851; W] – Brze; 2. Zadworze [B; UN; W; MK 47; BL 23] – Kob; 3. Zadworze [KAT 1899; W] – Żar – wszystkie przys. są położone za dawnymi dworkami, czyli na zadworzu;
zadworze ‘miejsce za dworem’ – SGPK VI 274; podobnie SL VI 744 i SW VIII 71;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zady [KAT 1903] – Opa – przys. położony z tyłu wsi;
zad ‘tył’ – SGPK VI 270; zad ‘tył, tylna część czegoś’ – SL VI 733; podobnie SW VIII 59; zad ‘daw.: tylna część,
tylna strona niektórych przedmiotów, tył’ – SD X 470;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zadział: Zadział [B; UN; W]; Zadziały [MK 47] – Gw.D – przys. położony po drugiej stronie działu (zob.
hasło Dział) niż centrum wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Zadziały – zob. Zadział
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. (1.2.2); der. paradygmatyczna
Zagóra: 1. Zagóra [B; UN; W; MK 47] – Brze; 2. Zagóra [W] – Gl.Ś – przys. są położone za górą;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Zagórze: 1. Zagórze [B; UN; MK 47] – Bon; 2. Zagórze [B; UN; W; MK 47; T] – Cie; 3. Zagórze [W] –
Stę; 4. Zagórze [B, UN; MK 47] – Gl.Ś; 5. Zagórze [UN; W; MK 47; T] – God; 6. Zagórze [KAT 1897;
UN; W; MK 47] – Kob; 7. Zagórze [W; ZK 37 za Metryką Józefińską z 1788 r.] – Koż; 8. Zagórze [UN;
EB 219; MK 47] – Mar; 9. Zagórze [MK 47] – Pst; 10. Zagórze [B; UN] – Puł; 11. Zagórze [KAT 1899,
W; BL 40] – Stę; 12. Zagórze [MK 47] – Tuł; 13. Zagórze [B, SG XIV 925; JB 234; UN; MK 47; T] – Żyz
– wszystkie przys. są położone za górkami, po przeciwnej (niż centrum wsi) stronie tamtejszych wzgórz;
zagórze ‘kraina zagórska, za górami leżąca’ – SW VIII 92; tak samo SL VI 758; zagórze ‘nie pofałdowany obszar
ciągnący się wzdłuż łańcucha gór; potocznie: obszar leżący za górami’ – SD X 515;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zagrodzie: 1. Zagrodzie [KAT 1903] – Łęt; 2. Zagrodzie [W] – Tro – obydwa przys. są położone na tyłach dawnych folwarków (za grodem, czyli na zagrodziu);
zagrodzie ‘miejsce za grodem, zamieście’ – SW VIII 95;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zagumnie: 1. Zagumnie [KAT 1851] – Brze; 2. Zagumnie [EG 1969;W] – Cie; 3. Zagumnie [KAT 1893;
DD] – Dob; 4. Zagumnie [KAT 1899] – God; 5. Zagumnie [W; ZK 37 za Metryką Józefińską z 1788 r.] –
Koż – przys. położony na zach. od byłego dworu; 6. Zagumnie [KAT 1903] – P-ka; 7. † XIX Zagumnie
[KAT 1897] – Wiś – wszystkie przys. są położone na terenach dawnych dworów (na tzw. zagumniach);
zagumnie ‘pole tuż przy zabudowaniach, podwórzu’ – MK 56; zagumnie ‘pole za gumnami’ – SGPK VI 281; tak
samo SW VIII 99; zagumnie ‘pole, droga za gumnami’ – SD X 524;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zakamieniec [B; UN; MK 47] – Gl.Ś – przys. położony pod górą Kamieniec (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. góry/ (1.2.3);
der. paradygmatyczna
Zaklikówka [T; W] – Bar – przys. nazwany od nazwiska mieszkańców: Zaklika;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Zaklik-ów-k(a)
Zalesie: 1. Zalesie [KAT 1893; W; T] – Bar – jest daleko na górach, za lasem (idąc od centrum wsi); współcześnie mieszkańcy dzielą je na dwie części: Zalesie Małe i Zalesie Duże (zob.); 2. Zalesie [EG 1937] –
Gw.G; 3. † XIX Zalesie [KAT 1851] – Gw.D; 4. Zalesie [B; UN; MK 47] – Jasz – też n. pola; 5. Zalesie
[MK 47] – Puł; 6. Zalesie [MK 47] – Tuł; 7. Zalesie [B] – Twi; 8. Zalesie [UN; W; MK 47] – Wid –
wszystkie przys. są położone za lasem (na zalesiu);
zalesie ‘miejscowość za lasem’ – SGPK VI 292; zalesie ‘miejsce, kraj za lasem’ – SW VIII 150;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zalesie Duże [W] – Bar – większa z dwóch części, na jakie mieszkańcy dzielą współcześnie przys. Zalesie
88
2. Słownik nazw części wsi
(zob. Zalesie 1);
wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Zalesie Małe [W] – Bar – mniejsza z dwóch części, na jakie mieszkańcy dzielą współcześnie przys. Zalesie
(zob. Zalesie 1);
wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Załętownia [KAT 1903] – Łęt – przys. jest położony z dala od centrum wsi Łętownia;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. wsi/ (1.2.3);
der. paradygmatyczna
Zamczysko [SiO 64] – Twi – okolice dawnego zamku, są tam ślady umocnień;
zamczysko ‘miejsce, na którem kiedyś stał zamek’ – SGPK VI 297; zamczysko ‘brzydki, niekształtny zamek’ – SL
VI 816; zamczysko ‘1. zamek, 2. ruiny, zwaliska zamku, 3. miejsce, na którym kiedyś stał zamek, 4. stare okopy’ –
SW VIII 169; podobnie SD X 617; zamczysko ‘duży, potężny zamek’ – SJP III 926;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zaogrody– zob. Kolonia 2.
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Zapady: 1. Zapady [W] – Stę – na terenie przys. obsunęła się ziemia, która później nierówno się uleżała; 2.
Zapady [W] – Niew – na terenie przys. są zapadliska; 3. Zapady [W] – P-ka – na terenie przys. są czynne
usuwiska; wg legendy był tu kościół, który są zapadł;
zapad ‘zapadanie, zapadanie się, zapadnięcie; miejsce, gdzie się co zapada’ – SL VI 839; podobnie SW 200; zapad
‘miejsce zapadnięte, zapadlisko, zapadlina’ – SD X 665; zapad ‘dolina’ – SGPK VI 303;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† 1788 Zapłocie [ZK 38 za Metryką Józefińską] – Koż – przys. położony poza ogrodzeniami dworskimi, na
tzw. zapłociu;
zapłocie ‘miejsce za płotem, pastwisko za płotem’ – SGPK VI 308; zapłocie ‘miejsce za płotem, przy płocie’ – SD
X 698; podobnie SL VI 853 i SW VIII 222;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zaprodze [W] – Kob – przys. położony w okolicy Wisłoka, przy tzw. progu rzecznym;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna61
Zaprzyczki [KAT 1905] – Niew – przys. jest położony za polami o nazwie Przyczka (zob. Słownik nazw pól
i łąk);
znaczenie ap. przyczka, przeczka – zob. hasło Przyczka w Słowniku nazw pól i łąk;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. pola/ (1.2.3);
der. paradygmatyczna
Zapotok [UN; W; MK 47; T] – H.G – obszar położony za główną rzeką zwaną Potokiem;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. przys./ (1.2.3);
der. paradygmatyczna
Zarzecze [DC 144] – Bab – obszar za rzeką Wisłok (na tzw. zarzeczu);
zarzecze ‘kraj nad rzeką, domy za rzeką’ – SL VI 383; zarzecze ‘okolica, dzielnica leżąca za rzeką’ – SW VIII 257;
zarzecze ‘przestarz.: obszar leżący za rzeką’ – SD X 754;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Zastopnie [KAT 1851] – Brze – przys. położony nad rzeką, w okolicy stopnia wodnego;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1);
der. sufiksalna: Zastopni-e (<*ьje), tow. jej alternacja e:ø
Zatybrze [UN; MK 47] – Czu – przys. jest położony za Wisłokiem; w Polsce nazwą tą określa się obiekty
61
Ze względu na brak przejścia g > ż w wygłosie tematu należy odrzucić możliwość utworzenia nazwy sufiksem -e
(<*ьje). S. Tomaszewska [1996: 22-70] podkreśla, że nie we wszystkich nazwach pochodzenia przyimkowego końcówka -e pochodzi z dawnego przyrostka -ьje, o czym świadczy właśnie brak palatalizacji (a ściślej mówiąc: wyniki
palatalizacji niezgodne z 1. palatalizacją ps.) przed -e w niektórych nazwach (typ: Międzydrodze, Zamordze) i te przypadki należy opisywać jako powstałe przez zmianę paradygmatu, nie zaś przez sufiksację.
89
2. Słownik nazw części wsi
położone za dużymi rzekami, co najprawdopodobniej ma związek z powieścią H. Sienkiewicza Quo vadis
[por. Bubak 1966: 55];
Zatybrze ‘kraj za rzeką Tybrem; część Rzymu za Tybrem’ – SW VIII 327;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. części Rzymu (1.1.2)
Zatyle [B; UN; MK 47; T] – Lut – przys. jest położony na tyłach wsi (na zatylu);
zatyle ‘miejsce z tyłu, strona zatylna’ – SL VI 931; podobnie SW VIII 328, zatyle ‘tylna część lub strona czego,
miejsce za czym, z tyłu czego’ – SD X 844;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zawale: 1. Zawale [UN; MK 47] – Strz – teren poza wałami miasta (Strzyżów był otoczony wałem obronnym jeszcze w XVII – XVIII); 2. Zawale [W] – Wyż – teren poza wałem przeciwpowodziowym;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Zawal-e (<*ьje),
tow. jej alternacja ł:l
Zawisłocze [UN; SiO 49; MK 47; T] – Czu – teren po drugiej stronie Wisłoka, niż centrum wsi; przepływająca tamtędy rzeka tworzy malownicze zakola; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. rzeki/ (1.2.3);
der. sufiksalna: Zawisłocz-e (<*ьje), towarzyszy jej alternacja k:cz
Zawodzie: 1. Zawodzie [UN; B; MK 47] – Kob – też n. pola; 2. Zawodzie [W] – Jaz; 3. Zawodzie [M 9] –
Mar – też n. pola – wszystkie trzy przys. leżą po drugiej stronie Wisłoka, czyli za wodą, na zawodziu;
zawodzie ‘miejsce za wodą’ – SL VI 951; tak samo SW VIII 353;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zielonczyna Wola [W] – Wy.S – niegdyś oddzielna miejscowość (zob. Słownik nazw miejscowości), współcześnie przys., czasem utożsamiany z Michałówką;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Żabia: 1. Żabia [W; T; KAT 1893]; Żabie [KAT 1893] – Bar; 2. Żabia [EB 204; MK 47] – Poł – też n.
pola; 3. Żabia [B; UN; MK 47]; Żabie [KAT 1893] – Gwo – wszystkie przys. są usytuowane wzdłuż potoku
Żabia || Żabie (zob. Słownik nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Żabie – zob. Żabia
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Żarkowa [WS 671] – Szu – przys. został nazwany od n. mieszkańca i właściciela tutejszych gruntów (Żarek
/czyja?/ Żarkowa);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Żarnówka [KAT 1903] – Opa – przys. jest położony u podnóża wzgórza o nazwie Żarnówka (zob. Słownik
nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Żmigród [W] – Zab – niewielki przys. na obrzeżach wsi; nazwę starego miasteczka Żmigród w pobliskim
pow. jasielskim K. Rymut wywodzi od ap. *zwnigrod ‘dzwoniący gród, gród, w którym na wypadek zagrożenia przed nieprzyjacielem dzwoniono i na jego mieszkańców, i na mieszkańców podgrodzia, iżby się chronili
za umocnienia’ [Rymut 1975: 59]. Z taką etymologią nazwy nie zgadza się S. Rospond [Słownik etymologiczny... 1970: XIX], który uważa, iż analiza mikrofilologiczna wspomagana wiedzą paleograficzną pozwala
na ustalenie, że Żmigród to: ‘miejsce położone nad błotnistą baryczą, w leśnych gąszczach i przez to obfitujące w żmije, węże’; nazwy przysiółka nie można objaśniać według etymologii K. Rymuta, choćby tylko z
tego względu, że w pobliżu nie było żadnego grodu; mieszkańcy tłumaczą, że w okolicy przysiółka było
dużo żmij, dlatego nazwano tę okolicę Żmigrodem, czyli grodem, miastem żmij; prawdopodobnie przy kreacji nazwy nałożyły się na siebie dwie motywacje: metaforyczna (skojarzenie z pobliskim miastem Żmigrodem: ‘jest jak Żmigród’) i topograficzna (istnienie żmij);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. miasta (1.1.2)
† XIX Żyznów Niższy [SG XIV 925] – Żyz – przys. położony w niższej części Żyznowa;
90
2. Słownik nazw części wsi
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
† XIX Żyznów Wyższy [SG XIV 925] – Żyz – przys. położony na górkach, w wyższej części;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
91
3. Słownik nazw pól i łąk
Część 3
SŁOWNIK NAZW PÓL I ŁĄK
(oraz nieużytków, wąwozów, zarośli itp.)
Abramówka [B; UN] – pole – Lub – niegdyś teren ten był własnością Żyda Abramka;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Abram-ów-k(a)
Adamówka [W] – pole – Pst – pole, którego właściciel miał na imię Adam;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Adam-ów-k(a)
Babia Góra: 1. Babia Góra [W] – pole – Bab; 2. Babia Góra [UN] – pole – N.W – też n. lasu i n. przys.
– obydwa pola leżą na stoku gór o nazwie Babia Góra (zob. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Babica [W] – nieużytek – Zaw – teren położony nad potokiem Babica (zob. Słownik nazw wodnych); też n.
wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. potoku (1.1.2)
Bagna: 1. Bagna [W] – pola – Kal – podmokłe pole; 2. Bagna [W] – łąki – Lut – podmokła, bagnista łąka;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bajorki [W] – pole – Kal – mokre pole;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bakońka [UN; W] – pole – Róż – pole, na którym rósł bakoń; też n. drogi, n. przys. i n. lasu;
bakun, bakon ‘1. tytoń, roślina uprawna, z której produkuje się tytoń, 2. lichy gatunek tytoniu służącego do palenia’
– SGPR I 304-305; bakuń, bakoń ‘lichy tytoń’ – SGPK I 39; tak samo SW I 86; bakun, bakuń ‘daw.: lichy, tani tytoń fajkowy’ – SD I 310;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Bakoń-k(a)
Baliczówka [W] – pole – Gl.G – rola nazwana od n. byłego właściciela tego terenu: Balicki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Baliccz-ów-k(a) > Baliczówka;
tow. jej alternacja i uproszczenie grupy spółgłoskowej
Bałchanówka [W] – pola – Zab – rola nazwana od n. właściciela: Bałchan; też n. drogi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bałchan-ów-k(a)
Bania: 1. Bania [UN] – pole – Jaz – pole w dolince; 2. Bania [W] – pole – Lut – pole położone w zagłębieniu, niecce; 3. Bania [W; T] – pole – P-ka – pole w kształcie dyni – nazwa Bania, powtarzająca się nie tylko
w odniesieniu do pól, ale też przys., jest motywowana elementami topografii (gł. ukształtowaniem terenu);
znaczenie apelatywu bania – zob. hasło Bania w Słownik nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bankówka: 1. Bankówka [W] – pole – Wiś; 2. Bankówka [W] – pola – Zab – obie nazwy powstały od
częstego na tym terenie nazwiska: Banek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bank-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Baranówka [W] – pole – H.G-Gl.G – rola nazwana od n. właściciela: Baran;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Baran-ów-k(a)
Baranówka [UN] – pole, pastwisko – Szu – wypasano tam barany1;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Baran-ów-k(a)
Barciówka [UN; W] – pole – N.W – pola w przys. Barciówka (zob. Słownik nazw części wsi);
1
Taką motywację podają mieszkańcy. Wydaje się jednak, iż w przypadku tej nazwy nie można wykluczyć motywacji
(lub) współmotywacji antroponimicznej, bowiem nazwisko Baran jest bardzo częste w tych okolicach.
92
3. Słownik nazw pól i łąk
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Barszczówka [W] – pole – Poł – rola nazwana od n. właściciela: Barszcz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Barszcz-ów-k(a)
Bartoszowe Łąki: † 1375 Barthossowelanky [F 16 za dok. z 22.02.1375 r.]; Łąki Bartoszowe [KD 9; W];
Bartoszowe Łąki [W] – łąki – Fry – tereny należące do Bartosza; w tej okolicy początkowo było ulokowane
miasto Frysztak;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n.os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Bazary [W] – łąka – Lut – na łąkach tych urządzano cotygodniowe jarmarki;
bazar ‘rynek’ – PSDP 15; bazar ‘plac albo pomieszczenie ze straganami, gdzie sprzedaje się różnorodne towary,
targ’ – SGPR I 444; bazar ‘targ, targowica, targowisko, rynek, osobliwie obozowy’ – SL I 66; podobnie SW I 107 i
SD I 381;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bełdkówka [B; UN] – pole – Pst – podmokłe pole; nazwane prawdopodobnie od ap. bełk2;
znaczenie ap. bełk – zob. hasło Bełk w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Bełdk-ów-k(a)
Berdechów: 1. Berdechów [B; UN; W;] – pole – Jaw; też n. przys.; 2. Berdechów [B; W;] – pole – Kon;
też n. przys.; 3. Berdechów [B; UN; W; EG 1934] – pole – Nieb; też n. przys.;
Wszystkie trzy pola są położone na stokach góry Berdechów (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Berdechów: 1. Berdechów [T; W] – pole – P-ka; też n. przys.; 2. Berdechów [T; W] – pole – Jasz; też n.
przys.; 3. Berdechów [T; W] – pole – Szu; też n. przys. – pola położone na górzystym terenie, nazwane od
ap. berdo, bardo;
znaczenie ap. bardo, berdo – zob. hasło Bardo w Słowniku nazw górskich;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Berd-ech-ów
Berkówka [W] – pole – Jasz – rola nazwana od n. właściciela: Berkowicz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Berków-k(a), tow. jej alternacja o:ó
Białówka [B, UN] – pole – Tro – pole na stokach góry Białówka (zob. Słownik nazw górskich); też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Bielańszczyzna [B; UN] – pole – Pst – pola położone w okolicy przys. Bielańszczyzna (zob. Słownik nazw
części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Bieżańszczyzna [B; UN] – pole – Pst – rola nazwana od n. właściciela: Bieżański;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os (1.2.2); der. sufiksalna: Bieżańszcz-yzna,
tow. jej alternacja s:sz i k:cz
Biskupówka [W] – pole – Lub – rola nazwana od n. właściciela: Biskup;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Biskup-ów-k(a)
Bliszówka [BL 102] – pole – Fry – pola w przys. Bliszówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Błonia: 1. Błonia [UN; W] – pola – Gl.C – łąki koło Wisłoka; 2. Błonia [B; UN] – pola – Zab – pola, na
których ćwiczyło wojsko w czasie I wojny światowej; też n. przys.; 3. Błonia [W]; Błonie [W] – pastwisko –
Gl.Z – duże pastwisko; też n. przys. – wszystkie trzy obiekty to rozległe, równinne pola, często porośnięte
trawą;
błonie, błoń ‘równinna łąka’ – SS I 114; błonie ‘rozległe pole, płaszczyzna, równina, nizina, łąka’ – SPSz II 232;
błonie ‘płaszczyzna, łąka’ – SEB 31; błonie ‘zapadła łąka nad rzeką, jeziorem, pastwisko’ – SES I 37; błonie ‘obszerne pastwisko, smug gruntu na pastwisko gromadzkie zostawiony’ – SL I 126; błonie, błonia ‘rozległa równina
2
Inaczej nazwę z rdzeniem bełd- (Bełdno) interpretuje W. Lubaś [1968: 17], który wywodzi ją od ap. bedła ‘grzyb z
rodziny bedłkowatych’; bedłka ‘grzyb trujący pasożytujący na modrzewiu’ – SS I 73; w nazwie z powiatu strzyżowskiego obserwujemy prawdopodobnie segment pochodzący z kontaminacji ap. bełk i bedłka.
93
3. Słownik nazw pól i łąk
trawą pokryta, obszerna, otwarta płaszczyzna’ – SW I 176; błonie ‘otwarta przestrzeń, rozległa równina pokryta
trawą; duże pastwisko, łąka’ – SD I 573; podobnie SJP I 179;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Błonie – zob. Błonia 3.
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bobrówka [W] – pole – Gl.C-Gl.Z – pola w przys. Bobrówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Bonarzowski Grunt – zob. Grunt Bonarzowski
n. wieloskładnikowa, derywowana, propr.-ap. /n. os. Bonar/ (2.2.3); zestawienie z członami imiennymi;
der. sufiksalna w pierwszym członie: Bonarz-ow-sk(i), tow. jej alternacja r:rz
Borek [UN; EB] – pole – N.W – pole w pobliżu lasku Borek (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnej (1.1.2)
Brydówka [W] – pole – Zaw – rola nazwana od n. właściciela: Bryda;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bryd-ów-k(a)
Brzegi: 1. Brzegi [W] – pola – Koz – pola na obrzeżach, brzegach wsi; 2. Brzegi [UN; W] – pole – Mar –
tam jest brzeg, skarpa;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Brzezie [W] – pole – Tuł – wokół pola rosną brzozy;
brzezie ‘lasek brzozowy, drzewo brzozowe’
3
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Brzezówki [UN; W] – pola i łąki – Koż – tereny otoczone brzózkami;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Brzez-ów-k(i)4
Bucze [EB 206] – pole – Wiś – pole otoczone bukami;
bucze ‘buczyna, drzewo bukowe’ – SL I 189; podobnie SW I 225;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Buczkowskie [W] – pola – Kon – pola nazwane od n. właściciela: Buczkowski;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od. n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna: Buczkowsk-ski(e)
/np. pola/ > Buczkowski(e)5
Buczyny [B; UN; EB 206] – pole, krzaki – Jaw – tereny otoczone drzewkami bukowymi;
znaczenie ap. buczyna – zob. hasło Buczyny w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Buczyny [W] – pole – Lut – rola położona w okolicy przys. Buczyny (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Burówka [W; UN] – pole – Zaw-N.W – pole nazwane od n. właściciela: Bury; też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bur-ów-k(a)
Budzisko [UN, W] – pole – N.W – na skraju pola, pod lasem, w starej, rozwalonej budzie mieszkała starsza
osoba; też n. lasu (por. hasło Budy w Słowniku nazw części wsi);
budzisko ‘buda’ – SW I 228; budzisko ‘zgr. od buda’ – SD I 710;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bździągówka [W] – pole – H.G – pole nazwane od przezwiska właściciela: Bździągwa;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bździąg-ów-k(a)6
Cebulówka: 1. Cebulówka [W] – pole – Kob; 2. Cebulówka [B; UN] – pole – Żyz – obie nazwy utwo3
Brzezie i Bucze to dawne rzeczowniki zbiorowe z formantem -e< *-ьje, typ: osicze, dąbie, wierzbie itp. [Bąk 1984:
221].
4
Pojawiająca się tu alternacja o:e jest archaizmem (forma bez przegłosu, por. gw.: mietła, biedro).
5
Przyjmuję, że nazwa jest przymiotnikiem utworzonym od nazwiska sufiksem –sk-; zgodnie z prawem haplologii,
doszło w niej do uproszczenia i powstania węzła morfologicznego [por. A. Nagórko 1998: 183]. Należy raczej wykluczyć, iż nazwa pola jest równa nazwisku w neutrum.
6
Alternacja ilościowa jest wynikiem uproszczenia grupy spółgłoskowej -gw- > -g-.
94
3. Słownik nazw pól i łąk
rzono od częstego na tym terenie nazwiska: Cebula;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Cebul-ów-k(a)
Ceramika [UN; W] – pole – N.W – w tym miejscu kiedyś była cegielnia, w której wypalano glinę, obszar ten
żartobliwie zwie się Ceramiką (nazwa metonimiczna);
ceramika ‘garncarstwo artystyczne, obejmujące wyroby z gliny, fajansu, majoliki, porcelany’ – SW I 264; ceramika
‘sztuka wyrabiania i wypalania przedmiotów ozdobnych i użytkowych z różnych glinek; wyroby, przedmioty wykonane z glinek’ – SD I 816; ceramika ‘wyroby użytkowe i dekoracyjne formowane z naturalnych glin oraz ich
mieszanin z dodatkami mineralnymi i organicznymi, a następnie suszone i wypalane’ – SJP I 243;
n jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Cesarzówka [W] – pole – Stę – rola nazwana od przezwiska właściciela: Cesarz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Cesarz-ów-k(a)
Chłopskie [W] – pole – Brze – należało do chłopów (w przeciwieństwie do „pańskich”, czyli dworskich pól);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ciepielówka [W] – pole – Gl.G-Gl.Ś – pole nazwane od n. byłego właściciela: Ciepiela;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Ciepiel-ów-k(a)
Cioperki [UN; W] – pole – Mar-Koż – jest to spore pole; nazwa znana jest wszystkim mieszkańcom, jednak
jest dla nich niezrozumiała; być może została utworzona od ap. ciopać lub cioporać, a może od popularnego
w tych stronach określenia osoby flegmatycznej, nieuważnej, gapowatej: ciopro;
por. ciopać ‘siekać, np. ziele dla świń’, cioporać ‘dźwigać’ – SGPK I 237; gw. ciepać ‘rzucać’
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Cioper-ki
Cmentarz Cholerny: Cmentarz Cholerny [UN; W]; Cmentarz Choleryczny [W] – pastwisko – Strz – w
tym miejscu w 1807 r. utworzono cmentarz, na którym grzebano zmarłych na cholerę;
cholerny ‘przym. od cholera’, choleryczny ‘dotknięty cholerą; przeznaczony dla chorych albo zmarłych na cholerę’
– SW I 291; cholerny w SD I 891 już z kwalifikatorem ‘wulgarny’, w odróżnieniu od choleryczny ‘przeznaczony dla
chorych albo zmarłych na cholerę’;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Cmentarz Choleryczny – zob. Cmentarz Cholerny
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Cynarszczówka [W] – pole – Róż – rola nazwana od n. właściciela: Cynarski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Cynarszcz-ów-k(a);
tow. jej alternacja s:sz i k:cz
Czernikówka [W] – pola – Zab – rola nazwana od n. właściciela: Czernik;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Czernik-ów-k(a)
Ćmielówka [W] – pole – Stę – rola nazwana od przezwiska właściciela: Ćmiel;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Ćmiel-ów-k(a)
Debrza: 1. Debrza [W] – zarośla – Koż – nieużytki zarośnięte trawą i krzakami; 2. Debrza [B; UN; W] –
wąwóz – Lut – głęboki jar porośnięty trawą i chwastami; 3. Debrza [W] – pola – Wid – pola w dolinie; 4.
Debrza [B; UN] – krzaki – Żyz – nieużytki porosłe sitowiem i krzakami; 5. Debrza [UN] – pole – Wyż –
podmokłe pole w dolinie; też n. przys.; Nazwa Debrza jest bardzo częsta na tym górzystym, poprzecinanym
jarami terenie; zawsze jest motywowana elementami topografii;
znaczenie ap. debrza – zob. hasło Debrza w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Debrza Warchołowa [UN] – wąwóz – Koż – jar znajduje się na terenie posiadłości Warchoła (/czyj?/ Warchołowy);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Dębczak [UN; EB 207] – pole – Mar – pole otoczone dębami;
znaczenie ap. dębczak – zob. hasło Dębczak w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dędrówki: Dędrówki [UN]; Dendrówki [W] – pole – Tuł – rola nazwana od n. właściciela: Dendor (por.
95
3. Słownik nazw pól i łąk
las Dendora w sąsiedniej Oparówce);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dendr-ów-k(i)7
Diabłówka [W] – pole – Jasz – rola nazwana od przezwiska właściciela: Diabeł;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Diabł-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Dobra [W] – pole – Koz – najgorsze pole pod względem dojazdu, położone na niedostępnym terenie (nazwa
ironiczna);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dołek [W] – pole – Gl.G – pole położone w dolince między górkami;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dołki [UN]– pole – Koż – nierówne, pełne dołków pole;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Doły: 1. Doły [B; UN] – pola – Bli – nierówne grunty, wertepy; też n. przys.; 2. Doły [UN; W] – pole – Koż
– pole pełne dużych dołów; też n. przys.; 3. Doły [W] – pola – Mar – pola nad rzeką, w dolinie rzeki; 4.
Doły [W] – pola – P-ka – pola o nierównym, wyboistym podłożu; 5. Doły [UN; W] – pole – Pst – wertepy,
dołki; też n.przys.; 6. Doły [W] – pola – Stę – pole o nierównej powierzchni; 7. Doły [W] – pola – Szu –
położone na terenach, gdzie osuwała się ziemia; 8. Doły [B; UN] – pole – Tro – nierówne, pełne dołków pole;
9. Doły [W] – pola – Zaw – pole pełne wertepów, dołków – nazwa Doły jest bardzo częsta na tym górzystym terenie (obok nazw: Góry, Górki); zawsze jest motywowana elementami topografii: położeniem w dole,
dolinie, nierównością gruntów itp.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Doły Czudeckie [SiO 5] – kotlina – Czu – szeroka kotlina śródgórska w okolicy Czudca;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1562 Doły Plebańskie [F 51 za dok. z 1562 r.] – pola – Fry – pola w dolinie, należące do księdza (plebana);
znaczenie ap. plebański – zob. hasło Plebańskie
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Doły Strzyżowskie [SiO 5] – kotlina – Strz – szeroka kotlina śródgórska w okolicy Strzyżowa;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dominikówka [W] – pole – Lub – rola nazwana od n. właściciela: Dominik;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dominik-ów-k(a)
† 1782 Dubaszówka [DC 177 za Inwentarzem z 1782] – pole – Bab – rola nazwana od n. właściciela: Dubas
|| Dubasz8;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dubasz-ów-k(a)
Dudkówka [UN] – pole – N.W – położone w przys. Dudkówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Dukietówka [W] – pole – Puł – rola nazwana od n. właściciela: Dukiet;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dukiet-ów-k(a)
Dupoczówka [B; W] – pole – Cie – rola nazwana od przezwiska właścicielki: Dupoczka;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Dupocz-ów-k(a)
Duwerówka [B; W] – pole – Cie – pole nazwane od n. dawnych właścicieli: Duwer;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Duwer-ów-k(a)
Duża Kielnia [B; UN] – pole – Lut – rola jest położona w okolicy lasu o nazwie Duża Kielnia (zob. Słownik
nazw leśnych);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnej (2.1.2); zestawienie nominalne
Duże Łazy [UN] – pole – Żar – pola w przys. Duże Łazy (zob. Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); zestawienie nominalne
7
Sufiksacji towarzyszy niesystemowa alternacja o:ø
Nazwisko Dubas współcześnie często występuje na tym terenie, zaś miano Dubasz nie ma poświadczeń [zob. Rymut
1992: II 551].
8
96
3. Słownik nazw pól i łąk
Dworskie: 1. Dworskie [UN] – pole – Czu – pole niegdyś należące do dworu; 2. Dworskie [B; UN; W] –
pole – Pst – dawna własność zarządcy dworu;
znaczenie ap. dworski – zob. hasło Na Dworskim w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dworskie Pola: 1. Dworskie Pola [B; UN] – pole – Gw.D; 2. Dworskie Pola [W] – pola – Nieb – obydwa
pola są położone na obszarach podworskich;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dybka [W] – pole – Pst – rola ma kształt niecki;
dybka ‘wyżłobienie przy żarnach obok kamienia, w które się sypie zboże’ – SGPK I 407;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dziadoszewskie Łąki [W; DD 72] – łąka – Dob – role nazwane od n. Dziadoszewski [DD];
n. wieloskładnikowa, derywowana, propr.-ap. /n. os./ (2.2.3); zestawienie z członami imiennymi;
der. sufiksalna w pierwszym członie: Dziadoszewsk-ski(e) > Dziadoszewskie9
Działowce [W] – pole – P-ka – pola położone na działkach między Szufnarową a Pstrągówką; rozdzielające
te wsie;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Dział-ow-c(e)
Dział: 1. Dział [B; UN] – pole – Bli – też n. przys.; 2. Dział [W] – pole – Kon; 3. Dział [W] – pole – Lub –
też n. przys.; 4. Dział [B; UN; W]; Dział Widacki [W] – pola – Wid – też n. góry; 5. Dział [B; UN] – pole –
Wy.S – też n. przys.;
Nazwy Dział, Działy (wymawiane zwykle: Dzioł, Dzioły) są bardzo częste na tym terenie i odnoszą się do
różnych obiektów: pól, przys., gór, lasów. Określają zazwyczaj obiekty leżące na wzgórzach lub w dolinach
rzek rozdzielających wsie, ewentualnie posiadłości (por. hasło Dział w Słowniku nazw części wsi);
znaczenie ap. dział – zob. hasło Dział w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Działy: 1. Działy [B; W] – pole – Cie – szczyt wzgórza, na którym leży pole, stanowi dział wodny; 2. Działy [B, W] – pole – Gl.G; 3. Działy [B; UN; EG 1934] – pole – Lut; 4. Działy [W] – pole – Gro; 5. Działy
[W] – pola – Jaw; 6. Działy [W] – pola – Mar; 7. Działy [W] – pole – Pst; 8. Działy [W] – pola – Róż; 9.
Działy [W] – pola – Szu; 10. Działy [B; UN] – pole – Tro; 11. Działy [W] – pole – Żar – też n. przys. – o
motywacji nazwy por. hasło Dział;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dział Widacki – zob. Dział 4.
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dzielec: Dzielec [W]; Na Dzielcu [W] – pole – Gl.G – pole leżące na granicy wsi, nazwane od ap. dział;
znaczenie ap. dział – zob. hasło Dział w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Dziel-ec; tow. jej alternacja a:e
Dzilik [B; UN; W] – pole – Jasz – pole na terenie przys. Dzilik (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Filipówka [W] – pole – H.G – pole nazwane od imienia właściciela: Filip;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os.(1.2.2); der. sufiksalna: Filip-ów-k(a)
Folwarczyska [B; UN; T] – pole – Żyz – tereny po dawnym folwarku;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Folwarcz-ysk(a),
tow. jej alternacja k:cz
Folwark [B; UN; W] – pole – Zab – resztówka po hrabstwie, po folwarku;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Fortunówka [W] – pole – Gro – pole nazwane od n. właściciela: Fortuna;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Fortun-ów-k(a)
9
Na temat budowy nazwy por. hasło Glinik Charzewski w Słowniku nazw miejscowości.
97
3. Słownik nazw pól i łąk
Franciowa Górka [W] – pole – Dob – pole położone na górce, będące własnością Franciszka, zwanego we
wsi Franciem (Francio /czyja?/ Franciowa);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n.os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Fryjsówki [B; UN] – pole – Pst – leży w przys. Fryjsówki (zob. Słownik nazw części wsi);
n. hybrydalna, jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Gajówka [W] – pole – H.G – teren po wyrębie lasku zwanego gajem;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Gaj-ów-k(a)
Gajdówka [W] – pole – Gl.Ś – pole nazwane od n. właściciela: Gajda;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Gajd-ów-k(a)
Garbarnia [UN] – pole – Czu – kiedyś była tam garbarnia;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Gawronówka [UN] – pole – Tro – rola w przys. Gawronówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2);
Giecówka [W] – pole – Gw.G – rola nazwana od n. właściciela: Giec;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os.(1.2.2); der. sufiksalna: Giec-ów-k(a)
† 1748 Gielatówka [DC 176 za Inwentarzem z 1748] – ogród – Czu – ogród niedaleko kościoła Św. Marcina,
nazwany od n. Gielata;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Gielat-ów-k(a)
Głęboczka [B; UN] – wąwóz – Gbi – głęboki wąwóz porośnięty chwastami;
głębocz ‘miejsce ukryte w głębi, tajemne’ – SS II 418; głęboczek ‘dół’ – SGPK II 85; tak samo SW I 841;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Głębocz-k(a)
Głęboczki [UN, W] – pole i nieużytek – Gl.Z – głębokie parowy porośnięte lasem, przeplatane polami ornymi (por. hasło Głęboczka);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Głębocz-k(i)
Głębuczka: 1. Głębuczka [W] – pastwisko – Gl.Ś – jest położone w głębokim wąwozie; 2. Głębuczka [W]
– nieużytek – Wid – płynie tamtędy wiele głębokich potoczków; 3. Głębuczka [W] – pola – Wiś – położone
w jarze, w dole (por. hasło Głęboczka);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Głębucz-k(a)
Godkówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Godek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Godk-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Gosztyłowe [W] – pole – Lut – rola nazwana od n. właściciela (Gosztyła /czyje?/ Gosztyłowe);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Góralówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Góral;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Góral-ów-k(a)
Górki: 1. Górki [W] – pastwiska – Gl.Ś; 2. Górki [W] – pole – Lub; 3. Górki [W] – pole – Jaw; 4. Górki
[W] – pole – Jaz – wszystkie obiekty są położone na stokach gór i wzniesień;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Góry: 1. Góry [W] – pola – Koz; 2. Góry [W] – pola – Koż – obydwa pola leżą na terenie przys. Góry
(zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Góry: 1. Góry [UN] – pole – Mar; 2. Góry [UN] – pole – Wiś – oba pola są położone na górkach;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Góry Kalembińskie [W] – pola – Kal – pola położone na wzgórzach wsi Kalembina (zob. Słownik nazw
miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Grabiny [UN] – pole – Mar – rola w przys. Grabiny (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Grabnik [W] – pole – Lut – pole otoczone grabami;
98
3. Słownik nazw pól i łąk
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Grab-nik
Granica [UN; W] – pole – Dob – pole na terenie przys. Granica (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Granice: 1. Granice [B; UN] – pole – Jasz; 2. Granice [UN] – pola – P-ka; 3. Granice [B; UN; W; T] –
pola – Zaw – wszystkie trzy pola leżą na terenie przys. Granice (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Granice: 1. Granice [W] – pole – Gl.Z; 2. Granice [W] – pole – Koz; 3. Granice [W] – pola – Szu – są
to obiekty leżące na na granicach wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grubbowe Krzaki [W] – pole – Nieb – pole otoczone krzakami, należące do Grubby;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
† 1754 Grunt Bonarzowski [F 74 – za dok. z 28.03.1754 r.]; Bonarzowski Grunt [F 74] – pole – Fry – rola
nazwana od n. właściciela: Bonar;
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w drugim członie: Bonarz-ow-sk(i), tow. jej alternacja r:rz
Grunty Rolskie [B; UN] – pole, łąka – Żyz – pola przeznaczone pod uprawę (grunty rolne);
n. wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w drugim członie: Rol-ski(e)10
Gumniska [B; UN] – pole – Nieb – pola w przys. Gumniska (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Gutowszczówka [B; UN] – pole – Gwo – pole położone na terenie przys. Gutowszczówka (zob. Słownik
nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Hajdukówka [W] – pole – Żar – rola nazwana od n. właściciela: Hajduk;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Hajduk-ów-k(a)
Haligoskówka: 1. Haligoskówka [W] – pole – Brze; 2. Haligoskówka [W] – pole – Gl.C – nazwa obu pól
jest utworzona od n. właścicieli: Haligowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Haligosk-ów-k(a)11
Hambrówka [UN] – pole – Tro – pole w przys. Hambrówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2);
Hasklówka [UN] – pole – Szu – pole w przys. Hasklówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2);
Hazysówka [T] – pole – Gw.G – rola nazwana od n.: Hazik;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Hazik-ów-k(a) > Hazykówka >
> Hazysówka12
Heniówka [W] – pole – Gl.G – pole uprawiane przez Henryka (Henia);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Heni-ów-k(a)
Hodurówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Hodur;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Hodur-ów-k(a)
Hokajowa Górka [B; UN] – pole – Lut – pole położone na wzgórzu Hokajowa Górka (zob. Słownik nazw
górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (2.1.2); zestawienie nominalne
† 1782 Hopogonówka [DC 177 za Inwentarzem z 1782] – łąka – Czu – rola nazwana od n. właściciela tych
gruntów: Hopogonowski;
10
Słowniki notują jedynie przym. rolny; ap. rolski brak w leksykonach.
Alternacja ilościowa jest wynikiem uproszczenia grupy spółgłoskowej -wsk- > -sk-.
12
Wymiany głoskowe są zapewne wynikiem asymilacji na odległość.
11
99
3. Słownik nazw pól i łąk
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n.os. (1.2.2); der. wymienna: Hopogonów-k(a), tow. jej alternacja o:ó
Inwalidówka [W] – pole – Stę – ojciec właściciela był inwalidą wojennym, kombatantem;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Inwalid-ów-k(a)
Jackówka [W] – pola – N.W – role należące do człowieka o imieniu Jacek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Jack-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Janikówka [W] – pole – Jasz – pole nazwane od n. właściciela: Janik;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Janik-ów-k(a)
Janklówka [B; UN] – pole – Lub – rola nazwana od n. właściciela: Jankiel;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Jankl-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Jaroszówka [W] – pole – Poł – rola nazwana od n. właściciela: Jarosz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Jarosz-ów-k(a)
Jasionka [W] – pola – Wiś – wokół pola rosną jesiony (gwar. jasiony);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Jasion-k(a)
Jasna Góra [W] – pole – Koz – pole na niedostępnej, bardzo stromej górze; nazwa w sposób ironiczny nawiązuje do wzgórza częstochowskiego (wysokie, niedostępne, nie do „zdobycia”, idzie się tam w celu zadośćuczynienia za grzechy, winy);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. wzgórza (2.1.2); zestawienie nominalne
Jawor [UN; EB 208] – pole – Mar – wokół pola rosną jawory [EB];
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Jaworkówka [W] – pole – Stę – rola nazwana od n. właściciela (bardzo bogatego i znanego we wsi człowieka): Jaworek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n.os. (1.2.2); der. sufiksalna: Jawork-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Jaz [W] – łąka – Kob – część łąki w okolicy wałów wybudowanych w celu spiętrzania wody, która miała
poruszać koła w młynie wodnym;
jaz ‘zastawa, grobla’ – SEB 202; jaz ‘grobla lub płot z trzciny i wikliny, zachodzący w rzekę lub jezioro dla odwrócenia jej nurtu i skierowania w potrzebnym kierunku ku młynowi lub tartakowi’ – SG III 536; jaz ‘budowla
wznoszona w poprzek koryta rzeki, służąca do spiętrzenia wody’ – SJP I 828;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Jedlina [B; UN; EB, 208] – pole – Opa – pole otoczone jodłami;
znaczenie ap. jedlina – zob. hasło W Jedlinie w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Jeziorówka [W] – pole – Jasz – rola nazwana od n. Jezior;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Jezior-ów-k(a)
Jędrusiówka [W] – pole – H.G – pole nazwane od imienia Andrzeja (Jędrusia);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Jędrusi-ów-k(a)
Józiowe Doły [W] – pola – Wiś – role położone na terenie pagórkowatym, należące do Józefa (Józio /czyje?/
Józiowe); miejsce zimowych zabaw dzieci;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Juraszówka [W] – pole – Kob – rola nazwana od n. byłego właściciela: Jurasz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Jurasz-ów-k(a)
Kaczkówka [W] – pole – Lub – rola nazwana od n. Kaczkowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Kaczków-k(a), tow. jej alternacja o:ó
Kaliszówka [W] – pole – Gl.D – rola nazwana od n. właściciela: Kalisz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kalisz-ów-k(a)
Kamera [W] – pole – Lub – fragment pól uprawnych, będący własnością magistracką;
kamera ‘magistratura do pilnowania dochodów krajowych’ – SL II 297; kamera ‘komnata, izba, pokój, pokoik, cela,
numer; biuro, wydział magistratury; apanaż, własność osobista cesarza austriackiego (np. lasy te należą do kamery)’
– SW II 217; kamera ‘rzadkie: zamknięte pomieszczenie, pokój, cela, komora’ – SD III 490; kamera ‘własność ma-
100
3. Słownik nazw pól i łąk
gistracka, państwowa’ – Lubaś 1964: 150;
nazwa jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamieniec [W] – pola – Gl.G – pola położone w okolicy góry Kamieniec (zob. Słownik nazw górskich), sąsiadujące z przys. Kamieniec w Gogołowie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Kamieńce [B; UN; W; EB 215] – pola – Lut – pola na stokach góry Kamieńce (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Kamionki [B; UN; EB 215; W] – pole – Gro – pola położone między dwoma górkami, nad rzeką, jest tam
dużo kamieni; też n. lasu i n. przys.;
znaczenie ap. kamionka – zob. hasło Kamionka w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamyki [W] – pole – Kob – pole uprawne, z którego co roku przed siewami trzeba wyzbierać kamienie
(zawsze jest ich tam bardzo dużo);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Karczarnica [UN] – pastwisko – Czu – rola w przys. Karczarnica (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Karczmisko [UN] – pole – Szu – dawniej w pobliżu tego pola stała stara karczma;
karczmisko ‘brzydka karczma, grunt na którym stała karczma’ – SL II 319; karczmisko ‘1. karczma, 2. miejsce, na
którym była karczma’ – SW II 265; karczmisko ‘zgr. od karczma’ – SD III 565;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kasprzycówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Kasprzycki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Kasprzyc-ów-k(a)
Kaszykówka [W] – łąka – Lub – rola nazwana od n. Kaszyk;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kaszyk-ów-k(a)
Kawoski Dół [W] – pastwisko – Gl.Z – pole w dole, należące do Kawów;
n. wieloskładnikowa, derywowana, propr.-ap. /n. os./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w pierwszym członie; Kaw-ow-sk(i) > Kawoski13
Kawówka [W] – pole – Poł – rola nazwana od n. Kawa;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kaw-ów-k(a)
† 1788 Kąt pod Lasem [ZK 38 za Metryką Józefińską] – Koż – pole – rola położona pod lasem, na obrzeżach wsi, „w kącie”;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Kąty: 1. † 1851 Kąty [DC 144 za dok. z 1851 r.] – pole – Bab; 2. Kąty [W] – pole – Lub; 3. Kąty [T] – pole
– Puł; 4. Kąty [F 26] – łąki – Fry-Kob – wąskie pasy łąk po obu stronach Wisłoka; 5. † 1782 Kąty, Konty
[DC 177 za Inwentarzem z 1782] – pole – Czu – wszystkie pięć obiektów to niewielkie role na obrzeżach,
„w kątach” wsi (por. hasło Kąty w Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kąty: 1. Kąty [B] – pole – Gl.G; 2. Kąty [UN] – pole – Kal; 3. Kąty [W] – pole – Koż – wszystkie trzy
obiekty leżą na terenie przys. Kąty (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Kępa [W] – łąka – Kob – łąka między Wisłokiem a Piaskową Górą, położona na terenie przys. Kępa (zob.
Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Kiczkówka [W] – pola – Brz – rola nazwana od n. właścicieli: Kiczek (por. przys. Kiczki);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kiczk-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
13
Alternacja ilościowa wynika z uproszczenia grupy spółgłoskowej -wsk- > -sk-.
101
3. Słownik nazw pól i łąk
Kiendelszczówka [B; UN] – pole – Gw.D – rola nazwana od n. Kindelski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kindelszcz-ów-k(a),
tow. jej alternacja s:sz i k:cz
Klin [W] – pole – Lub – pole w kształcie klina;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Klockówka [W] – pole – Kob – rola nazwana od n. byłego właściciela: Klocek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Klock-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Kluskówka [W] – pole – Żar – rola nazwana od n. właściciela: Kluska;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Klusk-ów-k(a)
Kobiałówka [UN] – pole – Mar – pole sąsiaduje z przys. Kobiałówka w Kożuchowie (zob. Słownik nazw
części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Kobylskie Pola [W] – pola – Kob – pola we wsi Kobyle, położone od strony Frysztaka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Koczelówka [UN] – pole – Tro – rola w przys. Koczelówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Kolonia [W] – pole – Mar – leży na terenie przys. Kolonia (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Koło Brydów [UN] – pole – Żar – jest położone na terenie przys. Koło Brydów (zob. Słownik nazw części
wsi); też n. lasu;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Koło Czyża [B; UN] – pole – Nieb – leży w przys. Koło Czyża (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Koło Doliny [W] – pole – Gl.Ś – położone na stokach doliny;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Fabryczki [W] – pola – Bab – pola w okolicy zakładu metalowego (zwanego fabryką);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Figury [W] – pole – Gro – jest położone koło kapliczki z figurką świętego;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Jana [W] – pole – Nieb – pole w okolicy kapliczki św. Jana;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. kultowa/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Kościoła [B; UN] – pole – Wy.S – rola jest położona w pobliżu kościoła;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Krzaków [W] – pole – Lub – położone koło krzaków;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Krzyża: 1. Koło Krzyża [W] – pola – Koż; 2. Koło Krzyża [W] – pole – Mał; 3. Koło Krzyża [B;
UN; W] – pole – Nieb – w pobliżu wszystkich trzech pól stoją krzyże;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Księżej Paryi [B; UN; W] – pole – Nieb – pole jest położone w pobliżu wąwozu należącego do księży;
znaczenie ap. paryja – zob. hasło Paryja w Słowniku nazw części wsi;
znaczenie ap. księży – zob. hasło Księże Budy w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Młodego Lasu [W] – pola – Wiś – role są położone w pobliżu Młodego Lasu (zob. Słownik nazw
leśnych);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. lasu/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Patryi [W] – pole – Lub – położone koło wieży triangulacyjnej;
znaczenie ap. patryja – zob. hasło Patryja w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
102
3. Słownik nazw pól i łąk
Koło Prycza [W] – pole – Żyz – nazwa od n. dawnego mieszkańca: Prycz;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Świętego Jana [UN; W] – pole – Strz – na terenie tych ról jest kapliczka św. Jana i źródełko wody
pitnej; też n. lasu;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. kultowa/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Transformatora [W] – pole – Lub – rola jest położona w sąsiedztwie transformatora;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Wiatraka [W] – pole – Lub – na tym polu stoi stary, nieczynny już wiatrak;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Kopaliny: 1. Kopaliny [W] – pole – H.G; 2. Kopaliny [UN; W] – pole – Tuł – obydwa pola powstały na
obszarach po wykarczowanym lesie (gdzie wykopywano pniaki);
kopalina ‘coś wykopanego’: „kopaliny kopię, odpocząć se mogę...” – SGPK II 424-425; tutaj raczej nie w znaczeniu: kopalina ‘minerał’ – SW II 464; kopalina ‘surowiec mineralny tworzący złoże w skorupie ziemi’ – SD III 987;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kopanina: † ok.1820 Kopanina [F 87 za dok. z pocz XIX w., BL 102]; Przerwa [F 87] – pole – Puł – pole
położone na terenie dawnego kamieniołomu; niegdyś w tej okolicy była kopalnia rudy żelaza; nazwa powstała na początku XIX w., później ponowiona na utworzony tam przys.;
kopanina ‘pole z lasu wykarczowane, karczunek, trzebisko; miejsce próżne, pozostałe po czymś wykopanym; miejsce po karczunku; dawne, skopane pole kopalniane; karczowisko, grunt po lesie’ – SGPK II 424-425; kopanina
‘karczowisko wzięte pod uprawę, nowina’ – SS III 339; kopanina ‘robota kopania; to, co się kopało, wykopało,
okopało, odkopało, miejsce kopania’ – SL II 438; podobnie SW II 464; kopanina ‘kopanie; miejsce kopania, miejsce
skopane, rozkopane; karczunek, pole po wykarczowanym lesie; nowina, karczowisko’ – SD III 988;
znaczenie ap. przerwa || przyrwa – zob. hasło Przyrwa w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† 1788 Kopaniny pod Lasem [ZK 38 za Metryką Józefińską] – pole – Koż – rola była położona pod lasem,
w miejscu, gdzie prowadzono karczunek [ZK 52] (por. hasło Kopanina);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie członu imiennego z wyrażeniem
przyimkowym
Kopciówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. Kopeć;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kopci-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Kopytówka [B; UN; W] – pole – Brze – rola nazwana od n. Kopyto;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kopyt-ów-k(a)
Korea [UN] – pole – Mar – rola na terenie przys. Korea (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Korea Przysiółków [W] – pole – Gl.Z – nowa nazwa Kątów; rozciągnięta zabudowa tego terenu przypomina
kształtem Koreę (zob. też hasło Korea w Słowniku nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. państwa/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Korzeń [W] – pola – Wiś – pola w okolicy Wisłoka; sterczą tam nad wodą korzenie, z których dzieci skaczą
do rzeki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kosibówka: 1. Kosibówka [W] – pole – Gl.G; 2. Kosibówka [W] – pole – Lub – nazwy obu obiektów
zostały utworzone od częstego tutaj n. Kosiba;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kosib-ów-k(a)
† 1782 Kosinogówka [DC 177 za Inwentarzem z roku 1782] – pole – Czu – pole nazwane od n. byłych właścicieli: Kosinoga;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kosinog-ów-k(a)
Kosiówka [W] – pole – Lub – rola nazwana od n. Koś;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kosi-ów-k(a)
103
3. Słownik nazw pól i łąk
Kosynarówka [W] – pole – Gl.G – pole nazwane od n. Kosynarski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Kosynar-ów-k(a)
Kościółek [UN] – pastwisko – Róż – pastwisko obok kościoła;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kowalówka: 1. Kowalówka [W; B] – pole – Cie; 2. Kowalówka [W] – pole – Gl.Ś; 3. Kowalówka [W] –
pole – H.G – wszystkie trzy obiekty były własnością kowali;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Kowal-ów-k(a)
Kozakówka [W] – pole – Zaw – pole nazwane od n. Kozak;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kozak-ów-k(a)
Kozówka [W; T] – pole – Gw.G – rola nazwana od n. właściciela: Koza;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Koz-ów-k(a)
Kozubówka [T] – Gw.G – rola nazwana od n. właściciela: Kozub;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kozub-ów-k(a)
Krokówka [UN] – pole – Gl.Z – rola w przys. Krokówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Krupina [UN, W] – nieużytki; krzaki – Kob – teren porośnięty krzakami, tarniną, leszczyną, położony na
terenie przys. Krupina (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Krupkówka [B] – pole – Fry – rola nazwana od n. właścicielki: Krupka;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Krupk-ów-k(a)
Kryplówka [W] – pole – Brze – rola nazwana od n. Krypel;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Krypl-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Krzaki: 1. Krzaki [B] – nieużytek – Gl.G – teren wokół łąk; rośnie tam głóg, dzika róża i inne krzewy;
2. Krzaki [B] – pola – Gog – pola otoczone krzaczkami;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Krzysiówka [W] – pole – Jaz – pole należące do Krzysztofa (Krzysia);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Krzysi-ów-k(a)
Krzywa Jodła [W] – pole – Kob – miejsce obok drogi do Frysztaka; rosła tam krzywa jodła;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Krzywa Karczma [W] – pola – Strz – pola w okolicy Krzywej Karczmy (por. Słownik nazw różnych), będące własnością karczmarza; też n. przys.;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. karczmy (2.1.2); zestawienie nominalne
Krzywijszczówka [W] – pole – H.G – pole nazwane od n. właściciela: Krzywiński;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Krzywijszcz-ów-k(a);
tow. jej alternacja s:sz i k:cz14
Księże: 1. Księże [B; UN] – pole – Gbi; 2. Księże [W] – pole – Gwo; 3. Księże [B; UN] – pole – Lub; 4.
Księże [B;UN] – pole – Łęt – wszystkie cztery obiekty należą (lub dawniej należały) do księży, do kościoła;
znaczenie ap. księży – zob. hasło Księże Budy w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Księże Krzaki [B; UN] – krzaki – Gbi – nieużytki porosłe krzakami, będące własnością księży;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Księże Pola: 1. Księże Pola [W] – pola – Strz; 2. Księże Pola [W]; Na Księżym [W] – pola – Zab – obydwa pola są własnością księży;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kubusiówka [W] – pole – Gl.G – pole należące do Jakuba (Kubusia);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kubusi-ów-k(a)
14
W nazwie utrwalona jest dysymilacja grupy -ńsk- > -jsk-
104
3. Słownik nazw pól i łąk
Kucówka [W] – pole – Pst – rola nazwana od n. byłego właściciela: Kuc;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kuc-ów-k(a)
Kulawówka [W] – pole – Gl.G – właścicielem pola był kulawy człowiek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Kulaw-ów-k(a)
Kullerówka [W] – pole – Niew – pole nazwane od n. Kuller;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kuller-ów-k(a)
Kumorówka [T] – pole – Stę – rola nazwana od n. Kumor;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kumor-ów-k(a)
Kurpielówka [W] – pole – Pst – rola nazwana od n. byłego właściciela: Kurpiel;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kurpiel-ów-k(a)
Kuśnierówki: † 1817 Kuśnierówki [F 91 za dok. z 1817 r.]; XIX Kuśmierzówki [F 87; BL 102] – łąka –
Puł – obiekt był własnością kuśnierza (gw. kuśmierz); z uwagi na to, że obydwa warianty nazwy pochodzą
mniej więcej z tego samego okresu, obydwa wypada uznać za derywaty odapelatywne: jeden od ap. w formie
oficjalnej, drugi – od ap. w formie gwarowej;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna.(1.2.1); der. sufiksalna: Kuśnier-ów-k(i),
tow. jej alternacja r:rz
Kwiatkówka [B; W] – pola – Cie – rola nazwana od n. dawnego właściciela: Kwiatkowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Kwiatków-k(a), tow. jej alternacja o:ó
Lanikówka [W] – pole – Gl.G – rola nazwana od n. Lanik;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Lanik-ów-k(a)
Lechowiczówka [W] – pole – Gl.Ś – rola nazwana od n. Lechowicz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Lechowicz-ów-k(a)
Lejzorówka [W] – pole – Wyż – pole nazwane od n. Żyda – właściciela: Lejzer;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Lejzor-ów-k(a), tow. jej alternacja e:o
Lepakówka [W] – pole – Kob – rola nazwana od n. dawnego właściciela: Lepak;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Lepak-ów-k(a)
Leszczyny: 1. Leszczyny [W] – pole – Kon – pole jest położone pod lasem Leszczyny (zob. Słownik nazw
leśnych); też n. przys.; 2. Leszczyny [B; UN] – pole – Opa – rola w przys. Leszczyny (zob. Słownik nazw
części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu lub przys. (1.1.2)
Leszczyny [UN] – pole – Koz – wokół pola rosną leszczyny;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Leśniczówka [W] – pole – Gl.Ś – pole należące do leśniczego;
n. jednoskładnikowa, derywowana15, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Leśnicz-ów-k(a)
Leśniczówka [UN] – pole – N.W – pole pod lasem o nazwie Leśniczówka (zob. Słownik nazw leśnych);
też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Lipskówka [W] – pole – Gl.D – pole nazwane od n. Lipski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Lipsk-ów-k(a)
Lubartki [B; UN; W] – pole – Brze – rola nazwana od n. właściciela: Lubart; też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Lubart-k(i)
Luteszki [T] – pole – God-Jaw – położone od strony Lutczy;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. sufiksalna: Lutesz-k(i),
tow. jej alternacja e:ø oraz niesystemowa wymiana cz:sz
Łazy: 1. Łazy [W] – pole – Gl.Ś ; 2. Łazy [W] – pola – Kob – obydwa pola są położone w pobliżu lasów
lub na terenach po karczunku;
15
Apelatyw leśniczówka w znaczeniu ‘dom, mieszkanie leśniczego’ nie motywuje tej nazwy.
105
3. Słownik nazw pól i łąk
znaczenie ap. łaz – zob. hasło Łazy w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łazy – [T] – pola – Pst – role leżące na terenie przys. Łazy (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Łazy Glinickie [T] – pola – Gl.G – tereny w okolicy szczytów wzniesień, położone na terenie przys. Łazy we
wsi Glinik Górny;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Łącyna [W] – łąka – H.G – podmokła łąka porośnięta sitem i mchami;
gw. łącyna w znaczniu ‘licha, marna łąka’ poświadcza SGPK III 71: „na moi łącynie śtyry kopy siana”...;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łąka [W] – nieużytki – Koż – obszar chwastów rozgraniczający dwa lasy;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łąki: 1. Łąki [W] – nieużytki, łąki – Bar – rośnie tam trawa na siano; 2. Łąki [B; UN] – łąki – Gbi; 3. Łąki [UN] – łąka – Gl.Z – też n. przys.; 4. Łąki [W] – pole – Gro; 5. Łąki [W] – łąka – Lub; 6. Łąki [B; UN]
– łąka – Poł; 7. Łąki [W] – łąki – Tro; 8. Łąki [W] – łąka – Żar – nazwą Łąki określono obiekty, na których
obecnie lub w przeszłości rosła trawa (zwykle gorszej jakości z powodu dużej wilgotności podłoża); genetycznie łąki to tereny podmokłe, zwykle położone niżej, niż tereny sąsiednie – były to obszary spływu wód
(np. po wylewach rzek); A. Brückner [SEB 309] przypuszcza, że ap. łąka i łęg mają wspólny źródłosłów
(zob. też hasło Łęgi);
historycznie: łąka ‘obszar ziemi porośnięty trawą, niekiedy częściowo zadrzewiony’ – SS IV 108-9; łąka ‘nizina
nad zakrętem rzecznym od skrętu – łęku’ – SEB 308; łąka ‘z ps. *ląka ‘wygięcie, obłąk, kabłąk, łęk, krzywizna półkolista’ – SES V 83-4;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łąki Bartoszowe – zob. Bartoszowe Łąki
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Łęg – zob. Łęgi
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. (1.2.2); der. paradygmatyczna
Łęgi: Łęgi [UN; B]; Łęg [W] – pole – Koż – rola jest położona nad rzeką, za torem kolejowym; też n. przys.;
łęg, ług ‘nizina, brzeg rzeki nizinny; może mieć związek z łąką’ – SEB 309, łąg ‘pole równinne; błonia na nizinach,
pastwiska i łąki nad rzekami; zarośla na łąkach błotnych’ – SGPK III 71; łąg, łęg ‘lasy lub łąki na błotach, łąki bagniste’ – SL II 581; podobnie SW II 809; łęg ‘podmokła łąka, najczęściej w dolinie rzeki, porośnięta czasem krzewami’ – SD IV 298; podobnie SJP II 73; łęg ‘łąka lub pastwisko położone w pobliżu rzeki lub strumienia’ – Tichoniuk 1986: 53; łęg (łąg, łęk, łęka, ług, łuh, łuk) ‘podmokłe miejsce w dolinie przeznaczone najczęściej na łąkę’ –
Łesiów 1972: 12; inaczej Gołębiowska 1964: 13: łąg, łęg ‘sucha łąka’; w gwarach apelatyw łąg ma wiele znaczeń,
najczęściej ‘pole, łąka, pastwisko’, też: ‘duży obszar łąk, równinne pole, równina, gatunek gleby, nieużytki, las,
krzewy, zarośla, polana, przecinka w lesie, kotlinka między wzniesieniami, łąka lub pole podmokłe, trzęsawisko,
bagno, miejsce zalane wodą’ – Zierhoffer 1986: 5-6;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja. (1.1.1)
Łosiny [W] – pola – Stę – pola w okolicy lasu; nazwane od rosnących tu drzew osinowych;
znaczenie ap. osiny – zob. hasło Osiny w Słowniku nazw leśnych;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)16
Łuszczówka [W] – pole – Wiś – rola nazwana od n. Łuszcz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Łuszcz-ów-k(a)
Łysa Góra: 1. Łysa Góra [W; T] – pola – Twi – pola położone na stokach Łysej Góry (zob. Słownik nazw
górskich); też n. folwarku; 2. Łysa Góra [B; UN] – pole – Wy.S – pole pod lasem Łysa Góra (zob. Słownik
nazw leśnych);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry lub lasu (2.1.2); zestawienie nominalne
16
Nazwa oddaje gwarową realizację spółgłosek protetycznych.
106
3. Słownik nazw pól i łąk
Macharka [W] – pole – Dob – leży w przys. Macharka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Machosiówka [B; UN; W] – pole – Kon – rola jest położona w przys. Machosiówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Magudrówka: Magudrówka [B; W]; Magudrówka I [B]; Magudrówka II [B]; Magudrówka III [B] –
pole – Gl.G – pola nazwane od n. dawnego właściciela: Maguder;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n.os. (1.2.2); der. sufiksalna: Magudr-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Majochówka [W] – pole – Kob – rola nazwana od n. byłego właściciela: Majocha;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Majoch-ów-k(a)
Malakówka [W] – pola – Wiś – rola nazwana od n. Malak;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Malak-ów-k(a)
Malcówka [W] – pole – Twi – rola nazwana od n. Malec;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Malc-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Mała Kielnia [B; UN] – pole – Lut – rola pod lasem Mała Kielnia (zob. Słownik nazw leśnych);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (2.1.2); zestawienie nominalne
Małeckówka [B, W] – pole – Fry – rola nazwana od n. dawnych właścicieli: Małecki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Małeck-ów-k(a)
Małoniówka [UN] – pole – Mar – rola nazwana od n. Małoń;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Małoni-ów-k(a)
Małówka [W; T] – łąka – Lut – leży na terenie przys. Małówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Marajówka [UN] – pole – Tro – rola w przys. Marajówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Marczakówka [B; UN] – pole – Gw.D – pole nazwane od n. Marczak;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Marczak-ów-k(a)
† ok.1820 Marszówka [F 87 za dok. z pocz. XIX w.; BL 102] – pole – Fry – pole w przys. Marszówka (zob.
Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Matysówka [W] – pole – Bab – rola nazwana od n. Matysek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Matys-ów-k(a)
Mendel [B; UN; W] – rola – Cie – na polu rosła trawa na siano;
mieszkańcy tłumaczą, że mendel to dawna forma kopienia zboża na dworskim polu – po 15 snopów; wyraz mendel
w gwarach różnie rozumiany: ‘garść zżętego zboża, z kilku mędli powstaje snopek; kopa; tuzin; ¼ kopy; „w
mendel idzie 14 snopków” – SGPK III 138; mendel ‘sztuk piętnaście’ – SEB 328;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Mendeloszczówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właścicieli: Mendelowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Mendeloszcz-ów-k(a),
tow. jej alternacja s:sz i k:cz17
Michnowa Górka [T; W] – pole – Lut – pole na stokach górki, nazwane od n. uprawiającego je człowieka
(Michna /czyja?/ Michnowa);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Midoch [UN; W] – pole – Dob – pole pod lasem Midoch (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Mijalówka [W] – łąka – Lub – rola nazwana od n. Mijal;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Mijal-ów-k(a)
17
W nazwie obserwujemy uproszczenie grupy spółgłoskowej -wsk- > -sk-.
107
3. Słownik nazw pól i łąk
Minasiówka: Minarzówka [KAT 1895], Minasiówka [W; T] – pole – H.G – pole nazwane od n. właściciela – Żyda: Minaś;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Minasi-ów-k(a)
Młynarczykówka [UN] – pole - Mar – pole niegdyś zapisane synowi młynarza (młynarczykowi);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Młynarczyk-ów-k(a)
Młynarskie Pole – zob. Młyńskie Pole
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Młyńskie Pole: Młyńskie Pole [W; T]; 1632 Młynarskie Pole [M 18 za Długoszem] – pole – Tuł – było
własnością młynarza; leżało obok Stawu Grabosiów; w pobliżu tego pola stał młyn;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Mniszki [T] – pole – Cie – rola pod lasem Mniszki (zob. Słownik nazw leśnych); też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Moczarki: 1. Moczarki [W] – pola – Jaw; 2. Moczarki [B; UN; EB 215] – pola – Poł – oba obiekty to
podmokłe, mało urodzajne pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Moczary: 1. Moczary [W] – pole – Gl.G; 2. Moczary [B; UN] – pole – Wy.S – obydwa obiekty są położone na podmokłych terenach;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Molędówka [UN] – pole – N.W – nazwana od n. Molęda (właściciel szynku w Czudcu);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Molęd-ów-k(a)
Mołoniówka [W] – pole – Tuł – nazwa od n. dawnego zarządcy: Mołoń;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Mołoni-ów-k(a)
Moraszczyzna [W] – pole – Pst – rola nazwana od n. Morawski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Moraszcz-yzn(a);
tow. jej alternacja s:sz i k:cz18
Morochówka [W] – pole – Gl.C – pole nazwane od n. Moroch;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Moroch-ów-k(a)
Moskalówka [W] – pole – Kob – pole nazwane od n. dawnego właściciela: Moskal;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Moskal-ów-k(a)
Moskwówka [W] – pole – Gl.Z – rola nazwana od n. Moskwa;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Moskw-ów-k(a)
Mostki: 1. Mostki [W] – łąki – Kob – położone nad strumyczkiem, nad którym zbudowano mostek; 2.
Mostki [UN] – pole – Dob – pole, do którego się idzie przez kładkę na rzeczce;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Motykówka [W] – pole – Kob – pole nazwane od n. dawnego właściciela: Motyka;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Motyk-ów-k(a)
Mularzówka [UN] – pole – Tro – leży w przys. Mularzówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Musiałówka [W] – pola – Poł – rola nazwana od n. Musiał;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Musiał-ów-k(a)
Na Bałoskim [W] – pola – Wid – pole nazwane od n. właściciela: Bałos;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.2.3); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Bałos-ski(e)> Bałoskie; tow. jej uproszczenie geminaty
Na Bani [B; UN] – pole – Stę – pole położone w przys. Bania (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Berdychowie [B; UN] – pole – Kon – pole położone na terenie przys. Berdychów (por. Słownik nazw
18
Alternacja ilościowa wynika z uproszczenia grupy spółgłoskowej -wsk- > -sk-.
108
3. Słownik nazw pól i łąk
części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Białówce [W] – pola – Tro – pola leżące w przys. Białówka (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Broncynym [W] – pole – Gl.Ś – pole należące do Bronisławy (Bronka /czyje?/ Broncyne);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); wyrażenie
przyimkowe
Na Brzegu [W] – pole – Jaz – rola położona na brzegu Wisłoka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Bziance [B; UN; W] – pole – Wy.S – wokół pola rosły krzewy bzu;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Bzi-an-k(a)
Na Długich [W] – pole – P-ka – są tam długie zagony (we wsi jest też pole Na Krótkich);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Dolinie [W] – pola – Twi – role położone w dolinie;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Dykowym [W] – pole – P-ka – nazwa od n. poprzedniego właściciela (Dyka /czyje?/ Dykowe);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3);
wyrażenie przyimkowe
Na Dziale [W] – pole – Mał – pole położone w przys. Dział (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Dzielcu – zob. Dzielec
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Folwarku [W] – pole – Gl.Ś – pole położone blisko przys. Folwark w Gliniku Dolnym (por. Słownik
nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Gackowym [W] – pole – Zaw – role nazwane od n. właściciela (Gacek /czyje?/ Gackowe);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3);
wyrażenie przyimkowe
Na Godowskiem [B; UN] – pole – Jaw – rozciąga się przy granicy z wsią Godowa;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Górkach: 1. Na Górkach [W] – pole – Gl.G – rola położona w wyższej części wsi; 2. Na Górkach [W]
– pole – Lub – pole położone na niewielkich wzniesieniach;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Grabusiu [W] – pole – Mar – rola na terenie posiadłości Grabusia (nazwisko);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Granicach [W] – pole – Lub – rola położona przy granicy z lasem w przys. Granice (por. Słownik nazw
części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Helcynym [W] – pole – Lub – pole należące do Heleny (Helka /czyje?/ Helcyne);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3);
wyrażenie przyimkowe
Na Jałowcach [W] – pola – Mar – w pobliżu tych pól rosną jałowce;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Kamiennej [B; UN; EB 215] – pole – Kon – rola jest położona na stokach i u podnóża góry Kamiennej,
na granicy z Blizianką (por. Słownik nazw górskich);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Kamieńcu [B; UN; EB 215] – pole – Wy.S – rola położona na terenie przys. Kamieniec (por. Słownik
109
3. Słownik nazw pól i łąk
nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Kącie [W] – pole – P-ka – niewielkie pole położone pomiędzy drogami, w miejscu schodzenia się tych
dróg, „w kącie” pomiędzy nimi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Kielarowy [W] – pole – Bon – rola nazwana od n. właścicielki (Kielar || Kielarowa /czyje?/ Kielarowéj >
Kielarowy);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3);
wyrażenie przyimkowe
Na Klinie [W] – pole – P-ka – wąskie pole w kształcie klina;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Kolanie [W] – pole – P-ka – rola jest położona na szczycie przechylonego działu; nazwa motywowana
jest kształtem pola (wygląda jak zgięte kolano);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Kopalinie [W] – pole – Puł – pole położone na terenie przys. Kopalina (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Kopalinie: 1. Na Kopalinie [W] – pole – Gl.G – teren po wykopach wojennych; 2. Na Kopalinie [W] –
pole – P-ka – pole orne, na którym się kopie ziemniaki;
znaczenie ap. kopalina – zob. hasło Kopalina w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Kopalni [W] – pole – Stę – miejsce po kopalni rudy;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Koszarach [W] – pole – Puł – położone w przys. Koszary (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Kozaku [B; UN] – pole – Wy.S – położone w przys. Kozak (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Kraherówce [W] – pole – Puł – pole nazwane od n. właściciela – Żyda: Kraher;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.2.3); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Kraher-ów-k(a)
Na Krótkich [W] – pole – P-ka – są tam krótkie zagony (we wsi jest też pole Na Długich);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Księżym: 1. Na Księżym [W] – pole – Lub – położone na terenach należących do księdza; 2. Na Księżym – zob. Księże Pola;
znaczenie ap. księży – zob. hasło Księże Budy w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Lesie [B; UN] – pole – Jaw – pole położone pod lasem;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Leśniakowym [W] – pola – Zab – pole nazwane od n. właściciela (Leśniak /czyje?/ Leśniakowe);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3);
wyrażenie przyimkowe
Na Łąkach [W] – pola, pastwiska – Mar – rosną tam trawy na siano;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Łysej Górze [W] – pole – Gl.G – pole jest położone na wzgórzu Łysa Góra (por. Słownik nazw górskich);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Małówce [B; UN] – łąka – Nieb – rola położona na granicy z wsią Małówka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Nizinach [W] – pole – P-ka – rola położona w niższej części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
110
3. Słownik nazw pól i łąk
Na Nizinie [UN] – pole – Nieb – położone w przys. Na Nizinie (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Na Obcinku [UN] – pole – Szu – pole znajdujące się na terenach po wykarczowanym lesie;
obcinek ‘odcinek, pień obciętego drzewa’ – SL III 439,375; obcinek ‘kawałek obcięty, obrzynek, skrawek’ – SW III
442; podobnie SD V 423;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Obszarze [B; UN] – pole – Brze – położone na terenach podworskich;
znaczenie ap. obszar – zob. hasło Obszary w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
† 1788 Na Ostrówku [ZK 39 za Metryką Józefińską] – pole – Koż – obszar na północny zachód od dworu, w
zakolu rzeczki;
ostrów ‘wyspa’; dawniej ogólnie, dziś tylko w licznych nazwach miejscowych: Ostrów, Ostrówek, Ostrowiec; dosłownie: ‘oblany’, od sreu-, srou- ‘lać’ – SEB 385; ostrów ‘wyspa, kępa na jeziorze, miejsce dookoła oblane’ – MN
226; ostrów ‘kawałek pola położony pomiędzy smugami, łąkami albo rowami’ – SGPK III 474;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Pańskim: 1. Na Pańskim [W] – pole – Lub; 2. Na Pańskim [W] – pole – God; 3. Na Pańskim [W] –
pole – Pst; 4. Na Pańskim [W] – pole – Stę; 5. Na Pańskim [W] – pole – P-ka – wszystkie 5 obiektów to
pola dawniej należące do dworu (czyli do dziedzica, do „pana”);
znaczenie ap. pański – zob. hasło Pańskie w Słowniku nazw pól i łąk;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Paraski [W] – pole – Gl.Ś – rola będąca własnością Żydówki (paraski);
paraska to wg mieszkańców gwarowe określenie innowiercy;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Petkowy [W] – pole – Jaz – pole nazwane od n. właścicielki (Petka || Petkowa /czyje?/ Petkowéj > Petkowy);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3);
wyrażenie przyimkowe
Na Plebańskim [W] – pole – Lub – pole na terenach należących do księdza (plebana);
znaczenie ap. plebański – zob. hasło Plebańskie
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Podlesiu [UN] – pole – Róż – pole graniczące z przys. Podlesie w sąsiadującej Różance (por. Słownik
nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Przyboskim [W] – pole – Lub – pole na granicy z wsią Przybówka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.2.3); wyrażenie przyimkowe;
der. wymienna w drugim członie: Przybo-ski(e)
Na Przyczce – zob. Przyczka
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Przygórzu [W] – pole – Gl.G – rola położona na stoku górki;
znaczenie ap. przygórze – zob. hasło Przygórze w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Przysłopiu [W] – pole – Gl.G – pole pod lasem, na wzgórzu (na tzw. przysłupie);
przysłup ‘przypora: „przypory czyli przysłupy w sposobie szkarp skalistych podpierają po zboczach wyniosły dział’
– SW V 370; przysłup ‘dawn. strome, skaliste wzniesienie przystające do zbocza góry, skarpa’ – SD VII 627; przysłup, łem. przełęcz, przysłop, przysłup ‘miejsce na grzbiecie góry, przełęcz’ – Rymut 1975: 40; przysłup ‘skalista
szkarpa podpierająca zbocza górskie’ – Rospond 1957: 35;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); wyrażenie przyimkowe;
111
3. Słownik nazw pól i łąk
der. sufiksalna w drugim członie: Przysłopi-e (<*ьje)19
Na Pułanku [W] – pole – Gl.G – pole o powierzchni pół łana;
znaczenie ap. półanek – zob. hasło Półanek;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Pustkach [B; UN] – pole – Pst – pole położone na terenie przys. Na Pustkach (zob. Słownik nazw części
wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Na Rogu [W] – pole – Lub – pole mające kształt trójkąta (rogu);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Roli: 1. Na Roli [W] – pola – Bab; 2. Na Roli [W] – pole – Gl.G – obydwa obiekty to pola uprawne,
tzw. role;
znaczenie ap. rola – zob. hasło Rola;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Rówience [W] – pole – P-ka – mały kawałek równego pola;
rówienka ‘miejsce równe, bez lasu, równinka’ – SW V 741;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Równi [W] – pole – Wid – rola położona w pobliżu przys. Równie w Twierdzy (por. Słownik nazw części
wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Równiach [W] – pole – Puł – równinne pole;
znaczenie ap. równia – zob. hasło Równie w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Rutkówce [W] – pole – Puł – rola nazwana od n. właściciela: Rutka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.2.3); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Rutk-ów-k(a)
Na Rynnie [UN] – pole – God – długie i wąskie pole (kształtem przypomina rynnę);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Rzykach [W] – pole – Gl.Ś – pole w przys. Rzeki || Rzyki (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Sicie [UN; EB 209] – pole – N.W – podmokłe pole porośnięte sitowiem (sitem);
znaczenie ap. sito – zob hasło Sita w Słowniku nazw wodnych
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Sitach [W] – łąka – H.G – podmokła łąka porośnięta sitowiem (sitem);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Słupskiem [W] – pole – Bon – pole nazwane od n. właściciela: Słupski;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.2.3); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Słupsk-ski(e) > Słupskie20
Na Sołtysówce [B; UN] – pole – Gwo – pole położone na terenie przys. Na Sołtysówce (zob. Słownik nazw
części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
† 1788 Na Stawisku [ZK 39 za Metryką Józefińską] – pole – Koż – rola położona na terenie przys. Stawiska
(por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Średnich [W] – pola – Wid – rola położona na stokach środkowej z trzech gór;
19
Człon imienny uznałam za derywat (przysłup > Przysłopie); rzeczownik twardotematowy powinien w miejscowniku
mieć końcówkę -e; możliwe jednak, że ap. przysłup odmienia się według miękkiego paradygmatu (jak np. gołąb,
jastrząb, a nie jak słup) – wówczas formę należałoby sklasyfikować jako niederywowaną.
20
Na temat budowy nazwy por. hasło Glinik Charzewski w Słowniku nazw miejscowości.
112
3. Słownik nazw pól i łąk
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Tamtej Stronie [W] – pole – Lub – pole z drugiej strony wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Ugorach [B; UN] – pole – Łęt – nieurodzajne pole, ugór; też n. lasu;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Wiśniowej Górze: Na Wiśniej Górze [W; EB 209], Na Wiśniowej Górze [B; UN] – pole – Żyz – rola
jest położona na wzgórzu o nazwie Na Wiśniej Górze || Na Wiśniowej Górze (zob. Słownik nazw górskich);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Na Woziskach [B; UN] – pole – Brze – pole na terenach, gdzie osunęła się ziemia (uwoziła się, woziła);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: wozić > Woź-isk(a)
Na Wysepkę [W] – nieużytek – Bab – teren w zakolu Wisłoka (piaski, kamienie), wygląda jak wyspa na
rzece; jest to popularne miejsce spotkań młodzieży;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Wyspie: 1. Na Wyspie [W] – pole – Gl.Ś; 2. Na Wyspie [W] – pola – Wid – obydwa obiekty są otoczone rzeczkami;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Żarnowskiem [B; UN] – pole – Jaw – rola położona na terenie przys. Na Żarnowskiem (zob. Słownik
nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Nad Cegielnią [B; UN] – pole – Żyz – rola położona nad starą cegielnią;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Nad Pegieerem [W] – pole – Bon – ponad tymi polami był PGR;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Nad Ścieżką [W] – pole – Mał – rola położona ponad dróżką (we wsi jest też pole Pod Ścieżką);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Nadole [DC 145; W] – pola – Bab – pola są położone w niższej części wsi; „powstanie nazwy odnosi się do
1390 roku, kiedy to dziedzic tych posiadłości Czador z Potoka kolonizuje ten pas graniczny na prawie magdeburskim i tak poszerza swoją posiadłość” [DC 145];
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Nadol-e (<*ьje)
Nakont [W] – pole – Bab – pole w kształcie klina, w „kącie” między drogami;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Narożnik [W] – pole – Gl.G – pole w kształcie rożka;
narożnik ‘węgieł, róg, narożna część czegoś, kąt’ – SJP II 284; narożnik ‘dom narożny; węgielny kopiec czyli węgielnik’ – SL III 276; narożnik ‘dom narożny; kopiec narożny, węgieł budowli, brzeg szczytu stodoły’ – SW III 151;
narożnik ‘narożna część czegoś, róg’ – SD IV 1175;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Niedzielówka [W] – pole – Gro – rola nazwana od n. właściciela: Niedziela;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Niedziel-ów-k(a)
Niepokurka [W] – pole – Nieb – położone pod lasem Niepokurka (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnej (1.1.2)
Nieużytki [W] – pola – Bar – gorsze pola (we wsi są też Użytki);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Niwa Domowa [EG 1973; W] – pola – Strz – pola w pobliżu domów; też n. przys.;
niwa ‘pole uprawne, niekiedy zapewne określonej wielkości, też pole po wykarczowaniu, nowina’ – SS V 274; podobnie SL III 347; niwa ‘1. pole, rola, gleba, łan, grunt, 2. pole po wykarczowaniu lasu; 3. pole wśród lasu, 4. żniwo’ – SW III 395; niwa ‘przestarz.: ziemia uprawna, pole, rola, łan’ – SD V 327; niwa, niwka ‘pole; długi pas pola
należący do jednego właściciela w przeciwieństwie do krótkiego, zwanego stajanko’ – Pawłowski 1965: 175;
113
3. Słownik nazw pól i łąk
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Niwa Pańska [DD; W] – pola – Dob – rozległe pola na terenach niegdyś należących do dworu (pańskie); też
n. przys.;
znaczenie ap. pański – zob. hasło Pańskie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Niwa Plebańska [DD; W] – pola – Dob – pola rozciągające się wokół kościoła, należące do księdza (plebańskie); też n. przys.;
znaczenie ap. plebański – zob. hasło Plebańskie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1782 Niziny [DC 177 za Inwentarzem z 1782] – pola – Żar – równinne pola położone w niższej części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Nowakówka: 1. Nowakówka [W] – pole – Stę; 2. Nowakówka [W] – pola – Gl.Z – obydwa pola nazwano
od n. właścicieli: Nowak;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Nowak-ów-k(a)
Nowakówka [UN] – pole – Tro – rola położona na terenie przys. Nowakówka; też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Nowa Wieś [W] – pola – Lut – role w przys. Nowa Wieś (zob. Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); zestawienie nominalne
Obok Wału [W] – pole – Koż – rola położona w okolicy wału przeciwpowodziowego;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Od Brzeżanki [B; UN] – pola – Bon – role położone w przys. Od Brzeżanki (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Odojówki [B;UN] – pole – Wy.S – pole nazwane od n. Odojewski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Odoj-ów-k(i)
Ogon [W] – pole – Koz – pole wąskie i długie, ma kształt ogona;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ogrody: 1. † 1851 Ogrody [DC 144] – pole – Bab; 2. Ogrody [W] – pole – Stę – obydwa pola są położone na terenie dawnych ogrodów dworskich;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ogród [W] – pole – Lub – pole na terenie po ogrodach dworskich;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ogródek [W] – pola – P-ka – niewielkie pole, na którym uprawia się małe ilości różnych warzyw (jak w
ogródku przydomowym);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Okopisko [W] – ugór – Koz – miejsce, gdzie grzebano padłe zwierzęta;
okopisko ‘cmentarz żydowski’ – SGPK III 430; okopisko ‘miejsce okopane; szczególnie cmentarz żydowski’ – SL
III 536; tak samo SW III 743; okopisko ‘daw.: miejsce odgraniczone, wyznaczone na chowanie zmarłych (szczególnie o cmentarzu żydowskim)’ – SD V 930;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Okopy [SG IX 251; W] – pole – Pst – są to pola orne, kopane, okopywane;
n. jednoskładnikowa, derywowana21, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna: okopywać > Okop(y)
Organistówka [W] – pole – Lub – właścicielem tej roli był organista;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Organist-ów-k(a)
Ormianka [UN; B] – pole – Gw.G-Gw.D – trudno ustalić motywację nazwy – współcześnie mieszkańcy już
jej nie używają i nie pamiętają; mało prawdopodobne jest pochodzenie nazwy od n. etnicznej Ormianin; być
może toponim ma związek z funkcjonującym w gwarach apelatywem ormianin;
21
Słowniki notują ap. okopy tylko w znaczeniu ‘szańce, reduta, rowy obronne’; apelatyw ten jednak nie motywuje nazwy.
114
3. Słownik nazw pól i łąk
ormianin ‘mężczyzna wysokiego wzrostu’ – SGPK III 463; tak samo SW III 829;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. wymienna: Ormian-k(a)
Ortyńszczówka [B; UN] – pole – Fry – rola nazwana od n. Ortyński;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Ortyńszcz-ów-k(a),
tow. jej alternacja s:sz i k:cz
Orzyszka [T] – pole – Jaw – pole w przys. Orzyszka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Osiczyny [W] – pole – Gwo – wokół pola rosły osiki;
znaczenie ap. osiczyna – zob. hasło Osiczyny w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ozgówka [W] – pole – Jasz – pole nazwane od n. Ozga;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Ozg-ów-k(a)
Oziębówka [W] – pole – Gl.C – pole nazwane od n. Oziębała;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Ozięb-ów-k(a)
Padoły [W] – uskok – Kob – zapadlisko, uskok; jest to miejsce, skąd czerpano wodę;
padół ‘dolina, nizina, wąwóz; mała studzienka, której wody używają tylko do pojenia bydła’ – SGPK IV 9; padół
‘dolina’ – SL IV 18; padół ‘dolina głęboka, nizina’ – SW I 9; padół ‘przestarz.: teren, miejsce położone nisko, niższe od otaczających terenów; nizina, dolina, wąwóz’ – SD VI 16;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pagórek [W] – pole – Koz – pole położone w wyższej części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Palarzówka [W] – pole – H.G – pole nazwane od przezwiska właścicieli zajmujących się wypalaniem węgla:
Palarz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Palarz-ów-k(a)
Palmy [UN; W] – łąka – Dob – rosną tam wysokie trawy z charakterystyczną „palmą” na czubku;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pałysówka [UN; W] – pole – Gl.C– pole w przys. Pałysówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Panochówka [W] – pole – Jasz – rola nazwana od n. Panocha;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Panoch-ów-k(a)
Pańskie: 1. Pańskie [B; UN] – pola – Gbi; 2. Pańskie [B] – pole – Jaw; 3. Pańskie [W] – pola – Kob; 4.
Pańskie [B; UN; W] – pole – Lub; 5. Pańskie [UN] – pole – Mał; 6. Pańskie [UN; W] – pole – N.W; 7.
Pańskie [W] – pole – Pst; 8. Pańskie [B; UN] – pole – Stę; 9. Pańskie [W] – pole – Zaw – wszystkie
dziewięć obiektów to pola uprawne dawniej należące do „panów” (dziedziców, właścicieli wsi lub gruntów);
pański ‘pana = nie służby, dworski’ – SW IV 42; pański ‘przym. od pan’ – SD VI 87;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pańskie Pola: 1. Pańskie Pola [UN] – pola – Dob; 2. Pańskie Pola [W] – pola – Poł – są to pola należące do
dziedziców, panów (por. hasło Pańskie);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Pańskie Pole: 1. Pańskie Pole [W; KAT 1895] – pole – Gog; 2. Pańskie Pole [UN] – pole – Wyż – oba pola
należały dawniej do właściciela wsi (por. hasło Pańskie);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Papierzówka [W] – pole – H.G – pole nazwane od n. właściciela: Papiernik;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n.os. (1.2.2); der. wymienna: Papierz-ów-k(a); tow. jej alternacja r:rz
Papugówka [W] – pole – Stę – rola nazwana od n. Papuga;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Papug-ów-k(a)
Pasoczyzna [B; UN; MK 46] – pole – Pst – rola nazwana od n. dawnych właścicieli: Pasocki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Pasoccz-yzn(a) > Pasoczyzna;
115
3. Słownik nazw pól i łąk
tow. jej alternacja k:cz i uproszczenie grupy spółgłoskowej
Pasternik [KAT 1897, W; UN] – pole – Kob – wypasano tam bydło; też n. przys.;
pasternik ‘pastwisko’ – MK 56; pasternik ‘pastwisko, pastewnik; mały kawałek pastwiska przy wsi; ugór, miejsce
paszy; pastwisko dla gęsi podle dworu; miejsce przy wodzie, wysokiemi drzewami szpilkowemi zarosłe’ – SGPK
IV 50; pasternik ‘pastewnik, pastwisko’ – PSDP 315; tak samo SW IV 79; pasternik ‘podwórze gospodarskie razem
z kawałkiem łąki koło domu’ – Gołębiowska 1964: 14;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pasterniki [UN; W; SiO 38] – pastwisko – Strz – dawniej miejsce wypasu bydła, dziś jest tu zabudowa miejska (por. Pasternik);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XV Pastewnik [DC 42 za dok. z XV w.] – pastwisko – Czu – było to pastwisko miejskie, tzw. pasternik,
pastewnik (por. Pasternik);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pastwiska: 1. Pastwiska [B] – wąwóz – Twi; 2. Pastwiska [UN] – wąwóz, nieużytki – Wid – obydwa
obiekty to nieużytki, na których mieszkańcy wypasają bydło;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pastwisko Gromadzkie [B; UN] – pastwisko – Brze – niegdyś było własnością całej wsi (gromady) – w
przeciwieństwie do pastwisk dworskich;
znaczenie ap. gromadzki – zob. hasło Las Gromadzki w Słowniku nazw leśnych;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Pawłopol [B; UN] – pola – Żyz – stał tam folwark Pawłopol (zob. Słownik nazw różnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. folwarku (1.1.2)
Piaski [W] – pole – Gl.G – pole położone na piaszczystym terenie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pikusiówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od przezwiska właściciela: Pikuś;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Pikusi-ów-k(a)
Pilechówka [W] – pole – Gw.G – pole nazwane od n. Pilecki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Pilech-ów-k(a)22
Piotrówka [UN] – pole – Koż – rola w przys. Piotrówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Piraczkówka [UN] – łąka – God – rola w przys. Piraczkówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Place [B] – łąka, pastwisko – Gl.G – duże łąki, na których wszyscy mieszkańcy wypasali bydło;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Plebańskie: 1. Plebańskie [KAT 1851] – Gl.D; 2. Plebańskie [W] – pole – Fry; 3. Plebańskie [W] – pole
– Niew; 4. Plebańskie [W] – pole – Pst – wszystkie cztery pola dawniej należały do parafii (do księży – plebanów);
plebański ‘od plebani’ – SL IV 149; plebański ‘plebanowy’ – SW VI 227; plebański ‘przym. od pleban albo plebania’ – SD VI 457;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pniaki [T] – pole – Jasz – pole w okolicy lasu; sterczą tam pnie po wykarczowanych drzewach;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Poboczni Mórg [W] – pole – H.G – część pola o powierzchni morga (0,56 ha), leżąca w oddaleniu od reszty
pola (z boku, na poboczu);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Pod Bobkiem [B] – pole – Gl.G – pole nazwane od przezwiska właściciela: Bobek;
22
Wymiana w rdzeniu wynika prawdopodobnie z hipokorystycznej modyfikacji nazwy osobowej (por. Pakosław >
Pach, Zygmunt > Zych, Stanisław > Stach itp.).
116
3. Słownik nazw pól i łąk
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Brzeziną [W] – pole – Gl.G – położone w okolicy lasu Brzezina (zob. Słownik nazw leśnych);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. lasu/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Brzózkami [W] – pole – Gl.Ś – wokół pola rosną małe brzozy;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Brzózką [W] – pole – Stę – rośnie tam pochylona brzoza;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Dębami [UN; EB 210] – pole – Wyż – wokół pola rosną dęby;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Drabami [B; UN] – pole – Wy.S – rola w pobliżu przys. Draby (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Działem: 1. Pod Działem [B] – pole – Gl.G; 2. Pod Działem [W] – pole – Niew – obydwa pola są
położone w okolicy przys. Dział (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Gościńcem [W] – pole – Gl.G – jest położone przy drodze (gościńcu);
gościniec ‘szeroka droga wiejska o nieulepszonej nawierzchni, trakt’ – SJP I 684
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Jałowcami [B; UN; EB 210] – pole, pastwisko – Opa – rola otoczona krzewami jałowca;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Jaworem [W] – pole – P-ka – rośnie tam okazały jawor;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Kamieńcem [W] – pola – Stę – rola położona u podnóża góry Kamieniec (zob. Słownik nazw górskich);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Kosiną [UN] – pole – Wyż – pole położone pod górą Kosina (por. Słownik nazw górskich);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Krzyżem [W] – pola – Jasz – w pobliżu pola stoi krzyż przydrożny;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Lasem – zob. Podlas
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Lasem: 1. Pod Lasem [UN] – pole – God; 2. Pod Lasem [UN] – pole – P-ka – oba pola są położone
na terenie przys. Pod Lasem (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Pod Lipką [UN] – pole – God – pole w przys. Pod Lipką (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Pod Majsterkiem [W] – pole – Lub – rola nazwana od przezwiska właściciela: Majsterek;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Marcelem [W] – pole – Gl.Ś – rola nazwana od im. człowieka mieszkającego w sąsiedztwie: Marcel;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Markuszowę [B; UN] – pole – Wy.S – rola położona przy granicy z wsią Markuszowa;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Oparówkę [B; UN] – pole – Wy.S – pole położone przy granicy z wsią Oparówka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Porębami [B; UN; W] – pole – Wy.S – rola w miejscu wykarczowanego lasu;
znaczenie ap. poręba – zob. hasło Poręba w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Romkiem [W] – pole – Lub – jest położone poniżej domostwa Romana (Romka);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Sosenkami [UN; EB 210] – pole – Dob – wokół pola rosną niewielkie sosny;
117
3. Słownik nazw pól i łąk
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Sośniną [B; UN; EB 210; W] – pole – Zaw – rola w okolicy przys. Sośnina (zob. Słownik nazw części
wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Suchym Bokiem [W] – pole – Gl.Ś – rola na stoku (z boku) słonecznej górki, gdzie jest zawsze sucho;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Ścieżką [W] – pole – Mał – rola rozciąga się pod dróżką (we wsi jest też pole Nad Ścieżką);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Wierzbeczką [W] – pola – P-ka – rośnie tam niewielka i krzywa wierzba;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Wierzb-ecz-k(a)
Pod Winnicą [W] – pole – Koż – pole jest w miejscu, gdzie hrabia niegdyś miał winnicę;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Pod Zawrót: Pod Zawrót [W]; Podzawrocie [T] – pole – Gl.Ś – rola położona w okolicy zakrętu na rzece;
teren między małymi rzeczkami – dopływami Stępinki;
zawrót ‘miejsce, gdzie się co zawraca, gdzie zawracają, nawracają’ – SL VI 953; zawrót ‘zawracanie, zawrócenie;
wir, odmęt; miejsce, gdzie się coś zawraca’ – SW VIII 357; zawrót ‘przestarz.: zmiana kierunku ruchu na przeciwny; zawracanie, zawrócenie’ – SD X 884; zawrót ‘obrót, wir, wirowanie’ – SJP III 977;
eliptyczna, n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Podchabrze [UN] – pole – Strz – pole w przys. Podchabrze (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Poddział [B; UN] – pola – Gog – rola w przys. Poddział (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Poddziele [W; UN] – pola – P-ka – rola położona w okolicy działu;
znaczenie ap. dział – zob. hasło Dział w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Poddziel-e (<*ьje)
Podgórze [W] – pole – Gl.Ś – położone na stokach i u podnóża górki;
znaczenie ap. podgórze – zob. hasło Podgórze w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Podgrabie [W] – pola – Wid – rosną tam graby (pole pod grabami);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Podgrabi-e (<*ьje)
Podkamieniec [W] – pole – Gl.G – położone pod górą Kamieniec;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego z członem proprialnym /n. góry/
(1.2.3); der. paradygmatyczna
Podlas: 1. Podlas [T] – pole – H.G.; 2. Podlas [B; UN; W] – pole – Zab – oba pola są położone na terenie
przys. Podlas (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Podlas: Podlas [W]; Pod Lasem [W] – pole – Mar – rola położona pod lasem;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Podłażcze [B; UN; W] – pole – Lut – rola jest położona w miejscu wykarczowanego lasu (pod łazem, łazkiem); też n. lasu;
znaczenie ap. łazek, łaz, – zob. hasło Łazy w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Podłażcz-e (<*ьje);
tow. jej alternacja z:ż, k:cz
Podskała [W] – pole – Dob – rola w przys. Podskała (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Podwiszówka – zob. Porwiszówka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys.(1.1.2)
118
3. Słownik nazw pól i łąk
Podworskie [W] – pole – Tro – niegdyś należało do dworu;
podworski ‘pozostały po dworze, należący uprzednio do dworu, stanowiący dawniej własność dworu’ – SD VI 757;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, odapelatywna (1.1.1)
Podzawrocie – zob. Pod Zawrót
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Podzawroci-e
(<*ьje), tow. jej alternacja o:ó, t:ć
Pogorzała [B; UN; KAT 1895; W] – pola – Poł – pola położone w przys. Pogorzała (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Pogorzały [KAT 1851; W] – pole – Puł – role w przys. Pogorzały (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Pola [B] – nieużytki – Gog – marne pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pola Kobylskie [B; UN] – pola – Lut – pola w przys. Kobyla (zob. Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Pola od Wysokiej [B; UN] – pola – Bon – pola od strony wsi Wysoka Strzyżowska;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie członu imiennego z wyrażeniem
przyimkowym
Pole Dziada [W] – pole – Kob – niegdyś własność człowieka o przezwisku Dziad (ów człowiek żył bardzo
ubogo, był skąpy, nosił nędzny ubiór, miał zaniedbany wygląd);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Pole Orne [W; 1632 M 18 za JD] – pole – Tuł – pole na terenie Rędzin koło Wisłoka, w okolicy Stawu Ornego (por. Słownik nazw wodnych);
orny ‘pochodzi od orać’ – SL III 577-578; orny ‘mogący być oranym, do orania’ – SW III 830; orny ‘o roli: nadający się pod uprawę; uprawny’ – SD V 1096;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Pomorze [B; UN; W] – pole – Cie – podmokłe role w starym korycie rzeki, nazwane ironicznie jak teren
nadmorski23;
pomorze ‘blisko morza; przestrzeń osuszonego lądu’ – SL IV 328; pomorze ‘ziemia, kraina leżąca nad morzem’ –
SD VI 951; por. morze w znaczeniu ‘duża woda’ – NW 128;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Poprzeczniak [B] – pole – Puł – pole orane poprzecznie – sąsiednie pola były orane wzdłuż;
poprzeczniak ‘zagon poprzeczny na końcu staja; „zagon łączący wszystkie inne zowią poprzeczniakiem” – SGPK
IV 264; poprzeczniak ‘zagon poprzeczny, łączący wszystkie inne zagony’ – SW IV 673; poprzeczniak ‘pas pola, na
którym zawraca się końmi przy orce w zagony, zaorywany później dodatkowo; uwrocie’ – SD VI 1026; por. poprzeczka ‘rzecz w poprzek drugiej idąca’ – SL IV 349;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Porąbka [W] – pole – Lub – pole pod lasem, na terenie, gdzie prowadzono karczunek;
znaczenie ap. poręba – zob. hasło Poręba w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Porąb-k(a), tow. jej alternacja ę:ą
Poręba: 1. Poręba [W] – pole – Gl.Ś; 2. Poręba [B; UN] – pole – Kon; 3. Poręba [W] – pola – P-ka –
wszystkie trzy pola powstały w miejscu wykarczowanych lasów;
znaczenie ap. poręba – zob. hasło Poręba w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Porwiszówka: Porwiszówka [B; UN]; Podwiszówka [T] – pola – Poł – role w przys. Porwiszówka (zob.
Słownik nazw części wsi); nowsza forma zapewne powstała pod wpływem formacji z przedrostkiem pod-;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
23
J. Rieger zalicza ten obiekt do obiektów wodnych [NW 128].
119
3. Słownik nazw pól i łąk
Powronie [W] – pola – Dob – pola, na które (zwłaszcza jesienią, po orce) zlatują się ogromne ilości wron;
też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Powroni-e (<*ьje),
tow. jej alternacja n:ń
Półanek: 1. Półanek [UN] – pole – Dob; 2. Półanek [W]; Półanki [UN] – pole – Koz; 3. Półanek [UN;
W] – pole – N.W – wszystkie trzy obiekty to niewielkie pola;
półłanek ‘pole o powierzchni pół łanu’ – SS VII 13; półanek ‘rola chłopska: „nasze kawałki ziemi to się nazywają
półanki”’ – SGPK IV 328; półanek, półłanek ‘połowa łanu, mały łanek’ – SW IV 948; półłanek ‘mały łan, zagonik;
hist.: obszar gruntu wynoszący 15 morgów; pół łanu’ – SD VI 1371; półanek ‘droga dla bydła’ – MK 56;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Półanki – zob. Półanek 2.
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Prajznerówka [UN] – pole – Tro – rola w przys. Prajznerówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Przerwa – zob. Kopanina
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Przybocz [W] – pole – Jasz – pole „z boku” innych pól;
przybocze, przybok ‘część boczna domu, skrzydło, pobocznica’ – SW V 263; przybocze ‘przestarz.: miejsce będące
tuż obok kogo, pobliże; najbliższe otoczenie’ – SD VII 485;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna
Przybosiówka [T] – pole – Gw.G – rola nazwana od n. Przyboś;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Przybosi-ów-k(a)
Przy Buczynie [W] – pole – Gl.G – pole w pobliżu lasu Buczyna (zob. Słownik nazw leśnych);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. lasu/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Przy Chałpie [W] – pole – Lub – pole w okolicy domu (chałupy);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Przy Depcynie [W] – pole – Lub – nazwane od n. mieszkającej obok kobiety (Depa || Depcyna);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana24, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Przy Dole [W] – pole – P-ka – położone w pobliżu przys. Dół (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Przy Domu [W] – pole – Lub – pole za domem;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Przy Gruncie [W] – pole – P-ka – rola w pobliżu gruntów dworskich;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Przy Krzakach [W] – pola – H.G – pola uprawne przy niewielkim lesie;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Przy Młynie [W] – pole – P-ka – rola położona obok młyna;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Przy Potoczku [W] – pole – Lub – pole nad rzeczką (potoczkiem);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Przy Szkołucie [W] – pole, pastwiska – Róż – role nazwane od n. mieszkańców: Szkołut;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Przy Trześni [W] – pole – P-ka – w pobliżu rośnie duże drzewo (trześnia);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Przy Wisłoku [W] – pola – Wid – role obok rzeki Wisłok;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. rzeki/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
24
W nazwie jest utrwalone mazurzenie.
120
3. Słownik nazw pól i łąk
Przy Zakręcie [W] – pole – Gl.Ś – pola obok zakrętu drogi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Przyczka: 1. Przyczka [W] – pole – Niew; 2. Przyczka [B; W], Na Przyczce [B] – pole – Gl.G – trzy
kawałki pola (przez które płyną dwa potoczki) zaorane w przeciwnym kierunku, niż sąsiednie role;
przeczka ‘poprzecznie zaorana część gruntu; orka w poprzek’ – SGPK IV 366, tak samo Gołębiowska 1964: 14;
przeczka, przeć, przyśnica ‘część gruntu zaorana poprzecznie; orka w poprzek; pole na spadku góry zorane w poprzek; kawałek roli, na którym zagony biegną w kierunku szerokości gruntu’ – SW V 49;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)25
Przygórze [B; UN] – pole – Lub – pole w przys. Przygórze (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Przygórze; 1. Przygórze [W] – pole – Stę; 2. † ok. 1802 Przygórze [F 87 za dok. z pocz. XIX w.; BL 102]
– pole – Fry-Puł; 3. Przygórze [W] – pole – Gl.G; 4. Przygórze [W] – pole – Gl.Z – wszystkie obiekty są
położone przy górkach, u podnóża gór;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. sufiksalna: Przygórz-e (<*ьje),
tow. jej alternacja r:rz
† 1754 Przykopa [F 74 za dok. z 28.03.1754 r.] – pole – Fry – przez pole płynęła rzeczka poruszająca młyn;
przykopa ‘rów krótki; sztuczne koryto, którem wodę z potoka skierowują do młyna albo tartaku; wąwóz; wał ziemny na lądzie, kierujący wodę; ziemia wybrana nad rowem, szkarpa nad rowem’ – SGPK IV 419; przykop, przykopa
‘rów przy jakiej dłużynie wybrany’ – SL IV 647; podobnie SW V 306; przykop, przykopa ‘rów biegnący wzdłuż
czego, wykop; wał ziemny’ – SD VII 549;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Przylaski [UN] – pole – Mar – rola w przys. Przylaski (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Przyrwa [UN] – pole – God – rola w przys. Przyrwa (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Przyrwy [W; UN; T] – pastwisko – Puł – rola w przys. Przyrwy (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Przyrwy [W] – pola, nieużytki – Tuł – role leżące nad Wisłokiem, na terenach zalewowych;
znaczenie ap. przyrwa – zob. hasło Przyrwa w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pszyśnica: 1. Pszyśnica [W] – pole – Gl.Z; 2. Pszyśnica [W] – pole – Żar – pola uprawne, położone poprzecznie w stosunku do innych26;
pszyśnica ‘przeczka’ – SW V 49; znaczenie ap. przeczka – zob. hasło Przyczka;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ptakówka [W] – pole – N.W – rola nazwana od n. Ptak;
n. jednoskładnikowa, derywowana od n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna: Ptak-ów-k(a)
Pułanki [T] – pole – Niew-Róż – pola na stokach góry, pod lasem (por. hasło Półanki);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pustaciny [W] – pola – Mar – duży obszar bez zabudowań;
pustacina ‘pustkowie’ – SGPK IV 454; pustacina, pustać ‘miejsce puste, bezleśne, pustkowie’– SW V 438; por. pustać, pustka ‘bagna, nieużytki’ – Gołębiowska 1964: 14;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pustka: 1. † 1782 Pustka [DC 177 za Inwentarzem z 1782] – pole – Czu – puste pole, bez uprawy („Nie
bardzo była uprawiana ze względu na odległość, lichą ziemię i brak rąk do pracy” – DC 177); 2. Pustka [W]
– pole – Gl.G – teren pusty, pozbawiony zabudowań i większych drzew;
pustka ‘miejsce puste, opuszczone, nieuprawne’ – SL IV 727; podobnie SW V 438; pustka ‘puste, niczym nie wy25
Nazwa oddaje regionalną wymowę e pochylonego.
Nazwę wsi Przyśniów || Przeczniów w woj. krakowskim K. Rymut [1967: 135] klasyfikuje jako niejasną; wydaje się
jednak, że wariantywność nazwy tylko dowodzi tezy o jej odapelatywnym pochodzeniu.
26
121
3. Słownik nazw pól i łąk
pełnione wnętrze czego; brak czegokolwiek na jakiejś przestrzeni; próżnia’ – SD VII 739;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pustki [W] – pola – Brze – duży obszar bez zabudowań;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pyzochówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Pyzocha;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Pyzoch-ów-k(a)
Raczkoszczówka [W] – pole – Gl.G – rola nazwana od n. poprzedniego właściciela: Raczkowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Raczkoszcz-ów-k(a),
tow. jej alternacja s:sz i k:cz27
Rajchówka [W] – pole – Pst – rola nazwana od imienia byłego właściciela – Żyda: Rajchel;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Rajch-ów-k(a)
Rajszula: 1. Rajszula [W] – pole – Lub; 2. Rajszula [UN] – pole – Mar; 3. Rajszula [UN] – łąka, pole –
Wiś; 4. Rajszula [B; UN] – pole – Zab – wszystkie cztery obiekty to byłe pastwiska lub pola położone w
pobliżu pastwisk;
rajszula ‘droga dla bydła’ – MK 56; por.: rajsztok ‘droga, chodnik w górach’ i rajsztulować ‘biegać (cielęta rajsztulowały)’ – SGPK V 7; rajszula, rajtszula ‘stodoła, wielka izba, ordynarna; ujeżdżalnia, szkoła jazdy konnej’ –
SW V 469; rajtszula ‘przestarz.: szkoła jazdy konnej’ – SD VII 806;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ratuszniówki – zob. Rotyśniówki
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna:Ratusz-ni-ów-k(i)
Recówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Rec;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Rec-ów-k(a),
Resztówka: 1. Resztówka [W] – pole – Lub; 2. Resztówka [UN; W] – pole – N.W; 3. Resztówka [W] –
pole – Tro – wszystkie trzy pola leżą na terenach podworskich (są „resztą”, pozostałością po dworze);
resztówka ‘reszta gruntu pozostała po parcelacji prywatnej posiadłości ziemskiej’ – SD VII 943; resztówka ‘nazwa
folwarku, dworu lub pól pozostałych po parcelacji i tworzących nowe samodzielne gospodarstwo’ – Pawłowski
1965: 181; por. gwar. resztowy ‘ostatni’ – SGPK V 22; resztować ‘resztę winnym zostawić komu’, resztujący ‘pozostały jeszcze’ – SL V 47;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rędzinówka [B; UN; EB 218; W] – pole – Gwo – rola nazwana od n. Rędziniak28;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Rędzin-ów-k(a)
Rędziny: 1. Rędziny [UN] – pole – Dob – też n. przys.; 2. Rędziny [KAT 1894] – pole – Gbi; 3. Rędziny
[KAT 1851] – rola – Gl.D; 4. Rędziny [W] – pole – Gl.G; 5. Rędziny [W] – pole – Gl.Ś; 6. Rędziny [UN] –
pole – Gl.Z; 7. Rędziny [UN] – pole – Koz; 8. Rędziny [W] – pole – Mar – też n. przys.; 9. Rędziny [B; UN]
– pole – Pst – też n. przys. i n. lasu; 10. Rędziny [UN; W] – pole – Strz; 11. Rędziny [W] – pola – Tuł – pola
nad Wisłokiem; 12. Rędziny [W; B; T] – pola – Wyż; 13. Rędziny [W] – pola – Zab; 14. Rędziny [W] –
pole – Żyz – też n. lasu – nazwa ta jest jedną z częstszych w powiecie strzyżowskim; jest motywowana
topografią, mimo iż na tym terenie nie ma gleb rędzinowych (dla mieszkańców rędzina jest synonimem urodzajnej gleby – zgodnie podają, że pola o nazwie Rędziny to najbardziej urodzajne, najlepsze role w ich wsi);
rędzina ‘ogólnie o glebie urodzajnej’ – SEB 458; rędzina ‘grunt gliniasty, zmieszany z iłem, glinką popielatą i marglem rolniczym; gleba zimna, gliniasta i tęga’ – SGPK V 24; podobnie SL V 35 i SW V 531; rędzina ‘gleba nie
zbielicowana, powstała ze skał węglowych albo z gipsów’ – SD VII 976; rędzina ‘gleba powstała ze zwietrzenia
masywnych skał węglanowych i siarczanowych’ – SJP III 58;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rogale – zob. Stadniczówka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
27
W nazwie obserwujemy uproszczenie grupy spółgłoskowej -wsk- > -sk-.
Ewa Bilut twierdzi, że to nazwa topograficzna [EB 218], jednak mieszkańcy zgodnie podają, że rola została nazwana
od nazwiska właściciela; por. przys. Rędzina w Słowniku nazw części wsi.
28
122
3. Słownik nazw pól i łąk
† 1788 Rogalówka od Markuszowej [ZK 39 za Metryką Józefińską] – pole – Koż – pole położone do strony wsi Markuszowa, pod lasem, w którym mieszkają sarny i jelenie;
znaczenie ap. rogala – zob. hasło Rogale w Słowniku nazw leśnych;
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.2.3); zestawienie członu imiennego z wyrażeniem
przyimkowym; der. sufiksalna w pierwszym członie: Rogal-ów-k(a)
Rokitówka [UN; W] – pole – Tro – pole w przys. Rokitówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Rola: 1. Rola [B; UN; W] – pole – Kon; 2. Rola [UN] – pole – Róż; 3. Rola [UN] – pole – Szu – wszystkie
trzy obiekty to pola uprawne;
rola ‘nadział kmiecy, niwa kmieca; dzielą się na czwarcizny, ośmizny i półośmizny; 2. dawna miara gruntu; 3. gospodarstwo obejmujące około 50 morgów pola’ – SGPK V 33; rola ‘pole zasiewne’ – SL V 63; rola ‘pole orne,
grunt uprawny, ziemia pod zasiew’ – SW V 558; podobnie SD VII 1032;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rola Parafialna – zob. Rola Plebańska
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1782 Rola Plebańska || Rola Parafialna [DC 177 za Inwentarzem z 1782] – pole – Czu – pole należące do
parafii (do księży, plebanów);
znaczenie ap. plebański – zob. hasło Plebańskie w Słowniku nazw pól i łąk;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Rola Sułkowa: † 1851 Rola Sułkowa [DC 144 za dok.]; † 1851 Sułkówka [DC 144] – pole – Bab – pola
należały niegdyś do Andrzeja Sułka (Sułek /czyja?/ Sułkowa)
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Role [B; UN; W] – pole – Lut – pole uprawne, też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Role od Granicy Żyznowa [KAT 1899] – pole – God – pola uprawne (role) położone przy granicy z
wsią Żyznów;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Rotyśniówki: † XVII Ratuszniówki [HO 155]; Rotyśniówki [UN] – pole – Strz – owa rola (a także część
lasu i zbocze góry) stanowiła część uposażenia rajców miejskich mających siedzibę w ratuszu; pierwotna
polska nazwa została z czasem zniemczona; też n. góry i lasu;
niem. Rathaus ‘ratusz’ – SNP II 285;
n. hybrydalna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); derywacja sufiksalna z substytucją
fonetyczną w temacie: Rotyśni-ów-k(i)
Równia: 1. Równia [UN] – pole – Jaz; 2. Równia [W] – pole – Wid; 3. Równia [B; UN] – pole – Żyz –
wszystkie trzy obiekty to pola położone na równinnym terenie;
równia ‘równa płaszczyzna, równina’ – SGPK V 64; podobnie SL V 71, SW V 742 i SD VII 1344;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Równie: 1. Równie [UN; T] – pola, ugór – Gog; 2. Równie [B; UN; W] – pole – Kob; 3. Równie [W; B;
UN] – łąki – Lut; 4. Równie [B; UN] – łąki – Puł; 5. Równie [W] – pola – Szu – wszystkie obiekty są
położone na płaskim, równym terenie (por. hasło Równia);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ruszałówka [UN; W] – pole – Gl.Z-N.W – pole nazwane od n. Ruszała;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Ruszał-ów-k(a),
Ryczywół [B; W; UN] – łąki – Wiś-Cie – podmokła łąka przy bagnach Ryczywół (zob. Słownik nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Ryślówka: Ryślówka [W]; Ruszlówka [T] – pola – Lut-Bar – pola w przys. Ryślówka || Roślówka (por.
123
3. Słownik nazw pól i łąk
Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Rzeki: 1. Rzeki [B] – łąka – Gl.G – łąka poprzecinana licznymi rzeczkami; 2. Rzeki – wąwóz – God [W] –
jest tam mokro; 3. Rzeki [W] – pole – Kob – pola uprawne w pobliżu strumyka i wpadających do niego kilku
potoków; 4. Rzeki [W] – nieużytki – Stę; 5. Rzeki [B; UN; EB 215] – pole – Wy.S; 6. Rzeki [B; UN] –
pole – Zaw – nazwa Rzeki jest nadawana podmokłym, poprzecinanym rzeczkami, mało urodzajnym rolom;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rzym: 1. Rzym [W] – pola – Lut; 2. Rzym [W] – pole – Nieb – obydwa pola są oddalone od centrum wsi;
nazwa nawiązuje do popularnego w tych stronach powiedzenia: „Gdzie Rzym, a gdzie Krym” (zarówno
Rzym, jak i Krym to miejsca odległe);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. miasta (1.1.2)
Samolewiczówka [W] – pole – Puł – rola nazwana od n. dawnego właściciela: Samolewicz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Samolewicz-ów-k(a)
Selwekowe [W] – pole – Gro – pole, którego właścicielem był Sylwester (Sylwek, gw. Selwek;
Selwek /czyje?/ Selwekowe);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Siarkówka – zob. Ziarkówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Siark-ów-k(a)
Sikorówka [W] – pole – Gl.Ś – rola nazwana od n. właściciela: Sikora;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sikor-ów-k(a)
Sita [W] – pole – Kal – pola porośnięte sitem (sitowiem);
znaczenie ap. sito – zob. hasło Sita w Słowniku nazw wodnych
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Sitkówka [UN; W] – pole – N.W – położone w przys. Sitkówka (zob. Słownik nazw części wsi); też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Sitkówka [B; UN] – pole – Opa – rola nazwana od n. Sitek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sitk-ów-k(a), tow. jej alternacja e : ø
Siutówka: 1. Siutówka [W] – pole – Gl.C; 2. Siutówka [W] – pole – Róż – obydwa pola zostały nazwane
od nazwiska właścicieli: Siuta;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Siut-ów-k(a)
Siwa Glina [B; UN] – pole – Żyz – pole w przys. Siwa Glina (zob. Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); zestawienie nominalne
Siwe Smyczki [B; UN] – łąka – Lub – rosną tam długie, poszarzałe trawy (siwe, wyglądające jak smyczki od
skrzypiec);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Skała [UN; EB 218] – pole – Mar – rola położona na skalistym terenie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Skibówka [W] – pole – Gl.G – rola nazwana od n. właściciela: Skiba;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Skib-ów-k(a)
Skotnia [UN; W] – pole – N.W – są tam usuwiska, na których kiedyś wypasano bydło;
znaczenie ap. skotnia – zob hasło Skotnia w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Skotnik: 1. Skotnik [DD 33] – pastwisko – Dob; 2. Skotnik [W]– wąwóz – Strz – obydwa obiekty to tereny
wypasu bydła;
znaczenie ap. skotnik – zob. hasło Skotnik w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Skrzynkówka [B; UN; W] – pole – Pst – rola położona na terenie przys. Skrzynkówka (zob. Słownik nazw
części wsi);
124
3. Słownik nazw pól i łąk
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Skrzypkówka [W] – pole – H.G – pole nazwane od instrumentu, na którym grywał właściciel (skrzypce,
skrzypki);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Skrzypk-ów-k(a)
Słocina [W] – pole – Bab – podmokłe pole;
słocina ‘słotwina, woda mineralna’; por. słota ‘szaruga, pluta, niepogoda, pluskota; rynna, kanał’ – SL V 324;
zob. też hasło Słotwina;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Słopnia [B; UN] – pole – Brze – rola nazwana zapewne od ap. słopień, jednak związek obiektu z apelatywem
niejasny29;
słopień ‘stopa, stopień, ślad’ – SW VI 217;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna
Słotwina [B; UN] – pole – Lut – podmokłe pole; też n. góry;
słotwina ‘mokradło’ – MK 56; słotwina w gwarze okolic Jasła ‘bagno’ – NŁ 162; słotwiny ‘źródła mineralne kwaśne’ – Pawłowski 1984: 186;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Słotwiny: 1. Słotwiny [UN; W] – pole – Dob – też n. lasu; 2. Słotwiny [W] – pole – Róż – obydwa obiekty
to podmokłe, mało urodzajne pola (por. hasło Słotwina); też n. lasu i n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Smagaczówka [W] – pole – Gl.G – rola nazwana od n. właściciela: Smagacz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Smagacz-ów-k(a)
Smokówka [UN; W] – pole – Żar – pole w przys. Smokówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Smykówki [B; UN; W] – nieużytki – Pst – tereny w przys. Smykówki (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Soczkówki [W] – pole – Puł – rola nazwana od n. właściciela: Soczek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Soczk-ów-k(i), tow. jej alternacja e : ø
Sojówka [UN] – pole – Tro – rola położona w przys. Sojówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Solna Góra [UN] – pole – Żar – pole u podnóża góry o nazwie Solna Góra (zob. Słownik nazw górskich); też
n. przys.;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2)
Sondlówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Sondel;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sondl-ów-k(a), tow. jej alternacja e : ø
Sośnina [W] – pole – Gro – pole pod lasem Sośnina (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Sośnina [UN] – pole – Szu – pole, przy którym rosną drzewka sosnowe;
znaczenie ap. sośnina – zob. hasło Sośnina w Słowniku nazw leśnych;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Spod Lip [W] – pole – Bab – wokół pola rosły lipy;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Stadniczówka [W; F 95 za aktem sprzedaży z 1847 r.]; Rogale [F 95] – rola – Gl.D – pole nazwane od n.
właściciela: Stadnicki; jest położone w okolicy lasu Rogale (por. Słownik nazw leśnych); współcześnie jest to
tzw. nowy cmentarz;
29
Nazwę wsi Słopnice W. Lubaś [1968: 138] objaśnia za Rudnickim jako n. topograficzną od *slo-m-p- ‘zastawa’, por.
słopki ‘drewniana paść na lisy’ – SGPK V 171. Jeśli nazwa miałaby związek z jakąś naturalną zaporą terenową, wówczas istotnie byłaby topograficzną; bardziej jednak prawdopodobne, że ma ona motywację kulturową i jest związana z
gospodarką leśną, łowiectwem.
125
3. Słownik nazw pól i łąk
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Stadnicz-ów-k(a)30,
tow. jej alternacja c:cz
Stara Chałpa [W] – pole – Zaw – w pobliżu pola stała stara, waląca się chałupa (gw. chałpa);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Stare Kościelisko [UN; W] – pole – Dob – według miejscowej legendy, dawniej w tym miejscu stał kościół;
kościelisko ‘1. kościół, 2. miejsce obok kościoła’ – SW II 498; kościelisko ‘daw.: plac, cmentarz kościelny’ – SD
III 1058;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Stare Wisłoczyska [W] – pola – Mar – pola w starych korytach Wisłoka;
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. rzeki/ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w drugim członie: Wisłocz-ysk(a); tow. jej alternacja k:cz
Stare Wisloczysko: 1. Stare Wisłoczysko [W] – pola – Kob; 2. Stare Wisłoczysko [UN] – pole – N.W; 3.
Stare Wisłoczysko [W] – pole – Puł – wszystkie trzy pola leżą na terenach starych koryt rzeki Wisłok;
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. rzeki/ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w drugim członie: Wisłocz-ysk(a); tow. jej alternacja k:cz
Stary Młyn [W] – pola – Bab – pola są położone obok starego młyna;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Stawiska: 1. Stawiska [W] – łąka – Lub; 2. Stawiska [B; UN] – pole – Stę; 3. Stawiska [UN] – łąka – Tuł
– wszystkie trzy pola są położone na podmokłych, poprzecinanych rzeczkami terenach; 4. Stawiska [W] –
pole – Gl.Ś – pole leżące w miejscu, gdzie dawniej były stawy;
znaczenie ap. stawisko – zob. hasło Stawiska w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Stawki: 1. Stawki [UN] – pole – Mar; 2. Stawki [W] – pole – Pst – obydwa pola leżą na terenie przys.
Stawki (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Stawy [W] – łąka – Twi – podmokła łąka, przez którą płynie płytka rzeczka tworząc małe stawy;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Stecówka [W] – pole – Róż – rola nazwana od n. właścicieli: Stec;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Stec-ów-k(a)
Stefanówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od imienia właściciela: Stefan;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Stefan-ów-k(a)
† ok.1820 Stelmachówka [F 87 za dok. z pocz. XIX w.; BL 102] – pole – Gl.D – nazwane od n. Stelmach;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Stelmach-ów-k(a)
Straśliwy [DD m] – pole – Dob – nieurodzajne pole położone z dala od centrum wsi (zły dojazd) – „straszny” (gw.: straśliwy) kawałek roli;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Strębiłka [W] – pole – Bon – pole nad potokiem Strębiłka (zob. Słownik nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Studzianki [B; UN] – pola – Poł – podmokłe pola położone na terenie przys. Studzianki (zob. Słownik nazw
części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Sucharzówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Sucharz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sucharz-ów-k(a)
Sułkówka – zob. Rola Sułkowa
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. roli (1.2.2); der. sufiksalna (uniwerbizacja): Sułk-ów-k(a),
tow. jej alternacja e : ø
30
Nazwę można też potraktować jako derywat sufiksalny z uproszczeniem grupy spółgłoskowej: Stadniccz-ów-k(a).
126
3. Słownik nazw pól i łąk
† 1851 Szczepanówka [DC 144 za dok. z 1851 r.] – pole – Bab – właścicielem tej roli był Michał Szczepan;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Szczepan-ów-k(a)
Szczerbowisko [W] – pole – Stę – miejsce, gdzie grzebano padłe zwierzęta;
mieszkańcy tłumaczą, że szczerbami nazywają szczątki, kości zwierząt; por. szczerba ‘miejsce pozostałe po odpadnięciu, wyłamaniu, odtłuczeniu cząstki czegoś, miejsce wyszczerbione’ – SJP III 400; szczerb ‘skalina, szczelina, wyłamanie w ostrzu noża, miecza itp.’ – SL V 565; podobnie SW VI 584; szczerba ‘wyłom, wyrwa’ – Łesiów
1972: 13;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Szczerb-ow-isk(o)
Szewcówka [W] – pole – Gro – rola dawniej stanowiła własność szewca;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna:Szewc-ów-k(a)
Szewczykówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od zawodu właściciela: szewc, szewczyk;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Szewczyk-ów-k(a)
Szkołtówka [W] – pole – Zaw – rola nazwana od n. Szkołut;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Szkołt-ów-k(a)31
Szkotnik: 1. † 1562 Szkotnik [F 51 za aktem sprzedaży] – pastwisko – Fry; 2. Szkotnik [W] – pole – P-ka
– obydwa obiekty to miejsca wypasu bydła (por. hasło Skotnik, Skotniki)32;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Szkotniki [W] – pola – Szu – pola, gdzie wypasano bydło (por. hasła: Skotnik, Szkotnik);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Szpitalówki [UN] – pole – Strz – role stanowiły część uposażenia szpitala dla ubogich przy kościele św. Katarzyny;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Szpital-ów-k(i)
Szteligówka [W] – pole – Jasz – rola nazwana od n. Szteliga;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sztelig-ów-k(a)
Sztukówka [T] – pole – Gl.D – rola w przys. Sztukówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Szubówka [W] – pole – Twi – rola nazwana od n. właściciela: Szuba;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Szub-ów-k(a)
Szufnarki [UN; W] – pastwiska – Wiś-Jaz – pastwisko nad potokiem Szufnarka (zob. Słownik nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wodnej (1.2.2); der. paradygmatyczna
Szydłówka [W] – pola – Zaw – rola nazwana od n. Szydło; też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Szydł-ów-k(a)
Szymkówka [B; UN] – pola – Poł – pola w przys. Szymkówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Szymonówka [B; UN] – pole – Żyz – rola w przys. Szymonówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Szynalówka [W] – pole – Gl.G – rola nazwana od n. właściciela: Szynal;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Szynal-ów-k(a)
Ściągi [W] – pole – Jaw – mokre pole w dołku, w czasie deszczu lub roztopów tam spływają tzw. „ściągi” z
wyżej położonych pól (tworzą się usuwiska);
ściąg ‘ściąganie się, ściąganie dokąd, dążenie’ – SW VI 710; ściąg ‘przestarz.: ściąganie, schodzenie się w jakieś
miejsce, miejsce schodzenia się’ – SD VIII 1237;
31
Towarzyszy jej uproszczenie grupy łu > ł.
Nazwa historyczna jest chyba formą hiperpoprawną w zakresie mazurzenia; inaczej trzeba tłumaczyć pojawienie się
formy Szkotnik współcześnie: mieszkańcy już dziś nie rozumieją znaczenia słowa ‘skotnik’; próbują tłumaczyć pochodzenie nazwy warunkami terenowymi (np. „tam, pani, wieją wiatry, ony robią tam szkody i stąd nazwali to Szkotnik,
może Szkodnik”). Nie jest więc wykluczone, że to etymologia ludowa (adideacja do ap. szkoda) narzuciła taką wymowę
toponimu.
32
127
3. Słownik nazw pól i łąk
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Średnie [W] – pole – Lut – pole, które jest średnie pod względem urodzajności, rodzaju gleb;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Środoniówka [UN; W] – pole – N.W – pole położone na terenie przys. Środoniówka (zob. Słownik nazw
części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Świerki [UN; EB 211] – pole – Dob – pole otoczone drzewkami świerkowymi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Świni Bród [JD 69, 111-116; M 18; W] – pole – Mar – pole w pobliżu płycizny (brodu) na Wisłoku (nazywanego Świnim Brodem – por. Słownik nazw wodnych), gdzie wypasano świnie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (2.1.2); zestawienie nominalne
Świstakówka [W] – pole – H.G – pole w przys. Świstakówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Świszczówka [W] – pole – Kob – rola nazwana od n. dawnego właściciela: Świszcz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Świszcz-ów-k(a)
Tanecznica [W] – łąka – Stę – łąka między lasami; miejscowa legenda głosi, że odbywały się tam zabawy
wiejskie; na jednej z nich kawalerzy pobili się śmiertelnie o pannę; podobno od tej pory pojawia się tam tańczący duch dziewczyny;
tanecznica ‘1. tańcowaniem się obierająca, 2. miejsce do tańców, sala’ – SL V 646; podobnie SW VII 18;
SD IX 38 już tylko w znaczeniu ‘tancerka’ z kwalifikatorem ‘dawne’;
nazwa jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Tarniki [W] – pole – Gl.Ś – nieurodzajne pole; rośnie tam tarnina;
tarnik, tarniak ‘krzaki tarniny, zarośla tarninowe’ – SW VII 29; por. tarnie ‘ciernie, tarnina’ – SGPK V 389; podobnie SL V 654;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Teklokówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od imienia właścicielki: Tekla;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Tekl-ok-ów-k(a)
Teperówka [W] – pole – N.W – rola nazwana od n. Teper;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Teper-ów-k(a)
Tęcza [W] – pole – Koz – rola położona przy rowie melioracyjnym; mieszkańcy mówią, że często mogą tam
obserwować tęczę;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Tokarzówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Tokarz;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Tokarz-ów-k(a)
Tomkówka [W] – pole – H.G – pole nazwane od imienia właściciela: Tomasz, Tomek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Tomk-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Tomoszczyzna [B; UN] – pole – Pst – rola nazwana od n. właściciela: Tomowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Tomoszcz-yzn(a);
tow. jej alternacja s:sz, k:cz i uproszczenie grupy spółgłoskowej -wszcz-> -szczTrzęsicha [W] – pole – Gl.Ś – podmokłe pole;
por. trzęsawa ‘bagno’ – SGPK V 433; por. trzęsawisko, trzęsawa, trzęsawica ‘ziemia trzęsąca się bagnista, gdzie się
nogi zapadają; na trzęsawicach bywają różne krzaki, a zawsze wystawające gęste pagórki, między któremi w dołkach woda stoi’ – SL V 726-727; podobnie SW VII 150;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Trzęś-ich(a)
Turoniowa Górka [B; UN] – pole – Lut – pole leżące na sokach górki, nazwane od n. właściciela (Turoń
/czyja?/ Turoniowa);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n.os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Ugory [W] – pastwiska – Gl.G – nieurodzajne pole, na którym rośnie tylko marna trawa;
128
3. Słownik nazw pól i łąk
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ugór [UN] – pole – Czu – suche, nieurodzajne pole;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Usuwiska [W] – obszar – Zab – teren, gdzie obsuwa („usuwa”) się ziemia;
usuwisko ‘miejsce, gdzie wierzchni pokład ziemi lub skała zesuwa się po spodniej pochyłej warstwie’ – SW VII
383; usuwisko ‘obsunięcie, zsunięcie się czego; miejsce, teren, gdzie wierzchni pokład ziemi lub skała zsuwa się po
spodniej nieprzepuszczalnej warstwie’ – SD IX 714-715; usuwisko ‘zsuwanie się ziemi, mas skalnych po stoku pod
wpływem siły ciężkości; oswisko, zsuw’ – SJP III 627;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Uwoziska: 1. Uwoziska [B; W] – pola – Cie; 2. Uwoziska [W] – pola – Mał – obydwa pola są położone na
terenach, gdzie obsuwa się, usypuje („uwozi się”) ziemia;
uwozisko ‘usypisko’ – SGPK VI 55; tak samo SW VII 416 ;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Użytki [W] – pola – Bar – żyzne pola (we wsi są też Nieużytki);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wajdziszka [B; UN] – pole – Wy.S – pole położone nad rzeczką Wajdziszką || Wadziszką (zob. Słownik
nazw wodnych); też n. lasu i n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Wały [W] – pole – Gl.Z – pole położone przy wałach przeciwpowodziowych;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wanatówka [W] – pole – Stę – rola nazwana od n. właściciela: Wanat;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Wanat-ów-k(a)
Waniołka [W] – pole – Bon – przed wojną w Bonarówce mieszkało sporo ludności pochodzenia łemkowskiego i ukraińskiego, stąd pewna ilość nazw o proweniencji ruskiej w tej wsi (przys: Mesto, Seło, potok Strębiłka). Pozwala to przypuszczać, że nazwa Waniołka również pochodzi z któregoś z języków wschodniosłowiańskich; J. Rieger nazwę Wanicz w sanockiem wywodzi od im. Wańko, Wania [NW 174]; podobnie można chyba wytłumaczyć nazwę pola w Bonarówce; możliwe też, że nazwa ma rdzeń odapelatywny (np. związany z topografią: wilgotne, śmierdzące pole; może pole nawożone gnojem itp.);
por. waniać, woniać, wonieć ‘dobry zapach z siebie wydawać’ – SL VI 387; waniać, wonieć ‘przewąchiwać, przepatrywać, przeglądać, myszkować, plądrować’ – SW VII 455; w gwarze tutejszej okolicy istnieje apelatyw waniajet w
znaczeniu ‘śmierdzi’;
n. hybrydalna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); lub n. derywowana od n. os. (1.2.2);
der. sufiksalna: Wani-ołk(a);
Wapieńka [W] – pola – Mar – są tam wapienne skałki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Wapień-k(a)
Warchołówka [W] – pole – H.G – rola nazwana od n. właściciela: Warchoł;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Warchoł-ów-k(a)
Wąwóz: 1. Wąwóz [UN] – zarośla – Niew; 2. Wąwóz [B; UN] – wąwóz, nieużytki – Poł – obydwa obiekty to nieużytki położone w jarze, wąwozie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wąwóz Koziarki [W] – wąwóz – Wy.S – obiekt nazwany od n. właścicielki: Koziarz (Koziarka);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
W Dole [W] – pola – Żar – pole położone w przys. W Dole (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
W Dołach [W] – pola – Mar – pola położone w dolinie rzeki;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
W Górze [UN] – pole – Strz – pole położone na górce, w wyższej części miejscowości;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
129
3. Słownik nazw pól i łąk
W Granicach [W] – pole – P-ka – pole między Jaszczurową i Pstrągówką, w przys. Granice;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
W Krościenkach [B; UN; MK 36] – pola – Lut – przepływa tamtędy potok Krościenka (por. Słownik nazw
wodnych);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. rzeki/ (2.2.3); wyrażenie przyimkowe;
der. paradygmatyczna w drugim członie
W Polu [UN] – pole – Koz – rola położona z dala od domu, w terenie bez zabudowy;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
W Potoku [W] – pole – Lub – pole położone obok potoku;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
W Rzekach [W] – pole – Gro – rola położona w przys. Rzeki (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
W Sośninie [W] – pole – P-ka – rola położona w przys. Sośnina (por. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
W Zaborowskiem [W] – pola – Żar – pola na granicy z Glinikiem Zaborowskim;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
† XIX Węgełówka [KAT] – pole – Żar – pole w przys. Węglówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)33
Wiatrówka [UN; W] – pole – N.W – pole nazwane od n. właściciela: Wiater
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Wiatr-ów-k(a), tow. jej alternacja e:ø
Wielka Góra [UN] – pole – Mar – pola położone na stokach największego we wsi wzniesienia;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielka Łąka [B; UN] – łąka – Żyz – równinna łąka o dużej powierzchni;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielki Dół [W] – pole – Gl.Z – wilgotne pole położone w głębokim dole, niecce;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielkie Pole [UN] – pole – Żar – jest to duże, równinne pole; też n. przys.;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wierzchowina [W] – pole – P-ka – rola jest położona na szczytach pagórków („na wierzchu”), ponad cmentarzem;
znaczenie ap. wierzchowina – zob. hasło Wierzchowina w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wieś: 1. Wieś [W] – pole – Gl.G; 2. Wieś [W] – pole – Wid – obie role są położone w oddaleniu od centrum wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wilczak [UN; EB 213; W] – pole – Dob – położone w pobliżu lasu Wilczak (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnej (1.1.2)
Wilcze Doły [UN; EB 213] – pole – Dob-Mar – w pobliżu tych pól (pełnych dołów i wybojów) pojawiają się
wilki; też n. przys.
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Winiarzówka [B; UN] – pole – Żyz – pole położone u podnóża wzgórza Winiarzówka (zob. Słownik nazw
górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (1.1.2)
Winiówka [W] – pole – H.G – pole nazwane od imienia właścicielki – Wiktorii zwanej Winią;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Wini-ów-k(a)
Wisłoczyska: 1. Wisłoczyska [UN] – pole, krzaki – Mar; 2. Wisłoczyska [B; UN] – nieużytki – Twi; 3.
33
Przekształcenia fonetyczne prawdopodobnie pod wpływem adideacji do ap. węgieł.
130
3. Słownik nazw pól i łąk
Wisłoczyska [UN] – łąka – Wiś – wszystkie trzy obiekty to zarośla w pobliżu rzeki Wisłok, ulokowane w
dawnych korytach rzeki lub na terenach zalewowych;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. rzeki (1.2.2); der. sufiksalna: Wisłocz-ysk(a),
tow. jej alternacja k:cz
Wisłoczysko: 1. Wisłoczysko [UN] – łąki – Dob; 2. Wisłoczysko [W] – nieużytki – Kob – obydwa obiekty
są położone w dawnym korycie rzeki Wisłok;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. rzeki (1.2.2); der. sufiksalna: Wisłocz-ysk(o),
tow. jej alternacja k:cz
† 1373 Wpelsz [DC 9 za dok. wyznaczającym granice posiadłości] – pole – Czu – wilgotne pole; też n. góry;
według ks. W. Gwoździckiego [DC 9] jest to nazwa pochodzenia scytyjskiego (scyt. pelzo ‘stojąca woda,
bagno’). Zawiera ona rdzeń zachowany w językach słowiańskich (tylko że w tej nazwie nie doszło do metatezy ps. grupy telt). S. Rospond [1979: 306] udowodnił, że rdzeń pło, pleso w znaczeniu ‘otwarta przestrzeń
wodna’ zachował się np. w polskich nazwach: Gopło, Pelplin, Pleso;
ps. *plьz- ‘coś mokrego, śliskiego’ – Rutkiewicz 2002: 453; por. płeso ‘głębsza, spokojna woda w rzece lub potoku’, płezo ‘kamienna gładka płyta pod wodą’ – Rudnicki 1939: 28;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1), der. paradygmatyczna
Wygon [W] – pole – Lub – pole, na którym dawniej wypasano krowy;
wygon ‘pastwisko w pobliżu wioski; droga na pastwisko’ – SGPK VI 199; podobnie SW VII 8867; wygon ‘skotnik;
droga, którą bydło idzie w pole’ – SL VI 491; wygon ‘wspólne pastwisko gromadzkie; także miejsce na skraju wsi,
w którym gromadzone są zwierzęta przed codziennym wypędzaniem ich na wspólne pastwisko; droga, szeroka miedza, którą goni się bydło na pastwisko’ – SD X 14-15;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wygony [W] – pastwiska – Szu – tereny wypasu bydła (por. hasło Wygon);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wylasek [B] – pole – Stę – niewielkie pole pod lasem;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Wymiał [W] – pola – Wiś – na tym terenie była kiedyś cegielnia („mielono” glinę);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna (wymleć > Wymiał)
Wymowa [W] – pole – H.G – pole, które miało stanowić dożywotnią własność człowieka, który resztę majątku przekazał dzieciom;
wymowa ‘dożywocie’ – SGPK VI 213; wymowa ‘daw.: to, co sobie wymówiono, zastrzeżono, warunek, zastrzeżenie’ – SD X 110;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† 1846 Wypniska [F 95 za dok. z 1846 r.] – pole – Puł – pole to było położone na niewielkiej górce; było
wybrzuszone, „wypięte”;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Wypn(‘)-isk(a)
Wyręby [B; UN; W] – pola – Kob – pola uprawne w miejscu wykarczowanego lasu;
wyrąb, wyręb ‘wyrąbanie, wyrębywanie’ – SL VI 576; wyręb, wyrąb ‘wyrąbanie, wyrąbywanie; próżnia, zrobiona
wyrąbaniem; droga przez las wycięta, poręba’ – SW VII 1002; wyręba ‘obszar w lesie, z którego wyrąbano drzewa;
poręba’ – SD X 198; wyrąb ‘wyrąbany las, miejsce po wyrąbanym lesie’ – Pawłowski 1965: 187;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Za Bajorami [UN] – pole – Kal – rola położona za bagnami (bajorami);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Benkiem [W] – pole – Lub – rola położona za domostwem Bernarda (Benka);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Za Brzeziną [W] – pole – Gl.G – pole położone pod lasem Brzezina (por. Słownik nazw leśnych);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. lasu/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Za Brzózkami [W] – pole – Lub – jest położone za kilkoma drzewkami brzozowymi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
131
3. Słownik nazw pól i łąk
Za Dworem [B; UN] – pole – Lub – rola położona za dawnym dworem (po zachodniej stronie);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Dziakiem [W] – pole – Gl.Z – pole nazwane od przezwiska właściciela: Dziak (człowiek ten wrócił ze
Stanów i nazywano go z ang. Jack /dżak> dziak/);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Za Działem: 1. Za Działem [UN] – pole – God; 2. Za Działem [B; UN] – pole – Opa – obydwa obiekty są
położone na wzgórzach rozdzielających wsie;
znaczenie ap. dział – zob. hasło Dział w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Działem [UN] – pole – Strz – pola położone na terenie przys. Za Działem (zob. Słownik nazw części wsi);
też n. lasu;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Za Gościńcem [W] – pole – Gl.G – usytuowane po przeciwnej niż dom stronie drogi (gościńca), za drogą;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Górą: 1. Za Górą [W] – pole – Gl.Ś; 2. Za Górą [W] – pola – H.G; 3. Za Górą [UN] – pole – Koż –
wszystkie trzy obiekty to pola, do których trzeba iść przez góry; są położone z drugiej strony gór;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Koszarem [W] – pole – Gl.Ś – pole położone za zagrodami dla bydła;
znaczenie ap. koszar, koszara – zob. hasło Koszary w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Krzakami [W] – ugór – Lub – teren porośnięty krzakami i młodymi drzewkami;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Krzyżem [W; T; MK 47] – pola – Koż – pole położone za krzyżem przydrożnym;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Łaźnią [W] – pole – Jaw – tam są potoczki, jest mokro (jak w łaźni);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Mikrutem [W] – pole – Gl.Ś – rola ulokowana za domostwem Mikruta;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Za Olszyną [W] – pole – Lub – pole położone za olchami;
znaczenie ap. olszyna – zob hasło Olszyny w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Potokiem: 1. Za Potokiem [W] – pole – Lub; 2. Za Potokiem [W] – pole – Gl.Ś – obydwa obiekty są
położone w pobliżu potoków;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Przykopą [W] – pole – P-ka – rola za rowem kopanym łopatą;
znaczenie ap. przykopa – zob. hasło Przykopa;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Rzeką [W] – pole – Lub – rola położona po drugiej stronie rzeki, niż centrum wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Skałą [W] – pola – Wid – pola ulokowane u podnóża skalistego wzgórza;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Stawem [W] – pole – Kob – teren położony za stawem;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Streką [W] – pole – Puł – pole położone za torem;
znaczenie ap. streka – zob. hasło Za Streką w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Torami [W] – pole – Bab – rola jest położona po drugiej stronie torów kolejowych;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
132
3. Słownik nazw pól i łąk
Za Torem [B; UN; W] – pole – Zab – pole położone za torami kolejowymi, w pobliżu Wisłoka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Transformatorem [W] – pole – Lub – w okolicy tego pola znajduje się transformator;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Tunelem [W] – pola – Strz – rola położona za tunelem pod Żarnowską Górą;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Wodą [W] – pole – Jaz – pole położone za rzeką Wisłok;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Wodą [UN, W] – pole – Mar – rola w przys. Za Wodą (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Za Wójcikiem [W] – pole – Gl.Z – rola położona za domostwem Wójcika;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Za Wymwozem [W] – pole – Lub – rola położona za wąwozem (wąwóz gw. wymwóz);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Zadworze [W] – pola – Strz – pola położone za dworem w Żarnowej (obecnie w Strzyżowie); tereny na zakolu Wisłoka;
znaczenie ap. zadworze – zob. hasło Zadworze w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zadziały [B; UN] – pole – Tro – rola położona za działem (por hasło Dział, Działy);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Zagórze: 1. Zagórze [W] – pole – Koż; 2. Zagórze [B; UN] – pole – Żyz – obydwa pola są położone na
terenie przys. Zagórze (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Zagumnie: 1. Zagumnie [UN; W] – pole – Koż; 2. Zagumnie [UN; W] – pole – Dob – obydwa pola są
położone na terenie przys. Zagumnie (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Zakole [W] – pole – Puł – pole w zakolu starego koryta rzeki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zakręg [W] – pole – Kob – pole uprawne w kształcie koła („za kręgiem”);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna
Zalesie [B; UN] – pola – Poł – pole za lasem;
znaczenie ap. zalesie – zob. hasło Zalesie w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zalesie [B; UN] – pole – Jasz – rola w przys. Zalesie (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Zamoście [W] – pole – Gl.G – pole za mostem na rzece;
zamoście ‘teren za mostem’ – SL VI 828; podobnie SW VIII 182;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zapadliska [W] – nieużytek – Zab – teren, gdzie ziemia się zapada, usuwa;
zapadlisko ‘miejsce zapadłe, rzecz zapadła, zapadnienie, rysa, szczelina’ – SL VI 839; podobnie SW VIII 200; zapadlisko ‘teren zapadnięty wskutek trzęsienia ziemi, wypłukania leżących pod nim warstw przez wody podziemne,
itp.; zapadlina’ – SD X 667;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zapady: 1. Zapady [W] – pola, nieużytki – Jaw; 2. Zapady [B; UN] – pole – Kon; 3. Zapady [W] – pola
– Szu; 4. Zapady [B; UN; W] – pole – Wy.S; 5. Zapady [B; UN] – pole – Żyz – na terenie powiatu strzyżowskiego jest wiele czynnych usuwisk; wymienione tu obiekty są położone właśnie na takich terenach –
obecnie lub w przeszłości osuwała się tam ziemia i powstały głębokie zapadliska;
znaczenie ap. zapad – zob. hasło Zapady w Słowniku nazw części wsi;
133
3. Słownik nazw pól i łąk
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zapadzie [W] – nieużytek – Wid – teren po zapadniętym potoku;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Zapadzi-e (<*-ьje),
tow. jej alternacja d:dź
Zawisłocze [UN] – pole – Czu – pole w przys. Zawisłocze (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Zawodzie: 1. Zawodzie [W] – pola – Mar; 2. Zawodzie [B; UN] – pole – Kob – obydwa obiekty są położone na terenie przys. Zawodzie (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Zdradówka [W] – pole – Jaz – rola nazwana od n. właścicieli: Zdrada;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Zdrad-ów-k(a)
Ziarkówka: Ziarkówka [B; UN; W]; Siarkówka [EG 1969] – pole – Lub – rola nazwana od n. właścicieli:
Ziarko34;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Ziark-ów-k(a)
Ziębówka [B; UN] – pole – Lub – rola nazwana od n. właścicieli: Zięba;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Zięb-ów-k(a)
Zimnówka [UN] – pole – Gl.Z – rola nazwana od n. Zimny;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Zimn-ów-k(a)
Złodziejówka [W] – pola – Twi – rola nazwana od przezwiska: Złodziej;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Złodziej-ów-k(a)
Złotkówka [B; UN] – pole – Tro – rola nazwana od n. kmiecia – właściciela: Złotek; też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Złotk-ów-k(a); tow. jej alternacja e:ø
Żabia [B; UN] – pole – Poł – pole położone w przys. Żabia w okolicy stawu i rzeki Żabia (zob. Słownik nazw
wodnych);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Żyburka [W] – pole – N.W – rola nazwana od. n. kobiety (Żybura >| Żyburka);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. os. (1.1.2)
Żyznówka [UN] – rola – God – pole położone od strony wsi Żyznów;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. sufiksalna: Żyznów-k(a)
34
Forma Siarkówka powstała zapewne na skutek adideacji do ap. siarka.
134
4. Słownik nazw wodnych
Część 4
SŁOWNIK NAZW WODNYCH
Babica: 1373 in fluviis dictis Babicza et Visloka [ZDM I 183]; 1373 Babicza [Matr IV 1075]; 1511 Babicza [NW 19]; XIX Babica [SG I 67]; Babica [W; T]; Potok Babica [SG I 67] – potok – Bab – wypływa
kilkoma źródłami spod Babiej Góry na granicy gmin: Babica i Lutoryż; płynie początkowo w kierunku północnym, w obrębie Babicy (zob. Słownik nazw miejscowości) dzieli się na kilka odnóg, które spływają do
Wisłoka [SG]. Rzeka ta jest wspominana już w dokumentach z XIV w.; K. Rymut wywodzi jej nazwę od
apelatywu baba, który w terminologii geograficznej mógł oznaczać ‘wzniesienie’ lub ‘rzekę o wodzie wolno
płynącej’ [NP I 45], z kolei J. Rieger – od n. góry (w pobliżu jest Babia Góra – zob. Słownik nazw górskich).
Nazwa rzeki jest równa nazwie miejscowości, ponieważ jednak obie są notowane w źródłach mniej więcej od
tego samego czasu, trzeba uznać, że nazwa rzeki została ponowiona na nazwę wsi, a nie odwrotnie, bowiem
apelatyw baba jest często spotykany w nazwach terenowych, a zwłaszcza nazwach górskich na tym terenie
(por. liczne góry o nazwie Babia Góra). Jest więc bardzo prawdopodobne, że nazwa rzeki Babica pochodzi
od nazwy góry Babia Góra;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. górskiej (1.2.2); der. sufiksalna (uniwerbizacja):
Babi(a) (Góra) > Bab-ica
Babski Potok [W] – potok – Kob – niewielki potoczek; podanie ludowe mówi, że kobieta powracająca do
domu zatrzymała się przy potoku nad urwiskiem i tam się utopiła. Ciała topielicy nie odnaleziono. Potem w
tym samym miejscu utonął chłop wracający z karczmy. Od tej pory zaczęło tam straszyć, ukazywały się
okropne upiory i zjawy. Ludzie omijali to miejsce z daleka. Potok, który pochłonął babę nazwano Babskim;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Bagna [W] – bagna – Wiś – mokradła koło torów;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bagna nad Iskrą [W] – bagna – Czu – bagna w lesie; nazwa odsyła do wierzeń ludowych: ogniki nad bagnami (iskry) to dusze zmarłych; bagna są postrzegane jako siedlisko diabłów, zaś atrybutem diabła jest
ogień, iskry;
bagno, bajoro ‘zarośla, gąszcze, niedostępne, zwłaszcza na błotach; głęboki dół w rzece przy brzegu, kałuża’ „złe
śmieje się na bajorach” – SGPK I 38; bajoro ‘duża, zwykle głęboka błotnista kałuża; miejsce błotniste, błoto; błotnisty, grząski teren, często ze stojącą wodą, niekiedy zarosły trawą, krzewami itp.; bagno, mokradło, trzęsawisko’ –
SGPR I 293-294;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie członu imiennego z wyrażeniem
przyimkowym
Bajoro [W] – mokradło – P-ka – niewielkie i niezbyt głębokie mokradło;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Baranówka [BL 12] – potok – Fry – niewielka rzeczka wpadająca do Wisłoka; wypasano nad nią barany;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Baran-ów-k(a)
† 1373 Bartna [KMłp III 268] – potok – okol. Dob – mały potok, w pobliżu którego były barcie;
znaczenie ap. barć zob. hasło Barciówka w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Bart-n(a);
tow. jej alternacja t:ć
Bączala: 1373 Banczala [KMłp III 298]; Bączala [DD 35; W; DC 22] – rzeka – Dob – nazwy rzeczne
oparte na rdzeniach bącz-, bucz- traktuje się zazwyczaj jako dźwiękonaśladowcze; w dorzeczu Sanu jest
135
4. Słownik nazw wodnych
kilka tego typu mian, np. Bączal i Buczałka [por. NW 22]. Tutejsze dokumenty z XVI w. wskazują na Bączalskiego, który był dzierżawcą pobliskiej wsi Wysokiej [DD 35], jednak nazwa rzeki jest znacznie starsza
(nazwisko może pochodzić od nazwy wodnej, a nie odwrotnie);
w gwarach istnieje ap. bączal: bączal ‘głębokie miejsce w rzece’ – SGPK I 58; bączal ‘moczarowate pole lub łąka;
trzęsawisko; głębokie miejsce w rzece’ – SGPR I 458; por. bąkać, buczeć ‘o głuchym dźwięku, ryku; tak też o wodospadach’ – SEB 19, podobnie AO 11, SW I 109;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna
Bełkowa Rzeka: XV Bełk [DC 42]; Bełkowa Rzeka [UN; W] – strumyk – Czu – niezbyt głęboki, rwący
strumyczek; płynie przez przys. Bełk; nazwa od ap. bełk;
znaczenie ap. bełk – zob. hasło Bełk w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Bełk – zob. Bełkowa Rzeka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Blizianka: 1460 rivulum Blysienka [NP I 215]; XIX Blizianka [SG I 244]; Blizianka [W; T] – potok – Bli –
wypływa we wschodniej stronie gminy Blizianka (zob. Słownik nazw miejscowości), płynie w kierunku południowo-zachodnim wąską doliną; wpada do Gwoźnicy, a z nią do Wisłoka [SG]; nazwa potoku została utworzona od nazwy pobliskiej, bardzo starej wsi Blizne [por. NP I 215 i NW 24];
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. miejscowości (1.2.2); der. wymienna: Blizi-ank(a),
tow. jej alternacja z:ź
Bliziańska Rzeka [KAT 1893; W] – rzeczka – Bar – płynie od strony wsi Blizianka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie z członami imiennymi
Bonarowski Potok – zob. Potok Bonarowski;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie z członami imiennymi
Bonarówka – zob. Potok Bonarowski
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Brzeżanka: 1373 fluuius Brzezanka [KMłp III 268]; XIX Brzeżanka || Brzozowa [SG I 417]; Brzeżanka
[W; T; NW 29] – potok – Strz-Dob-Brze – niewielka rzeczka o płytkim korycie, płynąca przez Brzeżankę
(zob. Słownik nazw miejscowości); też n. góry;
nazwa rzeki raczej nie jest nazwą topograficzną, gdyż
rzeczka ma niewyraźne brzegi. W związku z tym, że niektóre źródła (np. SG) podają, że oboczna nazwa tej
rzeki to Brzozowa, nie można wykluczyć, iż podstawą nazwy może być ap. brzoza [NP I 394], najprawdopodobniej jednak nazwa została ponowiona z nazwy wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Chytrówka: XIX Chytrówka [KAT 1897; SG I 669]; Potok Chytrówka [KAT 1903]; Chytrówka [W; T] –
potok – Stę-Cie-P-ka – potok wypływający spod góry Chełm w sołectwie Chytrówka (zob. Słownik nazw
części wsi); płynie na południe i wpada do strumienia Stępina, a z nim do Wisłoka; dł. – 4 km [SG];
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. części wsi (1.1.2)
Chlistawy [W] – bagna – H.G – mokradła, błota; nazwa pochodzi od ap. chlistać, chlustać;
chlasnąć, chlustać, słoweńskie chlistati, ‘uderzyć, chłostać’ – SEB 179; chlistać || chlustać ‘bryzgać wodą’ – Lubaś
1964: 129; chlisnąć, chłysnąć ‘ciekliznę nagle połykać, sarkać w się’ – SL I 250; chlusnąć ‘lunąć, chlapnąć, prysnąć, bryznąć’ – SW I 281; chlustać ‘gwałtownie lać, wylewać coś, tryskać, pryskać, lać, rozlewać, wylewać się z
wielką siłą’ – SJP I 263;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Chlist-aw(y)
Cisna: 1373 Cisna [KMłp III 268; B]; Ciśnia [W] – potok – Dob – mały potok płynący między drzewami;
jego nazwę J. Rieger wywodzi od ap. cis [NW 35]1; we współczesnej nazwie obserwujemy zmiękczenie grupy spółgłoskowej, prawdopodobnie pod wpływem istniejącego ap. ciśnia;
por.: ciśnia ‘ciaśnizna’ – MK 56; por.: cisnąć się ‘przedostawać się z trudem, przeciskać’ – SJP I 307;
1
W dorzeczu Sanu jest wiele nazw wodnych opartych na rdzeniu cis-, np. Cisowa, Cisowiec, Cisowski, Cisowy, Cisówka [NW 36].
136
4. Słownik nazw wodnych
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Cis-n(a)
Czarny Potok: 1. Czarny Potok: XIX Czarny Potok [SG I 764; KAT]; Czarny Potok [B; UN; W] – potok
– Wy.S – niewielki potok, który R. Soja utożsamia z potokiem Kopytko [1980: 22], dł. 16 km; 2. Czarny
Potok [B; W; SiO 57] – potok – Lut – niewielka rzeczka, lewy dopływ Stobnicy [SiO] – obydwie rzeki zostały nazwane od koloru dna i wody;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Czartorie: Czartorie [B; UN; W]; Czartowe [W] – bagna – Kob – wieczne bagna w pobliżu lasu; wg wyobrażeń ludowych w takich miejscach mieszkają złe duchy, diabły (czarty); w etymologii ludowej czartorie to
miejsca, gdzie czart ryje. Słowiańskim prototypem czarta jest wir, ruch wirowy, także wodny; nazwa jest
nacechowana negatywnie;
por.: czartoryja ‘rów, wyrwa wymyta wodą’ – Jurkowski 1971: 91; czartoria ‘miejsce, gdzie ryją krety’ – SEB 73;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Czartowe – zob. Czartorie
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Czerwona [KAT] – rzeczka – Gl.G – niewielka rzeczka nazwana od koloru wody (płynie po ziemi
barwionej rudą żelaza);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Czerwona Rzeka [B; W; UN] – bagno, strumyk – Cie-Stę – mały potoczek; nazwa utworzona od koloru
wody zabarwionej brunatną ziemią zawierającą rudę żelaza;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Czerwone Błoto [W] – mokradło – Kob – mokradło w lesie, na granicy Kobyla i Łęk Strzyżowskich; jest tam
znikoma roślinność, o wyraźnym czerwonym zabarwieniu;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dębina [W] – źródło – Róż – dołek ze źródełkiem, wokół którego rosną młode dęby;
znaczenie ap. dębina – zob. hasło Dębina w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Diabli Staw [BL 217-271] – staw – Stę – staw w okolicy góry Chełm, w którym wg legendy miał utonąć
diabeł strzegący dusz niewiast zaklętych w gołębie (por. Zamkowa Góra w Słowniku nazw górskich); miejscowa legenda głosi,iż diabeł nadal tam mieszka i wabi ludzi dziwnymi piskami; kto ich posłucha, idzie coraz
głębiej i tonie [BL];
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dobrzechowa: 1373 Dobrzechoua [KMłp III 49]; 1373 Dobrzechowa [KMłp III 268]; 1342 ad fluvium
Dobrzechowa [KMł III 670, 49]; XIX Dobrzechów [SG II 88]; Dobrzechowa [DD m; W; T]; Tropska
Rzeka [KAT 1903; W] – rzeka – Dob-Strz – płynie przez Dobrzechów; obecnie coraz częściej zwana Tropską Rzeką (płynie od wsi Tropie – zob. Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi /Dobrzechów/ (1.2.2); der. paradygmatyczna,
tow. jej alternacja o:ó
† XIX Dzika Rzeka [KAT] – potok – Bon – nieuregulowana rzeczka o bystrym nurcie, „dzika”;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Fosa: 1. Fosa [UN] – rów melioracyjny – Kal – ma kształt fosy; 2. Fosa [W] – rzeczka – Koż – niewielka
rzeczka płynąca w rowie przydrożnym;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Gąsiorowski Potok: XIX Gąsiorówka [KAT]; XIX Gąsiorówki [KAT]; Gąsiorówki [W]; Gąsiorowski
Potok [B; UN; W] – potok – Lut-Żyz – płynie przez przys. Gąsiorówki (zob. Słownik nazw części wsi) i od
niego został nazwany;
137
4. Słownik nazw wodnych
n. wieloskładnikowa, derywowana2, propr.-ap. /n. przys./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w pierwszym członie: Gąsiorow-sk(i), tow. jej alternacja o:ó
Gąsiorówka – zob. Gąsiorowski Potok
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. /Gąsiorówki/ (1.2.2); der. paradygmatyczna
Gąsiorówki – zob. Gąsiorowski Potok
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Glinicka Rzeka [W] – rzeka – Lub – płynie od strony wsi Glinik Dolny (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Glinik: XIX Glinik [SG II 586]; Glinik [WS 661]; Glinka [SiO 83; BL 12; W] – potok – Gl.G-Gl.Ś-Fry –
ma źródło w Gliniku Górnym; płynie najpierw na wschód, przepływa staw w Gliniku Średnim i poniżej
Frysztaka uchodzi do Wisłoka; dł. – 6 km [SG], powierzchnia dorzecza 14,9 km2 [Soja 1980: 22]; nazwany
od nazw wsi, przez które przepływa (Glinik Górny i Glinik Średni – te z kolei nazwane od rodzaju podłoża –
por. Słownik nazw miejscowości). Współczesna nazwa Glinka powstała najprawdopodobniej po to, aby zróżnicować nazwę wodną i miejscową; nazwa może być derywatem od starszego miana (Glinik > Glinka), ale
bardziej prawdopodobne jest jej pochodzenie wprost od ap. glinka (wszak płynie po gliniastym podłożu). Nie
można wykluczyć, że mamy tu do czynienia z nałożeniem się dwóch motywacji: derywacja odhydronimiczna
mogła się kształtować pod wpływem istniejącego apelatywu (adideacja);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Glinka – zob. Glinik
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Goczerowski Potok: XIX Goczerowski Potok [KAT; SG II 643]; Potok Gaczerowski [EG 1934] – potok –
Jaw-Lut – spory potok o dł. 4,5 km; płynie przez przys. Goczerówki (zob. Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, derywowana, propr.-ap. /n. przys./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. wymienna w pierwszym członie: Goczerow-sk(i), tow. jej alternacja o:ó
† XIX Godówka [KAT] – potok – Żar – płynie ze wsi Godowa (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. sufiksalna: Godów-k(a), tow. jej alternacja o:ó
Gogołowski Potok – zob. Gogołówka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Gogołówka: XIX Gogołowski Potok [SG II, 650]; Gogołówka [B; UN; SiO 61; W]; Potok Gogołowski
[WS 519]; Przyrwa [W] – potok – Gog – potok wypływa spod wzgórza Gogołowa (zob. Słownik nazw górskich), w południowo-wschodniej stronie wsi Gogołów (zob. Słownik nazw miejscowości), płynie w kierunku
zachodnim wzdłuż drogi przez Gogołów, Opacionkę i minąwszy Klecie uchodzi do Wisłoki z prawego brzegu; dł. – 10 km [SG]; współczesna nazwa Przyrwa motywowana jest topografią;
znaczenie ap. przyrwa – zob. hasło Przyrwa w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. góry lub wsi (1.2.2); der. sufiksalna: Gogołów-k(a)
Golcowa – zob. Golcówka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Golcowa Rzeka – zob. Golcówka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. (2.1.3); zestawienie nominalne3
Golcówka: 1373 Golczowa [KMłp III 268]; 1786-88 do Golcówki [MJ XV 136]; Golcowa Rzeka [W];
Golcówka [W] – potok – Wy.S-Dob – mały potoczek, dopływ Dobrzechowej [DC], pierwotnie zwany Gol2
Pozorne niekonsekwencje w traktowaniu nazw typu Bliziańska Rzeka, Bonarowski Potok, Gogołowski Potok jako
niederywowanych, powstałych w wyniku onimizacji, zaś nazw typu Gąsiorowski Potok, Grabińska Rzeka jako derywatów toponomastycznych wynikają stąd, że pierwsze są równe przymiotnikom od nazw wsi (a formacje tego typu –
używane na co dzień, w różnych sytuacjach i kontekstach – uznałam za odapelatywne), drugie zaś to przymiotniki
utworzone od nazw przysiółków (te, jako niebędące w powszechnym użyciu, sklasyfikowałam jako derywaty utworzone na potrzeby nazewnictwa terenowego).
3
Pierwszy człon można traktować jako przymiotnik dzierżawczy od nazwy osobowej Golec lub jako dzierżawczą nazwę wsi – mamy wówczas przykład apozycji.
138
4. Słownik nazw wodnych
cowa, później Golcowa Rzeka lub Golcówka; płynie ze wsi Golcowa || Golcowa Wola (obecnie przys. Golcówka – por. Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)4
Górki [UN; W] – potok – Tuł – potoczek płynie w dolinie pod górką porośniętą lasem o nazwie Górki (zob.
Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnej (1.1.2)
Górska Rzeka: 1. † 1894 Górska Rzeka [KAT] – potok – Gbi; 2. † 1899 Górska Rzeka [KAT] – rzeka –
Żar – obydwa potoki płyną z górnych części wsi, z górek;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Grabińska Rzeka [KAT] – rzeczka – Niew – płynie w okolicy przys. Grabiny (zob. Słownik nazw
części wsi);
znaczenie ap. grabina – zob. hasło Grabina w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, derywowana, od n.przys. (2.2.2); zestawienie nominalne; der. sufiksalna
w pierwszym członie: Grabin(y) > Grabiń-sk(a), tow. jej alternacja n:ń
† XIX Granice [SG II 795, IX 25] – potok – Pst – dopływ rzeki Pstrągowa, dł. 3 km; płynie przez przys.
Granice (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
† XIX Grochowizna [KAT] – rzeczka – Bab – płynie na granicy wsi, przez przys. Grochowiczna || Grochowizna (por. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Grodeczna: 1460 Grodeczna [AGZ VIII 137]; XIX Grodne [SG II 830, KAT]; Grodeczna [W; T] – rzeczka – Lut – rzeczka dł. 5 km, płynie u stóp góry Grodne, w obrębie przys. Grodne w Domaradzu (stąd warianty
dziewiętnastowieczne nazwy) oraz przez tereny dawnej wsi, a obecnego przys. Wysokiej Strzyżowskiej –
Grodeczna (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Grodne – zob. Grodeczna
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry lub przys.(1.1.2)
Grodziska – zob. Grodzisko
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. paradygmatyczna
Grodzisko: XIX Grodzisko [SG II 844]; XIX Grodziska [SG IX 854]; XIX Potok Grodziski [SG II 841];
Grodzisko [W]; zwany też: XIX Sworszówka [SG XI 729]; XIX Różanka [KAT]; Potok Różanka [KAT
1903]; Różanka [W] – potok – Róż-Gro-Tro-Łęt – bierze początek w Różance (zob. Słownik nazw miejscowości); płynie na wschód, zbiera małe rzeczki (m.in. potok Zawadka), potem skręca na południowy wschód;
przepływa przez Grodzisko (zob. Słownik nazw miejscowości) i jego przys. Sworszówkę (zob. Słownik nazw
części wsi), wpada do Wisłoka; dł. – 13 km [SG], powierzchnia dorzecza 37,6 km2 [Soja 1980: 22];
wszystkie warianty nazwy są ponowione lub derywowane od nazw miejscowości lub przys., przez które przepływa potok;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
† XIX Grudna [KAT] – rzeczka – Lut – płynie w pobliżu potoku Grodeczna, zwanego też Grodne. J. Rieger
przypuszcza, że może to być ten sam obiekt omyłkowo zapisany, zamiast *Grodna [NW 57]; jest to możliwe
z uwagi na dużą w tej okolicy ilość nazw derywowanych od ap. gród – prawdopodobnie był tu niegdyś cały
zespół budowli warownych (por. hasło Grodeczna oraz hasła: Grodeczna i Grodzisko w Słowniku nazw miejscowości); jeśli przyjmie się tę interpretację, nazwę rzeczki należy uznać za ponowioną z n. przys. i góry o
nazwie Grodna (położonych w sąsiednim pow. brzozowskim); warto jednak zaznaczyć, iż w Lutczy jest góra
Grudna (zob. Słownik nazw górskich – zapis ma wiele poświadczeń), zatem bardziej prawdopodobna wydaje
4
Nazwę można traktować jako uniwerbizm od Golcowa Rzeka lub jako ponowioną z nazwy przysiółka; w tym przypadku prawdopodobnie obydwa sposoby tworzenia nazw (i obie motywacje: od starszego hydronimu i od n. przys.)
nałożyły się na siebie.
139
4. Słownik nazw wodnych
się teza, iż nazwa rzeczki jest ponowieniem z nazwy góry położonej w tej samej miejscowości;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry . (1.1.2)
Gwoździanka: XIX Gwoździanka [SG II 923]; 1893 Potok Gwoździanka [KAT 1893, 1928]; Gwoździanka [W; T] – potok – Gwo-Nieb – lewy dopływ Gwoźnicy; wytryskuje w obrębie Gwoździanki (zob.
Słownik nazw miejscowości), spod północno-wschodnich stoków wzgórza Żarnowej, płynie na południowy
wschód; w Niebylcu uchodzi do Gwoźnicy; dł. – 9 km [SG]; nazwa jest utworzona od n. większej i starszej
rzeki Gwoźnicy (wcześniej Gwozdnica) [NW 57], ewentualnie – co mniej prawdopodobne – ponowiona z
nazwy wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wodnej (1.2.2); der. wymienna: Gwoźdź-ank(a),
tow. jej alternacja zd: źdź
Gwoźnica – zob. Gwoźnicka Rzeka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Gwoźnicka Rzeka: 1470 Gosnicza [NP III 3]; XIX Gwoźnica [SG II 925]; Rzeka Gwozdnica [KAT 1893];
Potok Gwoźnica [EG 1928]; Gwoźnicka Rzeka [B; UN; W]; Gwoźnica [W]; Gwoźniczanka [W] – rzeka –
Gw.D-Nieb-Mał-Bar-Poł – powstała z połączenia kilku strug; płynie najpierw jako potok pod nazwą Stawiska, potem przyjmuje potoki: Bliziankę, Jawornicki i Gwoździankę, płynie przez Gwoźnicę (por. Słownik
nazw miejscowości), Niebylec, Małówkę, Baryczkę, Połomię i Wyżne, gdzie uchodzi do Wisłoka; dł. – 22 km
[SG]; nazwa rzeki pochodzi od nazwy wsi, z której płynie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Gwoźniczanka –zob. Gwoźnica
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi /Gwoźnica/ (1.2.2); der. sufiksalna: Gwoźnicz-an-k(a);
tow. jej alternacja c:cz
Hoberka [DD 29] – rów melioracyjny – Dob – dawne koryto rzeki, dziś rów melioracyjny; nazwa niejasna –
prawdopodobnie utworzona od nazwiska Hober;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Hober-k(a)
† 1373 Jasiona [KMłp III 268] – rzeczka – Dob – rzeczka nazwana od rosnących nad jej brzegami drzew –
jesionów (jasion, jasień – to formy gwarowe);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1);.der. paradygmatyczna5
Jawornicka Rzeka – zob. Jawornicki Potok
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Jawornicki Potok: XIX Jawornicki Potok [SG VII 137]; XIX Potok Jawornicki [SG II 925]; Jawornicka
Rzeka [EG 1934; W] – potok – Jaw-Nieb-Gw.D – wytryska ze źródeł leśnych spod góry Żarnowej, płynie
lasem na południowy wschód; doszedłszy do drogi wiodącej z Lutczy do Jawornika i Niebylca, zwraca się na
północ i wpada z lewego brzegu do Gwoźnicy (na południe od ujścia Gwoździanki) [SG]; nazwany od n. wsi
Jawornik (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Jaz [W] – rzeczka – Nieb – odcinek rzeczki koło młyna na jazie;
znaczenie ap. jaz – zob. hasło Jaz w Słowniku nazw pól i łąk;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Jeziora [B, UN; W; EB 220] – potoki – H.G – tereny podmokłe, strumyki zlewają się tworząc małe jeziorka;
dawniej tam były stawy rybne; też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamienica [SG III 747; SiO 81; BL 15] – potok – Stę-H.G – duży strumień; ma swe źródło w lesie pokrywającym zachodnie stoki Rybiej Góry w Hucie Gogołowskiej, następnie płynie przez Kamienicę Górną i uchodzi do Wisłoki; dł. – 16 km [SG]. Według A. Wilkonia [1963: 96] nazwa wodna jest pierwotna w stosunku do
5
Jest to stary typ przymiotnika odrzeczownikowego z samym sufiksem deklinacyjnym [por. NW 67]. Nazwy tego typu
rzadko pojawiają się w hydronimii polskiej; E. Rzetelska-Feleszko i J. Duma podają pomorską nazwę Kamiona [1977:
48]. Szerzej o toponimach tego typu pisała I. Bajerowa [1957].
140
4. Słownik nazw wodnych
nazwy wsi i pochodzi stąd, że rzeczka ma kamieniste dno, kamienie leżą też na jej brzegach; dla podgórskich
rzeczek bardzo charakterystyczne są kamieniste dna, stąd wiele tutejszych nazw wodnych akcentuje ten element topografii;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Kamień-ica6
Kamienna [W] – rzeczka – Bar – płynie po kamiennym podłożu; też n. przys. i n. lasu;
znaczenie ap. kamienny – zob. hasło Kamienna w Słowniku nazw górskich;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamienny Potok [W] – potok – Mar – rzeczka w lesie, źródło wody pitnej dla wsi, nazwa charakteryzuje
dno potoczku;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Kamionka [KAT] – potok – Cie – płynie po kamienistym terenie, ma kamieniste dno;
znaczenie ap. kamionka – zob. hasło Kamionka w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Karnówka [KAT] – rzeczka – Żar – mała rzeczka; J. Rieger podaje, że jej nazwa pochodzi zapewne
od przezwiska typu Karny; rdzeń karn- to ten sam, który występuje np. w ap. kiernoz, łem. kornoz [NW 73];
por.: kiernoz ‘wieprz nietrzebiony’; z ps. *kŗn- ‘ucinać’, w cerkiewnym tak ‘o obciętym uchu czy nosie’; prawidłowa polska wokalizacja sonantu ŗ > ar tylko w nazwach osobowych i miejscowych, np. Karna, Karnin, Karniszewo, Karnkowski itp.’ – SEB 229;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Karn-ów-k(a)
Kaszówka – zob. Studzienka Królewska
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Kasz-ów-k(a)
Kiczary [UN] – rów – Bon – płynie u podnóża zalesionych wzgórz o nazwie Kiczary (zob. Słownik nazw
górskich); też n. lasu i n. górska;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (1.1.2)
Kobyla: 1465 ubi fluvius Zakobila [AGZ VIII 172]; XIX Kobyla [KAT]; 1786-88 Kobylański Potok [MJ
XV 136]; Kobyle [Baczkowski 1980: 72] – Lut – rzeczka płynąca przez przys. Kobyla (zwany też Kobyle i
Zakobyla – zob. Słownik nazw części wsi) i od niego biorąca swą nazwę [por. NW 76];
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys.(1.1.2)
Kobylański Potok – zob. Kobyla
n. wieloskładnikowa, derywowana, propr.-ap. /n. przys./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w pierwszym członie: Kobyl-ań-sk(i)
Kobyle – zob. Kobyla
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys.(1.1.2)
Koło Barlika [W] – potok – Bon – jeden z kilku równoległych potoczków, przepływający w pobliżu domostwa Barlików; nazwany od n. os. Barlik;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Pastuszynki [W] – potok – Bon – jeden z kilku równoległych potoczków, przepływający w pobliżu
domostwa Pastuszynków; nazwany od n. os. Pastuszynka;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Wojtaszka [W] – potok – Bon – jeden z kilku równoległych potoczków, przepływający w pobliżu domostwa Wojtaszków; nazwany od n. os. Wojtaszek;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Koło Zembronia [W] – potok – Bon – jeden z kilku równoległych potoczków, przepływający w pobliżu domostwa Zembroniów; nazwany od n. os. Zembroń;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Kopytko: Kopytko [SiO 56, W, T]; Potok Kopytko [EG 1968] – potok – Dob-Wy.S – spory potok (o po-
6
Poświadczony w słownikach ap. kamienica w znaczeniu ‘budynek murowany’ nie motywuje tej nazwy.
141
4. Słownik nazw wodnych
wierzchni dorzecza 47,7 km2 [Soja 1980:22]), płynący w kierunku północnym, prawy dopływ Wisłoka; według map topograficznych w początku biegu nazywa się Kopytko, zbiera liczne strugi i po połączeniu się z
Ruską Rzeką w Wysokiej Strzyżowskiej, płynie do Wisłoka pod nazwą Wysoka (zob.); dawniej przy tej rzece
pojono zwierzęta kopytne (konie); niektórzy utożsamiają go z Potokiem Czarnym;
kopytko ‘zdrobnienie od kopyto’ – SJP I 1010
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Koziaczki XIX [SG V 542; WS 519] – potok – Gog – wypływa z lasu porastającego Kozią Górę (zob. Słownik nazw górskich) na obszarze Huty Gogołowskiej, płynie na zachód i w obrębie wsi Gogołów wpada do
Gogołowskiego Potoku; dł. – 3 km [SG];
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. górskiej (1.2.2); der. sufiksalna (uniwerbizacja):
Kozi(a) (Góra) > Kozi-acz-k(i)
Kozłowianka: XIX Kozłówek [KAT]; Kozłowianka [W] – rzeka – Koz – niewielka struga płynąca przez
Kozłówek (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n.wsi (1.2.2); der. wymienna: Kozłowi-ank(a), tow. jej alternacja ó:o
Kozłówek – zob. Kozłowianka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Krościenka [B; UN; W] – potok – Lut – spory potok, lewy dopływ Stobnicy; płynie ze wsi Krościenko Wyżne, przepływa przez Krosno i Krasne;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej /Krościenko/ (1.2.2); der. paradygmatyczna
Krzywdy [B; UN; W] – potok – Cie – mały potok płynący przez przys. Krzywdy (zob. Słownik nazw części
wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys.(1.1.2)
Kubla – zob. Lubla
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)7
† XIX Leśniowski Potok [KAT; SG V 166] – potok – God – niewielki potok; J. Rieger [NW 88] twierdzi, że
nazwa pochodzi od ap. las, jednak zwraca uwagę, iż związek z tym ap. jest niejasny, ponieważ mapy nie
wskazują, by potok płynął przez las lub w pobliżu lasu; możliwe, że w tym miejscu był las, który został wykarczowany; nie można też wykluczyć pochodzenia nazwy od nazwiska Lesień (lub podobnego – por. Rymut
1967: 90);
n. wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); der. sufiksalna w pierwszym członie:
Leś-ni-ow-sk(i), tow. jej alternacja a:e, s:ś
lub n. wieloskładnikowa, derywowana, propr.-ap. /n. os./ (2.2.3); der. sufiksalna w pierwszym członie
Lubla – zob. Lublica
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Lublica: XIX Lublica [SG V 421]; XIX Lubla [SG V 421]; XIX Kubla [SG XIII 285]; Lublica [W; Soja
1980: 22; T]; Lubla [BL 12; W] – potok – Lub – wypływa na obszarze Bieździadki, płynie na południowy
wschód, na terenie gminy Lublica (stąd nazwa) skręca na wschód, płynie przez Sieklówkę i Lublę (zob. Słownik nazw miejscowości), z lewego brzegu przyjmuje Starą Rzekę i uchodzi do Wisłoka z lewego brzegu;
dł. – 14 km [SG], powierzchnia dorzecza 37,5 km2 [Soja 1980: 22];
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Łętownia – zob. Łętowianka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Łętowianka: 1526 Ląthowyenka [AGZ XIX 557]; XIX Łętowianka [SG V 667]; XIX Łętownianka [SG
V 667]; XIX Łętowinka [SG V 667]; Łętowienka [NW 94]; XIX Łentownia [KAT]; Łętówka [W]; Łętownia [W]; Łętowianka [W; T] – potok – Łęt – niewielka rzeczka płynąca ze wsi Bełwin do Łętowni (zob.
7
Z uwagi na jednostkowy zapis nazwy potoku przez k- a nie przez l-, z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć,
że jest on rezultatem pomyłki.
142
4. Słownik nazw wodnych
Słownik nazw miejscowości). Liczne warianty formalne nazwy (Łętownianka, Łętowianka, Łętowienka, Łętowinka) należy interpretować jako powstałe przy użyciu różnych sufiksów, ewentualnie jako wynik zmian
wokalicznych pod wpływem spółgłosek [por NW 94].
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi /Łętownia/ (1.2.2); der. wymienna: Łętowi-ank(a)
Łętowienka – zob. Łętowianka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. wymienna: Łętowi-enk(a)
Łętowinka – zob. Łętowianka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. wymienna: Łętow’-ink(a)
Łętownianka – zob. Łętowianka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. sufiksalna: Łętowni-ank(a)
Łętowska Rzeka [KAT 1903; HO 152] – potok – Strz-Tro – rzeczka płynąca od strony wsi Łętownia, wpada
do Wisłoka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Łętówka – zob. Łętowianka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi /Łętownia/ (1.2.2); der. wymienna: Łętów-k(a);
tow. jej alternacja o:ó
Łozina [UN] – rzeczka – Gl.C – mała rzeczka, której brzeg jest zarośnięty łoziną;
znaczenie ap. łozina – zob. hasło W Łozach w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Michnówka: Michnówka [KAT 1893]; Rzeka Michnówka [Kat 1893] – rzeczka – Bar – przepływa
przez las o nazwie Michnówka (zob. Słownik nazw leśnych); też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnej (1.1.2)
Młaki [DD 81] – mokradła – Dob – mokradła, z których uzyskiwano wodę głównie dla chudoby;
młaka ‘bagniska, moczary; łączka w wyschłem jeziorku; błota; mokra łąka’ – SGPK III 171; młaka u Łemków:
‘podmokła łąka; łąka ze stojącą wodą, bagniste miejsce, gdzie się można zapaść’ – NŁ 82; młaka ‘błoto, trzęsawisko, mokradło, moczary, bagno; błotniste, podmokłe pole lub łąka’ – Jurkowski 1971: 153; młaka ‘pole wilgotne’ –
Rudnicki 1939: 26;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Młynówka: 1. Młynówka [KAT 1893; W] – rzeka – Bar; 2. Młynówka [W] – potoczek – Wyż; 3. † XIX
Młynówka [SG VI 698; NW 104] – rzeczka – Twi – wszystkie trzy rzeczki przepływają (lub przepływały)
obok młynów;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Młyn-ów-k(a)
Moczary: 1899 Rzeka Moczary [KAT]; Moczary [W] – bagnista rzeczka – Szu – rzeczka płynąca przez
przys. Moczary (zob. Słownik nazw części wsi); też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
† 1352 Mrasa [KMłp III 83] – rzeczka – Fry-Kob – nazwa niejasna, a jej interpretację utrudnia fakt, iż obiekt
już nie istnieje; być może został nazwany od n. os. Mras (por. liczne współcześnie nazwiska: Mras, Mrass,
Mrasek, Mrasicki, Mraszkiewicz itp. – SNW VI 472-473);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. paradygmatyczna:
Mras > /rzeka, struga/ Mrasa > Mrasa
Na Bagnie [W] – moczary – N.W – mokradła w okolicach rzeki;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1), wyrażenie przyimkowe
Nad Maikiem [B; UN; W] – potok – Bon – potoczek przepływa przez przys. Nad Maikiem (zob. Słownik
nazw części wsi); też n. lasu;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Odnoga: † 1373 Othnoga [KMłp III 268] – potok – Tro – mały potoczek, dopływ rzeki Pstrągowej, „odnoga” tej rzeki;
odnoga ‘zatok, odnoga morska, wylewek, wybrzeże, zatoka, odnoga rzeki’ – SL III 478; odnoga ‘część wydzielają-
143
4. Słownik nazw wodnych
ca się na bok z całości, odgałęzienie, gałąź, ramię; odrodek, wyrodek; część morza głęboko w ląd zachodząca’ – SW
III 631; odnoga ‘odrodek’ – SGPK III 402; odnoga ‘podłużna część biegnąca w bok od jakiejś całości, np. pnia,
drogi, narządu, przewodu, rzeki, łańcucha górskiego’ – SJP II 464;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Olszynka [W] – rzeczka – Jasz – wzdłuż brzegu rosną olchy;
olszynka ‘zarośla z młodych olsz’ – SW III 767; olszynka ‘młody lasek lub zarośla olszowe, rzadziej: mała olsza’ –
SD X 975; olszynka ‘młody lasek lub zarośla olchowe’ – SJP II 515;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pniowy Staw – zob. Staw Pniowy
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Podbrzezie [SG IX 251] – rzeczka – Pst – dopływ Pstrągowej, dł. 3 km; płynie przez przys. Podbrzezie (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Pod Olejarzem [W] – zbiornik wodny, staw – Jasz – znajduje się w okolicy domostwa człowieka, którego
przezywano Olejarz, ponieważ zajmował się tłoczeniem oleju;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Potoczanka [B; UN] – potok – Gl.Ś – niewielki, malowniczy potoczek; J. Rieger jego nazwę wywodzi od n.
przys. Potok [NW 129], jednak to raczej przys. zawdzięcza swą nazwę n. wodnej;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Potocz-ank(a),
tow. jej alternacja k:cz
Potok: 1. Potok [W] – rzeczka – Fry; 2. Potok [W] – rzeczka – H.G; 3. Potok [W] – potok – Kob – nazwa
funkcjonuje gł. jako określenie rodziny: Korzeniowscy za Potokiem (w Kobylu jest dużo Korzeniowskich);
4. Potok [W] – rzeczka – Lub; 5. Potok [KAT 1903; W] – potok – P-ka; 6. Potok [W] – rzeczka – Tro; 7.
Potok [EG] – rzeczka – Wyż; 8. Potok [W] – rzeczka – Żar – nazwa funkcjonująca na określenie rzeczek w
wielu miejscowościach; zwykle tam, gdzie jest to jedyny obiekt wodny8;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Potok Babica – zob. Babica
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi i góry/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Potok Bonarowski: 1899 Potok Bonarówka [KAT]; XIX Bonarówka [SG I 305 i in.]; Potok Bonarowski
[B; UN; W]; Bonarowski Potok [W; T] – potok – Bon-Żyz – wypływa w północno-zachodniej części Bonarówki, płynie na wschód, zbiera liczne dopływy, uchodzi do Stobnicy; dł. – 1 km [SG];
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Potok Bonarówka – zob. Potok Bonarowski
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Potok Chytrówka – zob. Chytrówka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Potok Gaczerowski – zob. Goczerowski Potok
n. wieloskładnikowa, derywowana, od nazwy wodnej (2.2.2)9; zestawienie nominalne
Potok Gogołowski – zob. Gogołówka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Potok Grodziski – zob. Grodzisko
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Potok Gwoździanka – zob. Gwoździanka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Potok Gwoźnica – zob. Gwoźnica
8
J. Rieger pisze, że w Gorcach ap. potok oznacza także dolinę, wąwóz z wodą płynącą: „przedrostek po- występuje tu
zapewne w tej samej funkcji, co i w pogórze, pomorze, a więc potok to pierwotnie ‘dolina wzdłuż rzeki’ ” [NW 130].
9
Przekształcenie formy niesystemowe; może pod wpływem wtórnej semantyzacji.
144
4. Słownik nazw wodnych
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Potoki [B; UN] – potok – Poł – potoczek, do którego spływa kilka strug; płynie przez przys. Potoki (zob.
Słownik nazw części wsi); J. Rieger uważa, że l. mn. nazwy wskazuje na jej pochodzenie od n. terenowej
[NW 130];
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Potok Jawornicki – zob. Jawornicki Potok
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Potok Kopytko – zob. Kopytko
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wodna/ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Potok Różanka – zob. Grodzisko
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Potok Skrzynowski – zob. Skrzynówki
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.2.3); zestawienie nominalne; der. wymienna
w drugim członie: Skrzynówki > Skrzynow-sk(i); tow. jej alternacja o:ó
Potok Stawiska – zob. Stawiska
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wodna/ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Potok Stobnica – zob. Stobnica
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wodna/ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Potok Szufnarowska (sic!) – zob. Szufnarówka
n. wieloskładnikowa, niederywowana10, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Potok Wsiowy [EG 1938] – potok – Bli – płynie przez wieś;
wsiowy ‘wiejski’ – SGPK VI 169; podobnie SW VIII 736; wsiowy ‘należący do wsi, dotyczący wsi, charakterystyczny dla wsi, wiejski’ – SD IX 1304;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Potok Żabi – zob. Żabia
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Przedołek [W] – źródło – Róż – dolinka ze źródełkiem (motywacja terenowa: źródełko jest przed dołkiem);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna;
tow. jej uproszczenie geminaty: przed dołki(em) > Przeddołek > Przedołek
Przybyle [EG; DC 144] – rzeka – Bab – przepływa przez przys. Przybyle (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Przyrwa – zob. Gogołówka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pstrągowa: XIX Pstrągowa [SG IX 251; KAT]; Pstrągowa [W; B]; Pstrągówka [T; W] – potok – Pst –
potok podgórski; powstaje w obrębie gminy Pstrągowa (zob. Słownik nazw miejscowości), wypływa spod
góry Budzisza, płynie przez Górną Wieś (przys. Pstrągowej) na południowy wschód, potem wraca na wschód,
uchodzi z lewego brzegu do Wisłoka; po drodze zbiera potoki: Podbrzezie, Strachotyna, Granice; dł. – 11 km
[SG], powierzchnia dorzecza 28,6 km2 [Soja 1980: 22]; według mieszkańców, w tej rzece zawsze było dużo
pstrągów. Nazwa rzeki nie jest jednoznaczna: powstała albo od ap. pstrąg i jest nazwą topograficzną (tak np.
twierdzi A. Wilkoń 1963: 101), albo została ponowiona z nazwy wsi. Ta druga teza wydaje się być bardziej
prawdopodobna (por. hasło Pstrągowa w Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2);
ewentualnie:
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, odapelatywna (1.1.1)
Pstrągówka – zob. Pstrągowa;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wodnej (1.2.2); der. sufiksalna: Pstrągów-k(a);
tow. jej alternacja o:ó
10
O niejednakowym statusie formalnym członów: Skrzynowski i Szufnarowska por. przypis 2. w tej części słownika.
145
4. Słownik nazw wodnych
Pstrągówka [1897 KAT; SG IX 252; UN; EB 204] – potok – P-ka-Cie-Wiś – powstaje w obrębie gminy
Pstrągówka w Wielkim Lesie, płynie na południowy wschód u podnóża Rakówki; przepływa przez Pstrągówkę, Cieszynę, Wiśniową i wpada do Wisłoka z lewej strony; dł. – 7 km [SG]. Nazwa nie jest jednoznaczna,
niektórzy wywodzą ją od pstrągów [np. Wilkoń 1963: 101, EB 204], inni od n. wsi Pstrągówka (por. NW 133
i hasło Pstrągówka w Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2);
lub: n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Pstrąg-ów-k(a)
Rakówka [KAT 1897; W] – rzeka – Wiś-P-ka – niewielka rzeczka, w której jest dużo raków;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Rak-ów-k(a)
Roszlówka: XIX Roszlówka [SG V 834, KAT]; Ryszlówka [W] – rzeka – Lut – płynie przez przys. Roszlówka || Ryszlówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Różanka – zob. Grodzisko
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Ruska Rzeka [W] – rzeka – Opa-Wy.S – lewy dopływ potoku Kopytko; dawniej w tej okolicy mieszkali
Rusini;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Ryboniówka [B; UN] – staw – Pst – znajduje się w pobliżu domostwa Ryboniów (nazwisko) w przys. Ryboniówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Ryczywół [UN; W] – bagna – Wiś – na łąkach w okolicy tych bagien pasło się krowy; bydło czasem topiło
się w bagnach, znad bagien dochodziło ryczenie zwierząt; też n. łąki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); derywacja paradygmatyczna: zrost członu
werbalnego z imiennym;
Ryszlówka – zob. Roszlówka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Rzeczka: 1. Rzeczka [UN] – potok – Róż; 2. Rzeczka [NW 144] – rzeczka – P-ka – obydwa obiekty to
niewielkie, płytkie potoczki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rzeka: 1. Rzeka [UN] – potok – Gro; 2. Rzeka [NW 145] – rzeka – Gw.G; 3.Rzeka [UN; NW 144] – potok
– Lub; 4. Rzeka [NW 145] – potok – Koż; 5. Rzeka [UN] – potok – Mar; 6. Rzeka [UN] – potok – P-ka; 7.
Rzeka [NW 145] – rzeka – Pst; 8. Rzeka [UN] – potok – Róż – niewielkie rzeczki11;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rzeka Bliziańska – zob. Bliziańska Rzeka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Rzeka Grabińska [KAT 1905; W] – rzeka – Niew – płynie z przys. Grabiny (zob. Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, derywowana12, ap.-propr. /n. przys./ (2.2.3); zestawienie nominalne;
der. sufiksalna w drugim członie: Grabiń-sk(a), tow. jej alternacja n:ń
Rzeka Gwozdnica – zob. Gwoźnica
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Rzeka Michnówka – zob. Michnówka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Rzeka Moczary – zob. Moczary
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.wodna/ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
11
Apelatywne określenie obiektów tak mocno utrwaliło się jako nazwa własna, że nazwa Rzeka figuruje w oficjalnych
wykazach i na mapach.
12
O pozornej niekonsekwencji w klasyfikowaniu członów: Bliziańska i Grabińska por. przypis 2.
146
4. Słownik nazw wodnych
Rzeka od Niewodnej [W] – rzeka – Kal – płynie od strony Niewodnej;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Rzeka Szufnarowska – zob. Szufnarówka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Rzeka Wsiowa – zob. Wsiowa Rzeka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Rzeki [B; UN; NW 145] – potok – H.G – niewielki potok z licznymi dopływami;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Sawki [KAT] – rzeczka – Cie – obiekt współcześnie nie istnieje, co utrudnia ustalenie etymologii jego
nazwy; prawdopodobnie wywodzi się ona z pie. rdzenia *seu-||sou- ‘wilgoć, deszcz’, jak n. rzeki Sawy [por.
NW 147];
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Saw-k(i)
Sita [UN] – bagna – Róż – bagna porośnięte sitowiem;
sit ‘roślina, sitowie’ – SGPK V 133; sit, sitowie, sicina ‘spław, rośnie na miejscach wodnistych’ – SL V 272; sitowie, sito ‘roślina z rodziny turzycowatych, o łodydze ulistnionej, liściach płaskich i szorstkich, kwiatach zebranych
w małe kłosy; rośnie na brzegach wód, na mokrych łąkach, w rowach, tworząc gęste zarośla’ – SJP III 221;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Skrzynówki: XIX Skrzynówki [KAT]; XIX Potok Skrzynowski [KAT] – potok – Pst – płynie przez
przys. Skrzynkówka || Skrzynówki (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Solina [B] – rzeczka – Stę – niewielka rzeczka; nazwa pochodzi prawdopodobnie od słonej wody (na terenie
pow. strzyżowskiego odkryto kilka słonych źródełek, tzw. solanek – por. hasło Solna Góra w Słowniku nazw
górskich); być może jakiś wpływ na n. rzeczki miała nazwa niezbyt odległego jeziora z zaporą, ale raczej nie
jest to nazwa przeniesiona – w dorzeczu Sanu J. Rieger wymienia kilka obiektów wodnych o nazwach zawierających rdzeń sol-: Solina, Solinka, Sołyńka, Solna, Sołonka, Sola, Solanka, Solarzyska [NW 153-4];
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Sol-in(a)
Sowina: XIX Sowinka [SG XI 99]; Sowina [BL 12, WS 618; W] – rzeczka – Lub – powstaje w obrębie Sowiny (wieś granicząca z Gogołowem i Lublicą), opływa wzgórze Magorówkę, uchodzi do Bieździadki;
dł. – 5 km [SG];
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Sowinka – zob. Sowina
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wodnej /Sowina/ (1.2.2); der. sufiksalna: Sowin-k(a)
Stara Rzeka [WS 660; SG XI 222] – rzeka – Gl.D – dopływ Lublicy; potok powstaje w obrębie Sieklówki,
tuż nad granicą z Lublicą i Glinikiem Górnym, na południowym stoku góry Gogołowa, płynie na południowy
wschód przez Sieklówkę i Glinik Dolny, gdzie z lewego brzegu wpada do Lublicy – dopływu Wisłoka; dł. – 7
km [SG]; przymiotnikiem stara określa się rzeki płynące w starych korytach innych (większych) rzek [por.
NW 155]; Stara Rzeka to rzeczka płynąca w starym korycie Lublicy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Stare Wisłoczyska [B; UN; W] – koryto rzeki – Zab – stare koryto rzeki Wisłok13 (por. hasło Stara Rzeka);
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. rzeki/ (2.2.3); zestawienie nominalne; der. sufiksalna
w drugim członie: Wisłocz-ysk(a); tow. jej alternacja k:cz
† 1632 Staw Grabosiów [JD 69, 111-116] – staw – Tuł – położony poniżej Stawu Ornego; nazwa od n. właściciela – Graboś (drugi człon zestawienia to przymiotnik dzierżawczy od nazwiska w archaicznej odmianie
prostej: /czyj?/ Grabosiów);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
13
Stare Wisłoczysko to również nazwa leniwie płynącej odnogi Wisłoka w okolicy Rzeszowa (Staroniwa) oraz rzeczki
we wsi Dębina – kiedyś były to główne koryta Wisłoka [por. NW 156].
147
4. Słownik nazw wodnych
† Staw Grobelny: 1632 Staw Groblany [JD 69, 111-116]; Staw Grobelny [W] – staw – Koż – był to
zbiornik wodny powstały przez spiętrzenie wody w rzeczce (przez groblę);
grobelny groblany ‘przym. od grobla’ – SL II 122; grobelny, groblany, groblowy ‘przym. od grobla’ – SW I 907;
tak samo SD II 1299; znaczenie ap. grobla – zob. hasło Grobla w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Staw Groblany – zob. Staw Grobelny
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Stawek [W] – mokradło – P-ka – bagno z niewielkimi obszarami wody stojącej, tworzącej kałuże (stawki);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Stawiska: 1851 Potok Stawiska [KAT]; XIX Stawiska [SG II 925]; Stawiska [W] – potok – Gw.D – strumyk zbierający liczne dopływy; z niego bierze początek rzeka Gwoźnica; strumyk rozlewa się tworząc niewielkie stawki; powierzchnia dorzecza 78,7 km2 [Soja 1980: 22];
znaczenie ap. stawisko – zob. hasło Stawiska w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Stawiska [KAT] – strumyk – Gl.G-Gl.D – przepływa przez przys. Stawiska w Gliniku Dolnym (por.
Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
† 1632 Staw Orny [JD 69, 111-116; W] – staw – Tuł-Koż – położony obok Stawu Grobelnego; w sąsiedztwie Pola Ornego (zob. Słownik nazw pól i łąk);
znaczenie ap. orny – zob. hasło Pole Orne w Słowniku nazw pól i łąk;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Staw Plebański [B; UN] – staw – Fry – obiekt ten należał kiedyś do księdza (plebana);
znaczenie ap. plebański – zob. hasło Plebańskie w Słowniku nazw pól i łąk;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Staw Pniowy: † 1632 Staw Pniowy [JD 69, 111-116]; Pniowy Staw [M 18] – staw – Kal – w okolicy tego
stawu były pnie po wyciętych drzewach;
pniowy ‘od pniów, pniakowy’ – SL IV 171; pniowy ‘klocowy, tyczący się pnia’ – SW IV 274; pniowy ‘rzad.: przym.
od pień’ – SD VI 530;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1636 Staw Żaczy [JD 69, 111-116] – staw – Tuł – prawdopodobnie stanowił własność księży14;
żaczy ‘przym. od żak’ – SD X 1389; żak ‘scholar, uczeń, z gr. diakos ‘sługa kościelny’ – SEB 661; żak ‘1. chłopiec chodzący do szkoły, 2. organista, kościelny luterański; 3. nauczyciel; 4. zając młody, niezręczny; 5. sieć do łowienia ryb; 6. samołówka na ptaki z pręcia pleciona’ – SGPK VI 432-433; podobnie SW VIII 686; żak ‘student,
uczący się w szkołach, poczynający się uczyć; diakon, dziekan; ... nadano pewnemu gatunkowi sieci nazwisko żaki;
szczególniejsze żaków dawano imię małemu rodzajowi siatki rybnej na Kujawach’ – SL VI 776;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Stępia – zob. Stępinka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej /Stępina/ (1.2.2); der. dezintegralna
Stępinka : Stępinka [SiO 60; BL 12; W; EG]; XIX Stępina [SG XI 335]; Stępina [WS 658]; Stępia [SG XI
335] – potok – Gog-H.G-Stę-Cie – bierze początek w obrębie Gogołowa, na północ od Huty Gogołowskiej,
na południowym stoku Rybiej Góry (524 m), płynie na południe, opływając od zachodu stopy Kamiennej
Góry (454 m), po czym zwraca się u stóp tej góry na wschód i północny wschód, wchodząc na obszar wsi
Stępiny (zob. Słownik nazw miejscowości), płynie na wschód, a w obrębie Cieszyny wpada do Wisłoka z lewego brzegu; dł. – 10 km [SG];
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi /Stępina/ (1.2.2); der. sufiksalna: Stępin-k(a)
14
Mało prawdopodobne, by staw wziął nazwę od apelatywu żak w znaczeniu ‘siatka na ryby’, gdyż, jak podają słowniki, apelatyw ten był używany na odległych Kujawach. Motywację od ap. żak ‘student’ też należy raczej odrzucić
wobec faktu, iż w pobliżu nie było żadnego ośrodka akademickiego ani jakiejkolwiek szkoły kształcącej na poziomie
wyższym.
148
4. Słownik nazw wodnych
Stępina – zob. Stępinka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Stobnica: 1336 Stobnicza [AGZ VIII 11]; 1392 Stobnycza [ZDM I 255]; 1460 Stobnicza [AGZ VIII
137]; 1465 Stobnycza [AGA VIII 172]; 1531 Stobnycza [AGZ XIX 697]; 1539 Stobnicza [KMłp III 378];
1786-88 nad Rzeką Stobnicą [MJ XV 135]; 1786-88 nad Rzeką Stebnicą [MJ XV 134]; XIX Stobnica
[KAT; SG XI 346]; XIX Stopnica [KAT, NW 158]; Potok Stobnica [KAT 1899, 1934]; Stobnica [B; UN;
W; T] – rzeka – Lut-Żyz – jest to druga co do wielkości rzeka powiatu; bierze początek w obrębie gminy
Lalin, z północnego stoku góry Wrocień; płynie przez Lalin, Grabownicę Starzeńską, Humniska, opływa
Brzozów, a doszedłszy do Domaradza zwraca się na zachód. Płynie do Lutczy, a dalej na północny zachód
przez Żyznów i Godową. Wpada do Wisłoka z prawego brzegu. W dolnym biegu jest nazywana także Brzozówką i Brzeżanką. Przyjmuje dopływy: z prawej strony: Niewocki Potok, Stopnicę, Golcówkę, Kobyłę, Leśniowski Potok, z lewej: Błotny Potok, Jasienicę, Grodne Potok, Małą Krasną, Bonarówkę; dł. – 41 km [SG];
Nazwa rzeki nie jest jednoznaczna, dodatkowo w zapisach obserwujemy wahania: stob-||stop-||steb-. Rdzeń
stob- odnajdujemy w licznych nazwach terenowych (np. Stobno, Stobierna, Stubienko itd.). Jego pochodzenie
i znaczenie próbowano wyjaśniać na wiele sposobów:
1. M. Rudnicki [1948: 35] nazwy: Stobno, Stobienica, Stobierna, Stobychwa itp. wywodził od ap. źdźbło,
starsze śćbło i zdbło ‘pęd roślinny sitowia, trzciny itp.’ Nazwy te, zdaniem badacza, odnoszą się do
rzeczek, jezior itp., zarosłych sitowiem, tatarakiem, trzciną itp.;
2. F. Bezlaj [1961: 221] wspomina o polskich nazwach: Stobno, Stobnica i o pomorskich nazwach wodnych: Stepnitz, Stupnitz, Stabnitz-See i łączy je (za Trautmannem) z zagubionym apelatywem *stob-,
łot. stab ‘słup, pal’, prus. stabis ‘kamień’;
3. Również z tego rdzenia (*stob-, pruski ap. stabis ‘kamień’) wywodzi nazwę mazowieckiej rzeki Stobnicy J. Duma [1999:57]. Badacz podkreśla, że rdzeń stob- jest rozpowszechniony w różnych nazwach
na terenie bałtyckim, a nawet poza nim; nazwy z rdzeniem *stob- za bałtyckie uważają też R. Trautmann i V.N.Toporow, O.N. Trubačev [za: Rzetelska-Feleszko, Duma 1977: 114].
4. W związku z tym, że w dorzeczu Sanu istnieją dwie podobnie brzmiące nazwy: Stobnica i Stopnica, ich
podstawy można wiązać z ap. słup (analogicznie, jak nazwa kaszubskiej rzeki Słupia < Stłupia, Stołpia)15, jednak ta hipoteza jest najmniej prawdopodobna;
5. J. Rieger uważa, że nazwy rzeki w dorzeczu Sanu nie można tłumaczyć tak, jak identyczną nazwę północnopolską, ze względu na zapisy historyczne, w których zauważa się oboczności b:p i e:o. Według
niego na Pomorzu wahanie p-b w zapisach dokonywanych przez Niemców jest zrozumiałe, lecz nie
można go tak wytłumaczyć w Polsce pd-wsch. Stawia więc hipotezę, że oboczności te mogłyby znaleźć
wyjaśnienie w związku z apelatywem stopień [NW 158].
Bardzo trudno jednoznacznie wyjaśnić motywację nazwy. Za pewnik można uznać jedynie to, iż jest ona
odapelatywna (oparta na bardzo starym rdzeniu *stob-) i raczej topograficzna (motywacja kulturowa jest
mniej prawdopodobna).
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Stob-n-ic(a)16
Stopnica [NW 159; W] – potok – Gw.G – niewielka rzeczka; o nazwie por. Stobnica;
15
Słupia to wg H. Górnowicza „nazwa kulturowa na określenie rzeki, na której istniały słupy, rodzaj zapory do łowienia ryb”. Badacz pisze, że zarówno w nazwach Słupia, jak i Stołpia występują kontynuanty tego samego l zgłoskotwórczego twardego, przy czym ten drugi (oł) jest charakterystyczny dla kaszubszczyzny. Podobnie, jak w nazwach
miasta Słupska widzimy w zapisach źródłowych rzeki postać polską Słupia lub Słupa oraz kaszubską Stołpia lub Stołpa
z -łu- bądź -oł- jako kontynuantami prasłowiańskiego l zgłoskotwórczego twardego [Górnowicz 1976, 34]. Z kolei B.
Greszczuk zwróciła uwagę na to, że na terenie Małopolski południowo-wschodniej można zaobserwować liczne korelacje fonetyczne z Polską północną, w tym z Kaszubszczyzną. Badaczka twierdzi, że jeżeli formę stołp ‘słup’ uważa
Górnowicz za kaszubską, to wcale nie znaczy, że nie była ona również kresowa w rozumieniu kresów południowowschodnich. [Greszczuk 2000, 211-219]. Nazwa Stobnica mogłaby powstać w następujący sposób: Stołp-nica > Stopnica (uproszczenie grupy spółgłoskowej) > Stobnica (udźwięcznienie).
16
Dwumorfemowy formant -nica powstał na skutek perintegracji i absorpcji morfologicznej.
149
4. Słownik nazw wodnych
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Stop-n-ic(a)
Strachotnik – zob. Strachotyna
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. rzecznej (Strachotyna) (1.2.2); der. wymienna: Strachot-nik
Strachotyna: † XIX Strachotyna [SG XI 381]; † XIX Strachotnik [SG XI 381] – potok – Pst – powstaje w
obrębie wsi Pstrągowa, płynie na wschód i wpada do rzeki Pstrągowej z prawego brzegu; Przepływa przez
przys. Strachociny (zob. Słownik nazw części wsi); dł – 3,5 km;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. (1.2.2); der. paradygmatyczna, tow. jej alternacja t:ć
Strębiłka [W] – potok – Bon – mała rzeczka nazwana od koloru wody; też n. pola;
nazwa pochodzenia łemkowskiego lub ukraińskiego, por.: stribło ‘sribro, srebro’ – NŁ 123;
n. hybrydalna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Strębił-k(a);
substytucja fonetyczna w rdzeniu
Strumyk: 1. Strumyk [W] – rzeczka – Bon; 2. Strumyk [W] – potok – Mar – maleńkie rzeczki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Studnia Królewska – zob. Studzienka Królewska
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Studzienka Królewska: 1754 Studzienka Królewska [F 21 za dok. sprzedaży z 28.03.1754 r.]; XIX Studnia Królewska [F 74]; Kaszówka [BL 79] – studnia – Fry – położona na terenie przys. Gliniczek, przy drodze, którą według legend król Kazimierz Wielki jeździł do Biecza; w drodze zatrzymywał się, aby pić wodę z
tej studzienki [F 21]; nowsza nazwa (Kaszówka) pochodzi od n. os. Kasza;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Studzienne [W] – źródło – Brze – źródełko z zimną wodą;
studzienny ‘przymiotnik od studnia’ – SW VI 484; tak samo SD VIII 863 i SJP III 359; podobnie SL V 489; por.
studzionka ‘mała studnia, źródełko’ – SS VIII 492;
tu jednak w znaczeniu pierwotnym: z ps. *stud- ‘zimno’ – SEB 523, por. współczesne studzić;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Sworszówka – zob. Grodzisko
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Szeroka Rzeka [KAT 1903] – rzeka – Jasz – jest to płytka, szeroko rozlana rzeka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Szufnarka – zob. Szufnarówka
n. jednoskładnikowa, derywowana, od nazwy wsi /Szufnarowa/ (1.2.2); der. wymienna: Szufnar-k(a)
Szufnarowa – zob. Szufnarówka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Szufnarówka: 1897 Rzeka Szufnarowska [KAT]; 1897 Potok Szufnarowska [KAT]; XIX Szufnarowa
[SG XII 66]; XIX Szufnarówka [SG IX 517]; Szufnarówka [UN; W]; Szufnarka [W] – potok – Szu-JazWiś – niewielki potok płynący ze wsi Szufnarowa (zob. Słownik nazw miejscowości); powierzchnia dorzecza
13,1 km2 [Soja 1980: 22]; liczne warianty formalne powstały dzięki różnym sufiksom17;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. sufiksalna: Szufnarów-ka, tow. jej alternacja o:ó
Szyjowizna [W] – stawy – Zaw – dawne stawy, obecnie wysuszone; są położone na terenie posiadłości Szyjów (nazwisko);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Szyj-ow-izn(a)
Ściek [W ] – rzeka – Koz – bardzo brudna rzeka, spływają do niej nieczystości;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
17
Warto zwrócić uwagę na ciekawy zapis: Potok Szufnarowska, który jest dowodem małej stabilności i zmienności
członów nadrzędnych pochodnych od terminów fizjograficznych w tego typu nazwach-zestawieniach (Rzeka Szufnarowska > Potok Szufnarowska); szerzej pisałam o tym w artykule Status onomastyczny członów Rzeka, Góra w nazwach typu Golcowa Rzeka, Góra Grudna [Myszka 2005 b].
150
4. Słownik nazw wodnych
† 1632 Świni Bród [JD 69, 111-116] – płycizna – Mar – prowadzono tamtędy świnie na wypas18;
świni dawn. ‘świński’ – SWD VIII 1363;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, odapelatywna (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1587 Tarlisko [F 52 za dok. sprzedaży] – staw – Fry – w tej okolicy było kilka sztucznych stawów do hodowli ryb, ten był jednym z nich;
tarlisko ‘miejsce, gdzie się ryby trą, czas tarcia się ryb’ – SL V 654; podobnie SW VIII 28; SD IX 60; tarlisko
‘miejsce, w którym ryby odbywają tarło; staw przeznaczony na tarło i do wylęgu ryb’ – SJP III 481;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Trapówka [B; UN; W] – potok – Tro – mieszkańcy wsi twierdzą, że obiekt został nazwany od nazwiska
kmiecia Trapowskiego – właściciela leżących tam gruntów19;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Trapów-k(a); tow. jej alternacja o:ó
† Trciana || Trzciana: 1373 Trczana [KMłp III 268] – potok – Dob – niewielka rzeczka o porośniętych sitowiem i trzciną brzegach; dopływ Pstrągowej; nazwa od ap. trzcina, stp. trciana;
por.: trciana, trzściana, trzcina ‘trzcina pospolita, zarośla trzcinowe, miejsce porośnięte trzciną’; forma: trciana poświadczona w XV w. – SS IX 198; trcina ‘trzcina’ – SGPK V 430; *trście ‘sitowie’; *trścina ‘trzcinka’ – forma
poświadczona w Biblii Leopolity: w lasce trcianej – SEB 576; trcia, trcina ‘trzcia, trzcina’ – SL V 700; podobnie
SW VII 105;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Tropska Rzeka: 1. Tropska Rzeka – zob. Dobrzechowa; 2. † XIX Tropska Rzeka [KAT] – potok – Tro
– płynie przez Tropie (zob. Słownik nazw miejscowości); J. Rieger twierdzi, że to ten sam obiekt, co Trapówka [NW 169] – obydwie rzeczki zostały nazwane od n. wsi Tropie (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wadziszka: 1373 Wadzissowa [KMł III 269]; XIX Wadziszka [KAT]; Wajdziszka [W] – potok – Strz –
potok z wodą mineralną; czternastowieczny zapis (Wadziszowa) wskazuje, że była to nazwa dzierżawcza od
n. os. Wadzisz (por. NW 173)20; też n. przys., n. lasu i n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Wadzisz-k(a)
Wadziszowa – zob. Wadziszka
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os. (1.1.1)
† XVIII Wielkie Stawy [TP 112, 70] – stawy – Fry – są większe od innych stawów w sąsiedztwie; w tej
okolicy niegdyś były ulokowane blichy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Węglówka: † XIX Węgełówka [KAT – zapis przekreślony]; † XIX Węgelówka [KAT]; Węglówka [W] –
rzeczka – Żar – płynie przez przys. (dawniej wieś) Węglówka (zob. Słownik nazw miejscowości); też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Wisłok: 1341 Wyszlok [KMłp III 45 i dalsze]; 1352 Wislok [Matr IV 174]; 1373 Visloka [ZDM I 183];
1444 Vyslok [AGZ XIII]; 1477 Visloka [AGZ XIX 550]; 1532 Wysslok [AGZ XIX 694]; 1548-50 Wyslok
[JD wiele razy]; 1786-88 Wislok [MJ wiele razy]; XIX Wisłok [SG XIII 602-4; KAT]; Wisłok [UN; SiO 8;
W; T; B] – rzeka – Fry-Wiś-Strz-Czu – największa rzeka powiatu, lewy dopływ Sanu; rzeka najpierw krótko
górska, potem podgórska, w końcu nizinna; bieg odznacza się ostrymi i wielkimi załamaniami, głównie z
kierunków północno-zachodniego i północno-wschodniego; dolina Wisłoka jest ciasna, wciśnięta między
pagórki; na terenie pow. strzyżowskiego Wisłok przyjmuje dopływy: z lewego brzegu: Stawiska, Stara Rzeka, Lubla z Sowiną, Glinik, Stępina, Grodzisko, Pstrągowa, z prawego: Stobnica, Gwoźnica [SG];
dł. – 228 km, obszar dorzecza – 3854 km2 [BL];
Nazwa Wisłok utworzona jest od n. rzeki Wisły, ta z kolei jest różnie interpretowana przez językoznawców:
18
H. Górnowicz [1976 b: 15] stwierdził, że: „nazwy pochodzące od świń, prosiąt, wieprzów itd. służyły Słowianom do
oznaczania rzek żłobiących dno lub rwących brzegi”. Wcześniej zwrócił na to uwagę Rozwadowski [1948: 293], który
pisał, że był to: „stary indoeuropejski zwyczaj nazywania rwących rzek i strumieni nazwami dzikich samców”.
19
Zdaniem J. Riegera [NW 169], to inna nazwa Tropskiej Rzeki.
20
Wariant Wajdziszka najprawdopodobniej powstał na skutek adideacji do popularnego nazwiska Wajda.
151
4. Słownik nazw wodnych
1. A. Brückner [SEB 624] wywodzi ją od słowa swisła z odpadnięciem nagłosowego s- (a to od pnia
*sweit- ‘jasny, biały’ z przyr. -sło lub -tło) lub od rdzenia weis, wis- ‘cieczenie’;
2. T. Lehr-Spławiński [1946: 78] również stawia ją wśród nazw słowiańskich (wskazuje też na funkcjonujący w gwarach w okolicy Pińczowa i na Podhalu apelatyw wisła oznaczający ‘wylewy wiosenne’, ‘dużą wodę’, oraz apelatyw vjisło oznaczający ‘potok’ w gwarze pomorskich Słowińców):
„Wszystkie te nazwy sprowadzają się do podstawowej formy prasłowiańskiej *vistl- (Vistla, vistlo), która
zawiera przyrostek -tla, -tlo oraz rdzeń o postaci pierwotnej słow. *vid-||*veid- z normalną zmianą -d- na -sw położeniu przed następującym -t- w przyrostku. Czy rdzeń ten sprowadza się ostatecznie do pierwiastka pie
*vei-d- ‘wyginać, wić, pleść’ czy do *(s)veid- ‘wilgoć, ciecz, pot’, rozstrzygnąć się nie da. Za drugą z tych
możliwości zdawałaby się przemawiać oboczność nazw takich jak Wisłok || Świsłocz itp., ale nie może to być
dowodem, bo nagłosowe ś- w nazwach Świsłocz, Świślina itp. może pochodzić z przedrostka *s-, nierzadkiego w różnych słowiańskich formacjach onomastycznych” [1946: 78];
3. J. Rozwadowski [1948: 273] zwraca uwagę, że rzeki o tej nazwie (Wisła, Wisłok, Wisłoka):
„(...) mimo całej różnicy w wielkości, mają podobny charakter: brzegi przeważnie niskie (...), rozlewają się
chętnie i wylewają, tworzą liczne i zmienne wysepki i mielizny (łachy), odnogi” [1948: 264].
Badacz wywodzi nazwę z ps. rdzenia *veis- ‘płynąć, ciec’ z sufiksem -tlo-||-tlā i twierdzi, że pierwotna forma Vistla przeszła u Słowian w Wisła:
„Etymologia nazwy Wisły jest jasna i dawno ustalona; pochodzi od pierwiastka veis-, oznaczającego różne
rodzaje <<cieczy i płynięcia >> i dosyć rozpowszechnionego w językach indoeuropejskich, ale który w imionach pospolitych żyje już tylko szczątkowo, natomiast jest obficie reprezentowany w nazwach wodnych na
obszarach zajętych w czasach historycznych przez Celtów, Germanów, Bałtów i Słowian, zwłaszcza w środkowej i wschodniej Europie (...) W szczególności pierwiastek veis- oznacza ciecz rozlewającą się i wydającą
wskutek mułu i gnicia w niej roślin charakterystyczną woń, a także rośliny nawodne (...). A zatem (...) to nazwa indoeuropejska, która w zasadzie mogła być równie dobrze germańska lub celtycka, jak słowiańska. I
dopiero na podstawie rozpatrzenia historycznego stosunku różnych postaci nazwy Wisła oraz jej rozprzestrzeniania dochodzi się do wniosku, że nazwa ta pochodzi ostatecznie prawdopodobnie od Słowian, może
nawet w szczególności od Słowian lechickich. Nie jest jednak wykluczone, że ta nazwa nakryła dawniejszą,
pokrewną i podobną nazwę celtycko-germańską, jaką tu ci Słowianie zastali” [1948: 291];
4. M. Rudnicki wskazuje dwa możliwe rdzenie: *vei-d-la ‘wić się, kręcić’ oraz *(s)veid-tla ‘pot, wilgoć’,
zaś nazwę Wisłok wywodzi z *Veid-tl-ok21
5. Za indoeuropejskim rodowodem nazwy opowiada się K. Rymut [1998: 271]. Za Jürgenem Udolphem
dowodzi, że:
„nazwa związana jest genetycznie z indoeuropejskim rdzeniem *ueis-,*uis- ‘płynąć, ciec’. Indoeuropejskim
sufiksem nazwotwórczym było -l-. Ożywioną dyskusję wywołały zapisy antyczne z -t- i z -k-. Obecnie
przyjmuje się, że były to elementy spółgłoskowe wprowadzone dla rozbicia grupy spółgłoskowej -sl-, nieistniejącej w języku łacińskim, trudnej do wymówienia” [Rymut 1998: 271].
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wodnej (1.2.2); der. sufiksalna: Wisł-ok
Wola [NW 181] – rzeczka – Pst – rzeczka o dł. 6 km, płynąca przez przys. Wola (zob. Słownik nazw części
wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Wsiowa Rzeka: 1. Wsiowa Rzeka [KAT 1905] – rzeka P-ka; 2. Wsiowa Rzeka [KAT 1903] – rzeka –
Niew; 3. XIX Wsiowa Rzeka [KAT] – rzeka – Opa; 4. XIX Wsiowa Rzeka [KAT] – potok – Czu –
wszystkie cztery obiekty to niewielkie rzeczki płynące przez wioski;
wsiowy ‘wiejski’ – SGPK VI 169;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wysoka: 1373 Wischoka [KMłp III 269]; 1402 Wissoka [AGZ VIII 31]; 1428 Wyszoka [ZDM II 96]; 1429
Wyszoka [ZDM II 108]; XIX Wysoka [SG XIII 604; KAT]; Wysoka [W; T] – rzeka – Wy.S – spory potok
płynący w kierunku północnym, prawy dopływ Wisłoka; według map topograficznych w początku biegu
21
Por. Rudnicki M., 1959-61, Praojczyzna-Lechia-Polska, t.1-2, Poznań, t.1, s. 192.
152
4. Słownik nazw wodnych
nazywa się Kopytko (zob.), zbiera liczne strugi i po połączeniu się z Ruską Rzeką w Wysokiej Strzyżowskiej
płynie do Wisłoka pod nazwą Wysoka (por. Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Zagórzanka [UN; EB 219; B] – potok – Gl.Ś – niewielki potoczek płynący za górką;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Zagórz-ank(a),
tow. jej alternacja r:rz
Zakobyla – zob. Kobyła
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi /Zakobyle/ (1.2.2); der. paradygmatyczna
Zakrążki [W] – potok – Gl.Ś – kręty potoczek o niespokojnym, bystrym nurcie, często tworzą się na nim
zakola i wiry;
zakrążać ‘wykonywać ruch kołowy, zataczać kręgi; wirować; lecąc, biegnąc tworzyć koła’ – SD X 571;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Zakrąż-k(i)22
† 1587 Zalewa [F 52 za dok. z r. 1587] – staw – Fry – jest to jeden z licznych sztucznych stawów, współcześnie osuszony;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna: zalewać > Zalewa23;
† XIX Zawadka [SG XIV 474; KAT] – rzeczka – Zaw – niewielka rzeczka, lewy dopływ rz. Grodzisko;
przepływa przez Zawadkę (zob. Słownik nazw miejscowości); współcześnie mieszkańcy nie używają już tej
nazwy, określają rzeczkę różnymi apelatywami;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Żabia: † XIX Potok Żabi [KAT 1893]; Żabia [EG 1928; W] – potok – Poł-Bar – potok wpływa do stawu
Żabie, na terenie przys. Żabia; jest w nim bardzo dużo żab i to od nich obiekt został nazwany;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Żabie [B; UN; W] – staw – Poł-Bar – w tym stawie jest mnóstwo żab; mieszkańcy mówią, że ich odgłosy
bywają bardzo uciążliwe; wpada do niego rzeczka Żabia; też n. przys. i n. pola;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Żarnówka [KAT 1899] – rzeka – Żar – mała rzeczka płynąca przez Żarnową;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi (1.2.2); der. sufiksalna: Żarnów-k(a), tow. jej alternacja o:ó
22
23
Możliwe też, że nazwa nie powstała od ap. zakrążać, ale w wyniku kontaminacji ap. zakręcać i okrążyć.
Istniejący ap. zalewa w znaczeniu ‘marynata’ nie motywuje nazwy.
153
5. Słownik nazw górskich
Część 5
SŁOWNIK NAZW GÓRSKICH
Babia Góra: 1. Babia Góra [SG I 67] – góra – Bab – góra o wys. 357 m. n.p.m.; 2. Babia Góra [W] – góra
– N.W – niewielka górka porośnięta lasem o tej samej nazwie; też n. pola – nazwa Babia Góra dość często
jest nadawana wzgórzom w całej Polsce. Na ogół przyjmuje się, że jest motywowana kształtem góry („przymiotnikiem babie określano wzgórza niskie, lecz szerokie, przypominające babę siedzącą w kucki” [Biolik
1994: 52]; Babia Góra „(...) nazwisko swe wzięła od tego, że jej figura z daleka patrzącym podobna zdaje się
do kobiety starej, kamieniami na kształt owiec otoczonej (...). Nieraz okolice bagienne tak się nazywa, gdyż
błędne ogniki są niepokojącym mamidłem dla przechodnia” [MN 74]). Możliwe też, że nazwa powstała przez
skojarzenie z górą – miejscem dla bab – czarownic (baba ‘jędza, czarownica’ – SGPK I 27-28);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Babica [W] – góra – Zaw – niewielka górka; nazwa powstała prawdopodobnie od ap. baba (por. hasło Babia
Góra); być może na kształt formalny nazwy góry miała jakiś wpływ nazwa niezbyt odległej wsi Babicy (zob.
Słownik nazw miejscowości); też n. nieużytku;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Bab-ic(a)
Baranek [W] – góra – Wiś – góra porośnięta trawą; wypasano tam barany;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Barania Góra – zob. Góra Barania
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Bardo: 1. Bardo [SiO 6; BL 15; T; W] – szczyt – Stę-H.G – należy do Pasma Klonowej Góry, wys. 540 m.
n.p.m. [SiO]; też n. lasu; 2. Bardo [W] – góra – Kal – niewielkie wzniesienie – nazwa ta często występuje w
oronimii południowej Polski; pochodzi od fizjograficznego ap. bardo;
ps. *bŗ’do ‘góra’; w gwarach wyraz bardo funkcjonuje do dziś i oznacza wzgórze, pagórek [zob. np. MK 56; SEB
16; MN 198]; bardo ‘wyraz powszechny w znaczeniu wzgórza lub przybijaczki’ – SW I 98; berdo ‘obsuwisko górskie; w ogóle stroma góra, przepaść’ – Rudnicki 1939: 17; por. też łemk.: berdo ‘strome skały; duży kamień; kamienisty potok; przepaść’ – NŁ 161;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Berdechów [B; UN; W; EG 1934] – góra – Kon-Nieb-Jaw – niewielka góra rozdzielająca wsie; nazwa od ap.
bardo || berdo (por. hasło Bardo); też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Berd-ech-ów
Biała Góra: 1. Biała Góra [W] – góra – N.W – dość wysoka góra w okolicy Czudca; 2. Biała Góra [W;
SiO 20; HO 152] – góra – Strz-Łęt – góra o wys. 413 m. n.p.m. [SiO] – nazwę obu wzgórz mieszkańcy
objaśniają tak samo: tam najwcześniej spada śnieg i najdłużej się utrzymuje, góry są więc długo „białe”, w
przeciwieństwie do okolicznych dolin;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Białówka [SiO 55] – góra – Łęt-Tro – wzgórze nieopodal Białej Góry, o wys. 380 m. n.p.m.; też n. pola i n.
przys.;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. górskiej (1.2.2); der. sufiksalna (uniwerbizacja): Biał(a) (Góra) >
Biał-ów-k(a)
Brzeżanka [SiO 6] – pasmo górskie – Strz-Brze – pasmo rozdzielające miejscowości: Strzyżów i Brzeżanka
(zob. Słownik nazw miejscowości); najwyższy szczyt ma wys. 482 m. n.p.m.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
154
5. Słownik nazw górskich
Budzisza [SG IX 251] – góra – Pst – góra o wys. 449 m. n.p.m.; jest położona na terenie przys. Budzisz (zob.
Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. (1.2.2); der. paradygmatyczna
Chełm [B; UN; F 12; BL 15; SiO 6; KAT 1903; T; W] – góra i szczyt – Stę-Jasz – jest to jedno z najwyższych wzgórz w powiecie, wys. 532 m. n.p.m., należy do Pasma Klonowej Góry; obecnie na szczycie jest
kapliczka, według legend niegdyś w tym miejscu był pierwszy kościół chrześcijański. Benedyktyni, którzy
przybyli z Tyńca, z tej niedostępnej góry mieli szerzyć chrześcijaństwo [F 12]; nazwa pochodzi od ap. chełm;
ps. *xļmъ ‘kopulaste wzniesienie’ – Pawłowski 1984: 25; wyraz w tym znaczeniu funkcjonował w stp., do dziś zachował się w gwarach: chełm ‘wierzch, góra’ – MK 56; chełm ‘pagórek’ – SEB 178; chełm ‘wzgórze’ – MN 198;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Chemłanka [SiO 87] – góra – God – góra o wys. 457 m. n.p.m.; nazwa pochodzi od n. Chemłowski; też n.
przys.;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. wymienna: Chemł-ank(a)
Czarnówka: Czarnówka [SiO 6; W; BL 16]; Kamień [SiO 6; BL 16] – szczyt – Jaz – szczyt należący do
Pasma Jazowej; wys. – 514 m. n.p.m.; jest to kamieniste wzgórze porośnięte gęstym, ciemnym lasem; z daleka wygląda, jakby było czarne;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Czarn-ów-k(a)
Czarny Dział [SiO 56; BL 53; T; W] – pasmo górskie – Bon – pasmo leżące w większości na terenie Węglówki (pow. krośnieński), ze szczytami: Kiczora i Mała Kiczora; są to wzgórza porośnięte ciemnym, prawie
czarnym lasem;
znaczenie ap. dział – zob. hasło Dział w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Czerwona Góra [B; UN; SiO 80; BL 15; W] – góra – Gl.G-Stę – wzgórze w paśmie Klonowej Góry, wys.
380 m. n.p.m.; nazwa pochodzi od brunatnego koloru ziemi barwionej rudą żelaza;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Denderówka [W; T] – góra – Tuł – niewielka górka nazwana od nazwiska XIX-wiecznego właściciela tych
terenów: Dendor (por. pole Dędrówki, las o nazwie Dendora w pobliskiej Oparówce i przys. Dendorówka w
Różance);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dender-ów-k(a)
Dudówka [W] – góra – Tuł – niewielka górka nazwana od nazwiska właścicielki: Duda;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Dud-ów-k(a)
Dział: 1. Dział [W] – górka – Wid – jedno z wyższych wzniesień we wsi; 2. Dział [B; UN; W] – pagórek –
Zab – pagórek rozdzielający dorzecza Wisłoka; też n. przys. – nazwa częsta na tym terenie, nadawana przede
wszystkim polom i przys.;
znaczenie ap. dział – zob. hasło Dział w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Filip [W] – część góry – H.G – część wzgórza nazwana od imienia mieszkającego tam człowieka;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. os. (1.1.2)
Fiołkowa Góra [B; UN; EB 196] – góra – Wy.S – niewielka górka nazwana od n. rolnika (Fiołek /czyja?/
Fiołkowa) [por. EB 196]; też n. lasu;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Gbiska Góra [SiO 55] – góra – Strz – góra o wys. 325 m. n.p.m.; leży przy granicy ze wsią Gbiska (zob.
Słownik nazw miejscowości); też n. przys.;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Gogołowa – zob. Gogołów
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. wsi /Gogołów/ (1.2.2); der. paradygmatyczna
Gogołów: XIX Gogołowa [SG II 650]; Gogołów [SiO 85; W] – wzgórze – H.G – wzgórze o wys. 459 m.
n.p.m. [SG], położone w okolicy wsi Gogołów (zob. Słownik nazw miejscowości);
155
5. Słownik nazw górskich
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Góra Barania: Góra Barania [UN]; Barania Góra [W] – góra – Szu-Niew – wzgórze porośnięte trawą; na
jego stokach wypasano barany;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góra Bobrówka [W] – góra – Gl.C – niewielka górka leżąca na terenie przys. Bobrówka (zob. Słownik nazw
części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Góra Godowska [SG XIV 925-926] – góra – God – góra o wys. 485 m. n.p.m. [SG]; leży na terenie wsi
Godowa (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XVIII Góra Miejska [BL 122 za TP 112, 70] – Fry – góra, na której ulokowano miasteczko Frysztak; w
okolicy tej góry w XVIII w. znajdowały się blichy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góra od Strzyżowa [W] – góra – Gl.Z – góra położona od strony Strzyżowa;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. miasta/ (2.1.3); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Góra Spalona – zob. Spalona Góra
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góra Widacka: Góra Widacka [UN; SiO 66; B; W]; Widacka Góra [W] – góra – Wid-Twi – góra o wys.
315 m. n.p.m., położona niemal w całości na terenie wsi Widacz (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góra Zamkowa: Góra Zamkowa [UN], Zamkowa Góra [SiO 46] – góra – Czu – niewysoka góra (336 m.
n.p.m.), na której niegdyś stał zamek wymieniany w dokumentach Kazimierza Wielkiego [SiO];
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góra Żarnowska – zob. Żarnowska Góra
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góry Bliskie [W] – górki – Koż – niewielkie wzgórza położone blisko wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góry Dalekie [W] – górki – Koż– wzgórza położone dalej od centrum wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góry Żarnowskie – zob. Żarnowska Góra
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Grabiny [SG XIII 603] – wzgórze – Jaz – wzgórze o wys. 275 m. n.p.m., porosłe laskiem grabowym;
znaczenie ap. grabina – zob. hasło Grabiny w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grabówka – zob. Żarnowska Góra
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Grab-ów-k(a)
Grudna [SG IV 487; SiO 6; T; W] – góra – Lut – góra o wys. 427 m. n.p.m.; nazwa najprawdopodobniej
pochodzi od ap. gród, zaś zapis przez u może być wynikiem adideacji do ap. gruda; w tej okolicy były liczne
grodziska i małe gródki, o czym świadczą nazwy miejscowe i nazwa rzeki Grodne || Grodeczna – por. hasło
Grodeczna w Słowniku nazw wodnych i hasła Grodeczna i Grodzisko w Słowniku nazw miejscowości;
nie można też wykluczyć motywacji topograficznej (por. gruda ‘ziemia ścięta mrozem, też gruby piasek’ –
MN 220), jednak motywacja kulturowa jest bardziej prawdopodobna;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna:
gród > Gród-n(a)||Grud-n(a)1
Gwoźnica: Gwoźnica [SiO 6; SG II 925; W]; Wilcze [SiO 6; T] – szczyt – Gw.G-Gw.D – szczyt należący
1
Przy takiej interpretacji wymianę głoskową w temacie trzeba uznać za rezultat adideacji do ap. gruda.
156
5. Słownik nazw górskich
do Pasma Wilczego, wys. 510 m. n.p.m.; jest położony na terenie wsi Gwoźnica (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Gwoździanka [SiO 50] – szczyt – Gwo – szczyt o wys. 468 m. n.p.m.; leży na terenie wsi Gwoździanka
(zob. Słownik nazw miejscowości), od strony Żarnowej;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Halicz: 1. Halicz [B; W] – wzgórze – Gw.D – niezbyt wysoka górka, porosła lasem; 2. Halicz [B; W; MK
46] – Wy.S – nazwa ta według M. Rudnickiego [1939: 65] pochodzi od ukr. hałyč coll. ‘gawrony’, natomiast S. Hrabec zalicza nazwę do motywowanych kształtem wzgórza; pisze o niej:
„Wyraz Halicz został utworzony za pomocą sufiksu *-ikjo, (...) M. Vasmer (...) łączy nazwę Halicz z przymiotnikiem galicz, który ma być jego zdaniem utworzony od rzeczownika galica. Trudno jednak zgodzić się na to
tłumaczenie, ponieważ rzeczownik galica ‘wszystkie zwierzęta domowe, drób, owce, koty’ spotykamy głównie
w językach południowo-słowiańskich, a brak go zupełnie w języku ukraińskim i rosyjskim. Nadto występuje on
w dialekcie huculskim, ale tylko w formie gałyc’a, więc z południowo-słowiańskim g w nagłosie, które weszło
tu przez pośrednictwo rumuńskie, gdy natomiast nazwy gór (wzgórzy) Halicz mają stale na tym miejscu h, są
więc pochodzenia ruskiego. Rudnicki łączy nazwę góry z ukraińskim apelatywum hałycz coll. ‘gawrony’; mało
to prawdopodobne przy nazwie górskiej” [Hrabec 1950: 133-134].
Z kolei J. Rieger uważa, że nazwa ta pochodzi od ap. hało ‘polana’ z suf. -ič [NW 58].
Ponieważ nazwy obu wzgórz w pow. strzyżowskim są stosunkowo „młode”, bardzo prawdopodobne, iż powstały przez skojarzenie ze szczytem Halicz w Bieszczadach Zachodnich;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. góry w Bieszczadach (1.1.2)
Herby: Herby [SiO 60; BL 16; W; T]; Wielki Kamień [UN]; Kopułka [SiO 60] – wzgórze – Jaz – należy
do Pasma Jazowej, wys. 474 m. n.p.m.; na owym wzgórzu o kopulastym kształcie leży ogromny kamień zwany Herby (zob. Słownik nazw różnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. kamienia (1.1.2)
Hokajowa Górka [B; UN] – góra – Lut – niewielka górka nazwana od nazwiska właściciela pól tam położonych (Hokaj /czyja?/ Hokajowa); też n. pola;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Kamieniec: 1. Kamieniec [SiO 80; BL 15; T; W] – góra – H.G – należy do pasma Klonowej Góry, wys.
397 m. n.p.m. [BL]; 2. Kamieniec [W; SG II 925; SiO 6; T] – góra, szczyt – Poł – kamienista góra należąca
do Pasma Wilczego, wys. 474 m. n.p.m. [SiO]; 3. Kamieniec [T; W] – góra – Wy.S – należy do Pasma Jazowej; 4. Kamieniec – zob. Kamieńce – są to tereny o kamienistym, żwirowym podłożu, stąd wiele nazw
utrwaliło ten element topografii;
znaczenie ap. kamieniec – zob. hasło Kamieniec w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamienna: 1. Kamienna [SiO 6] – szczyt – Bar-Bli – kamienisty szczyt należący do Pasma Wilczego, wys.
469 m. n.p.m.; 2. Kamienna – zob. Kamienna Góra 2. – obie nazwy są n. topograficznymi, wskazującymi
na kamieniste podłoże na tym terenie;
kamienny ‘z kamienia złożony, z kamienia uczyniony, od kamieni’ – SL II 300; kamienny ‘z kamienia albo z kamieni zrobiony, zbudowany; mający właściwości albo pozór kamienia, twardy jak kamień’ – SW II 220-221; podobnie
SD III 497; kamienny ‘mający związek z kamieniem, zwłaszcza: zrobiony z kamienia’ – SJP I 865;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamienna Góra: 1. Kamienna Góra [W] – góra – Kal – niewielkie wzgórze o kamienistych stokach; 2.
Kamienna Góra [EG 1968; UN; EB 213]; Kamienna [SiO 6, BL 15; W] – szczyt – Stę-H.G – należy do
Pasma Klonowej Góry, wys. 480 m. n.p.m. – są to wzgórza o kamienistym, pełnym wybojów podłożu (por.
hasło Kamienna);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kamień – zob. Czarnówka
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
157
5. Słownik nazw górskich
Kamieńce: Kamieńce [B; UN; W; EB 214], Kamieniec [SiO 8] – szczyt – Lut – kamieniste wzgórze o wys.
448 m. n.p.m. (o motywacji nazwy por. hasło Kamieniec);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Karpaty [W] – górka – Bar – niewielka górka nazwana żartobliwie tak, jak znany masyw górski2;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. masywu górskiego (1.1.2)
Kąt [SG IV 576] – góra – Koż – wzgórze porośnięte lasem, wys. 373 m. n.p.m.; położone na pn. od centrum
Kożuchowa – w odległym zakątku („w kącie”) wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kiczora: Kiczora [SiO 74; T; W]; Kiczory Górne [SiO 56]; Kiczory Wyżne [BL 53] – szczyt – Bon –
najwyższy szczyt masywu Czarny Dział, wys. 518 m. n.p.m.; górne partie są porośnięte lasem o tej samej
nazwie; nazwa pochodzi od ap. kiczora, kiczera;
kiczera, kiczora – z rum. ‘lesista góra’; nazwa częsta w Karpatach – Pawłowski 1984: 77; kiczera w gwarach
łemk. i pol. ‘góra porośnięta lasem z gołym wierzchołkiem’ – NŁ 161; podobnie Rudnicki 1939: 24;
wyżni ‘górny’ – SGPK VI 250; wyżny ‘wysoki’ – SL VI 605; wyżni ‘wysoki, wyższy, górny; wyżynny’ – SW VII
1123; w SD X 346 podobnie z kwalifikatorem ‘przest.’;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kiczora Mała – zob. Mała Kiczora
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kiczory Wyżne – zob. Kiczora
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kiczory Górne – zob. Kiczora
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kiełbasiny [UN; B; W] – pagórek – Gw.G-Gw.D – niewielkie wzniesienie, nazwane od nazwiska mieszkańców (Kiełbasa /czyj?/ Kiełbasiny);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Klonowa Góra [SiO 6; BL 15; W; T] – szczyt – H.G – należy do Pasma Klonowej Góry; wys. 523 m. n.p.m.;
wyższe partie góry są porośnięte lasem klonowym;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kobylska Góra [W; WS 662; SG XIII 603] – góra – Kob – najwyższe wzniesienie we wsi Kobyle (zob.
Słownik nazw miejscowości), wys. 358 m. n.p.m.;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Koło Kaplicy [B; UN] – szczyt góry – Stę – teren wokół kapliczki na szczycie góry Chełm;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Kopiec: Kopiec [SiO 74]; Kopce [W] – szczyt – Lut – szczyt wzgórza o wys. 483 m. n.p.m., kształtem
przypomina kopiec;
2
W całej Polsce jest wiele obiektów topograficznych o nazwie Karpaty. M. Buczyński [1997: 200-201] wymienia ich
ok. 50 i twierdzi, że nazywano tak odosobnione pola i kolonie, położone na piaszczystych wzgórzach.
Etymologia nazwy Karpaty doczekała się wielu interpretacji; J. Rozwadowski [1914 c] opowiada się za iliryjskim jej
pochodzeniem; łączy ją z ap. karpe ‘skała’ i dodaje, że pień kerp- z oboczna postacią skerp- jest bardzo rozpowszechniony w językach indoeuropejskich (w znaczeniach: skorupa; krajać, ciąć; skała; kupa kamieni). Badacz wspomina też
o związku nazwy Karpaty z nazwą szczepu Karpów, co według niego można tłumaczyć jako ‘górale’. Tezę o pochodzeniu nazwy gór od nazwy osób rozwija T. Lehr-Spławiński [1946: 62]: „(...) pochodzenie tej nazwy wynika z oczywistego związku jej z nazwami znanych w starożytności szczepów trackich Karpów i Karpadaków, które siedziały w
każdym razie w bliskim sąsiedztwie tego łańcucha górskiego. Nadto ten sam rdzeń występuje do dziś w wyrazie albańskim karpe ‘skała, rafa’(...)”. Z kolei S. Rospond [MN 40] wywodzi nazwę Karpaty nie od nazwy własnej, a od apelatywu: „(...) polskie Karpaty i Karkonosze przetrwały jako struktura geomorfologiczna miliony lat, zaś jako „skamienielina” nazewnicza sięgają mniej więcej 10 000 r. p.n.e. Archetyp bowiem leksykalny o prymitywnym składzie fonetycznym (a-a, k-g), tj. kara albo gara = kamień, góra, ma być odzwierciedleniem pierwszej sylaby Kar-”.
Te dwie hipotezy (tzn. pochodzenie odapelatywne lub odantroponimiczne nazwy) nie są jednak sprzeczne. Możliwe, że
nazwa górska wywodzi się od nazwy plemienia, ale ta z kolei może się wywodzić od apelatywu kara, wszak plemię
Karpów i Karpadoków miało zamieszkiwać okolice gór.
158
5. Słownik nazw górskich
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kopułka – zob. Herby
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kosina [SiO 86; SG II 925; W] – wzniesienie – Wyż-Poł – należy do Pasma Wilczego, wys. 329 m. n.p.m.;
porasta je las o nazwie Kosina (zob. Słownik nazw leśnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. lasu (1.1.2)
Kozia Góra: 1. Kozia Góra [SiO 80; BL 15; B; UN; W] – góra – Stę-H.G – należy do pasma Klonowej
Góry, wys. 360 m. n.p.m.; na stokach tej góry wypasano kozy; 2. Kozia Góra [B; UN; W; BL 271] – góra –
Kob – niewielka góra, mieszkał tam rolnik, który hodował kozy; 3. Kozia Góra [W] – zbocze – Jasz – strome zbocze; według mieszkańców dawniej dzieci ze szkoły uczyły się tam po lekcjach, zostawały tam jak „po
kozie”;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kozowa Góra: Kozowa Góra [W; EB 213]; Kozłowa Góra [UN; B] – góra – Gw.D-Gw.G – góra dawniej
wchodząca w skład posiadłości rolnika o nazwisku Koza (Koza /czyja?/ Kozowa), później kojarzona nie z
nazwiskiem Koza, a ze zwierzęciem (kozłem) na zasadzie adideacji;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Krowia Góra [UN; W; M 43] – góra – Jaz-Koz – należy do Pasma Jazowej; na stokach tej góry wypasano
krowy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Krzemionka [SiO 8; T; W] – szczyt – P.Cz – kamienista góra o wys. 402 m. n.p.m.; nazwę motywuje raczej
ap. krzemyk, niż ap. krzemionka;
stp. krzemyk ‘kamień’ – Pawłowski 1984: 92; krzemyk ‘mały krzemień’ – SL II 518; krzemyk ‘kamień’ – SW II 591;
krzemyk ‘mały krzemień, kamień krzemienny’ – SD III 1208; tak samo SJP I 1067;
por.: krzemionka ‘krzemienna ziemia; krzemionka jest częścią składającą i panującą we wszystkich krzemieniach,
piasku itp.’ – SL II 518; krzemionka ‘dwutlenek krzemu albo rozmaite kwasy krzemowe’ – SW II 592; podobnie SD
III 1208; krzemionka ‘dwutlenek krzemu, bezwodnik kwasów krzemowych, bezbarwne ciało stałe, nierozpuszczalne
w wodzie i kwasach, jest głównym składnikiem piasków i piaskowców, ma zastosowanie w produkcji wyrobów ceramicznych, emalii itp.’ – SJP I 866;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. wymienna: krzem-yk > Krzemi-onk(a);
tow. jej alternacja m:m’
Krzemyk [T; W] – wzgórze – Wyż-Poł – szczyt o wys. 340 m. n.p.m. o żwirowym, kamienistym podłożu (o
motywacji por. hasło Krzemionka); też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Księża Góra [W; UN] – górka – Fry – górka będąca własnością probostwa; na jej szczycie stoi kościół, a na
stoku – budynek dawnej plebanii);
znaczenie ap. księży – zob. hasło Księże Budy w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Lutcza [SG IV 487; W] – góra – Lut – góra o wys. 448 m. n.p.m.; leży na terenie Lutczy (zob. Słownik nazw
miejscowości);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Łysa Góra: 1. Łysa Góra [T; SiO 45; W] – góra – Bon – górka o wys. 410 m. n.p.m.; 2. Łysa Góra [SG
XIII 603] – góra – Fry – niewielka górka, na której stał folwark Rozalia (zob. Słownik nazw różnych), zwany
też Łysa Góra; 3. Łysa Góra [KAT 1851; UN] – góra – Gl.D-Gl.G – niewielka górka; 4. Łysa Góra [UN;
W] – góra – Gw.D – górka porośnięta lasem o tej samej nazwie; 5. Łysa Góra [SiO 64] – góra – Twi –
wzgórze o wys. 303 m.; 6. Łysa Góra [T; W] – górka – Wy.S – górka o wys. 431 m. n.p.m.; 7. Łysa Góra
[SiO 72] – góra – Żyz – górka o wys. 424 m.;
159
5. Słownik nazw górskich
Nazwa Łysa Góra jest bardzo częsta na tym terenie3; D. Kopertowska [2001: 134] – omawiając semantykę
nazw Łysica i Łysa Góra na Kielecczyźnie – wyjaśnia, iż: „podstawowy dla nazwy apelatyw łys(o), wskazuje
na brak roślinności na tym wzniesieniu lub bardzo skąpą florę; porastający teren; las jest elementem wtórnym
tego miejsca”; wzgórza powiatu strzyżowskiego są porośnięte lasem (a więc nie „łyse”); nazwa zatem albo
oddaje stan dawniejszy (co jest mało prawdopodobne z uwagi na fakt, że niegdyś tereny te były zalesione o
wiele bardziej, niż współcześnie), albo (co bardziej prawdopodobne) powstała przez skojarzenie góry jako
miejsca na sabaty czarownic i przeniesiona z Łysej Góry w Górach Świętokrzyskich – legendarnego miejsca
zlotów czarownic;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Mała Kiczora: Mała Kiczora [SiO 74; W]; Kiczora Mała [BL 53] – szczyt – Bon – niższy z dwóch szczytów w masywie Czarny Dział, wys. 490 m. n.p.m. (wyższy nazywa się Kiczora – por.);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Martynowska Góra [F 74 za dok. z 28.03.1754 r.] – górka – Fry – dawna nazwa Księżej Góry; nazwa powstała od n. Martynowski;
n. wieloskładnikowa, derywowana, propr.-ap. /n.os./ (2.2.3); zestawienie nominalne; der. sufiksalna
w pierwszym członie: Martynowsk-sk(a) > Martynowska4
Młynarska Góra [W] – góra – Gw.D – na jej stokach miał swe pola młynarz;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Mniszki [T; W] – wzgórze – Cie – należy do Pasma Klonowej Góry; według miejscowych podań w lasach
pokrywających to pasmo mieszkali mnisi – cystersi lub benedyktyni, którzy z tych niedostępnych miejsc mieli nawracać ludność pogańską na chrześcijańską wiarę; wzgórze to jest na samym szczycie pozbawione
drzew („łysa” polana otoczona lasem) – wyglądem przypomina charakterystyczną fryzurę mnichów. Trudno
rozstrzygnąć, czy nazwa jest motywowana wyglądem wzgórza, czy też pochodzi od jego mieszkańców;
też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Mnisz-k(i),
tow. jej alternacja ch:sz
Na Dziale [SiO 87] – wzgórze – Poł – wzgórze o wys. 453 m. n.p.m., położone na terenie przys. Dział (zob.
Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Górze [W] – górka – Jaz – jedna z niewysokich górek w Paśmie Jazowej;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Gródku [SiO 56] – wzniesienie – Gbi – według miejscowej legendy miał tu stać jakiś gródek, a może
nawet miasto zwane Grodowo lub Gródek [SiO 56];
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Wielkiej Górze [KAT 1903] – góra – Łęt – góra o wysokości 473 m. n.p.m.; jest wyższa niż okoliczne
górki; też n. przys.;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Wiśniej Górze – zob. Wiśnia Góra
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); wyrażenie przyimkowe;
der. paradygmatyczna w drugim członie5
Na Wiśniowej Górze – zob. Wiśnia Góra
3
L. Olivová-Nezbedová [2001: 274] podaje, ze nazwa że nazwa Lysá hora jest bardzo częsta również w toponimii
Czech.
4
Przyjmuję, że pierwszy człon nazwy jest przymiotnikiem utworzonym od nazwiska sufiksem -sk- (zgodnie z prawem
haplologii, doszło tu do uproszczenia i powstania węzła morfologicznego: Martynowsk-sk(a) > Martynowsk(a) [por.
Nagórko 1998: 183]. Należy chyba wykluczyć, iż człon określający nazwy jest równy nazwisku w feminum.
5
Apelatywy typu: wiśni, pawi, kruczy to stary model przymiotnika odrzeczownikowego z samym sufiksem deklinacyjnym [por. NW 67].
160
5. Słownik nazw górskich
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Od Bramy [ZK 56] – górka – Koż – niegdyś na górze stała brama na dwóch słupach, zamykająca wejście na
ścisły teren dworski; dziś dzieci ciągle zjeżdżają na sankach „Od Bramy”, mimo że jej tam już nie ma [ZK];
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Odrzykoń [W] – górki – N.W – zalesione górki wyglądem przypominające wzgórza otaczające ruiny zamku
w Odrzykoniu koło Krosna6;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. wsi (1.1.2)
Oponiówka [W] – wzgórze – Tuł – niewielkie wzgórze nazwane od nazwiska właściciela tego terenu: Opoń;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna: Opoń-ów-k(a)
Ostatek [T; W] – góra – Jaz-Kob – położona w Paśmie Jazowej, wys. 393; jest to szczyt kończący to pasmo
od strony Jazowej, ostatni w tym paśmie;
ostatek ‘ostanek, co ostało czyli zostało, oszczątek, reszta’ – SL III 606; podobnie SW III 869 i SD V 1153; ostatek
‘to, co zostało, reszta, koniec’ – SJP II 555; ostatek ‘koniec wsi, pola’ – Pawłowski 1965: 177;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pańska Górka [W] – górka – Wid – górka leżąca na terenach niegdyś należących do dworu („pańskich”);
znaczenie ap. pański – zob. hasło Pańskie w Słowniku nazw pól i łąk
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Pasmo Jazowej [SiO 6] – pasmo górskie – Kob-Jaz-Koz-Opa-Wy.S – ciągnie się od tzw. Bramy Frysztackiej
ku południowemu wschodowi; największa część tego pasma leży na terenie wsi Jazowa (zob. Słownik nazw
miejscowości); jego szczyty stanowią granicę powiatów strzyżowskiego i krośnieńskiego; najwyższe wzniesienie to Kamień (Czarnówka), inne szczyty: Ostatek, Herby, Piaskowa Góra, Krowia Góra, Spalona Góra,
Łysa Góra, Kamieniec, Ptasznik, Zawal;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Pasmo Klonowej Góry [SiO 6] – pasmo górskie – H.G-Stę-Cie – pasmo leży w południowo-zachodniej części powiatu (na granicy z powiatami: dębickim i ropczycko-sędziszowskim) w centrum Pogórza Strzyżowskiego; jest to grupa mocno zalesionych wzgórz ze szczytami: Klonowa Góra, Rybia Góra, Zamkowa Góra,
Bardo, Chełm, Kamienna, Czerwona Góra, Kamieniec, Kozia Góra, Sośnice, Mniszki;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. szczytu/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Pasmo Wilcze [SiO 6] – pasmo górskie – Wyż-Poł-Bar-Bli-Gw.G – pasmo leży w północno-wschodniej części powiatu (na granicy z powiatem rzeszowskim); najwyższe szczyty to: Gwoźnica (Wilcze), Kamieniec,
Kamienna, Wielki Dział i Kosina;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. szczytu/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Patryja: Patryja [W]; Patria [W] – góra – Gw.G – wysoka góra opiewana w wierszach przez Juliana Przybosia; nazwa wywodzi się od umieszczonej na szczycie góry wieży triangulacyjnej7;
znaczenie ap. patryja – zob. hasło Patryja w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pawłopol [SiO 89; T] – wzgórze – Żyz – wzgórze o wys. 372 m. n.p.m., stał na nim folwark Pawłopol (zob.
Słownik nazw różnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. folwarku (1.1.2)
Piaskowa Góra [W] – wzgórze – Kob-Jaz – położone w Paśmie Jazowej wzniesienie, pokryte piaskiem bez
spoiwa; stąd wydobywano piasek na pomniki i budowy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Piorunówka [SiO 75; W] – górka – Lut – jedno z wyższych miejsc we wsi, ludność miejscowa twierdzi, że
tam często podczas burz uderzają pioruny;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Piorun-ów-k(a)
6
Nazwa Odrzykoń jest nazwą kulturową, oznaczającą miejsce, gdzie obdzierano konie ze skóry.
Ludność miejscowa twierdzi, że to właśnie poeta nadał tę nazwę, a wywodzić się ona ma od słowa patrzeć (z góry
istotnie roztacza się piękny widok), ewentualnie od łac. patria ‘ojczyzna’.
7
161
5. Słownik nazw górskich
Podpiece [W] – górka – Jasz – na tej górce znajdowały się piece do wypalania cegły;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna8
Policjantówka [W] – górka – Zaw – na wzgórzu mieszkał policjant;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Policjant-ów-k(a)
Ptasznik [BL 16] – szczyt – Wy.S – należy do Pasma Jazowej; jest porośnięty lasem, w którym mieszka duża
ilość ptaków, mieszkańcy mówią, że z daleka słychać ich śpiew;
znaczenie ap. ptasznik – zob. hasło Ptasznik w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rakówka [SG IX 251; T; W] – góra – P-ka – wys. 441 m. n.p.m.; u stóp tej góry płynie rzeka Rakówka (zob.
Słownik nazw wodnych); też n. lasu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Rokitna – zob. Rokitne
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. górskiej /Rokitne/ (1.2.2); der. paradygmatyczna
Rokitne: Rokitne [SG II 925; T; W]; Rokitna [SiO 45] – góra – Gw.G – górę o wys. 473 m. n.p.m. porasta
las o nazwie Rokitne (zob. Słownik nazw leśnych); też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. leśnej (1.1.2)
Rotyśniówki [UN] – góra – Strz – niewielka góra, na stokach której znajdowały się pola o nazwie Rotyśniówki (zob. Słownik nazw pól i łąk); też n. lasu;
n. hybrydalna, jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Rybia Góra [SG X 53; UN; SiO 80; BL 15; EG 1968; T; W] – góra – H.G – należy do Pasma Klonowej Góry, wys. 520 m. n.p.m. [BL]; góra porośnięta lasem, u jej podnóża są jeziora – dawne stawy rybne; też n.
przys. i n. lasu;
znaczenie ap. rybi – zob. hasło Rybia w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Sarnowa Górka [DD 72] – wzniesienie – Dob – wzniesienie w okolicy domostwa dawnego rodu Sarnów
(Sarna /czyja?/ Sarnowa);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Skała [B; UN; EB 218] – wzgórze – Lub – skaliste wzgórze;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Skotnik [W] – góra – Niew – jest położona na terenie przys. Skotnik (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Słotwina [SiO 74] – szczyt – Lut – góra o wys. 418 m. n.p.m., u jej podnóża rozpościerają się pola o nazwie
Słotwina (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Smokówka [T; W] – wzgórze – Żar – wzgórze o wys. 380 m. n.p.m., leżące na terenie przys. Smokówka
(zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Solna Góra [UN; W; SiO 51] – góra – Żar – u podnóża tej góry biją dwa nigdy niezamarzające słone źródełka [SiO]; najstarsi mieszkańcy wspominają, że kiedy brakowało soli, ludzie tą wodą solili potrawy;
też n. przys. i n. pola;
solny ‘przym. od sól’ – SW VI 265; podobie: SL V 367 i SD VIII 493;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Sośnice [SiO 79; BL 15] – wzgórze – Cie – należy do Pasma Klonowej Góry, najwyższe szczyty o wys. 394 i
373 m. n.p.m. nie mają nazw; wzgórze porasta las sosnowy;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Sośń-ic(e),
tow. jej alternacja sn: śń
8
Nazwa raczej nie pochodzi od ap. podpiecze w znaczeniu ‘miejsce pod piecem’ [por. SL IV 237 i SW IV 398]; nie
jest też derywatem sufiksalnym, lecz nazwą pluralną (pod piec(ami) > Podpiec(e)).
162
5. Słownik nazw górskich
Spalona Góra: Spalona Góra [W; BL 16; T]; Góra Spalona [BL 16] – góra – Wy.S-Opa – należy do Pasma Jazowej, wys. 486 m. n.p.m.; wystawione do słońca stoki tej góry porasta spalona słońcem trawa (która
zresztą często jest wypalana przez okolicznych mieszkańców);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Strzałówka [SiO 75] – góra – Lut – jest położona obok przys. Strzałówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Śnieżkowa Góra [W] – góra – Wyż – wzniesienie nazwane od nazwiska właściciela (Śnieżek /czyja?/ Śnieżkowa);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Tropia [KAT 1903] – górka – Łęt – wzgórze przy granicy ze wsią Tropie, dawniej Tropia (zob. Słownik nazw
miejscowości);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Widacka Góra – zob. Góra Widacka
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielka Góra [B, UN; W] – góra – Zab – największa w okolicy góra; też n. przys. i n. lasu;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielki Dział: 1. Wielki Dział [SiO 45] – wzgórze – Wyż-Poł – należy do Pasma Wilczego, wys. 393 m.
n.p.m.; 2. Wielki Dział [SiO 6] – szczyt – Czu – wys. 404 m. n.p.m.; też n. lasu – są to dość duże wzgórza
rozdzielające wsie;
znaczenie ap. dział – zob. hasło Dział w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielki Kamień – zob. Herby
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wilcze – zob. Gwoźnica
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Winiarzówka [B; UN; SiO 89] – góra – God-Żyz – niewielka góra o wys. 321 m. n.p.m., nazwana od nazwiska właściciela: Winiarski; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od nazwy własnej (1.2.2); der. wymienna: Winiarz-ów-k(a),
tow. jej alternacja r:rz
Wiśnia Góra: Wiśnia Góra [W; SiO 75; T]; Wiśniowa Góra [W]; Na Wiśniej Górze [EB 209]; Na Wiśniowej Górze [B; UN] – góra – Żyz – góra o wys. 385 m. n.p.m., porośnięta lasem; rosną tam również
drzewa wiśniowe; nazwa występuje w kilku wariantach, trudno ustalić, który jest pierwotny, toteż wszystkie
uznano za formacje odapelatywne;
n. wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); zestawienie nominalne, der. paradygmatyczna
w pierwszym członie
Wiśniowa Góra – zob. Wiśnia Góra
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wpelsz [1373 – DC 9 za dok.] – góra – Czu – góra, u podnóża której są pola o nazwie Wpelsz (zob. Słownik
nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Zamczysko: 1. Zamczysko [SiO 60] – wzniesienie – Szu – podczas poszukiwań archeologicznych znaleziono tu ułamki ceramiki średniowiecznej; być może istniało tu niegdyś jakieś grodzisko lub zamek [SiO]; 2.
Zamczysko – zob. Zamek;
znaczenie ap. zamczysko – zob. hasło Zamczysko w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zamek: Zamek [SiO 82; BL 265]; Zamczysko [SiO 82]; Zamkowa Góra [BL 269] – góra – Stę-H.G –
należy do pasma Klonowej Góry; według miejscowej legendy na owej górze stało zamczysko zamieszkałe
przez dwie kobiety zaklęte w gołębice; w zamku mieszkał też diabeł, który strzegł dusz tych kobiet; klątwa
163
5. Słownik nazw górskich
miała zniknąć po śmierci diabła – wówczas kobiety miały odzyskać ludzką postać (zob. też: Diabli Staw w
Słowniku nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zamkowa Góra: 1. Zamkowa Góra – zob. Góra Zamkowa; 2. Zamkowa Góra – zob. Zamek
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Zawal [SiO 60; BL 16] – szczyt – Wy.S – należy do Pasma Jazowej, jest to góra najbardziej oddalona od
Jazowej, dosyć stroma, wyglądająca tak, jakby jej część się zawaliła [BL];
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. paradygmatyczna (zawalić > Zawal)
Żarnowa – zob. Żarnowska Góra
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wsi (1.1.2)
Żarnowska Góra: XIX Żarnowa [SG II 925]; 1899 Góry Żarnowskie [KAT]; Żarnowska Góra [W; T];
Góra Żarnowska [W]; Grabówka [W] – góra – Strz-Żar – stroma, porośnięta grabami góra o wys. 468 m.
n.p.m., rozgraniczająca Żarnową i Strzyżów;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Żarnówka [M 43] – szczyt – Koz – w okolicy tego wzgórza niegdyś mielono zboże w żarnach;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Żarn-ów-k(a)
164
6. Słownik nazw leśnych
Część 6
SŁOWNIK NAZW LEŚNYCH
Babia Góra [UN] – las – N.W – las porasta górkę o nazwie Babia Góra (zob. Słownik nazw górskich);
też n. pola;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Bajora [W] – lasek – Brze – podmokły las; też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bajorka [W] – lasek – H.G – teren podmokły, zabagniony; w tej okolicy były stawy rybne;
bajorko ‘bajoro’ – SW I 84; bajorko ‘zdr. od bajoro’ – SD I 302;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bakonka [W] – skraj lasu – Gro-Róż – las w okolicy pól o tej nazwie (zob. Słownik nazw pól i łąk); też n.
przys. i n. drogi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (1.1.2)
Bania [W] – las – N.W – las ten rośnie na terenie przys. Bania (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Bańczyzna: 1562 Bańczyzna [F 7, F 51]; 1851 Bańczyzna [KAT]; Bańczyzna [W]; Pod Bańczyzną1 [B;
W; UN] – las – Puł-Cie – obiekt nazwany od n. mieszkańców: Bańka;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Bańcz-yzn(a); tow. jej alternacja k:cz
Bardo [B; UN] – las – H.G – las porasta górę Bardo (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (1.1.2)
Bartkówka [B; UN; W] – las – Kon – las rośnie na terenie przys. Bartkówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Bażantówka [UN] – las – Kal – w okolicy (głównie na polach pod lasem) są bażanty;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Bażant-ów-k(a)
Biała Góra – zob. Wydrzany
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Biesiada [B; UN; W] – las – Opa – pod tym laskiem stała karczma o nazwie Biesiada (por. przys. Biesiadka
w Słowniku nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. karczmy (1.1.2)
Biskupczyzna [W] – las – Gw.G – posiadłość bogatego kawalera, który żartował, że się nie żeni, bo będzie
biskupem; we wsi zyskał w związku z tym przezwisko Biskup, Biskupek;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od przezwiska (1.2.2); der. sufiksalna: Biskup-cz-yzn(a)
Biskupi Las – zob. Biskupski Las
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Biskupski Las: Biskupski Las [UN; W]; Biskupi Las [B; W] – las – Kon – własność biskupstwa2;
n. wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1), zestawienie nominalne; der. sufiksalna
w pierwszym członie: Biskup-sk(i)3
Borek [W] – lasek – N.W – mały lasek, borek; według miejscowej legendy zdarzył się tu cud;
1
Nazwa ta często jest wymawiana Pod Bajczyzną – w wymowie następuje dysymilacja grupy spółgłoskowej ńcz > jcz.
Obydwa warianty nazwy pojawiają się w tym samym czasie, toteż uznałam, że żaden z nich nie jest derywatem drugiego, ale obie nazwy są odapelatywne.
3
Słowniki nie notują przymiotnika *biskupski, a jedynie biskupi [SW I 158, SD I 530].
2
165
6. Słownik nazw leśnych
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Borsuki [B; UN; EB 202] – las – Opa – kamienista część lasu z norami po borsukach;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Brzezina: 1. Brzezina [W] – las – Gl.G; 2. Brzezina [W] – lasek – Wid; 3. Brzezina [W] – zagajnik – Zaw
– w lasach dominują brzozy;
znaczenie ap. brzezina – zob. hasło Brzeziny w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Bucze [B; UN] – las – Pst – las bukowy;
bucze ‘buczyna, drzewo bukowe’ – SL I 189; podobnie SW I 225;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja4 (1.1.1)
Buczyna: 1. Buczyna [W] – las – Gl.G; 2. Buczyna [W] – las – Jasz; 3. Buczyna [B; UN; W; EG 1963] –
las – Zab; 4. Buczyna [B; UN] – las – Zaw – są to lasy bukowe;
znaczenie ap. buczyna – zob. hasło Buczyny w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Buczyny: 1. Buczyny [W] – lasek – God; 2. Buczyny [W] – las – Jaw; 3. Buczyny [W]– las – Jasz – w tych
lasach w drzewostanie dominują buki (zob. Buczyna);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Budzisko [UN; W] – las – N.W – las w okolicy pola Budzisko (zob. Słownik nazw pół i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (1.1.2)
Bukowy Las: 1. Bukowy Las [W; SG II 586] – las – Koż; 2. Bukowy Las [SG XI 222] – las – Lub; 3. Bukowy Las [W; SG II 586] – las – N.W; 4. Bukowy Las [W; SG II 586] – las – Zaw – są to lasy z dominacją
buka w drzewostanie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Burówka [W] – las – Zaw – las w sąsiedztwie pól Burówka (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Budzisz [B; UN] – las – Pst – rośnie na terenie przys. Budzisz (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Chełm [B; KAT 1903; UN] – las – Jasz – porasta górę Chełm (zob. Słownik nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (1.1.2)
Chłopski Las: 1. Chłopski Las [W] – las – H.G – las nazwany od nazwy właścicieli – był własnością całej
wsi, czyli chłopów; 2. Chłopski Las [W] – las – Gl.Z – obrzeża Wielkiego Lasu należące do chłopów
(główna część to Państwowy Las);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Cień [W] – las – P-ka – gęsty, dający cień las;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Cmentarz [B; UN] – las – Gl.D – w miejscu, które dziś porasta las, był cmentarz żydowski (tzw. kierkut);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Cmentarz Cholerny [W] – las – God – niegdyś, podczas epidemii cholery, grzebano tu zmarłych;
znaczenie ap. cholerny – zob. hasło Cmentarz Cholerny w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Czajki: Czajki [W]; Las Czajki [W] – las – Wid – było tam wiele ptaków czajek;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Czarna [W] – las – Kon – gęsty, bardzo ciemny las;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Czarnatówki [W] – las – Gw.G – las rośnie w okolicy przys. Czarnatówki (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
4
Jest to jeden z dawnych rzeczowników zbiorowych utworzonych formantem -e< *-ьje, typ: brzezie, dąbie, wierzbie
itp. [Bąk 1984: 221].
166
6. Słownik nazw leśnych
Czekajówka [W] – las – Pst – w pobliżu mieszkali Czekajowscy;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); derywacja wymienna: Czekajów-k(a);
tow. jej alternacja o:ó
† XIX Czeranowska [KAT 1895] – las – Koz – las na szczycie góry, nazwany od n. Czeranowski;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od. n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna:
Czeranowsk-sk(a) > Czeranowska5
Czerwone Błoto [W] – las – Koz – teren podmokły; są tam złoża ropy, która barwi ziemię na czerwono;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Dalne [W] – las – Kob – położony z dala od centrum wsi; dawniej był własnością hrabiego Linkowskiego,
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Dal-n(e)
Dąbczak [DD 30] – las – Dob – rosną tam dęby;
dąbczak, dębczak ‘młody dąb’ – SW I 452; podobnie SD II 36; dąbczak ‘młody, rosły dąb’ – SJP I 391;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Debrza: 1. Debrza [W] – las – God; 2. Debrza [W] – las – Gro; 3. Debrza [W] – las – Gwo; 4. Debrza
[W] – las – Nieb; 5. Debrza [W] – las – Wyż – nazwa częsta w tej okolicy (nie tylko dla lasów, ale też pól
i przys. – por. Słownik nazw części wsi oraz Słownik nazw pól i łąk), motywowana ukształtowaniem terenu;
znaczenie ap. debrza zob. hasło Debrza w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dendora [B; UN] – las – Opa – lasek nazwany od n. tutejszego mieszkańca: Dendor;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. paradygmatyczna:
Dendor > /las/ Dendora > Dendora
Dębczak [UN; EB 202] – las – P-ka – rosną tam młode dęby;
znaczenie ap. dębczak – por. hasło Dąbczak; zob. też hasło Dębczak w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dębina [W] – las – Lut – las, w którym rosną dęby;
znaczenie ap. dębina – zob. hasło Dębina w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dołki Szetelowe [W] – las – Koż – las o nierównym, pełnym dołów podłożu, nazwany od n. właściciela (Szetela /czyje?/ Szetelowe);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Dołki Tukowskie [W] – las – Koż – część lasu o nierównym, pełnym dołów podłożu, należąca do Tukowskich (nazwisko);
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.2.3); zestawienie nominalne, der. sufiksalna
w drugim członie: Tukowsk-ski(e) > Tukowskie6
Doły [W] – las – Żyz – las o nierównym, pełnym dołów podłożu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Duwerówka [B; W] – las – Cie – posiadłość dawnego rodu Duwerów;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Duwer-ów-k(a)
Duża Kielnia: Duża Kielnia [B; UN; W]; Kielnia Duża [W] – las – Lut – duży las w kształcie kielni; jest
też las Mała Kielnia; (por. hasło Kielnia); też n. pola;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Duży Las – zob. Wielki Las
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Duży Podlas [UN; W] – las – Gl.Z – otacza przys. Podlas (zob. Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Dział [B; UN] – las – Bar – las porastający górę rozdzielającą wsie;
5
6
Na temat budowy nazwy por. hasło Glinik Charzewski w Słowniku nazw miejscowości.
Por. poprzedni przypis.
167
6. Słownik nazw leśnych
znaczenie ap. dział – zob. hasło Dział w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Działy [W] – las – Żar – las porastający górę (por. hasło Dział);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Fiołkowa Góra [B; UN; EB 196] – las – Wy.S – porasta górę Fiołkowa Góra (zob. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Gdulowa [B; UN] – las – Lut – mały lasek nazwany od n. mieszkającej w pobliżu rodziny (Gdula /czyja?/
Gdulowa);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, równa przym. dzierżawczemu od n. os (1.1.1)
Gęsi Dół [B; UN] – las – Łęt – na polanach w lasku wypasano gęsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Głębokie [W] – las – Gw.G – podmokły lasek z głębokimi bagnami;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† XIX Godowskie Lasy || Godowski Las [KAT 1899] – las – God – las, którego większa część jest położona
na terenie wsi Godowa;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góra Barania [UN] – las – Niew – las porasta górę o nazwie Góra Barania (zob. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (2.1.2); zestawienie nominalne
Górka [W] – las – Kal – nieduży las porastający wzgórze;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Górki: 1. Górki [W] – las – Jaw; 2. Górki [UN] – las – Tuł – też n. potoku – są to lasy porastające niewielkie górki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Górny Las [B; UN] – las – Kon – las w wyżej położonej części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Górski Las [UN] – las – P-ka – las porastający najwyższe wzniesienia;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Góry: 1. Góry [W] – las – Gro; 2. Góry [UN] – las – Kal; 3. Góry [SG VII 137] – las – Niew – są to
lasy porastające wzniesienia, górki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grabina: 1. Grabina [W] – las – Gro; 2. Grabina [W] – las – H.G – w lasach rosną graby;
znaczenie ap. grabina – zob hasło Grabiny w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grabowa [W] – las – Koż – jest to spory lasek dzielący się na Grabową Górną i Grabową Dolną (zob.); w
drzewostanie dominują graby;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grabowa Dolna [W] – las – Koż – lasek grabowy w dolnej części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Grabowa Górna [W] – las – Koż – lasek grabowy w górnej części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Gruby Las [W] – las – H.G – w drzewostanie dominują duże, szerokie w obwodzie drzewa;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Gwoździanka [UN] – las – Róż – niewielki lasek, przez który przepływa potok Gwoździanka (zob. Słownik
nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Hadamówka [W] – las – H.G – lasek nazwany od i. właściciela: Adam;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna: Hadam-ów-k(a)
Halicz [B; UN; W] – las – Gw.D – porasta wzgórze Halicz (zob. Słownik nazw górskich);
168
6. Słownik nazw leśnych
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (1.1.2)
Hańcza [F 99] – las – Cie – ciemny las; nazwa najprawdopodobniej powstała przez skojarzenie barw: czarny
las i Czarna Hańcza (rzeka – lewy dopływ Niemna)7;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. rzeki (1.1.2)
Jamna [W] – las – Lut – las sąsiaduje z przys. Jamne w Gwoźnicy (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. przys. /Jamne/ (1.2.2); der. paradygmatyczna
Jasienica [B; UN; EB 208] – las – Wy.S – w drzewostanie dominują jesiony (gw. jasiony)8;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); derywacja sufiksalna: Jasień-ic(a),
tow. jej alternacja n:ń
Jastrząbka [W] – las – Gw.D – można tam spotkać jastrzębie; też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Jastrząb-k(a)
Jawornicki Las [EG 1934] – las – Jaw – obiekt sąsiaduje z wsią Jawornik (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Jedliny [W] – las – H.G – w drzewostanie dominują jodły;
znaczenie ap. jedlina – zob. hasło W Jedlinie w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Jeziora [B; UN; W; EB 196] – las – H.G – tereny podmokłe, pod lasem płyną potoczki o nazwie Jeziora
(zob. Słownik nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Kamienna: 1. Kamienna [W] – las – Bar – podłoże jest kamieniste, żwirowe; też n. przys. i n. rzeki; 2. Kamienna [B; UN; EB 202] – las – Kon – w tym lesie są bardzo duże kamienie, głazy;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamienny Dół [W] – las – Gl.Z – dolna część lasu o kamienistym podłożu, położona pod Wielkim Lasem; są
tam ujęcia wody pitnej;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kamionka [W] – las – Jaz – las porastający niewielkie wzgórze; są tam duże kamienie;
znaczenie ap. kamionka – zob. hasło Kamionka w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kamionki [W] – las – Gro – niewielki las rosnący w okolicy pól Kamionki (zob. Słownik nazw pól i łąk); też
n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Kapelusz [W] – las – Lut – nazwa metaforyczna: las przykrywa górę na kształt kapelusza;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kąt [SG XII 619] – las – Tuł – ma trójkątny kształt i leży na obrzeżach wsi, „w kącie”;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kiczary: Kiczary [B; UN; W]; Kiczory [W] – las – Bon – las porasta górę o nazwie Kiczory (zob. Słownik
nazw górskich);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej; (1.1.2)
Kielnia [W] – las – Lut – duży las rozdzielający się na dwie części: Dużą Kielnię i Małą Kielnię (zob.); nazwa od trójkątnego kształtu lasu;
SW podaje aż 8 znaczeń, m.in. kielnia ‘szopa do rąbania drzewa, drwalnia; rodzaj skrzyni na drobne pakunki pod
siedzeniem woźnicy; głęboka warząchew do czerpania wody; narzędzie murarskie; przednia część bryczki; ogon
bobra’ – SW II 324; kielnia ‘narzędzie murarskie; ogon bobra; tylna część powozu za siedzeniem’ – SD III 663;
kielnia ‘1. narzędzie murarskie, w kształcie trójkątnej płytki stalowej z rękojeścią, służące do nabierania i rozprowadzania zaprawy murarskiej; 2. łowieckie: ‘ogon bobra’ – SJP I 912; w gwarach: kielnia ‘ogon bobra; przednia część
bryczki, w której woźnica trzyma nogi; łyżka wazowa’ – SGPK II 346;
7
8
Nazwę dzierżawczą Hańczowa K. Rymut [1975: 20] wywodzi od n.os. Hańcza < Johanes.
H. Górnowicz na podstawie sufiksu -ica zakwalifikował tę nazwę do odrzecznych [1975: 48].
169
6. Słownik nazw leśnych
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kielnia Duża – zob. Duża Kielnia
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kielnia Mała – zob. Mała Kielnia
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kobylskie Lasy [W] – las – Lut – lasy w okolicy przys. Kobyla (zob. Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, derywowana, propr.-ap. /n. przys./ (2.2.3); zestawienie nominalne; der. sufiksalna
w pierwszym członie: Kobyl-ski(e)9
Koci Zamek [B; UN; W] – las – Cie – w lasku na wzgórzu jest siedlisko kotów, żartobliwie nazywane Zamkiem;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kolano [B; UN] – las – Puł – lasek porastający wzgórze; nazwany od kształtu (jak zgięte kolano);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kozi Grzbiet [W] – las – Pst – las porastający pagórki; wygląda jak grzbiet kozy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Koło Brydów [UN] – las – Żar – położony na terenie przys. Koło Brydów (zob. Słownik nazw części wsi); też
n. pola i n. przys.;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Koło Szlabanu10 [W] – las – Brze– w pobliżu jest szlaban kolejowy;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Koło Świętego Jana [UN; W] – las – Strz – lasek jest położony w sąsiedztwie pól Koło Świętego Jana (zob.
Słownik nazw pól i łąk);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Kosina [UN] – las – Wyż – są tam ptaki kosy, ich śpiew budzi mieszkańców;
n. jednoskładnikowa, derywowana11, odapelatywna (1.2.1); derywacja sufiksalna: Koś-in(a),
tow. jej alternacja s:ś
Kozłowa Góra [UN; B] – las – Gw.G-Gw.D. – las wokół góry o nazwie Kozłowa Góra (zob. Słownik nazw
górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (2.1.2); zestawienie nominalne
Królowy Las [B; W] – las – Cie – nazwa od nazwiska właściciela (Król /czyj?/ Królowy);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Krzemyk [W] – las – Wyż – las porastający wzgórze Krzemyk (zob. Słownik nazw górskich); też n. przys.;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (1.1.2)
Krzywa [B; UN; W; KAT 1851] – las – Gw.D – las znajduje się w miejscu, gdzie wieją silne wiatry; drzewa
tam rosnące są pochyłe, krzywe;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Księża Sośnina [W] – las – Jaw – las sosnowy będący własnością księży;
znaczenie ap. księży – zob. hasło Księże Budy w Słowniku nazw części wsi;
znaczenie ap. sośnina – zob. hasło Sosnina;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Księży Las: 1. Księży Las [W] – las – Bon; 2. Księży Las [W] – las – Dob; 3. Księży Las [W] – las –
H.G; 4. Księży Las [W] – las – Lub; 5. Księży Las [W] – las – Lut; 6. Księży Las [W] – las – Kon; 7.
Księży Las [W] – las – Poł; 8. Księży Las [W] – las – Szu – nazwę tę nadano ośmiu lasom w powiecie;
9
Przymiotniki utworzone od nazw przysiółków uznaję za derywaty toponomastyczne, por. przypis 2. w części 4.
(Słownik nazw wodnych).
10
Nazwa ta jest przez mieszkańców różnie wymawiana: Koło Szlabanu, Koło Szlabantu, Koło Ślabanu, Koło Ślabantu.
11
Słowniki poświadczają istnienie ap. kosina, ale w innym znaczeniu (kosina ‘roślina ścieląca się’ – SW II 488; kosina
‘dawn. roślina, której łodygi i gałęzie ścielą się po ziemi’ – SD III 1036). Apelatyw ten nie motywuje nazwy.
170
6. Słownik nazw leśnych
wszystkie są własnością księży, probostw;
znaczenie ap. księży – zob. hasło Księże Budy w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Kutówka [W] – las – Tro – las graniczący z przys. Kutówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Las Bukowy [UN] – las – Róż – rosną tam buki;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Las Cisawiec [W] – las – Kob – jest to niewielki lasek, w którym rosną drzewka cisowe;
n. wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); zestawienie nominalne; der. sufiksalna w drugim
członie: Cis-awi-ec
Las Czajki [W] – zob. Czajki
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Las Gromadzki: 1. Las Gromadzki [B; UN; W] – las – Kob; 2. Las Gromadzki [B; UN; W] – las – Bon
– obydwa lasy należą do całej wsi (gromady); są wspólne;
gromadzki ‘od gromady; do gromady, gminy należący’ – SL II 126; podobnie SW I 911; gromadzki ‘odnoszący się
do gromady wiejskiej, związany z tą gromadą, należący do niej’ – SD II 1307;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Las Kraherów [B; W] – las – Cie – pożydowski las; nazwa od n. właściciela (Kraher /czyj?/ Kraherów);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Las Króla [W] – las – Kob – nazwa od n. właściciela i fundatora kapliczki w tym lesie: Król;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Las Lubelski [B; UN] – las – Gl.Ś – graniczy z wsią Lubla (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Las Łazy [UN] – las – Żar – las, w którym prowadzono karczunek; jest położony na terenie przys. Łazy (zob.
Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie nominalne /apozycja/
Las Niewodzki [W] – las – Koż – las rosnący od strony wsi Niewodna (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Las od Grubby [W] – las – Nieb – położony od strony posiadłości Grubbów (nazwisko);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Las Państwowy: 1. Las Państwowy [UN] – las – Puł; 2. Las Państwowy [W] – las – Szu – są to lasy
będące własnością publiczną (państwową);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Las Probostwa [DD m] – las – Dob – las jest własnością kościelną;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Las Strzyżowski – zob. Wielki Las
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† XIX Las Wielki [KAT 1851] – las – Gw.D – zajmuje znaczny obszar, jest wielki;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Las Wielopolski [B; UN] – las – Pst – graniczy z miejscowością Wielopole;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Las Żydowski [W] – las – Wy.S – należał do Żydów;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1587 Lasy Kobylskie [F 51] – las – Fry-Kob – rozległe lasy od strony wsi Kobyle (zob. Słownik nazw
miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1587 Lasy Cieszyńskie [F 51] – las – Fry-Cie – rozległe lasy na wzgórzach, od strony wsi Cieszyna (zob.
171
6. Słownik nazw leśnych
Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1587 Lasy Stempińskie [F 51] – las – Stę – duże lasy rosnące od strony wsi Stępina (dawniej zapisywanej
jako Stempina – zob. Słownik nazw miejscowości);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Lasy Sapalskich [W] – las – Kob – właścicielem tych lasów niegdyś byli Sapalscy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Leszczyny [W] – las – Kon – rosną tam leszczyny;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Leśniczówka [W] – las – N.W – las w okolicy leśniczówki; też n. przys. i n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Lipczana [B; UN; EB 203; W] – las – Bon – rosną tam lipy;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: lipka > Lipcz-an(a);
tow. jej alternacja k:cz
Lisia Góra [W] – las – Koż – w lesie porastającym górki mieszkają lisy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Lisice [W] – las – Pst – las, w którym żyją lisy;
n. jednoskładnikowa, derywowana12, odapelatywna (1.2.1); derywacja sufiksalna: Liś-ice,
tow. jej alternacja s:ś
Lisie Jamy: 1. Lisie Jamy [UN; EB 213] – las – God; 2. Lisie Jamy [W] – las – Zaw – w tutejszych lasach mieszka sporo lisów, które mają tu swoje jamy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Lubartki [W] – lasek – God – niewielki lasek; przylega do pola Lubartki w Brzeżance (zob. Słownik nazw
pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (1.1.2)
Ławeczka [W] – las – Koż – idzie się tam przez mostek na niewielkim potoczku;
znaczenie ap. ława, ławeczka – zob. hasło Za Ławą w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łazik [W; UN] – las – Kob – niewielki lasek w okolicy przys. Łazik (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Łosiny – zob. Osiny
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Łozik [W] – las – Kob – rośnie tam wierzba łozina;
znaczenie ap. łoza, łozina – zob. hasło W Łozach w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Łoź-ik, tow. jej alternacja z:ź
Łysa Góra [W] – las – Bar – cypel w lesie, miejsce bez drzew, „łyse”;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Łysa Góra: 1. Łysa Góra [UN; W] – las – Gw.D; 2. Łysa Góra [UN; W] – las – Wy.S – obydwa lasy
porastają wzgórza o tej samej nazwie (zob. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskich (2.1.2); zestawienie nominalne
Łysa Górka [W] – las – H.G – nieużytek, z czasem porosły lasem;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Łyse Górki [W] – las – Bab – miejsce w lesie z mniejszą ilością drzew;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Maćków Śpic [W] – las – Koż – las na szczycie góry; nazwa żartobliwa – nawiązuje do kształtu wzgórza
(strome, szpiczaste);
12
Słowniki notują ap. lisica w znaczeniu ‘samica lisa’, jednak nie on motywuje nazwę.
172
6. Słownik nazw leśnych
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Magryciok [W] – las – God – las nazwany od n. Magryś;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Magryć-ok
Malikówka [B; UN; W] – las – Kon – nazwany od n. właścicieli: Malik;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Malik-ów-k(a)
Mała Debrza [B; UN] – las – Gro – niewielki las (w przeciwieństwie do Wielkiej Debrzy) poprzecinany
parowami; zob. też hasło Debrza;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Mała Kielnie: Mała Kielnia [W]; Kielnia Mała [W] – las – Lut – mały las w kształcie kielni (we wsi jest
też las Duża Kielnia – zob.), też n. pola;
znaczenie ap. kielnia zob. hasło Kielnia
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Mały Podlas [UN] – las – Gl.Z – las otaczający przys. o nazwie Mały Podlas (zob. Słownik nazw części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); zestawienie nominalne
Masłykowa Paryja [W] – las – Lut – las przecięty głębokim wąwozem (paryją), należący do Masłyka (Masłyk /czyja?/ Masłykowa);
znaczenie ap. paryja – zob. hasło Paryja w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Maternówka [W] – las – Bab – nazwa od n. właściciela: Materna;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Matern-ów-k(a)
Michnówka [W] – las – Bar – nazwa od n. właściciela: Michna; też n. rzeki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Michn-ów-k(a)
Midoch [DD 30; UN; W] – las – Dob – marny, niewielki lasek; też n. przys. i pola;
rdzeń mid- np. w wyrazach: midera ‘marność, ruina’ – PSDP 202; miderak ‘biedak, nieszczęśliwy, schorzały, źle
wyglądający, nędzarz’ – SGPK III 147; midera ‘ruina, upadek’ – SW II 946;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Mid-och
Mieszany Las [W] – las – Zab – las liściasto-iglasty, tzw. mieszany;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Mizerówka [B; W] – las – Cie – jest to marny, „mizerny” las: ubogi drzewostan porasta grunty niskiej klasy;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); derywacja wymienna: Mizer-ów-k(a)
Młody Las [W] – las – Wiś – niewielki młodzik;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Młody Lasek [W] – las – Wiś – nieduży las z młodymi drzewkami;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Moczary [W] – las – Szu – rośnie w sąsiedztwie przys. Moczary (zob. Słownik nazw części wsi); też n. rzeki;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Na Bukowym Lesie [W] – las – Jaz – rosną tam buki;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Nabulonka [W] – las – God – niewielki lasek nazwany od n. Nabuła;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna: Nabul-onk(a),
tow. jej alternacja ł:l
Na Chybie [W] – las – Bon – las porastający górę; wieją tam silne wiatry poruszające drzewami, łamiące
gałęzie, przewracające drzewa;
rzecz. chyba ‘szkoda, strata; niepowodzenie’ – SGPK I 213; chyba ‘brak, wada’ – SEB 188 chyba ‘chybienie, pochyba, niedostatek czegoś, niedogoda, niedostarczanie’ – SL I 279; chyba ‘szkoda, niepowodzenie; brak, skaza;
przeszkoda; chybienie, zawód, błąd mimowolny; las wysoki z drzewem budulcowym’ – SW I 310; w SD z kwalifikatorem dawne ‘błąd, szkoda, strata, wada’ – SD I 941);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
173
6. Słownik nazw leśnych
Na Dębie [W] – las – Koż – w lesie rosną stare dęby;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Drogoniach [B; UN] – las – Gbi – nazwa od n. właścicieli: Drogoń;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Dylowance [B; UN] – las – Opa – jest tam droga zbudowana z dyli, tzw. dylowanka;
por. dyl ‘pień drzewny, bal, belka’ – SJP I 482; dylować ‘robić podłogę z dylów’ ; dyl ‘tarcica, deska; drzewo obrobione siekierą; dyle, sztuki drewniane rznięte, używane bywają na pomosty pod działa’; dylować ‘dylami podkładać’; dylowanie ‘pokład albo podłoga drewniana z dylów’ – SL I 582; podobnie SW I 615 i SD II 490,492;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); wyrażenie przyimkowe;
der. sufiksalna w drugim członie: Dyl-ow-ank(a)
Na Dziale [W] – las – Żyz – las porastający wzgórze rozdzielające wsie; leżący na terenie przys. o nazwie Na
Dziale (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys.(2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Na Górach [W] – las – Jasz – las porasta wzgórza;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Kamieniołomie [B; UN; W] – las – Cie – las w okolicy kamieniołomu;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Na Smokówce [W] – las – Żar – las leżący w przys. Smokówka (zob. Słownik nazw części wsi);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Na Ugorach [B; UN] – las – Łęt – las sąsiadujący z nieurodzajnymi polami o nazwie Na Ugorach (zob.
Słownik nazw pól i łąk);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Na Wieży [W] – las – Bab – miejsce w lesie, gdzie stała wieża triangulacyjna;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Nad Bieryłem [W] – las – Bon – las nazwany od n. Bierył;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Nad Drozdem [B; UN] – lasek – Łęt – lasek nazwany od n. Drozd;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Nad Jajugą [W] – las – Bon – obiekt nazwany od n. Jajuga;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Nad Maikiem [B; UN; W] – las – Bon – leży na terenie przys. o nazwie Nad Maikiem (zob. Słownik nazw
części wsi); też n. potoku;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Nad Szarym [W] – las – Bon – nazwa od n. Szary;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Nakły [W] – las – Poł – wilgotny las; nazwa od ap. nakło;
ps *naklo ‘wilgotne miejsce porośnięte wikliną’ – MN 45; por. czes. nakiel ‘wilgotne miejsce’– Wolff, RzetelskaFeleszklo 1982:109; Nakło ‘u nas tylko nazwa miejscowa, u Czechów drzewina, pręcie, co woda zostawia, nanosi’
– SEB 354; por. też n.m. Nakło;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Niebylec [W] – las – N.W – niewielki lasek położony na terenie przys. Niebylec (zob. Słownik nazw części
wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Niepokurka [W] – las – Nieb – nazwa myśliwska: do tego lasu nie chodzono na polowania (nie chodzono
„po kurki”, bo ich tam nie było);
kura, kurka ‘samica ptaków kurowatych, np. głuszca, bażanta’ – SJP I 1090; podobnie SW II 638 i SD III 1300;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od wyrażenia przyimkowego (1.2.1); der. paradygmatyczna:
nie po kurk(i) > Niepokurk(a)
174
6. Słownik nazw leśnych
Nowakówka [UN; W] – las – Tro – las położony na terenie przys. Nowakówka (zob. Słownik nazw części
wsi); też n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Obojkówka [B; UN] – las – Bon – las nazwany od n. Obojkowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); derywacja wymienna: Obojków-k(a),
tow. jej alternacja o:ó
Obszary [W] – las – Zaw – rozległy teren, niegdyś własność obszarników;
znaczenie ap. obszar – zob. hasło Obszary w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Okówka [W] – las – Pst – lasek na zboczu, otaczający niczym okowa pola uprawne;
okowa ‘kajdany, okowy, obroża żelazna na psa’ – SGPK III 430; okowy ‘pęta’ – SL III 536; okowa ‘okucie; okowy,
kajdany’, okowy, oków ‘to, czym coś okuto, okucie’ – SW III 744-745; podobnie SD V 931; okowa ‘łańcuch, kajdany’ – SJP II 505;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); derywacja sufiksalna: Oków-k(a),
tow. jej alternacja o:ó
Okraczki [B; UN] – las – Zab – las w pobliżu pól uprawnych;
okraczka ‘grzęda kartofli; ostatnie dwie skiby przed mającą nastąpić brózdą’ – SGPK III 431;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Olszynki: 1. Olszynki [W] – las – Bab; 2. Olszynki [W] – las – Zaw – w obu lasach rosną olchy;
znaczenie ap. olszynka – zob. hasło Olszynka w Słowniku nazw wodnych;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Olszyny: 1. Olszyny [UN; W] – las – Jaz; 2. Olszyny [W] – las – Wiś; 3. Olszyny [W] – las – Zab – są
to lasy, w których rosną olchy;
znaczenie ap. olszyna – zob. hasło Olszyna w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Osikówek [W] – las – Pst – rosły tam osiki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Osik-ów-ek
Osiny: 1. Osiny [UN; W] – las – Wy.S; 2. Osiny [W]; Łosiny [W] – las – Brze – są to lasy z dominacją
drzew osikowich;
osiny ‘drewno osikowe, osika’ – SJP II 550;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Paciep [UN; W; T; B] – las – Gl.C – gęsty, bardzo ciemny las; też n. przys.;
paciep ‘ciemność, mroczność’ – PSDP 311; podobnie SL IV 15; paciep ‘ćma, ciemność; miejsce zatopione’ – SEB
389; paciep ‘pole położone ku północy’ – SGPK IV 5; paciep ‘jama, jaskinia ciemna; pole położone ku północy’ –
SW IV 5;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pałysówka [W] – las – Jaw – las nazwany od n. Pałys;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); derywacja sufiksalna: Pałys-ów-k(a)
Pański Las: 1. Pański Las [W] – las – Gl.C; 2. Pański Las [B; UN] – las – Poł – lasy te niegdyś wchodziły w skład posiadłości dworskich, były „pańską” własnością;
znaczenie ap. pański – zob. hasło Pańskie w Słowniku nazw pól i łąk
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Państwowy Las: 1. Państwowy Las [B; UN] – las – Brze; 2. Państwowy Las [B] – las – Puł; 3. Państwowy Las [UN] – las – Tuł; 4. Państwowy Las – zob. Wielki Las – wszystkie te lasy są własnością państwową;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Piaski [W] – las – Koz – płaska część lasu – woda stamtąd wymywała piasek;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Piekliska [W] – las – Bab – mieszkańcy wspominają, iż w domkach pod lasem mieszkało kilka kobiet, które
ciągle się ze sobą kłóciły, „piekliły się”;
175
6. Słownik nazw leśnych
pieklić się ‘robić piekło, złościć się, awanturować’ – SW IV 147; podobnie SD VI 314;
n. jednoskładnikowa, derywowana13, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Piekl-isk(a)
Piekło: 1. Piekło [W] – las – Lut; też n. przys.; 2. Piekło [W] – las – Kal – w obu lasach jest ciemno i strasznie, jak w piekle; według ludowych wierzeń mieszkają tu diabły; 3. Piekło [SiO 82; BL 265] – las –Stę – las
w dolinie rozdzielającej dwa wzgórza: Chełm i Zamek; jest położony w dole (dół, niskość ma waloryzację
pejoratywną, a piekło według wierzeń i tradycji znajduje się właśnie na dole, pod ziemią, nisko);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pniaki [UN; B] – las – GwG.-Gw.D – są tam pnie po wyciętych drzewach;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pod Bańczyzną – zob. Bańczyzna
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. lasu/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Podlesia [W] – las – God – niezbyt duży las;
znaczenie ap. podlesie – zob. hasło Podlesie w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, odapelatywna (1.1.1)14
Podłażcze [W] – las – Lut – graniczy z polem o nazwie Podłażcze (zob. Słownik nazw pól);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (1.1.2)
Podsośnina [B; UN; W] – las – Poł – mały lasek sosnowy graniczący z przys. Podsośnina (zob. Słownik nazw
części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Pod Zaborowem [B; UN] – las – Łęt – rośnie na granicy z wsią Zaborów (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. wsi/ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
Pod Żyburką [W] – las – N.W – nazwa od n. mieszkanki: Żybura (Żyburka);
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. os./ (2.1.3); wyrażenie przyimkowe
† XIX Podzielny Las [KAT 1895] – Gog – las – rośnie pod działem;
n. wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); zestawienie nominalne; der. sufiksalna
w pierwszym członie: pod dział(em) > Poddziel-n(y) > Podzielny; tow. jej alternacja ł:l i a:e
oraz uproszczenie grupy spółgłoskowej ddź> dź
Pogrzebowisko [UN] – las – Dob – w lesie grzebano padłe zwierzęta;
pogrzebowisko ‘pogrzebisko: miejsce zakopania trupa, dół na nieboszczyka; lichy grób, nędzna, opuszczona, sieroca
mogiła’ – SW IV 472; SD VI 804 już tylko w znaczeniu ‘cmentarzysko’;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Poręby: 1. Poręby [UN] – las – Jaz; 2. Poręby [W] – las – Zaw – w obu lasach prowadzono wyrąb drzew;
znaczenie ap. poręba – zob. hasło Poręba w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Przylasek: 1. Przylasek [W] – lasek – Jaw; 2. Przylasek [B; UN; W] – las – Pst; 3. Przylasek [B; UN] – las
– Zaw – są to niewielkie laski, tzw. przylaski;
znaczenie ap. przylasek – zob. hasło Przylasek w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Ptasza [B; UN; EB 203] – las – Kon – w lesie jest dużo ptaków;
ptaszy, ptaszęcy ‘od ptaków, do ptaków należący’ – SL IV 716; ptaszy ‘ptasi’ – SW V 422; w SD podobnie, ale już z
kwalifikatorem przestarzałe – SD VII 705;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rakówki [UN; W] – las – P-ka-Wiś – przez las przepływa rzeka Rakówka (zob. Słownik nazw wodnych);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. rzeki /Rakówka/ (1.2.2); derywacja paradygmatyczna
Rędziny: 1. Rędziny [B; UN] – las – Pst; 2. Rędziny [W] – las – Żyz – są to lasy sąsiadujące z żyznymi
13
Istniejący apelatyw pieklisko w znaczeniu ‘zgr. od piekło’ nie motywuje tej nazwy.
Nazwę uznałam za pluralną; możliwe jednak, że powstała od wyrażenia przyimkowego drogą sufiksacji: Podlesi-a
(<*-ьja).
14
176
6. Słownik nazw leśnych
polami o tej samej nazwie (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Rogale [KAT 1851, W; UN] – las – Gl.D – w lesie tym zamieszkiwały sarny i jelenie; teren był miejscem
polowań; też n. przys.;
rogala ‘zwierzę rogate, rogacz’ – SS VII 483; rogal ‘wielkie rogi mający, wielkoróg, u myśliwych jeleń samiec’ –
SL V 59; podobnie SW V 551; rogal ‘samiec większych zwierząt racicowych, np. danieli, jeleni, łosi, żubrów’ – SD
VII 1020;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Rokitne [W] – las – Gw.G – las został nazwany od imienia diabła Rokity15;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna; Rokit(a) > Rokit-n(e)
Rotyśniówki [UN] – las – Strz – las położony w sąsiedztwie pola Rotyśniówki (zob. Słownik nazw pól i łąk);
też n. góry;
n. hybrydalna, jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Rożyśniówki [B; UN] – las – Łęt – obiekt nazwany od n. Rożyśniowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); derywacja wymienna: Rożyśniów-ki,
tow. jej alternacja o:ó
Równiny [UN] – las – Jaz – las porastający płaski teren (co w tej okolicy jest bardzo rzadkie);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Różańskie [W] – las – Koż – lasy od strony wsi Różanka (zob. Słownik nazw miejscowości);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja /n. równa przym. od n. wsi/ (1.1.1)
Rybia Góra [EG 1968] – las – H.G – las porastający górę o nazwie Rybia Góra (zob. Słownik nazw górskich); też n. przys.;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Serce [B; W] – las – Cie – obszar porośnięty lasem ma kształt serca;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Sionki [W] – las – Koż – niewielki lasek , który kształtem przypomina przedsionek, sień;
sionka ‘sień’ – SW VI 118; sionka ‘mała sień’ – SD VIII 235;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Sitkówka [UN; W] – las – N.W – las graniczy z przys. o tej samej nazwie (zob. Słownik nazw części wsi);
też n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Sitnik [W] – las – Róż – niewielki, podmokły lasek graniczący z przys. Sitnik (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Siutówki [UN; W] – las – Gl.C – obiekt nazwany od n. Siuta;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Siut-ów-k(i)
Skotnik [B; UN] – las – Gw.D – niegdyś w okolicach tego lasu wypasano bydło;
znaczenie ap. skotnik – zob. hasło Skotnik w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Słotwiny: 1. Słotwiny [UN] – las – Róż – też n. przys; 2. Słotwiny [UN] – las – Dob – obydwa lasy są położone w okolicy pól Słotwiny (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Sochowe Doły [W] – las – Kon – las o bardzo nierównym, pełnym krótkich jarów i dołów podłożu, należący
do Sochy (Socha /czyje?/ Sochowe);
15
Miejscowa legenda głosi, że w owym lesie były bagna, przez które ludzie szli do kościoła. Kiedyś ktoś miał przekląć:
„żeby ten kościół diabeł porwał”. I kościół się zapadł. Legenda głosi, że później jakaś dziewczyna (idąca ścinać trawę)
znalazła w ziemi sznur, którego nie mogła wyciągnąć, więc zawołała do pomocy mężczyzn. Ci wyciągnęli dzwon.
Według podania jest to ten dzwon, który znajduje się obecnie w kościele w Domaradzu. Dzwon nazywa się Jan i podobno wygrywa melodię: „świnia mnie wygrzebała, dziewka mnie umyła, a na imię mi Jan... Jan... Jan...”.
177
6. Słownik nazw leśnych
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Sośnianki [UN; EB 202; W] – lasek – Zab – niewielki lasek, w którym rosną małe, skarłowaciałe, poobgryzane przez sarny sosny;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); derywacja sufiksalna: Sośń-an-k(i),
tow. jej alternacja sn:śń
Sośnina: 1. Sośnina [DD m; W] – las – Dob; 2. Sośnina [B; UN; W] – las – Gbi; 3. Sośnina [W] – las –
Gl.C; 4. Sośnina [W] – las – God; 5. Sośnina [W] – las – Gro; 6. Sośnina [B; UN; W] – las – Pst; 7. Sośnina [B; UN; W] – las – Zab; 8. Sośnina [B; UN; W] – las – Zaw – są to, liczne na tym terenie, małe lasy sosnowe;
sośnina ‘sosnowy las, bór’ – SL V 368; sośnina ‘las sosnowy, bór; sosna; młoda, niewielka sosna; wierzchołek albo
gałąź sosny’ – SW VI 270; sośnina ‘las, zagajnik sosnowy; gałąź, gałęzie sosny; drewno sosnowe’ – SD VIII 505506; sośnina ‘las, zagajnik sosnowy’ – SJP III 277; sośnina ‘młoda sosna’ – SGPK V 190;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Sośnina Pańska [EG 1969; W] – las – Cie – las sosnowy, który niegdyś należał do hrabiego, czyli, jak tu
mówiono, „do pana”;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Spaliska [W] – las – H.G – część lasu, która wyrosła na terenie po pożarze;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Spal-isk(a)
Starm [B; UN] – las – Lut – las w przys. Styrm (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Stawki: 1. Stawki [W] – las – Pst; 2. Stawki [B; UN; W] – las – Zaw – są to lasy rosnące na podmokłym,
poprzecinanym rzeczkami terenie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Strzyżowski Las – zob. Wielki Las
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Studzienki [W] – las – Koż – jest tam źródełko – studzienka;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Sucharzów Plac [W] – polana leśna – H.G – miejsce nazwane od nazwiska człowieka, który tam wypasał
świnie (Sucharz /czyj?/ Sucharzów);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Suchodół: Suchodół [UN; W], Suchy Dół [W] – las – Koż – jest położony w dole; brak w nim źródeł, więc
jest „suchy” (w przeciwieństwie do lasu Studzienki, gdzie są ujęcia wody pitnej);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. interfiksalna (złożenie):
Such(y) Dół > Such-o-dół
Suchy Dół – zob. Suchodół
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Szczelny Buk [UN] – las – N.W – gęsty las bukowy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Szkółka [W] – las – H.G – teren po dawnym obszarze uprawnym drzewek, tzw. szkółce leśnej;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Szydłówka [W] – las – Zaw – graniczy z polem Szydłówka (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pola (1.1.2)
Szymonowskie [T] – las – Żyz – las porastający wzgórza na granicy Żyznowa; nazwany od imienia Szymon;
por. przys. Szymonówka;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna: Szymon-ow-ski(e)
Świerczyna: 1. Świerczyna [UN; EB 211; B; W] – las – Gw.D - Gw.G; 2. Świerczyna [W] – las – Gro – są
to lasy świerkowe;
znaczenie ap. świerczyna – zob. hasło Świerczyna w Słowniku nazw części wsi;
178
6. Słownik nazw leśnych
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Tęczowe Sroki [W] – las – Koż – las będący własnością człowieka o nazwisku Tęcza (Tęcza /czyje?/ Tęczowe); jest tam dużo srok;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, propr.-ap. /dzierżawcza n. os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Wajdziszka: XIX Wadziszka [KAT]; Wajdziszka [W; B] – las – Bon – niewielki lasek, przepływa tamtędy
strumień Wadziszka || Wajdziszka (zob. Słownik nazw wodnych); też n. przys. i n. pola;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Wapienka16 [W] – las – Koż – są tam skałki wapienne;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); derywacja sufiksalna: Wapien-k(a)
Werbowny Buk [UN; W; SiO 72] – drzewo – God – polana ze starym drzewem; tu mieli się zbierać ochotnicy z okolicznych wsi, aby zasilać oddziały powstańcze walczące na terenie zaboru rosyjskiego w 1863 r. [SiO
72]; pod tym drzewem werbowano też żołnierzy do partyzantki w czasie I wojny światowej [W];
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielka Debrza [B; UN] – las – Gro – duży (w przeciwieństwie do lasu Mała Debrza), poprzecinany jarami
las; zob. też hasło Debrza;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wielka Góra [B; UN; W] – las – Zab – las porastający sporą górę o nazwie Wielka Góra (zob. Słownik nazw
górskich); też n. przys.;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Wielki Dział [UN; W] – las – N.W – duży las rozgraniczający wsie, porastający górę o nazwie Wielki Dział
(zob. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
Wielki Kamień [W] – las – Jaz-Kob – las porasta górę ze szczytem Wielki Kamień (zob. Słownik nazw górskich); też n. przys.;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (2.1.2); zestawienie nominalne
Wielki Las: 1. Wielki Las [B; UN; W] – las – Bar; 2. Wielki Las [B; UN; W] – las – Pst; 3. Wielki Las:
Wielki Las [W; KAT 1903; T]; Duży Las [W]; Las Strzyżowski [W; HO 152]; Strzyżowski Las [W; KAT
1903] – las – Tro-Łęt-Gl.Z-Zab-Czu-N.W – jest bardzo duży, ciągnie się przez kilka wsi – wszystkie trzy
lasy zajmują dużą powierzchnię, są wielkie;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wierzbina [B; UN] – lasek – Poł – zarośla wierzbowe, łozy nad rzeką;
wierzbina ‘wierzbowy gaik’ – SL VI 307; wierzbina ‘wierzba; drzewo z wierzby; gaik wierzbowy, zarośla wierzbowe’ – SW VII 587; podobnie SD IX 1068; wierzbina ‘zarośla wierzbowe, drzewa lub krzewy wierzbowe’ – SJP
III 711;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wierzchowina [W] – las – Koz – las rosnący na terenie przys. Wierzchowina (zob. Słownik nazw części wsi);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Wilczak [UN; EB 195; DD m; W] – las – Dob – las zamieszkały przez wilki; też n. pola;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); derywacja sufiksalna: Wilcz-ak,
tow. jej alternacja k:cz
Wilczy Dół [EB 195] – las – Opa – głębokie zapadlisko leśne poprzecinane w dole potokami; można tam
spotkać wilki;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Wiśnia Góra [W] – las – Żyz – spory las porastający górę Wiśnia Góra (zob. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. górskiej (2.1.2); zestawienie nominalne
Wnokówka [SG XI 222] – las – Lub – las w przys. Wnokówka (zob. Słownik nazw części wsi);
16
Wymawiane też: Wapieńka, Wopieńka.
179
6. Słownik nazw leśnych
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys. (1.1.2)
Wydrzany: Wydrzany [B; UN]; Biała Góra [W] – las – Bon – las porastający górę; dawniej można tam
było spotkać wydry; współcześnie obiekt ten nazywają Białą Górą, ponieważ tam najdłużej utrzymuje się
śnieg (jest biało);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: wydra > /czyj?/
Wydrz-an(y); tow. jej alternacja r:rz
Wyrąb: 1. Wyrąb [UN] – las – God; 2. Wyrąb [W] – las – Jaw – w obu lasach prowadzono wyrąb drzewa;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Wyręby [W] – las – Żyz – mały zagajnik (rosną tam m.in. krzewy malinowe); nazwa jest związana z gospodarką leśną (prowadzonym tam wyrębem drzew);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Za Działem [UN] – las – Strz – las jest położony na terenie przys. Za Działem (zob. Słownik nazw części
wsi); też n. pola;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. przys.(2.1.2); wyrażenie przyimkowe
Za Gorzelnią [W] – las – Tro – las położony za gorzelnią;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Górą [W] – las – Żyz – las położony za górą;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Odnogą [W] – las – God – lasek rozpościerający się za odnogą rzeki;
znaczenie ap. odnoga – zob. hasło Odnoga w Słowniku nazw wodnych;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Za Paryją [W] – las – Zaw – las położony za wąwozem, paryją;
znaczenie ap. paryja – zob. hasło Paryja w Słowniku nazw części wsi;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
Zamkowy Las [UN] – las – Czu – las otaczający legendarny zamek;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Zapady: 1. Zapady [B; UN] – las – Gbi; 2. Zapady [UN] – las – P-ka – są to lasy porastające tereny, gdzie
się ziemia zapadła, tzw. zapady (są tam czynne usuwiska);
znaczenie ap. zapad – zob. hasło Zapady w Słowniku nazw części wsi
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Złotkówka [B; UN] – las – Tro – graniczy z polami Złotkówka (zob. Słownik nazw pól i łąk);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. pól (1.1.2)
Żabia [W] – las – Bar – rośnie po obu stronach potoku Żabia (zob. Słownik nazw wodnych);
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. wodnej (1.1.2)
Żydowska Strona [W] – las – H.G – część lasu należąca do Żydów;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Żydowski Las [W] – las – Kob – obecnie las państwowy, kiedyś był własnością Żydów;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Żytliński Las [B; UN] – las – Gl.D – lasek nazwany od n. właścicieli: Żytliński;
n. wieloskładnikowa, derywowana, propr.-ap. /n.os./ (2.2.3); zestawienie nominalne; der. sufiksalna
w pierwszym członie (Żytlińsk-sk(i) > Żytliński) 17
17
Na temat budowy nazwy por. hasło Glinik Charzewski w Słowniku nazw miejscowości.
180
7. Słownik nazw obiektów kultury
Część 7
SŁOWNIK NAZW OBIEKTÓW
KULTURY MATERIALNEJ I DUCHOWEJ1
Betoniarnia [B; UN] – betoniarnia – Gbi – betoniarnia i teren w okolicy zakładu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Brama Babicka [SiO 43] – przełom – Bab – przełom Wisłoka w okolicy Babicy (rzeka płynie w dolinie rozdzielającej wzgórza porośnięte lasem), teren wygląda jak brama do miasta;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Brama Frysztacka [SiO 5; BL 7] – przełom – Fry – przełom Wisłoka koło Frysztaka;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Brama Żarnowska [SiO 54] – przełom – Żar – przełom Wisłoka koło Żarnowej;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Cegielnia [W] – teren – Nieb – teren, gdzie kiedyś była cegielnia;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Czyściec [W] – zabudowania – Wiś – jeden z trzech kompleksów budynków podworskich (pozostałe to Niebo i Piekło – zob.), zamieszkały niegdyś przez dozorców, stróżów itp.; panowały tam niezbyt dobre warunki
mieszkaniowe, ale lepsze niż w Piekle i oczywiście gorsze niż w Niebie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Dudniacz: Dudniacz [W; SiO 59]; Dupiac [W] – kamień – Jasz – skała osnuta czarem ludowych legend.
Jedna z nich mówi, że w średniowieczu ciągnęły się stąd podziemne lochy do zamku odrzykońskiego. Inna
opowiada o tajemniczym obiekcie, który się zapadł pod ziemię, a śladem po nim mają być wydobywające się
spod ziemi odgłosy. Kamień ten kształtem przypomina część ciała siedzącej kobiety, stąd druga jego nazwa
(wulgarna w odczuciu mieszkańców);
dudnić ‘wydawać głos podziemny’ – SGPK I 389;
w gwarach: dupa ‘tył, spód’ – SGPK I 393; dupa ‘zadek, pośladek, tyłek; tył, spód’ – SW I 584; dupa ‘zadek, rzyć,
zadnica’ – SL VI 558;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Dudni-acz
Dupiac – zob. Dudniacz
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Dupi-ac; tow. jej alternacja p:p’
Dwór Babicki [W] – dwór – Bab – dawny budynek magnacki, znajdujący się w Babicy;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Folwark [W] – posiadłość – H.G – teren dawnego gospodarstwa dworskiego (folwarku);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Folwark Pawłopole – zob. Pawłopol
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. os/ (2.2.3); zestawienie nominalne; der. interfiksalna
(złożenie) w drugim członie: Pawł(a) pole > Pawł-o-pol(e)
Gajówka: 1. Gajówka [W] – leśniczówka – God; 2. Gajówka [SiO 50] – leśniczówka – Czu – położona w
okolicach Zamkowej Góry – nazwy te desygnują budynki leśnictw i tereny wokół nich;
gajówka ‘chatka gajowego’ – SW I 793; podobnie SD II 1019 i SJP I 624;
1
W tej części umieszczone są przede wszystkim nazwy własne obiektów terenowych, które są wytworami kultury materialnej i duchowej, czyli nazwy: budynków, pomników, folwarków, kapliczek, kamieniołomów, mostów, fabryk,
pomników, poza tym nazwy rezerwatów przyrody, obiektów przyrodniczych o znaczeniu kulturowym itp.
181
7. Słownik nazw obiektów kultury
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Gasikówka [DD 166] – parcela – Dob – budynek i jego otoczenie; nazwa (zapisana na ścianie budynku) pochodzi od nazwiska dawnego właściciela – lokaja hrabiego Władysława Michałowskiego – Gasika;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna: Gasik-ów-k(a)
Gorzelnia [B, UN] – gorzelnia – Tro – budynek i okolica starej gorzelni;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Góra Chełm [BL 16] – rezerwat przyrody – Stę – rezerwat o powierzchni 395 ha, położony wokół góry
Chełm (zob. Słownik nazw górskich);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. góry/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Górka [W] – domostwo – Kob – nazwa oznacza przede wszystkim miejsce zamieszkania rodziny (Wiśniowscy z Górki w opozycji do: Wiśniowscy spod Dębu);
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grodzisko: Grodzisko [SiO 50; W]; Zamczysko [SiO 50] – ruiny zamku – Czu – dawniej stał w tym miejscu okazały zamek notowany w dokumentach sygnowanych przez Kazimierza Wielkiego;
grodzisko ‘gród’ – SW I 908; grodzisko ‘wielki gród, zamek obronny; miejsce, na którym dawniej wznosił się gród;
ruiny, wykopaliska grodu’ – SD II 1304; grodzisko ‘zespół wałów i rowów, stanowiących pozostałości po obronnym
grodzie, głównie z wczesnego średniowiecza; wielki gród, zamek obronny’ – SJP I 698;
znaczenie ap. zamczysko – zob. hasło Zamczysko w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Grunwald [W] – pomnik – Bab – pomnik z okresu wojny; nazwa powstała przez skojarzenie męstwa walczących w czasie wojny z walecznością bohaterów spod Grunwaldu2;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, przeniesiona z n. miejscowej (1.1.2)
Herby [F 65; BL 94] – kamień – Kob-Jaz – kamień na granicy wsi: Jazowa i Kobyle z wyrytymi symbolami
Firlejów i Cystersów (topór3 i infuła) oraz datami: 1665 i 1709 [BL 94]; też n. góry i n. rezerwatu przyrody;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Herby [BL 16] – rezerwat przyrody – Kob-Jaz – rezerwat o powierzchni 293 ha, znajduje się tam kamień o
nazwie Herby;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. kamienia (1.1.2)
Irzykówka [DD 176] – parcela – Dob – nazwa od nazwiska dawnego właściciela: Irzyk;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); derywacja sufiksalna: Irzyk-ów-k(a)
Kalwaria [DD 63] – ustronie – Dob – ustronie w północnej części parku otaczającego dobrzechowski dwór,
stoi tam krzyż uważany przez mieszkańców za cudowny4;
kalwaria ‘stacje Męki Pańskiej, obchodzone procesjonalnie przez pobożnych, szczególnie ta, na której Chrystus jest
wyobrażony na krzyżu’ – SW II 212; kalwaria ‘cykl obrazów lub rzeźb przedstawiających różne sceny męki Chrystusa (stacje); miejsce, zwykle ogród, w którym rozmieszczone są te obrazy lub rzeźby’ – SD III 484; kalwaria
przenośnie ‘męka, cierpienie, okoliczności i miejsca z nim związane /od nazwy wzgórza w pobliżu Jerozolimy/’ –
2
J. Bubak [1966, 49], który badał nazwy przeniesione w południowej Polsce pisze, że: „Przeniesienie tej nazwy (...)
wiąże się z obchodami rocznic bitwy grunwaldzkiej. Miejsca, na których odbywały się te obchody, nazywano właśnie
Grunwaldami. Na miejscach tych stawiano różne pamiątki poświęcone bitwie grunwaldzkiej, np. kopiec, pomnik,
krzyż, kapliczkę itp.”. Nazwa pomnika w Babicy nie upamiętnia jednak obchodów rocznicowych, ale wskazuje na
analogie zachodzące pomiędzy bohaterami spod Grunwaldu i żołnierzami z czasów wojen dwudziestowiecznych.
3
Paprocki [1858: 491 i 80] utrzymuje, że herbem Firlejów do XVI w. był Lewar, natomiast Toporem pieczętowali się
Tęczyńscy.
4
Jak pisze o tym miejscu autor monografii o Dobrzechowie: „Było tam nad stawem niewielkie wzniesienie, na nim
wkopany kamienny głaz z tajemniczym napisem „Ojcu i Matce”. Nad nim dębowy, zmurszały od starości krzyż. Według legendy (...) na tym miejscu zły dziedzic, zmuszający chłopów do roboty w święto, miał się zapaść z dziedziczką,
z wołami i pługiem w momencie, gdy z kościoła odezwały się dzwony zwołujące na nabożeństwo. Krzyż, według
podania, postawiony został podczas zniesienia pańszczyzny w celu wróżebnym: jeśli puści soki i ożyje, będzie to znakiem powrotu pańszczyzny. By do tego nie dopuścić, tajemnicze ręce okuły go obręczą i nabiły złowróżbne drzewo
gwoźdźmi”. Zabobonni mieszkańcy wbijali gwoździe w ów krzyż jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Drewno do tej pory
nie ożyło [DD 63].
182
7. Słownik nazw obiektów kultury
SJP I 861;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)5
Kamieniołom: 1. Kamieniołom [B; UN; W] – kamieniołom – Cie; 2. Kamieniołom [W] – kamieniołom –
Kob; 3. Kamieniołom [B; UN] – kamieniołom – Stę – wszystkie trzy obiekty to tereny dawnych kamieniołomów, wciąż leżą tam duże, odsłonięte kamienie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kapliczka na Bobrówce [W] – kapliczka – Gl.C – stara (licząca ponad dwieście lat) kapliczka, upamiętniająca miejsce pochówku ofiar epidemii cholery; znajduje się na terenie przys. Bobrówka (zob. Słownik nazw
części wsi);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n. przys./ (2.1.3); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Kapliczka Wojciecha [W] – kapliczka – Mar – nazwana tak od imienia fundatora;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); zestawienie nominalne
Karczma [W] – budynek – Zab – zabytkowy budynek dawnej karczmy;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kierkut: 1. Kierkut [B] – cmentarz – Fry; 2. Kierkut [W] – cmentarz – Nieb – nazwy obejmują tereny
cmentarzy i ich najbliższych okolic;
kierkut ‘cmentarz żydowski’ – SL II 352; podobnie SW II 328 i SD III 666; kierkut, kirkut przestarzale ‘cmentarz
żydowski’ – SJP I 913;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Kołodziejówka [DD 176] – parcela – Dob – nazwana od nazwiska dawnego właściciela: Kołodziej;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna: Kołodziej-ów-k(a)
Kopalina [W] – kamieniołom – Koż – stary, nieczynny kamieniołom;
znaczenie ap. kopalina – zob. hasło Kopalina w Słowniku nazw części wsi;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Krzywa Karczma [W] – karczma – Strz – jest to stara karczma, nieco pochylona;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Krzywula [W] – cmentarz – Strz – położony na pagórku w okolicy Krzywej Karczmy i drogi Krzywula (zob.
Słownik nazw dróg);
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Krzyw-ul(a)6
Krzyż koło Kazka [W] – krzyż – Kob – krzyż przydrożny, nazwany od imienia mężczyzny, który mieszka w
pobliżu owego krzyża;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.os./ (2.1.3); zestawienie członu imiennego
z wyrażeniem przyimkowym
Leśniczówka [W] – parcela – Stę – okolice leśniczówki;
5
Nazwa ta jest bardzo ciekawa: pochodzi od apelatywu kalwaria (w przenośnym znaczeniu ‘miejsce męki’), który
wywodzi się z nazwy własnej Kalwaria (nazwa wzgórza w pobliżu Jerozolimy); tak więc analizowana nazwa ewoluowała w ten sposób: Kalwaria (nomen proprium – wzgórze jerozolimskie, na którym dokonała się męka Pańska) >
kalwaria (apelatyw) > Kalwaria (nomen proprium – zakątek na terenie dobrzechowskiego parku).
Okoliczności powstawania licznych polskich Kalwarii następująco objaśnił W. Taszycki: „Jednym z objawów pobożności naszych przodków obok budowania kościołów i zakładania klasztorów było urządzanie stacji męki Pańskiej, czyli
tzw. kalwarii, na wzór i wielkość jerozolimskiej. Koło kompleksów budynków, z jakich się taka kopia jerozolimskiej
kalwarii składała, przy klasztorze, któremu nad nią pieczę powierzono, powstawała z wolna osada. Z początku nie miała ona osobnej nazwy, określano ją rozmaicie, najczęściej mianem religijnych urządzeń, które jej powstanie wywołały,
a więc po prostu kalwarią. A gdy się to określenie utrwaliło i ustaliło, pojawiła się wśród polskich nazw miejscowych
nowa pozycja, mianowicie nazwa Kalwaria” [Taszycki 1958: 278]. Podobnie wytłumaczył pochodzenie nazwy Kalwaria J. Bubak, który jednak zaliczył ją do nazw przeniesionych (czyli odrpoprialnych, a nie odapelatywnych). Badacz
stwierdził ponadto, że spośród wszystkich nazw pochodzenia chrześcijańskiego w toponimii polskiej najczęściej jest
przenoszone właśnie to miano [Bubak 1966, 52-53].
6
Ponieważ cmentarz jest na terenie pagórkowatym, przyjęłam motywację realistyczną nazwy; nie można jednak wykluczyć, że nazwa jest ponowiona z n. drogi lub utworzona od n. Krzywa Karczma.
183
7. Słownik nazw obiektów kultury
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† 1812 Lwornik [F 90 za aktem sprzedaży] – dworek – Fry – dworek Małeckich położony naprzeciwko kościoła, połączony z nim ławą nad gościńcem [F 90]; nazwa niejasna; nie można wykluczyć jej pochodzenia od
n. herbu Lewart; w XVI w. posługiwali się nim Firlejowie, m.in. Piotr Firlej, sędzia ziemi lubelskiej, Piotr
Firlej, wojewoda ruski, Mikołaj Firlej, kasztelan biecki i starosta kazimierski [zob. Paprocki 1858: 491-497];
na terenie ziemi frysztackiej zachowały się ślady pobytu rodu Firlejów (por. np. hasło Herby);
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. herbu (1.2.2); der. sufiksalna: Lwor-nik
† XIX Łysa Góra: † 1802, 1845 Łysa Góra [F 89 za aktem kupna i F 94 za aktem sprzedaży]; Rozalia [F
89] – folwark – Twi – folwark położony na górze Łysa Góra (zob. Słownik nazw górskich); zwany też Rozalią
od imienia właścicielki7;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. góry (2.1.2); zestawienie nominalne
† XIX Machniczówka [F 75] – domostwo – Fry – domostwo w rogu rynku; własność najbogatszych mieszczan – Piękosiów; nazwa od nazwiska późniejszych właścicieli: Machnickich;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); derywacja wymienna: Machnicz-ów-k(a),
tow. jej alternacja c:cz
† 1796 Magudrówka [F 76 za aktem sprzedaży] – domostwo – Fry – domostwo z ogrodem przy cmentarzu
[F 76]; nazwa od nazwiska właścicieli: Maguder;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); derywacja sufiksalna: Magudr-ów-k(a),
tow. jej alternacja e: ø
Mały Most [W] – most – Kob – jeden z dwóch mostów we wsi, zwany Małym, w odróżnieniu od Mostu (który jest większy i starszy);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Materówka [W] – posiadłość – God – nazwa od n. właściciela: Matera;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Mater-ów-k(a)
Midurówka [W] – posiadłość – Brze – nazwa od n. właściciela: Midura;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Midur-ów-k(a)
Młyn Narzyzimny: † 1572 Młyn Narizimny [F 51 za TP] – młyn – Fry – jeden z trzech młynów frysztackich; nazwa niejednoznaczna (niepewna lekcja), nie wiadomo też, gdzie dokładnie ulokowany był ów młyn i
czyją był własnością8. Być może nazwa jest oparta na rdzeniu rzez- lub narzaz; mógł to być np. młyn stojący
obok rzeźni lub na terenie posiadłości rzeźnika (może uiszczony podatek w mięsie potwierdzano poprzez
nacięcia na kiju, gdyż nie było dokumentów pisanych, stanowiących dowód wpływu podatku). Możliwe też,
że nazwa ma związek z apelatywem zimny (może spadająca zimna woda coś wyrzynała, wycinała, żłobiła).
narzaz ‘podatek od uboju’, narzazać ‘nacinać’; rzezać, rzazać ‘1. krajać, ciąć, rozcinać, 2. odcinać, ucinać, 3. kastrować, 4. ryć, wyrzynać, rzeźbić’ – SS VIII 102-103; rzezać ‘rznąć, strugać, żąć’ – SW V 818; rzezać przest.
‘rżnąć, ciąć, krajać, piłować; rzeźbić, ryć; dawn.: bić, zabijać, szlachtować’ – SD VII 1479; por. rzeź ‘rzezanie, bicie
bydła, ubój’ – SW V 818;
n. wieloskładnikowa, derywowana, odapelatywna (2.2.1); zestawienie nominalne; w drugim członie
der. sufiksalna lub paradygmatyczna
Młyn Podgórny – zob. Młyn Wisłoczny
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
† 1587 Młyn Przedmiejski [F 52 za TP] – młyn – Fry – jeden z trzech młynów frysztackich; stał na przedmieściu Frysztaka, zwanym Gliniczkiem;
przedmiejski ‘przym. od przedmieście’ – SW V 62, podobnie SL IV 518; przedmiejski ‘znajdujący się na przedmieściu, w bliskiej okolicy miasta; pochodzący z przedmieścia’ – SD VII 180;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie z członami imiennymi
7
Na częsty proceder nazywania folwarków imionami żon i córek ich właścicieli w wiekach XIX i XX zwraca uwagę
M. Karplukówna [1955: 159], a za nią H. Górnowicz [1968: 95].
8
Księgi cechowe z tego okresu, które mogłyby pomóc w ustaleniu realiów historycznych, spłonęły w czasie wojny.
184
7. Słownik nazw obiektów kultury
† XVIII Młyn Przekopny [HO 153] – młyn – Strz – był zbudowany na przekopie łączącej wody dwóch
strumieni;
zaczenie ap. przekopny, a także przekop, przekopa – zob. hasło Przekopna w Słowniku nazw części wsi;
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Młyn Wisłoczny: 1. † 1587 Młyn Wisłoczny [F 52 za TP] – młyn – Fry – stał nad Wisłokiem; 2. † XVIII
Młyn Wisłoczny [HO 153], zwany też: † XVIII Młyn Podgórny [HO 153] – młyn – Strz – był zbudowany
na rzece Wisłok, u podnóża Białej Góry;
podgórny ‘podgórski, leżący u stóp gór albo w sąsiedztwie gór, pochodzący z okolic gór’ – SW IV 356; podobnie
SD VI 636 z kwalifikatorem ‘dawne’;
n. dwuskładnikowa, derywowana, ap.-propr. /n. rzeki/ (2.2.3); zestawienie nominalne; der. sufiksalna
w drugim członie: Wisłocz-n(y), tow. jej alternacja k:cz
Most [W]; Most Kobylski [1587 – F 52 za TP; W] – most – Kob – duży most na Wisłoku (w odróżnieniu
od Małego Mostu – zob.), prowadzący do wsi Kobyle;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Most Kobylski – zob. Most
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Niebo [W] – zabudowania – Wiś – jeden z trzech kompleksów budynków podworskich (pozostałe to Czyściec i Piekło – zob.), zamieszkały niegdyś przez urzędników, dozorców; panowały tam dobre warunki
mieszkaniowe – dużo lepsze, niż w Piekle i Czyśćcu;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† 1845 Osików [F 94 za aktem sprzedaży] – folwark – Fry – nazwany od rosnących wokół drzew osikowych;
n. jednoskładnikowa, derywowana, odapelatywna (1.2.1); der. sufiksalna: Osik-ów
Pawłopol: Pawłopol [W; T]; 1899 Folwark Pawłopole [KAT] – folwark – Żyz – folwark nazwany Pawłopole od imienia jednego z właścicieli (Pawła); później (na wzór nazw typu: Akropol, Konstantynopol9), nazwa została zmieniona na męską;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. interfiksalna (złożenie):
Pawł(a) pole > Pawł-o-pol(e) > Pawłopol
Piaski [W] – teren – Jasz – teren, gdzie kiedyś kopano piasek;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Piekło [W] – zabudowania – Wiś – jeden z trzech kompleksów budynków podworskich (pozostałe to Niebo i
Czyściec – zob.), zamieszkały dawniej przez najniższą służbę; panowały tam bardzo złe warunki: ludzie
mieszkali razem ze zwierzętami, było ciasno i brudno;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Pińkosiówka [W] – skała – Nieb – nazwa od nazwiska mieszkańca: Piękoś;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Pińkosi-ów-k(a)
Przy Studzience [W] – obszar – H.G – teren nieopodal małej studni;
n. eliptyczna, wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); wyrażenie przyimkowe
† Rozalia – zob. Łysa Góra
n. jednoskładnikowa, niederywowana, ponowiona z n. os. (1.1.2)
Rusinówka [W] – parcela – Stę – domostwo, które było pozostałością po przebywających tu przez pewien
czas Rusinach;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. etnicznej (1.2.2); der. sufiksalna: Rusin-ów-k(a)
Sąsiadkowska [HO 152] – parcela – Strz – nazwana od nazwiska mieszkańców: Sąsiadek;
n. eliptyczna, jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. sufiksalna: Sąsiadk-ow-sk(a);
9
Nazwy z członem -pol są zazwyczaj zaliczane do pamiątkowych; w toponimii polskiej pojawiły się już w XVI w., co
tłumaczy się wpływami kultury klasycznej. Ich największy przyrost notuje się w XVIII i XIX w. i tłumaczy się wpływami rosyjskimi (jest to okres silnych wpływów kultury antycznej na Rosję) [zob. Karaś 1970; Kosyl 19789: 40-41;
Buczyński 1997: 27].
185
7. Słownik nazw obiektów kultury
tow. jej alternacja e : ø
Skała [SG X 642] – folwark – God – budynek stojący na skale, na lewym brzegu Stobnicy;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Skały [W] – kamieniołom – Nieb – stary kamieniołom; do dziś sterczą tam ogromne kamienie;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† 1790 Stadniczówka [F 76 za aktem sprzedaży] – domostwo – Puł – parcela została nazwana od nazwiska
właścicieli: Stadnicki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. wymienna: Stadnicz-ów-k(a);
tow. jej alternacja c:cz
† XVIII Stajnie Glinickie [TP 112; 70] – stajnie – Fry – stajnie ulokowane na terenie przys. Gliniczek (zob.
Słownik nazw części wsi), w pobliżu blichów;
stajnia ‘budynek tylko dla koni’ – SGPK V 221; stajnia ‘koniarnia, konica’ – SL V 430; stajnia ‘masztalnia, masztarnia, pomieszczenie dla koni, a niekiedy i bydła’ – SW VI 384; podobnie SD VIII 685;
n. wieloskładnikowa, derywowana, ap.- propr. /n. przys./ (2.2.3); zestawienie nominalne; der. wymienna
w drugim członie: Glinicz-ski(e) > Glinickie;
Stare Piekło [DD 83] – zabudowania – Dob – tam stały czworaki dworskie, w których panowały: ciasnota,
brud, choroby, nędza (było źle jak w piekle);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, onimizacja (2.1.1); zestawienie nominalne
Szteplówka [B; UN] – parcela – Fry – domostwo nazwane od n. Szteplowski;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); derywacja wymienna: Szteplów-k(a),
tow. jej alternacja o:ó
Święta Barbarka [W] – kapliczka – Mał – kapliczka, w której stała figurka świętej Barbary (później skradziona);
n. wieloskładnikowa, niederywowana, ap.-propr. /n.kultowa/ (2.1.3); zestawienie nominalne
Świnickówka [DD 83] – posiadłość – Dob – posiadłość, której właścicielem był Świnicki;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. własnej (1.2.2); der. sufiksalna: Świnick-ów-k(a)
Targowica: 1. Targowica [B; W; UN] – plac – Fry; 2. Targowica [W] – plac – Nieb; 3. Targowica [W] –
plac – Strz – są to place targowe (dawne lub obecne);
targowica ‘targ’ – SW VII 27; targowica ‘miejsce, plac, gdzie odbywają się targi, zwłaszcza targi bydła; targowisko’ – SD IX 58; targowica ‘targowisko’ – SJP III 481;
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Teklusia [UN; W] – kapliczka – Szu – kaplica cmentarna z figurą świętej Tekli;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os.(1.2.2); der. sufiksalna: Tekl-usi(a)
Trafika [W] – teren – Gwo – dawniej stał tutaj sklepik z papierosami i gazetami, tzw. trafika;
trafika ‘sprzedaż tytoniu, dystrybucja’ – SW VII 93;
214-215;
trafika przest. ‘sklep z wyrobami tytoniowymi’ – SD IX
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Tunel [SiO 36] – tunel – Żar – żelbetonowy tunel pod Górą Żarnowską o długości 465 m., z tajemniczym
przejściem do potężnego bunkra; wykonany w latach 1940-1941 przez pracowników włoskiej firmy „Ascania” oraz Niemców; w 1941 r. miało tu miejsce spotkanie Hitlera z Mussolinim [SiO 54];
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
Zamczysko – zob. Grodzisko
n. jednoskładnikowa, niederywowana, onimizacja (1.1.1)
† 1802, 1845 Zgardówka [F 89 za aktem kupna i F 94 za aktem sprzedaży] – folwark – Twi – folwark nazwany od n. właściela: Zgardziński;
n. jednoskładnikowa, derywowana, od n. os. (1.2.2); der. wymienna: Zgard-ów-k(a)
186
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
Część 8
SŁOWNIK NAZW TRAKTÓW KOMUNIKACYJNYCH
(plateonimów i hodonimów)
Układ tej części Słownika jest nieco inny, niż pozostałych. Osobno są podane nazwy współczesne oficjalne (plateonimy, czyli nazwy ulic) i nieoficjalne (hodonimy, czyli nazwy dróg).
W nazwach ulic został pominięty człon utożsamiający (ulica), jednakowy dla wszystkich mian.
Hasłem jest więc człon odróżniający. Osobno zostały podane nazwy ulic dla trzech miejscowości
powiatu: Czudca, Frysztaka i Strzyżowa. W obrębie każdej miejscowości nazwy zostały ułożone
alfabetycznie i podane w formie zatwierdzonej urzędowo (dlatego przy niektórych nazwach odosobowych podane jest imię, przy innych tylko inicjał, czasem imię stoi przed nazwiskiem, czasem po
nim). Jeśli ulica jest mianem odantroponimicznym, szeregowanie odbywa się według nazwiska (ew.
imienia, jeśli brak nazwiska, np. ul. Bolesława Chrobrego); pozostałe człony nazwy (imiona, inicjały, stopnie, tytuły itp.) są ujęte w nawias, przy czym kolejność członów jest zgodna z tą, jaka widnieje w dokumentacji urzędowej nazw ulic. Po haśle (zapisanym pogrubionym drukiem) następuje skrót
źródła i rok nadania nazwy, kolejno znajduje się wyjaśnienie semantyki nazwy. Kursywą jest zapisana wiadomość o związku nazwy z desygnatem, skrót klasy semantycznej1, do której nazwa została
zaliczona oraz numer schematu strukturalnego2, według którego jest zbudowana.
Z kolei nazwy dróg zostały podzielone na trzy grupy:
A. nazwy z fakultatywnym członem utożsamiającym (czyli zbudowane tak, jak nazwy ulic);
B. nazwy z obligatoryjnym członem utożsamiającym;
C. nazwy jednoczłonowe.
Wewnątrz każdej z gryp zastosowano układ alfabetyczny. Budowa hasła jest taka sama, jak przy
nazwach ulic.
Ostatnia część słownika to historyczne nazwy ulic Strzyżowszczyzny (praktycznie tylko ze stolicy regionu), wyekscerpowane ze źródeł pisanych oraz z map. Nazwy te nie zostały poddane analizie
porównawczej przedstawionej w rozdziale ósmym ze względu na ich małą ilość oraz brak materiału
porównawczego z innych miejscowości regionu.
1
Analiza semantyczna nazw traktów została przedstawiona w rozdziale 8.3.2. Liczby w nawiasach odsyłają do kolejnych, omówionych tam, klas semantycznych.
2
Analiza strukturalna nazw traktów została przedstawiona w rozdziale 8.4 – tam znajduje się szczegółowe omówienie
wszystkich schematów strukturalnych (zob. też tabela 8.4).
187
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
NAZWY OFICJALNE
Czudec3
40-lecia PRL [NO 1987] – nazwa nadana na wniosek Przewodniczącego Gminnej Rady Narodowej; w 1992
r. przemianowana na ulicę Wiśniową;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 2.6; typ strukturalny: 2.A.2
Bełk [NO 1987] – ulica biegnie przez przys. Bełk (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.1
Błonie [NO 1987] – ulica biegnie przez przys. Błonie (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.1
Ceramiczna [NO 1987] – trakt prowadzi do dawnej cegielni, gdzie wypalano „ceramikę” (jak mieszkańcy
mówili na cegły); w pobliżu są pola o nazwie Ceramika (zob. Słownik nazw pól i łąk);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Cicha [NO 1987] – ulica jest położona z dala od centrum; jest tam cicho i spokojnie;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.5; typ strukturalny: 1.A.3
Grabieńskich [NO 1987] – nazwa przyjęta na cześć rodziny Grabieńskich – fundatorów kościoła parafialnego w Czudcu;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
(św.) Jana [NO 1987] – przy ulicy znajduje się figurka św. Jana;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Jarowa [NO 1987] – trakt biegnie głębokim i kamienistym wąwozem
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Jasielska [NO 1987] – ulica prowadzi w kierunku Jasła;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
Kolejowa [NO 1987] – ulica już od dawna nazywana była Kolejową, ponieważ prowadzi do stacji PKP;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
(M.) Konopnickiej [NO 1987] – nazwa nadana dla uczczenia wielkiej polskiej pisarki, która wiele swych
utworów poświęciła dzieciom;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Kościelna [NO 1987] – obok tej ulicy usytuowany jest kościół;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Kręta [NO 1987] – ulica jest kręta (ma dwa ostre zakręty);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.3
Krótka [NO 1987] – ulica jest krótka (ok. 100 m. długości);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.3
Leśna [NO 1987] – ulica prowadzi w kierunku lasu o nazwie Wielki Las;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
Łączna [NO 1987] – krótka uliczka łącząca ulice: Grabieńskich i M. Konopnickiej;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
(św.) Marcina [NO 1987] – ulica przebiega koło cmentarza, na którym usytuowana jest kaplica św. Marcina;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Młyńska [NO 1987] – przy tej ulicy znajduje się młyn;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Na Stawki [NO 1987] – trakt prowadzi do przys. Stawki (zob. Słownik nazw części wsi);
3
Wszystkie informacje na temat nazw ulic w Czudcu pochodzą z Urzędu Gminy w Czudcu.
188
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Okopowa [NO 1987] – trakt biegnie w wąskim, wysokim wąwozie, jak w okopie;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Olchowa [NO 1987] – wzdłuż ulicy rosną olchy;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
Owocowa [NO 1987] – trakt prowadzi do punktu skupu owoców i warzyw;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Parkowa [NO 1987] – ulica jest usytuowana w pobliżu starego, zabytkowego parku – dawnego majątku rodziny Uznańskich;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Potokowa [NO 1987] – trakt biegnie wzdłuż potoku;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Prosta [NO 1987] – jest to polna, nieutwardzona droga, jej przebieg tworzy linię prostą;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.3
Przemysłowa [NO 1987] – ulica wiedzie obok zakładów przemysłowych („Instal” i RSP „Nowa Droga”);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Prześwit [NO 1987] – ulica ta jest bardzo wąska;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.1
Rynek [NO 1987] – ulica biegnie wokół placu z alejkami spacerowymi w centrum miejscowości; plac ten od
dawna nazywany był Rynkiem;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.B.1
Rzeszowska [NO 1987] – jest to ulica wylotowa w kierunku Rzeszowa;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
Sportowa [NO 1987] – na południe od tej ulicy znajdują się obiekty sportowe;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Starowiejska [NO 1987] – ulica biegnie przez przys. Stara Wieś (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.5
Strumykowa [NO 1987] – ulica w dużej części biegnie wzdłuż strumyka;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Warzywna [NO 1987] – przy tej ulicy znajdują się szklarnie, w których uprawia się warzywa;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
Wąwóz [NO 1987] – trakt biegnie w głębokim wąwozie;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.1
Wiśniowa [NO 1992] – dawna ul. 40-lecia PRL; nazwa pochodzi od rosnących tam drzew wiśniowych;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
(Wincentego) Witosa [NO 1987] – nazwa upamiętnia przyjazd i pobyt w tym rejonie zasłużonego działacza
ruchu ludowego, premiera rządu;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Wolańska [NO 1987] – trakt prowadzi do przys. Wola (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.4
Zakole [NO 1987] – trakt tworzy półelipsę
zakole ‘półkolisty zakręt czegoś, np. drogi, koryta rzecznego’ – SJP III 915;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.1
189
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
Frysztak4
(ks. Wojciecha) Blajera [NO 1987] – nazwa upamiętnia budowniczego tutejszego kościoła, działacza kasy
pożyczkowej, organizatora pomocy dla więźniów obozów koncentracyjnych w okresie okupacji;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Braci Dymnickich [NO 1987] – nazwa nadana dla upamiętnienia braci Dymnickich, którzy żyli w XIX w. i
w znacznym stopniu przyczynili się do rozwoju gospodarczego Frysztaka, byli też organizatorami uzdrowiska
w Busku Zdroju;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Frysztackiego (Mikołaja) [NO 1987] – główna, najważniejsza ulica w miasteczku; jej nazwa upamiętnia
pierwszego wójta i właściciela Frysztaka, słynnego rycerza – uczestnika wyprawy na Węgry i bitwy pod
Warną, o którym wspomina Jan Długosz;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Godkówka [NO 1987] – ulica prowadzi w kierunku przys. Godkówka (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.1
Gołębiowskiego (Franciszka Grzegorza) [NO 1987] – nazwa upamiętnia uczestnika powstania styczniowego, zesłańca na Sybir, działacza kulturalnego w tutejszym środowisku na przełomie XIX i XX w.;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Kwiatowa [NO 1987] – przy tej ulicy znajduje się kilka pięknych ogrodów;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
Lubojemskiego (Jana) [NO 1987] – nazwa nadana na pamiątkę mieszkańca Frysztaka, organizatora Związku
Młodzieży Ludowej w okresie przedwojennym, organizatora budowy Domu „Sokoła”, organizatora życia
kulturalnego, zbieracza pamiątek historycznych, autora monografii kościoła parafialnego we Frysztaku, organizatora pomocy dla więźniów w okresie okupacji;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Mostowa [NO 1987] – ulica łączy dwa mosty: na rzece Glince i na Wisłoku;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Nowa [NO 1987] – ulica prowadzi przez osiedle nowych domów;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.5; typ strukturalny: 1.A.3
Ogrodowa [NO 1987] – jest to dróżka prowadząca obok ogródków uprawnych;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Parkowa [NO 1987] – droga pod starym cmentarzem żydowskim; są to tereny zadrzewione, stanowiące niewielki park;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Piętniewicza (Józefa) [NO 1987] – ulica biegnąca do szkoły; nazwa nadana na pamiątkę długoletniego kierownika tutejszej szkoły, działacza oświatowego i kulturalnego, autora monografii Frysztaka;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
(plac) Floriana [NO 1987] – na środku placyku stoi pomnik św. Floriana;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Polna [NO 1987] – trakt biegnie wzdłuż pól uprawnych, w kierunku rzeczki;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Rzeszowska [NO 1987] – ulica prowadząca w kierunku Rzeszowa;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
Samolewicza (Jana) [NO 1987] – nazwa nadana na pamiątkę długoletniego burmistrza miasta, fundatora
przedszkola, inicjatora wielu przedsięwzięć gospodarczych;
4
Wszystkie informacje na temat nazw ulic we Frysztaku pochodzą z Protokołu z posiedzenia Towarzystwa Miłośnikow
Ziemi Frysztackiej oraz mieszkańców Frysztaka odbytego dnia 16.03.1987 r. w sprawie nadania nazw ulic.
190
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Schodki [NO 1987] – dróżka biegnie zboczem stromej góry – tam są długie, kamienne schodki;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.1
Słoneczna [NO 1987] – uliczka jest położona na stoku góry (bardzo słoneczne miejsce);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.5; typ strukturalny: 1.A.4
Spacerowa [NO 1987] – ulica biegnie w kierunku obiektów sportowych, jest miejscem spacerów mieszkańców – tam jest zakaz ruchu samochodowego;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.5; typ strukturalny: 1.A.4
Sportowa [NO 1987] – prowadzi od ul. Rzeszowskiej do obiektów sportowych: stadionu, boisk i kąpieliska;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Targowa [NO 1987] – ulica biegnie obok terenów, gdzie dawniej odbywały się jarmarki i targi konne;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Wąska [NO 1987] – bardzo wąska uliczka;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.3
Wierzbowa [NO 1987] – krótki odcinek drogi; po obu jej stronach rosną wierzby;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
Wybickiego (Józefa) [NO 1987] – ulica prowadzi obok Szkoły Podstawowej im. J. Wybickiego;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Strzyżów5
Aleja Weissa [NO 1977] – nazwa upamiętnia malarza – portrecistę Wojciecha Weissa, który w czasie pobytu
w Strzyżowie mieszkał przy tej ulicy;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
(gen. Wł). Andersa [NO 1977] – nazwa upamiętnia wybitnego dowódcę II Korpusu Polskiego, wsławionego
zwycięstwem pod Monte Cassino;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Armii Krajowej [NO 1985] – w miejscu, gdzie dziś znajduje się ulica, w czasie II wojny toczyły się walki
oddziałów partyzanckich;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.5; typ strukturalny: 2.B.2
Batalionów Chłopskich [NO 1985] – nazwę nadano na cześć ruchu oporu zgrupowanego w Batalionach
Chłopskich, działających we wsi Gbiska w okresie okupacji (ul. biegnie blisko granicy z Gbiskami);
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.5; typ strukturalny:2.B.2
Bieszczadzka [NO 1985] – ulica prowadzi w kierunku Bieszczadów;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
Bohaterów Getta [NO 1985] – ulica jest umiejscowiona obok (zmienionego obecnie na park) Cmentarza
Żydowskiego pod Żarnowską Górą, zdewastowanego przez hitlerowców; nazwa nawiązuje do największego z
powstań żydowskich – powstania w getcie warszawskim;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 2.1; typ strukturalny: 2.A.2
Bolesława Chrobrego [NO 1992] – nazwa traktu upamiętnia pierwszego króla polskiego;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny:2.B.2
Czarnieckiego [NO 1985] – leży przy ul. Sienkiewicza, upamiętnia jednego z bohaterów powieści słynnego
pisarza;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
(Bronisława) Czecha [NO 1991] – ulica jest położona na zachód od ul. Sportowej; jej patron był wybitnym
5
Wszystkie informacje na temat współczesnych nazw ulic w Strzyżowie pochodzą z dokumentów przechowywanych w
tamtejszym Urzędzie Gminy.
191
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
sportowcem, zawodowym narciarzem, olimpijczykiem, nauczycielem, trenerem i ratownikiem górskim,
związanym z ziemią strzyżowską; aresztowany w 1944 r. przez Gestapo, zginął w Oświęcimiu;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Daszyńskiego [NO 1977] – nazwa upamiętnia działacza PPSD i PPS, posła i premiera rządu lubelskiego;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Dąbrowskiego [NO 1977] – nazwa nadana na cześć Jana Henryka Dąbrowskiego – dowódcy Legionów Polskich we Włoszech;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Demokratycznej Armii Krajowej [NO 1992] – nazwa traktu upamiętnia Demokratyczną Armię Krajową –
tajną organizację działającą w latach pięćdziesiątych w LO w Strzyżowie;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.5; typ strukturalny: 2.B.2
(mjra) Dobrzańskiego [NO 1985] – nazwa upamiętnia mjra Henryka Dobrzańskiego (Hubala) – uczestnika
kampanii wrześniowej 1939 r., bohaterskiego żołnierza i dowódcę, który poległ na polu chwały;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Działy [NO 1977] – nazwa ulicy pochodzi od nazwy pól wchodzących w obręb miasta i nazwy przys. Działy
(zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.1
Gajowa [NO 1985] – ulica przebiega wśród dużego drzewostanu zwanego gajem;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
(Wł.) Gduli [NO 1985] – nazwa ulicy upamiętnia Władysława Gdulę – artystę malarza rodem z Nienadówki,
który w latach 1933-1956 mieszkał i tworzył w Brzeżance i Strzyżowie; pozostawił bogatą twórczość obrazującą piękno ziemi strzyżowskiej. Tu zmarł i jest pochowany na miejscowym cmentarzu;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Głowackiego [NO 1977] – nazwa ulicy upamiętnia Bartosza Głowackiego – chłopa spod Krakowa, mianowanego przez Kościuszkę oficerem;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Godowska [NO 1985] – tereny, przez które przebiega trakt, pierwotnie należały do wsi Godowa, później
zostały włączone w obręb Strzyżowa;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
Gomułki (Władysława) [NO 1977] – patron ulicy był przywódcą ruchu robotniczego; w 1992 r. ulicę przemianowano na ul. Demokratycznej Armii Krajowej;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny:2.B.2
Goslara [NO 1977] – nazwa ulicy upamiętnia Juliana Goslara – pochodzącego z ziemi strzyżowskiej poetę
polskiego, oficera legionu polskiego podczas rewolucji w 1848 r. w Wiedniu; powieszonego za przygotowanie powstania chłopskiego;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Graniczna [NO 1985] – ulica kończy bieg na granicy wsi Tropie i Dobrzechów;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Grunwaldzka [NO 1977] – nazwa upamiętnia bitwę pod Grunwaldem z 1410 roku;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.5; typ strukturalny: 1.B.4
(Anny) Hajduk [NO1985] – patronka ulicy to znana matematyczka, prof. LO w Strzyżowie, pierwszy jego
dyrektor po II wojnie; w czasie okupacji organizowała i kierowała tajnym nauczaniem;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny:2.B.2
(Wł.) Jagiełły [NO 1992] – nazwa ulicy upamiętnia wielkiego króla Polski, Władysława Jagiełłę, zwycięzcę
spod Grunwaldu;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Juranda [NO 1985] – trakt leży przy ul. Sienkiewicza, a jego nazwa upamiętnia jednego z bohaterów powieści słynnego pisarza;
192
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Kilińskiego [NO 1977] – nazwa traktu upamiętnia szewca Jana Kilińskiego – uczestnika spisków powstańczych, przywódcę insurekcji warszawskiej;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Kmicica [NO 1985] – trakt leży przy ul. Sienkiewicza, a jego nazwa upamiętnia jednego z bohaterów powieści słynnego pisarza;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Kochanowskiego [NO 1977] – nazwa ulicy nadana na cześć wielkiego poety – Jana Kochanowskiego;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
(Jana) Koczeli [NO 1992] – nazwa nadana na cześć oficera AK, zastępcy dowódcy placówki AK w Strzyżowie w latach II wojny;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Kolejowa [SiO] – trakt biegnie obok stacji kolejowej;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Kołłątaja [NO 1977] – ulica jest położona na terenie Osiedla Staszica, a jej nazwa została nadana na cześć
czołowego ideologa oświecenia – Hugona Kołłątaja;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Kombatantów [NO 1977] – nazwa ulicy przyjęta w dowód uznania i pamięci żołnierzy biorących udział w
walkach na wszystkich frontach;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 2.1; typ strukturalny: 1.A.2
Konopnickiej [NO 1977] – nazwa traktu upamiętnia poetkę, pisarkę i nowelistkę – Marię Konopnicką;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Kordeckiego [NO 1985] – ulica leży przy ul. Sienkiewicza, a jej nazwa upamiętnia jednego z bohaterów
powieści słynnego pisarza;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
(Józefa) Kosiaka [NO 1992] – nazwa upamiętnia mgra Józefa Kosiaka – oficera kampanii wrześniowej, nauczyciela LO w Strzyżowie, patriotę, wybitnego wychowawcę;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Kościuszki [NO 1977] – nazwa ulicy nadana na cześć T. Kościuszki – stratega, polityka, Najwyższego Naczelnika Sił Zbrojnych w powstaniu z 1794 r., uczestnika wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Kozdry [NO 1977] – nazwa nadana na pamiątkę Tadeusza Kozdry – rodaka ziemi strzyżowskiej, który walczył o niepodległość i równość ludzi pracy; zginął w 1945 r. zastrzelony przez hitlerowców; ulica w 1992 r.
została przemianowana na ul. Józefa Kosiaka;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
(Karola) Kramarczyka [NO 1992] – nazwa nadana na cześć dyrektora LO w Strzyżowie;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
(gen. Skarbka) Kruszewskiego [NO 1985] – nazwa upamiętnia Ignacego Skarbka Kruszewskiego – pułkownika wojska polskiego, generała wojsk belgijskich, uczestnika powstań: listopadowego i styczniowego,
który w 1852 r. osiedlił się w pobliskim Gogołowie, tam zmarł i został pochowany na tamtejszym cmentarzu;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
(Janusza) Kusocińskiego [NO 1991] – ulica jest przecznicą ul. Sportowej; jej patron to lekkoatleta, średnioi długodystansowiec, olimpijczyk;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
1000-lecia [NO 1977] – nazwa ulicy została nadana z okazji tysiąclecia państwa polskiego;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 2.6; typ strukturalny: 2.A.2
700-lecia Strzyżowa [NO 1977] – nazwa nadana dla upamiętnienia siedemsetnej rocznicy powstania miasta;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 2.6; typ strukturalny: 2.A.2
193
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
Leśna [NO 1977] – trakt prowadzi w kierunku kompleksu leśnego;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
(A.) Lewandowica Strzeżowczyka [NO 1985] – nazwa ulicy nadana na cześć poety ze Strzyżowa z przełomu XVI/XVII w.; jednego z pierwszych słowiańskich poetów, autora liryki o tematyce miłosnej;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Łukasiewicza [NO 1977] – nazwa traktu upamiętnia Ignacego Łukasiewicza – wynalazcę lampy naftowej,
twórcę przemysłu naftowego, pierwszego na świecie założyciela kopalni ropy naftowej pod Krosnem;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Łukowa [NO 1977] – ulica ma kształt łuku;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
1 Maja [NO 1977] – nazwa przyjęta na cześć Święta Pracy;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 2.6; typ strukturalny: 2.A.2
3 Maja [NO 1985] – nazwa upamiętnia Konstytucję 3 Maja;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 2.6; typ strukturalny: 2.A.2
8 Marca [NO 1977] – nazwa przyjęta na cześć Święta Kobiet;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 2.6; typ strukturalny: 2.A.2
Marchlewskiego [NO 1977] – nazwa nadana na pamiątkę działacza ruchu robotniczego; w 1992 r. ulica została przemianowana na ul. Patryna;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Mickiewicza [NO 1977] – ulica prowadzi do Liceum Ogólnokształcącego; nazwa nadana na cześć wybitnego
poety – Adama Mickiewicza;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Mieszka I [NO 1977] – nazwa nadana na cześć pierwszego władcy Polski;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Modrzewiowa [NO 1992] – w pobliżu ulicy rosną modrzewie;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
Mostowa [NO 1977] – ulica prowadzi w kierunku mostu na Wisłoku;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Niemcewicza [NO 1977] – ulica jest położona na terenie Osiedla Staszica, a jej nazwa została nadana na
cześć pisarza, działacza, publicysty oświeceniowego;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
(K.) Nowiny-Szczerbińskiego [NO 1991] – ulica odchodzi od ul. Sportowej, jej patron był wybitnym sportowcem, pionierem sportu szpadowego i zapaśniczego, dwukrotnym mistrzem świata w zapasach. Prowadził
szkołę zapaśniczą. Walczył u gen. Sikorskiego jako lotnik w dywizjonie 303;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Nowotki [NO 1977] – nazwa upamiętnia Marcelego Nowotkę – czołowego działacza polskiego ruchu rewolucyjnego; w roku 1992 ulica została przemianowana na ul. Bolesława Chrobrego;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Ogrodowa [NO 1985] – w pobliżu tej ulicy są ogródki działkowe;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Parkowa [NO 1977] – nazwa pochodzi od pięknego zieleńca – skweru na skrzyżowaniu ulic;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Partyzantów [NO 1977] – nazwa nadana na cześć ludzi walczących w czasie II wojny światowej (na tym
terenie działała liczna partyzantka);
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 2.1; typ strukturalny: 1.A.2
(dra Józefa) Patryna [NO 1992] – nazwa nadana na cześć społecznika zasłużonego w budowie szkoły średniej i obiektu SOKOŁA, burmistrza Strzyżowa;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
194
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
Piękna [NO 1977] – nazwa nadana ze względu na ładne położenie – w pobliżu centrum, ale w cichej i zielonej okolicy;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.5; typ strukturalny: 1.A.3
(Romualda) Pitery [NO 1977] – nazwa nadana dla uczczenia pamięci rodaka ziemi strzyżowskiej – Romualda Pitery – pisarza, działacza społeczno-politycznego, uczestnika powstań śląskich;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Podgórze [NO 1985] – ulica biegnie u podnóża góry;
podgórze ‘teren położony u podnóża gór’ – SJP II 731;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 2.A.4
Polna [NO 1977] – ulica dawniej była drogą polną, służącą do dojazdu do pól;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Południowa [NO 1977] – nazwa nadana ze względu na położenie ulicy – na południowej granicy miasta;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
(B.) Prusa [NO 1985] – nazwa nadana na cześć wielkiego pisarza i publicysty;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Przecławczyka [NO 1977] – nazwa nadana dla uczczenia rektora UJ i działacza społeczno-politycznego w
okresie międzywojennym, rodaka ziemi strzyżowskiej;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Przekopna [NO 1977] – trakt prowadzi przez przys. Przekopna (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.1
Przybosia [NO 1977] – nazwa nadana na cześć poety Juliana Przybosia – syna ziemi strzyżowskiej, posła na
sejm PRL, dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Reja [NO 1977] – nazwa nadana na cześć poety i prozaika – Mikołaja Reja;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Rynek [NO 1977] – ulica w kształcie czworoboku; kiedyś odbywały się tam targi, obecnie jest to zieleniec
publiczny z pomnikiem w środku;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.1
Rzemieślnicza [NO 1985] – przy tej ulicy są działki rzemieślników i miejsca ich zakładów; nazwa nawiązuje
do dawnych cechów sukienników, krawców i kowali;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.1; typ strukturalny: 1.A.4
Rzeszowska [NO 1985] – ulica prowadzi w kierunku Rzeszowa;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
Sadowa [NO 1985] – w pobliżu tej ulicy jest kompleks sadów;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Sanocka [NO 1977] – dawniej był to główny trakt w kierunku Sanoka;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
Sienkiewicza [NO 1977] – nazwa nadana na cześć znakomitego powieściopisarza, laureata nagrody Nobla;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
(gen. Władysława) Sikorskiego [NO 1985] – nazwa nadana na cześć pochodzącego z Rzeszowszczyzny
polityka II Rzeczpospolitej, wybitnego żołnierza, patrioty i męża stanu;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Słoneczna [NO 1977] – nazwa nadana ze względu na duże nasłonecznienie oraz piękne położenie ulicy;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.5; typ strukturalny: 1.A.4
Słowackiego [NO 1977] – główna ulica w mieście; nazwa nadana na cześć wielkiego poety romantycznego;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Sobieskiego [NO 1977] – nazwa nadana na cześć króla Polski, pogromcy wojsk tureckich pod Wiedniem;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
195
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
Solna Góra [NO 1985] – ulica biegnie w okolicy wzgórza o nazwie Solna Góra;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.1
Sportowa [NO 1977] – przy tej ulicy znajdują się obiekty sportowe: basen i skocznia narciarska;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Spółdzielcza [NO 1985] – przy ulicy są ulokowane magazyny i place składowe jednostek spółdzielczych;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Staszica [NO 1977] – ulica znajduje się na Osiedlu Staszica, a jej nazwa upamiętnia Stanisława Staszica –
działacza i pisarza politycznego obozu reform;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Stobnicka [NO 1985] – ulica biegnie wzdłuż rzeki Stobnicy (zob. Słownik nazw wodnych);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.4
Szopena [NO 1977] – nazwa upamiętnia Fryderyka Szopena – znakomitego kompozytora;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Świerczewskiego [SiO; NO 1977] – ulica przebiega w pobliżu pomnika gen. Karola Świerczewskiego;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
(Zygmunta) Tałasiewicza [NO 1991] – patron ulicy był Prezesem Sądu Strzyżowskiego, budowniczym „Sokoła”, działaczem społecznym;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Tepera [NO 1977] – nazwa nadana na cześć Stanisława Tepera – syna ziemi strzyżowskiej, urodzonego w
pobliskim Gliniku Zaborowskim; patron był społecznikiem, działaczem ludowym, który walczył o sprawiedliwość; w 1944 r. zamordowany przez hitlerowców;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Tunelowa [NO 1977] – na pewnym odcinku ulicy znajduje się nieczynny tunel kolejowy;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
(Karoliny) Urbanowicz [NO 1985] – patronka ulicy jest poetką polonijną pochodzącą z Kożuchowa; na stałe
mieszka w Chicago, a jej wiersze patriotyczne są w Muzeum Społecznym w Strzyżowie;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny:2.B.2
Warzywna [NO 1977] – nazwa nadana ze względu na charakter uprawy ziemi w tym rejonie (ogrody warzywne); w 1992 r. ulica została przemianowana na ul. Wł. Jagiełły;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
(Romualda) Wilczaka [NO 1991] – ulica równoległa do ul. Sportowej; jej patron był wszechstronnym sportowcem, budowniczym stadionu i kompleksu narciarskiego w Łętowni;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
(W.) Witosa [NO 1977] – nazwa upamiętnia działacza ludowego, który działał również na terenie Strzyżowa;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
Wołodyjowskiego [NO 1985] – trakt leży przy ul. Sienkiewicza, a jego nazwa upamiętnia jednego z bohaterów powieści słynnego pisarza;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Wschodnia [NO 1977] – ulica jest położona na wschód od centrum miasta;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Zadworze [NO 1985] – ulica biegnie przez przys. nazywany Zadworze (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.1
Zajączkowskiego [NO 1977] – nazwa nadana dla uczczenia Wilhelma Zajączkowskiego – nestora farmakologii polskiej, syna ziemi strzyżowskiej, zasłużonego aptekarza;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Zawale [NO 1977] – ulica biegnie przez przys. Zawale (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.1
Zawiszy [NO 1985] – ulica krzyżuje się z ul. Jagiełły; nazwa nadana dla upamiętnienia słynnego rycerza,
196
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
uczestnika bitwy pod Grunwaldem;;
nazwa bez motywacji realistycznej; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Zielona [NO 1985] – ulica jest obustronnie zadrzewiona;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.3
Ziobry [NO 1977] – nazwa ulicy upamiętnia Jana Ziobrę – działacza PPR, sekretarza partii, który zginął tragicznie na posterunku pracy w tym rejonie; w 1992 r. ulica została przemianowana na ul. K. Kramarczyka;
nazwa motywowana pośrednio; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.2
Żarnowska [NO 1985] – ulica biegnie przez tereny Żarnowej, obecnie włączone w obręb Strzyżowa;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
NAZWY NIEOFICJALNE
A. Nazwy z fakultatywnym członem utożsamiającym (droga)
Delikatowa [W]– Jaw – droga wiedzie w kier. przys. Delikatówka w Lutczy (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.4
Do Cegielni [W; DD m] – Dob – droga wiedzie w kierunku starej cegielni;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 2.A.3
Do Dworu [W] – Jasz – droga wiedzie w kierunku dawnego dworu;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 2.A.3
Do Grodziska [W; DD m] – Dob – droga biegnie w kierunku wsi Grodzisko;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 2.B.3
Do Krzyża [W] – Jasz – droga prowadzi do miejsca, gdzie stoi krzyż;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 2.A.3
Do Potoka [W] – Lub – droga wiedzie w kierunku Potoka (zob. Słownik nazw wodnych);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Do Siutówki [W] – Gl.C – droga wiedzie do pola Siutówka (zob. Słownik nazw pól i łąk);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Do Wysokiej [W; DD m] – Dob – droga prowadzi w kierunku wsi Wysoka;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 2.B.3
Folwarczna [W] – Jaw – droga do byłego folwarku;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Koło Cmentarza na Sołtysie [W] – Zab – trakt wiedzie obok cmentarza na terenie przys. Sołtysie (zob.
Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.A.3 – 2.B.3
Koło Dulińskich [W] – N.W – droga biegnie obok posiadłości Dulińskich (nazwisko);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.3
Kościelna [W] – Jaw – droga wiodąca do kościoła;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Na Bobrówkę [W] – Gl.C – droga biegnie do przys. Bobrówka (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny:2.B.3
Na Budy [W; DD m] – Dob – droga biegnie do przys. Budy (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Bukowy Las [W] – Lub – droga biegnie w kier. lasu i przys. Bukowy Las (zob. Słownik nazw leśnych);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Dział [W] – Lub – droga wiedzie w kierunku przys. Dział (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
197
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
Na Dzilik [W] – Jasz – droga wiedzie w kierunku przys. Dzilik (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Granice [W] – Jasz – droga prowadzi w kierunku przys. Granice (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Granicy [W] – Lub – droga wiedzie przez przys. Granice (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Jaszczurową [W] – Jasz – droga wiedzie w kierunku centrum Jaszczurowej;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 2.B.3
Na Karczmę [W] – Brze – droga w okolicy starej karczmy;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 2.A.3
Na Kobyle [W] – Jaz – droga prowadzi do wsi Kobyle;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 2.B.3
Na Kolonię [W] – Mar – trakt wiedzie w kierunku przys. Kolonia (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Kozłówek [W] – Jaz – droga wiedzie w kierunku wsi Kozłówek;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 2.B.3
Na Linije [W] – Bab – droga w lesie dochodząca do innej drogi – Linii (zob.);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Piaski [W] – Jasz – droga wiedzie w kierunku przys. Piaski (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Podlas [W] – N.W – trakt prowadzi w kierunku przys. Podlas (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Przylaski [W] – Mar – droga wiedzie do przys. Przylaski (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Rędziny [W; DD m] – Dob – droga wiedzie w kierunku przys. Rędziny (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Sośninę [W] – Lub – droga wiedzie w kierunku przys. Sośnina (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Na Świrną [W] – Jasz – trakt prowadzi do przys. Świrna (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
Nad Przystankiem [W] – Zab – droga wiedzie ponad stacją PKP;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 2.A.3
Pod Wickiem [W] – Kob – nad drogą mieszkał człowiek o imieniu Wincenty (Wicek);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.3
Polna [EG 1934] – Jaw – droga biegnie między polami;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Poprzecznia [W] – Jaw – droga w poprzek wsi;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny:1.A.4
Przez Folwark [W] – Jaw – droga przebiega przez teren byłego folwarku;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 2.A.3
Przez Góry [W] – Róż – droga na skróty, przez górki;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 2.A.3
Przez Kolonię [W; DD m] – Dob – trakt prowadzi przez przys. Kolonia (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny:2.B.3
Przez Wieś [W; DD m] – Dob – droga wiedzie przez tereny o gęstej zabudowie;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 2.A.3
Przy Kapliczce [W] – Jaz – jest to skrzyżowanie dróg, przy którym stoi kapliczka;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 2.A.3
198
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
Skotnia [W] – N.W – droga wiedzie przez pola Skotnia (zob. Słownik nazw pól i łąk);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.1
Strzyżowska [W] – Jaw – droga w kierunku Strzyżowa;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
Szetelowska [W; DD m] – Dob – droga prowadzi obok parceli Szetelów;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.4
W Koniówkę [W] – N.W – droga wiedzie do przys. Koniówka (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
W Kozłówkę [W] – Gw.G – droga prowadzi do przys. Kozłówka (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
W Miasto [W] – Gw.G – trakt wiedzie do przys. Miasto (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
W Wilcze [W] – Gw.G – droga biegnie do przys. Wilcze (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
B. Nazwy z obligatoryjnym członem utożsamiającym
Aleja Grabowa [W] – Wiś – przy drodze rosną graby;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
Aleja Lipowa [W] – Wiś – rosną tam lipy;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.4; typ strukturalny: 1.A.4
Błotnista Droga [W] – Kal – jest to nieutwardzona droga, na której tworzą się kałuże i błoto;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Dolna Droga [W] – Koż – droga w lesie, w dolnej części;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Droga Krzyżowa [W] – Wiś – skrzyżowanie trudne do przejechania (nazwa powstała przez skojarzenie z
biblijną drogą krzyżową);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.5; typ strukturalny: 1.A.4
Jackowa Droga [W] – N.W – droga do posiadłości człowieka o imieniu Jacek;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.4
Poprzeczna Droga [W; DD m] – Dob – droga jest położona prostopadle do innych dróg we wsi;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Rozstajne Drogi [W] – Kob – miejsce przecięcia kilku najważniejszych dróg w Kobylu;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
Ruska Droga [W] – Brze – droga do Bonarówki; mieszkało tam wielu Rusinów sprowadzonych pod koniec
XIX w. do budowy kolei;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.2; typ strukturalny: 1.B. 4
Środkowa Droga [W] – Koz – we wsi są trzy równoległe drogi, ta leży w środku;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny:1.A.4
Tężykowa Droga [W] – Lut – trakt wiedzie obok posiadłości Tężyka (nazwisko);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.4
Zielona Droga [W] – Kob – droga wiedzie przez las; od wiosny do jesieni jest pokryta zieloną trawą;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.3
C. Nazwy jednoczłonowe
Bakonka [W] – Dob – droga do Różanki – prowadzi obok pól Bakonka (zob. Słownik nazw pól i łąk);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny:1.B.1
Króda [UN] – Czu – skrzyżowanie niegdyś nieutwardzone, pełne kolein i wertepów;
199
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
króda ‘kawałek ziemi, gruda’ – MK 56;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.1
Krzywdy [B; UN; W] – Cie – droga wiodąca przez przys. Krzywdy (zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 1.B.1
Krzywula [W] – Dob – jest to kręta, krzywa droga, położona w pobliżu Krzywej Karczmy i cmentarza
Krzywula (zob. Słownik nazw różnych);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.4
Krzyżówka [W] – Bab – skrzyżowanie polnych dróg;
krzyżówka to potoczne określenie skrzyżowania – SJP II 1071;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.1
Linia [W] – Koż – droga w lesie, prosta i wąska;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.1
Materówka [W] – God – droga do cmentarza; biegnie w okolicy posiadłości Materów, zwanej Materówką
(zob. Słownik nazw różnych);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.1
Pałysówka [W] – Gl.C – droga biegnie obok domostwa Pałysów, przez przys. Pałysówka (zob. Słownik nazw
części wsi); też n. pola;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 1.B.1
Paryja [W] – Tuł – część drogi wiodącej przez Tułkowice, biegnąca wąwozem;
paryja ‘parów mokry, wąwóz’ – MK 56;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.1
Skotnik [DD m] – Dob – droga w okolicy pastwiska o nazwie Skotnik (zob. Słownik nazw pól i łąk);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny:1.B.1
Szkała [W] – Wiś – droga wiedzie kamienistym wąwozem;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.1
Szkarpy [F 76] – Fry – droga z Glinika Średniego; „droga wozowa popod miasto około gruntów miejskich”
[F 76]; wiodła u podnóża stromej skarpy;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.1
Wąwóz [W] – Kob – krótki odcinek drogi biegnący wąwozem;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.3; typ strukturalny: 1.A.1
200
8. Słownik nazw traktów komunikacyjnych
HISTORYCZNE NAZWY ULIC6
† Żydowska [F 85] – Fry – ulica, przy której w XVII – XVIII w. mieszkali Żydzi;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.2; typ strukturalny: 1.B.4
† XVII/XVIII Dobrzechowska [HO 167]; † XVII droga do Dobrzechowa, droga do Krosna [HO 160167] – Strz – ulica prowadziła w kierunku wsi Dobrzechów (a dalej do Krosna); biegła poniżej dworu i browaru nad rzeką Łętownią;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
† XVIII do Męki Pańskiej [HO 173] – Strz – droga do krzyża (obecnie jest tam kapliczka);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.2; typ strukturalny: 2.A.3
† XVII/XVIII do św. Michała [HO 167] – Strz – ulica prowadziła do kościółka św. Michała;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.3
† XVI droga do Gbisk [HO 158] – Strz – trakt wiódł przez ławę na Wisłoku w kierunku wsi Gbiska
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 2.B.3
† XVII/XVIII Godowska [HO 167] – Strz – ulica prowadziła w kier. wsi Godowa;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
† 1851 ku Wisłokowi [HO 163]; † XVII/XVIII do Wisłoka [HO 167]; † 1708 droga ku Wisłokowi [HO
163]; † 1851 „do domu młynarskiego” [HO 163] – Strz – ulica wiodła w kierunku rzeki Wisłok, gdzie był
usytuowany jeden z młynów;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.4; typ strukturalny: 2.B.3
† 1619 Łaziebna [HO 169] – Strz – ulica łączyła ul. Godowską i św. Katarzyny; przy niej znajdowała się
łaźnia wzmiankowana już w 1480 r.;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.2; typ strukturalny: 1.A.4
† XVII Radziecka [HO 152] – Strz – ulica była odgałęzieniem ul. Żarnowskiej, prowadziła ku Olszynom
(tereny te nadano miastu w 1480 r.; połowa z nich była użytkowana przez rajców miejskich i zwana Olszynami Radzieckimi, pozostałą część zwano Olszynami Miejskimi – zob. Słownik nazw części wsi);
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 2.1; typ strukturalny: 1.A.4
† XVII/XVIII św. Katarzyny [HO 167] – Strz – ulica wiodła do kościoła i szpitala św. Katarzyny;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.1; typ strukturalny: 2.B.2
† XVII/XVIII Żarnowska [HO 167] – Strz – ulica zaczynała się za szpitalem św. Katarzyny, prowadziła
przez górki w kierunku wsi Żarnowa; nie jest to jednak współczesna ul. Żarnowska, która została wytyczona
po II wojnie w dogodniejszym dla celów komunikacyjnych miejscu;
nazwa z motywacją realistyczną; klasa semantyczna: 1.3; typ strukturalny: 1.B.4
6
W zakresie wielkich i małych liter zachowałam pisownię źródeł.
201