Maria Skłodowska
advertisement
Maria Skłodowska-Curie herbu Dołęga (ur. 7 listopada 1867 r. w Warszawie, zm. 4 lipca 1934 r. w Sancellemoz) — światowej sławy uczona pochodzenia polskiego. Większość życia spędziła we Francji, tam też rozwinęła swoją karierę naukową. Zajmowała się badaniami z zakresu fizyki i chemii. Żona Pierre'a Curie, matka Eve Curie i Irène Joliot-Curie. Do jej największych dokonań należą: opracowanie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków — radu i polonu. Pod jej osobistym kierunkiem prowadzono też pierwsze w świecie badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Była prekursorem nowej gałęzi chemii — radiochemii. Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe. Po raz pierwszy w roku 1903 z fizyki wraz z mężem za badania nad odkrytym przez Antoine'a Henri Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości, a drugi raz w roku 1911 z chemii za wydzielenie czystego radu. Do dziś pozostaje jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie. Maria urodziła się jako piąte dziecko w znanej rodzinie nauczycielskiej. Jej dziadek Józef Skłodowski był szanowanym lubelskim pedagogiem. Ojciec Władysław Skłodowski był nauczycielem matematyki i fizyki oraz dyrektorem kolejno dwóch warszawskich gimnazjów męskich, prowadził również w domu stancję dla chłopców. Matka zaś była dyrektorką prestiżowej warszawskiej pensji dla dziewcząt z dobrych domów. Chorowała na gruźlicę i zmarła, gdy Maria miała 12 lat. Ojciec był wolnomyślicielem, matka zaś głęboko wierzącą katoliczką. Gdy miała 10 lat, Maria rozpoczęła naukę na pensji dla dziewcząt, którą wcześniej prowadziła jej matka, gdy była jeszcze zdrowa; następnie kształciła się w gimnazjum dla dziewcząt, które ukończyła 12 czerwca 1883 r. Kolejny rok spędziła dość beztrosko na wsi u ziemiańskiej rodziny jej ojca, a następnie przy boku ojca w Warszawie, gdzie trudniła się okazjonalnym udzielaniem korepetycji. W tym czasie zawarła ze swoją starszą siostrą Bronisławą umowę, że będzie ją wspierać finansowo w trakcie jest studiów medycznych w Paryżu, w zamian za podobne wsparcie za 2 lata. W związku z tym została guwernantką najpierw w prawniczej rodzinie z Krakowa, a następnie u ziemiańskiej rodziny Żórawskich, krewnych jej ojca, z którą to rodziną związała się na 2 lata. W trakcie pracy u rodziny Żórawskich zakochała się z wzajemnością w Kazimierzu Żórawskim, przyszłym wybitnym matematyku, jednak jego rodzice stanowczo odrzucili pomysł ślubu ich syna z ubogą krewną, a sam Kazimierz nie potrafił się im przeciwstawić, co skończyło się dla Marii utratą pracy. Maria znalazła pracę u rodziny Fuchsów w Sopocie, gdzie spędziła kolejny rok, stale wspierając finansowo siostrę Bronisławę. Na początku 1890 r., zgodnie z wcześniejszą umową, Bronisława, która kilka miesięcy wcześniej poślubiła Kazimierza Dłuskiego, zaprosiła ją do swojego paryskiego mieszkania, oferując wikt i opierunek. Marii nie było jednak stać na czesne, poza tym liczyła wciąż na ślub z Kazimierzem Żórawskim, z którym widywała się w Warszawie. Z obu względów wróciła do ojca, u którego przebywała do jesieni 1891 r., dorabiając sobie korepetycjami. Wreszcie, po ustawicznych naleganiach siostry i otrzymaniu listu od Kazimierza, w którym stanowczo z nią zerwał, zdecydowała się w październiku tego roku na wyjazd do Francji. Maria Skłodowska-Curie na banknocie 20000zł z 1989 roku. W Paryżu w 1891 r. Maria zdała jako pierwsza kobieta w historii egzaminy wstępne na wydział fizyki i chemii Sorbony. W dzień studiowała, a wieczorami pracowała jako korepetytorka, z trudem zarabiając na utrzymanie. W 1893 r. uzyskała licencjat z fizyki i zaczęła pracować jako laborantka w przemysłowym laboratorium zakładów Lippmana. W tym czasie dalej studiowała na Sorbonie, uzyskując drugi licencjat z matematyki w 1894 r. Również w 1894 r. poznała swojego przyszłego męża, Francuza Pierre'a (Piotra) Curie, który był w tym czasie doktorantem w laboratorium Becquerela. Po zrobieniu doktoratu przez Pierre'a, Maria poślubiła go w 1895 r. Pierre zarekomendował Marię Becquerelowi, który zaproponował jej podjęcie studiów doktoranckich pod jego opieką. Becquerel zaproponował jej pozornie mało atrakcyjny i pracochłonny temat zbadania, dlaczego radioaktywność niektórych rodzajów rudy uranowej jest znacznie wyższa, niż wynikałoby to z udziału w niej czystego uranu. Maria, początkowo z pomocą robiącego licencjat młodego chemika Debierne'a, rozpoczęła żmudną pracę rozdzielania rudy uranowej na pojedyncze związki chemiczne i poszukiwanie związku powodującego jej wysoką radioaktywność. Do zespołu tego dołączył później Pierre. Badania te po 4 latach doprowadziły do odkrycia najpierw polonu, następnie dużo bardziej radioaktywnego radu, a także do wyjaśnienia prawdopodobnych przyczyn zjawiska radioaktywności jako efektu rozpadu jąder atomów. W 1903 r. Maria jako pierwsza kobieta w historii otrzymała tytuł doktora fizyki i w tym samym roku przyznano jej też Nagrodę Nobla. Po otrzymaniu Nagrody Nobla Maria i Pierre stali się nagle bardzo sławni. Pierre'owi władze Sorbony przyznały stanowisko profesora i zezwoliły na założenie własnego laboratorium, w którym Maria została kierownikiem badań. W tym też czasie urodziła swoje dwie córki Eve i Irène. 19 kwietnia 1906 r. Pierre zginął, przejechany przez konny wóz ciężarowy. Maria straciła towarzysza życia i pracy. 13 maja tego samego roku rada wydziałowa postanowiła utrzymać katedrę, stworzoną dla Pierre'a Curie, i powierzyła ją Marii wraz z pełnią władzy nad laboratorium. Umożliwiło to wyjście Marii z cienia. Stała się w ten sposób pierwszą kobietą profesorem Sorbony. Parę lat później, w 1911 r., tylko dwóch głosów zabrakło jej do tego, aby stała się jednym z czterdziestu członków Académie française. Według niektórych ocen zadziałały tu w znacznej mierze ataki prasy, w gwałtowny sposób przejawiającej nieufność wobec rzadkiego jeszcze wówczas zjawiska, jakim była kobieta naukowiec, a także ksenofobiczną postawę wobec cudzoziemców. Wkrótce po porażce w Akademii dotknęła Marię kolejna wrzawa. Głośnym echem odbił się w prasie bulwarowej we Francji i poza jej granicami romans Marii Curie z fizykiem francuskim Paulem Langevinem, który trwał około roku, w l. 1910/11. Langevin był żonaty i porzucił swoją rodzinę. Maria Curie w oczach prasy, zwłaszcza brukowej, była osobą rozbijającą rodzinę Langevinów, w dodatku była od Paula o 4 lata starsza, a na domiar złego — była cudzoziemką. Jako że była zadeklarowaną ateistką i pochodziła z Polski, która dla większości Francuzów była utożsamiana z bliżej nieokreślonym terytorium pod berłem cara, gdzie znaczny procent ludności stanowili Żydzi — snuto przypuszczenia, że jest Żydówką (co w tamtych czasach było w ksenofobicznych kręgach Francji uważane za mocno podejrzane — nie ucichły bowiem jeszcze resentymenty, które kilkanaście lat wcześniej doprowadziły do sprawy Dreyfusa), pomimo że w rzeczywistości pochodziła ze szlacheckiego polskiego rodu Dołęga-Skłodowskich, a w dzieciństwie została ochrzczona w wierze katolickiej. Domniemania paryskich brukowców oparte były na tym, że Maria nosiła po babce drugie imię Salomea, które w Polsce było bardzo popularnym imieniem chrześcijańskim, zaś we Francji kojarzyło się z Salomé, używanym przez Żydówki. Gazety przez dłuższy czas epatowały się tym romansem, umieszczając sprawę na pierwszych stronach. Protesty Marii, o ile w ogóle były drukowane, zamieszczano drobnym drukiem, mimochodem, na ostatnich stronach. Michel Langevin, wnuk Paula, ożenił się wiele lat później z Hélène Joliot, wnuczką Marii Skłodowskiej-Curie. Oboje byli, podobnie jak ich rodzice i dziadkowie, naukowcami (w ich przypadku — fizykami nuklearnymi); Hélène Langevin-Joliot (ur. w 1927 r.) jest obecnie emerytowanym dyrektorem badań w CNRS (Centre national de la recherche scientifique) w Paryżu. Pod koniec 1911 r., po niepowodzeniu w Académie française i po skandalu prasowym, dostała swoją drugą Nagrodę Nobla, dzięki której przekonała rząd Francji do przeznaczenia środków na budowę niezależnego Instytutu Radowego, który został zbudowany w 1914 r. i w którym prowadzono badania z zakresu chemii, fizyki i medycyny. Instytut ten stał się kuźnią noblistów — wyszło z niego jeszcze czterech laureatów Nobla, w tym córka Marii, Irène, i jej zięć Fryderyk Joliot. DYPLOM NAGRODY NOBLA Z 1911 r. W czasie I wojny światowej Maria została szefem wojskowej komórki medycznej zajmującej się organizowaniem polowych stacji rentgenograficznych, które w sumie obsłużyły ponad 3 miliony przypadków urazów wśród francuskich żołnierzy. Po wojnie uczona nadal szefowała Instytutowi Radowemu w Paryżu i jednocześnie jeździła po świecie, gdzie pomagała poprzez swoją fundację zakładać medyczne instytuty leczenia chorób nowotworowych. W 1932 r. z pomocą prezydenta Mościckiego jeden z takich instytutów został założony w Warszawie. Jego pierwszym szefem została siostra Marii, Bronisława — ta sama, która kiedyś ściągnęła Marię do Paryża. Maria Skłodowska-Curie zmarła 4 lipca 1934 r. w klinice w Sallanches w Sabaudii na białaczkę spowodowaną najprawdopodobniej silnym napromieniowaniem. W roku 1995 Maria została pierwszą kobietą pochowaną pod kopułą paryskiego Panteonu w uznaniu jej zasług. Była odznaczona Legią Honorową. Lata 1890-1891 - Maria Skłodowska uzyskuje dostęp do Laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa . Kierownikiem Pracowni Fizycznej w Muzeum był kuzyn Marii - Boguski Józef Jerzy ( 1853-1933) – fizykochemik. W latach 1875-1876 Józef Boguski był asystentem Dmitrija Mendelejewa ( 1834 -1907). Po powrocie do Polski Józef Boguski utrzymywał przyjacielskie stosunki ze swoim nauczycielem, posyłał jemu nowe prace i komunikaty o planach naukowych. Józef Boguski w liście wysłanym w 1898 r . do Dmitrija Mendelejewa poinformował go o odkryciu polonu i radu przez Marię Skłodowską- Curie. 1891 r. wyjazd Marii Skłodowskiej na studia do Paryża 1893 r. Maria Sklodowska uzyskuje licencjat z fizyki 1894 r. Maria Sklodowska uzyskuje licencjat z matematyki 1895 r. ( 26 lipca ) małżeństwo Marii Skłodowskiej z Pierre Curie. 1897 r. ( 12 wrzesień) - urodziny córki Ireny. Irena Curie w 1918 r. uzyskuje licencjat z fizyki; zostaje asystentką Marii Skłodowskiej- Curie. W 1925 r.Irena Curie broni pracy doktorskiej pt." Badania nad promieniami alfa polonu". W 1934 r. Irena Joliot - Curie wraz z mężem Frederickiem Joliot - Curie dokonuje odkrycia zjawiska sztucznej promieniotwórczości. W 1935 r. wraz z mężem Irena zostaje laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie chemii ( przyznaną za syntezy nowych pierwiastków promieniotwórczych). Irena Joliot - Curie i Frederic Joliot- Curie mieli dwoje dzieci : córkę Helenę ( została badaczem jądrowym) i syna Pierre ( został biofizykiem). Irena Joliot Curie zmarła na białaczkę 17 marca 1956 roku w wieku 59 lat. 1898 r. pierwsza samodzielna praca naukowa Marii Skłodowskiej - Curie zaproponowana przez prof. Gabriela Lippmanna " Własności magnetyczne zahartowanej stali". 1898 r. odkrycie polonu i radu przez małżonków Curie. 1899 r. Maria Skłodowska -Curie po raz pierwszy od zamążpójścia przebywa w Polsce w Zakopanem . Towarzyszy jej mąż - Pierre Curie. Spotyka się tam z rodziną, między innymi z bratem Józefem, siostrą Bronisławą i ojcem - Władysławem. Siostra Marii Skłodowskiej - Curie dr Bronisława Dłuska buduje w Zakopanem sanatorium dla chorych na płuca. 1900- 1905 r. Od października 1900 r. Maria Skłodowska- Curie pracuje w Wyższej Szkole Normalnej w Sevres, jako pierwsza profesor - kobieta. W szkole kształcą się przyszłe nauczycielki żeńskich szkół licealnych. Wśród wykładowców byli najwybitniejsi uczeni Sorbony i College de France. 1902 r. umiera ojciec Marii - Władysław Skłodowski. 1902 r. Maria Skłodowska - Curie ustala własności radu. 1903 r. Maria Skłodowska - Curie broni pracy doktorskiej. 1903 r. Maria Skłodowska - Curie zostaje laureatką Nagrody Nobla z Fizyki za odkrycie promieniotwórczości i pierwiastków promieniotwórczych. 1904 r. ( 6 grudzień) urodziny córki Ewy. W 1938 r. ukazała się drukiem we Francji opracowana przez Ewę Curie biografia Marii Skłodowskiej - Curie. Książka Ewy Curie miała także kilkanaście wydań w Polsce. W czasie II wojny światowej Ewa Curie działała w Siłach Zbrojnych Wolnej Francji. Była korespondentem wojennym wielu dzienników amerykańskich, a także jednym z Dyrektorów " Paris - Presse". Jej mąż Henri Labouisse był ambasadorem USA w Grecji, później Dyrektorem Generalnym United Nations Childrens Found. W 1956 r Henri Labouisse odbierał przyznaną organizacji UNICEF pokojową Nagrodę Nobla. Ewa Curie - Labouisse mieszka w USA. 1906 r. ( 19 kwiecień) -tragiczna śmierć męża Pierra Curie ; objęcie Katedry Fizyki na Sorbonie. 1910 r. Maria Skłodowska - Curie otrzymuje metaliczny rad ; Polonu Maria Curie nie wyodrębniła. Wyodrębniono jednak ten pierwiastek w czystej postaci w jej laboratorium i dokonano z nim szereg ciekawych eksperymentów . 1911 r. ( 29 październik) Maria Skłodowska- Curie uczestniczy w I Kongresie Solvajowskim w Brukseli. Chemik i przemysłowiec francuski Solvay Ernest (1838-1922) założyciel Międzynarodowego Instytutu Fizyki zorganizował obrady tego Kongresu. Wśród uczestników Kongresu znaleźli się między innymi: - Goldschmidt Robert B.- chemik, współpracownik Ernesta Solvaya, - Planck Max Karl( 1858-1947) fizyk niemiecki ; laureat Nagrody Nobla z Fizyki w 1918 r. - Sommerfeld Arnold ( 1868-1951) fizyk niemiecki. - de Broglie Maurice (1875- 1960) fizyk francuski, - Rutherford Ernest ( 1871-1937) fizyk angielski; laureat Nagrody Nobla z Chemii w 1908 r. - Einstein Albert ( 1879- 1955) fizyk niemiecki; laureat Nagrody Nobla z Fizyki w 1921 r. - Langevin Paul ( 1872- 1946) fizyk francuski, - Nernst Walter Hermann ( 1864-1941) chemik niemiecki, # laureat Nagrody Nobla z Chemii w 1920 r. - Brillouin Marcel ( 1854- 1948) fizyk francuski. - Solvay Ernest ( 1838-1922) chemik i przemysłowiec belgijski. - Warburg Emil Gabriel ( 1846-1931) fizyk niemiecki; - Lorentz Hendrik Antoon ( 1853-1928) fizyk holenderski; # Laureat Nagrody Nobla z Fizyki w 1902 r. - Perrin Jean Baptiste ( 1870-1942) fizyk francuski; # laureat Nagrody Nobla z Fizyki w 1926 r. - Pioncare Henri ( 1854- 1912) -matematyk i filozof francuski 1911 r. przyznanie Marii Skłodowskiej - Curie Nagrody Nobla z Chemii za odkrycie nowych pierwiastków i otrzymanie radu w stanie czystym. 1912 r. ( 6 maja) Delegaci Towarzystwa Naukowego Warszawskiego przeprowadzają z Marią Skłodowską- Curie rozmowę w Paryżu. Przewodniczącym delegacji jest Sienkiewicz Henryk ( 1846 - 1916) pisarz polski, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury ( 1905 r.). Delegaci namawiają Marię do powrotu do Polski. Propozycja Towarzystwa była dla Marii Curie bardzo miła, bo odpowiadała dawno żywionej przez nią chęci pracowania w rodzinnym środowisku. Dla urzeczywistnienia jej nie wahałaby się rozstać ze starszą córką, która musialaby pozostać w Paryżu. W odpowiedzi delegatom Maria Curie nie mogła na razie zdecydować się na pryjazd do Warszawy i opuszczenie Paryża z dwu powodów : • złego stanu zdrowia, który rodzil w niej wątpliwości czy w ogóle będzie w stanie pracować naukowo, a tym bardziej czy zdoła zorganizować nową pracownię radiologiczną; • poczuwa się także do obowiązku zorganizowania budującego się w Paryżu Instytutu im. jej męża ( prace organizacyjne potrwają rok lub półtora). Decyzję ostateczną Maria Curie odłożyła do czasu usunięcia powyższych przeszkód. ( Protokół 79 posiedzenia Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z dnia 16 maja 1912 r.). Maria Skłodowska - Curie nadesłala na adres Towarzystwa kosztorys urządzenia pracowni radiologicznej.Pragnęła ją uruchomić mimo powyżej przedstawionych przeszkód do lipca 1913 r. ( Protokół Nr 95 z posiedzenia Zarządu Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z 2 stycznia 1913 r.). W protokole Nr 98 posiedzenia Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z 12 lutego 1913 r. jest informacja o postanowieniu otwarcia pracowni radiologicznej od 1 sierpnia 1913 r. i mianowaniu Marii Skłodowskiej - Curie kierowniczką tej pracowni. Protokół Zebrania Ogólnego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z 25 listopada 1913 r. zawiera informację : " Członek honorowy Towarzystwa Naukowego Warszawskiego Maria Skłodowska - Curie wygłosiła odczyt " O radioaktywności i ciałach radioaktywnych " 1914 r. wybuch I wojny światowej; przerwana zostaje łączność Marii Skłodowskiej - Curie z pracownią radiologiczną w Warszawie ; zajmuje się w okresie wojny między innymi organizowaniem wojskowego lecznictwa radiologicznego. 1919 r. praca w Instytucie Radowym w Paryżu. 1920 r. Marię Skłodowską - Curie odwiedza w Instytucie Radowym przy ul. Pierre Curie w Paryżu dziennikarka amerykańska z Nowego Jorku - p. Meloney ( Missy). Organizuje ona pobyty Marii Skłodowskiej- Curie w USA ( 1921 i 1929 r.) 1921 r. ( maj- 28 czerwiec) pierwsza podróż do USA ( spotkanie z prezydentem USA ( od 1921 r.) Hardingiem Warrenem Gamalielem ( 1865-1923). W USA przebywa wraz z córkami Ireną i Marią. Odbiera 1 g radu zamknięty w szkatułce , do której złoty kluczyk wręczył jej prezydent USA Harding. 1922 r. Udział w pracach Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej w Genewie .( Rada Ligi Narodów mianuje Marię Skłodowską - Curie członkiem tej komisji; później zostaje jej wiceprzewodniczącą). 1925r. udział w uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego pod Instytut Radowy w Warszawie. Maria spotyka się z prezydentem Wojciechowskim Stanisławem ( 1869-1953) - drugim prezydentem RP ( 1922-1926) oraz z polskimi fizykami i chemikami. 1929 r. ( październik) druga podróż do USA . Maria Skłodowska-Curie jest gościem prezydenta USA ( 1929 - 1933) Hoovera Herberta Clarka( 1874- 1964). Przez kilka dni mieszka w Białym Domu. Ameryka daruje Marii Curie drugi gram radu ( pierwszy gram podarowano jej w 1921 roku). Zwiedza Uniwersytet Św. Wawrzyńca ( 26 października) pod opieką Younga Owena D. ( 1874 - 1962) - prawnika i ekonomisty amerykańskiego . Na frontonie gmachu fizyki znajduje się płaskorzeźba w kamieniu przedstawiająca jej wizerunek. Bierze także udział w jubileuszu Edisona . 1932 r. ( 29 maj) uczestniczy jako honorowa kierowniczka w uroczystości otwarcia Instytutu Radowego im. Marii Skłodowskiej - Curie w Warszawie. Dyrektorem Instytutu Radowego została jej siostra dr Bronisława Dłuska. Wykończony w pełni został szpital należący do Instytutu Radowego . 1933 r. ( wiosna) ostatnie wykłady na Sorbonie. 1933 r.( październik) odbył się Kongres Solvayowski. 1934 r. Maria Skłodowska- Curie umiera 4 lipca 1934 r. na skutek anemii złośliwej aplasycznej o przebiegu gwałtownym, gorączkowym. 1934 r. Towarzystwo Naukowe Warszawskie wybija medal pamiątkowy ku czci Marii Skłodowskiej - Curie. W 1935 r. ukazuje się książka Marii Curie . Na okładce widnieją słowa Maria Curie. Profesor Sorbony, Laureatka nagród Nobla z fizyki i chemii. Tytuł " PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ". W 1953 r. ukazało się w Polsce II wydanie tej książki. Maria Skłodowska - Curie. Promieniotwórczość . PWN, Warszawa, 1953. 1954 r. ukazały się także w wyd . PWN Prace Marii Skłodowskiej- Curie zebrane przez Irenę Joliot- Curie „ Niech każdy z nas, jak jedwabnik, tka swój kokon i nie żąda wyjaśnień, po co i na co ... ” „ Im bardziej się człowiek starzeje, tym mocniej czuje, że umiejętność cieszenia się chwilą bieżącą jest cennym darem podobnym do stanu łaski. ” „ Narażamy się na wiele rozczarowań, jeśli wszystkie nasze życiowe zainteresowania uzależniamy od uczuć burzliwych, jak miłość ... ” „ Człowiek nigdy nie ogląda się na to, co zrobione, ale na to patrzy, co ma przed sobą do zrobienia. ” „ Rad nie powinien wzbogacić nikogo. Należy do wszystkich ludzi. ” „ Trzeba mieć wytrwałość i wiarę w siebie. Trzeba wierzyć, że człowiek jest do czegoś zdolny i osiągnąć to za wszelką cenę. ” Dziękuję za uwagę Marcin Łykowski Kl. 3Gb
