Prezentacja nowego produktu
advertisement
Żołnierze wyklęci ziemi krzywińskiej PROJEKT W RAMACH SZKOŁA Z KLASĄ 2.0 Zdjęcie: M. Kulczak, Z dziejów ziemi gostyńskiej w latach 1945-1956, Kim byli żołnierze wyklęci Żołnierze wyklęci to ogólna nazwa dla antykomunistycznego, niepodległościowego ruchu partyzanckiego, stawiającego opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR, toczącego walkę ze służbami bezpieczeństwa ZSRR i podporządkowanymi im służbami w Polsce. Termin żołnierze wyklęci powstał dopiero w 1993, wcześniej w czasach PRL ogół jednostek antykomunistycznych określany był jako reakcyjne podziemie. Ostatni członek ruchu oporu – Józef Franczak ps. „Laluś” zginął w obławie w osiemnaście lat po wojnie – 21 października 1963 roku. W praktyce jednak większość organizacji zbrojnych upadła na skutek braku reakcji mocarstw zachodnich na sfałszowanie przez PPR wyborów do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1947 i powyborczej amnestii, po której podziemie liczyło nie więcej niż dwa tysiące osób. Źródło: http://pamiec.pl/pa/tylko-u-nas/13592,OSTATNIJOZEF-FRANCZAK-LALUSquot-19181963-tekst-drSlawomira-Poleszaka.html Józef Franczak „Laluś” Najbardziej wysunięte na południowy wschód powiatu miasteczko Krzywiń położone na bagnistym i zalesionym terenie, co bezwzględnie odpowiada elementowi wywrotowemu dla celów ukrycia. RAPORT PUBP Z 1945 ROKU Społeczeństwo z wiosek: Wieszkowa, Bieżynia, Bielewa, Łagowa, Cichowa, Zbęch i Żelazna jest wybitnie nastawienia antydemokratycznego. RAPORT PUBP Z 1946 ROKU Ziemia krzywińska w pierwszych latach po wojnie nazywana była przez pracowników Urzędu Bezpieczeństwa w Kościanie „bandyckoterrorystycznym rogiem powiatu kościańskiego”. To tutaj działał związany z Gostyniem oddział Mariana Rączki pseud. „Kościuszko”. Marian Rączka „Kościuszko” Marian Rączka urodził się 22 XII 1925 roku w Gostyniu. Był synem Jana i Marii z domu Furmaniak. Jesienią 1939 roku cała rodzina została wysiedlona przez Niemców do Czerniewic powiat Tomaszów Mazowiecki. Tam jesienią 1941 roku zetknął się z podziemną organizacją, prawdopodobnie z Narodową Organizacją Wojskową, do której wstąpił i przyjął pseudonim "Tarzan". W sierpniu 1944 roku 19-letni Marian wziął udział w powstaniu warszawskim, gdzie za męstwo i odwagę został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po upadku powstania wydostał się wraz z ludnością cywilną z Warszawy i został skierowany do obozu przejściowego w Pruszkowie. Stamtąd hitlerowcy wywieźli go do prac fortyfikacyjnych w Wielkopolsce. W styczniu 1945 roku korzystając z paniki, jaka wybuchła wśród Niemców przed zbliżającym się frontem, uciekł do rodzinnego miasta. Po wyzwoleniu Gostynia, wstąpił ochotniczo do tworzonej właśnie Milicji Obywatelskiej, a następnie został przeniesiony do Pudliszek, gdzie pełnił stanowisko komendanta obozu jeńców niemieckich. W sierpniu 1945 roku wrócił do Gostynia i pracował jako dyżurny centrali telefonicznej w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego. Zimą nawiązał kontakt z oddziałem AK "Dzielny", którego w niedługim czasie został dowódcą... Zdjęcie: Z dziejów ziemi gostyńskiej w latach 1945-1956 Marian Rączka „Kościuszko” Odział „Kościuszki” – powstanie i skład osobowy Oddział powstał latem 1945 roku na terenie powiatu śremskiego .W kwietniu 1946 roku po aresztowaniu dwóch pierwszych dowódców – „Dzielnego” i „Wichra”, na czele oddziału stanął Marian Rączka pseudonim „Kościuszko”. Oddział przeniósł się na teren powiatów kościańskiego i gostyńskiego. Po raz pierwszy miał się pojawić w sile kilkunastu lub kilkudziesięciu konnych osób w mundurach w okolicach Cichowa – Bielewa – Bieżynia – Łagowa w dniu 6 listopada 1946. Wówczas prawdopodobnie dokonano napadu na gospodarstwo rolne UB. Oddział składał przysięgę następującej treści: Przysięgam Bogu Wszechmogącemu i Królowej Korony Polskiej, że będę walczył w obronie wiary i honoru Ojczyzny przed nawałą komunizmu. Tak mi dopomóż Bóg. Żołnierze oddziału „Kościuszko” , Zdjęcie: M. Kulczak, Z dziejów ziemi gostyńskiej w latach 1945-1956 Przez oddział przewineło się około 120 osób. Ponieważ podawali zwykle tylko pseudonimy, nie sposób dokładnie ustalić ich personaliów oraz miejsca zamieszkania. Z mieszkańców gminy Krzywiń znani są: Kazimierz Kotowski „Graf” urodzony w 1922 w Lubiniu, w 1948 uciekł do RFN Marian Dzik „Lew” urodzony w 1925 w Bielewie Stanisław Babiarz „Bystry”, urodzony w 1924 w Bielewie Szczepan Gawroński „Tygrys”, urodzony w 1924 w Bielewie Edmund Kuczma, urodzony w 1925 w Bielewie Władysław Hauza „Śpiący”, „Cygan”, urodzony w 1924 w Żelaźnie Józef Jankowski, urodzony w 1922 w Łuszkowie Antoni Jarosz „Cwaniak”, urodzony w 1924 w Bielewie Feliks Kieroń, urodzony w 1926 w Bielewie Stanisław Jeżykowski, „Bystry”, urodzony w 1929 w Bielewie Edmund Juskowiak „Kucharz” urodzony w 1924 w Łagowie Józef Ignaszewski „Ryś”, urodzony w 1928 w Jerce Jan Klupś „Cichy”, urodzony w 1924 w Zbęchach Bronisław Łopiński, „Wiktor” urodzony w 1924 w Bielewie Franciszek Brukiewicz „Błysk” urodzony w 1914 w Trzecianowie Kazimierz Migdał „Świerk”, urodzony w 1915 w Jerce Stanisław Trzciołek, „Tarzan”, urodzony w 1918 w Jerce Sylwester Woźnica vel Klubczyński „Rogacz”. urodzony w 1924 w Bielewie Czesław Picz „Herubin” , urodzony w 1924 w Łagowie Czesław Michalak „ Dąb” urodzony w 1924 w Łagowie Jan Stężycki „Orlik” , Bielewo Stanisław Jerzykowski „Jeleń”, Bielewo Józef Kubera, Łagowo Jan Michałowski „Bażant”, Zbęchy Czesław Stężycki, „Jastrząb”, Żelazno Władysław Hauza, „Cygan”, Żelazno Jan Skrzypek „Długi”, Żelazno Oddział „Kościuszki” - operacje zbrojne Już 18 listopada doszło do akcji zbrojnej na sanatorium dla funkcjonariuszy milicji i UB w Cichowie. Zabrano 4 karabiny, 5 bagnetów, 2 granaty i amunicję. Oddział liczył wówczas około 30 ludzi. Posiadali mundury WP, broń automatyczną i karabiny. Część oddziału posiadała konie. 5 stycznia 1946 roku dwudziestu partyzantów zatrzymało w Bielewie pociąg relacji Gostyń - Kościan. W wyniku rewizji zatrzymano funkcjonariusz UB Jana Szczepaniaka. Po zarekwirowaniu mu dokumentów, umundurowania i broni oraz wymierzeniu kary cielesnej, puszczono go w bieliźnie wolno. Do kolejnej akcji należy zaliczyć dużą operację w nocy z 30 na 31 maja w Jerce. Oddział w sile 24 osób opanował Urząd Pocztowy, Spółdzielnię „Rolnik” oraz mleczarnię. Zabrano gotówkę, 360 kg masła i maszynę do pisania, pozostawiając pokwitowania rekwirowania przez oddział AK. Ponieważ siły komunistyczne wzmogły terror podczas referendum i sprowadziły na teren gminy „bandycko-terrorystycznego rogu” powiatu dodatkowe siły zbrojne. Odpowiedzią „Kościuszki” było własne działania antykomunistyczne. 9 czerwca podczas zabawy w Świńcu pojawił się 20-osobowy oddział „leśnych” w mundurach i z pełnym uzbrojeniem. Marian Rączka wygłosił przemówienie na cześć Mikołajczyka i Andersa oraz …milicji. Dziś może to zaskakiwać, ale należy nadmienić, że stosunek do funkcjonariuszy porządkowych nie był kojarzony w pierwszych latach po wojnie z ich bezpośrednim podporządkowaniem ideą komunistycznym. Z uwagi na to, że gmina Krzywiń (w Bielewie znajdował się skład broni) uznawana była za szczególnie antykomunistyczną często UB przeprowadzał „naloty” na znajdujące się na jej terenie miejscowości. Podczas jednej z takich akcji, w nocy z 7 na 8 lipca 1946 roku doszło do starcia w Bielewie. Grupa operacyjna KBW oraz PUBP (30 żołnierzy i 4 ubeków) starła się z odziałem „Kościuszki”. Zginął jeden funkcjonariusz UB, a ranny został jeden żołnierz KBW. W lipcu podobne akcje przeczesywania terenów wiosek Łagowo, Bielewo oraz Żelazno organizowały powiatowe siedziby UB w Gostyniu i Kościanie. W ich wyniku rany odniosło trzech członków oddziału „Kościuszki”. 13 września 1946 roku odział dokonał akcji zbrojnej na lokal PPR i mieszkanie sekretarza gminnego PPR w Krzywiniu – Biskupskiego, którego pobito i zastraszono. Zabrano artykuły spożywcze, ubrania oraz broń. Dziesięć dni później podobną akcję dokonano na szefa PPR w Turwi Jana Koniecznego. Krwawe starcie miało miejsce 14 września 1946 roku pod Stankowem. W zabudowaniach Teofila Szczepaniaka i Antoniny Pożegi doszło do walk, w wyniku których zginęło trzech członków oddziału: „Czarny” (Bronisław Mylka ze Świńca), „Kret” (NN) oraz Władysław Babin „Bystry”. Przez ponad 50 lat miejsce pochówku „Czarnego” otoczone było tajemnicą. Dopiero w 2002 roku odsłonięto na cmentarzu parafialnym w Lubiniu jego płytę nagrobną. 15 września oddziałowi prawie udało się zlikwidować powiatowego szefa kościańskiej ubecji Aleksandra Gredczyszyna. Do zdarzenia doszło w Jerce. Najpierw zatrzymano jadącego na motorze komendanta milicji w Krzywiniu kpr. Józefa Płócinika, po nim nadjechał samochód osobowy z funkcjonariuszami Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego z Kościana. Niestety szefowi kościańskiej ubecji udało się uciec i zawiadomić grupę operacyjną. f Akt zgonu Bronisława Mylka pseudonim „Czarny” Zdjęcie: Ewa Leciejewska. Rozwiązanie oddziału Po klęsce pod Stankowem i nieudanym zamachu, dowódca Marian Rączka „Kościuszko” podjął decyzję o rozwiązaniu oddziału i dobrowolnym złożeniu broni. Stało się to pod koniec września 1946 roku po negocjacjach przeprowadzonych przez żonę Franciszka Brukiewicza z powiatowym Urzędem Bezpieczeństwa w Gostyniu. Po ujawnieniu się, więkoszość członków oddziału została uwięzniona na okres kilku lat a następnie zwolniona, jednak aż od 1989 r. byli oni szykanowani i zastraszani przez Urząd Bezpieczeństwa. Największe represje spotkały oczywiście dowódce który, był wielokrotnie aresztowany i wypuszczany na wolność. Działo się tak do 23 lipca 1949 roku kiedy to Marian Rączka został aresztowany przez UB i skazany na karę śmierci która w dniu 5 września 1950 roku została podtrzymana przez Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie. Wyroku nie wykonano, ponieważ Prezydent skorzystał z przysługującego mu prawa łaski, zamieniając karę śmierci na dożywotnie więzienie. Postanowieniem z 22 czerwca 1956 roku karę dożywocia na mocy amnestii złagodzono do 12 lat więzienia. Dnia 5 czerwca 1957 roku orzeczono zwolnienie z odbywania reszty kary i Marian Rączka opuścił mury więzienia we Wronkach. Zmarł 1 maja 1985 roku. Deklaracja złożenia broni przez Franciszka Brukiewicza. Źródło: Prywatne zbiory Zdzisława Brukiewicza Źródła: Mikołaj Kulczak, Z dziejów ziemi gostyńskiej w latach 1945-1956, Stowarzyszenie Historia Militaris, Gostyń 2013 Waldemar Handke i Rafał Kościański, "Zwyczajny" Urząd PUBP w Kościanie 1945-1954, Instytut im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego w Lesznie, Leszno 2006 Mikołaj Kulczak, Gazeta Gostyńska WYDANIE 25/2000 Mikołaj Kulczak, ZBROJNE STARCIE ODDZIAŁU „DZIELNY”Z KOMUNISTYCZNYMI SIŁAMI BEZPIECZEŃSTWA POD STANKOWEM, http://www.muzeum.gostyn.pl/i/dg/421.pdf Prywatne zbiory pana Zdzisława Brukiewicza Prezentaje wykonali Adam Będlewski Alan Brukiewicz Dawid Kostrzewski Ewa Leciejewska Marcin Lichota Patryk Mania Piod czujnym okeim pana Grzegorza Skorupskiego
