rys historyczny

„Grypę określa się jako ostatnią niekontrolowaną plagę ludzkości”
Dr Kevin Sullivan, USA
RYS HISTORYCZNY
Grypa dziesiątkowała populację ludzką od najdawniejszych czasów.
Historyczne zapiski przynoszą informację, że pandemie pojawiły się z przerwami od
czasów starożytnych. Pierwsze doniesienia o epidemiach grypy pochodzą z 412 roku
p.n.e. i są autorstwa Hipokratesa i Liwiusza.
Większość informacji dotyczących epidemii lub pandemii grypy rozpoczyna się
w latach 1918 – 1919, kiedy świat ogarnęła pandemia grypy zwanej „hiszpanką, której
wystąpienie pochłonęło największą liczbę ofiar śmiertelnych. Spowodowała nie tylko
zgon ponad 20 milionów ludzi /więcej niż I-sza wojna światowa/, ale także bardzo
znaczne straty społeczne i ekonomiczne, co przyczyniło się do rozwoju badań mających
na celu ustalenie etiologii schorzenia.
W 1933 r. trzej badacze Wilson Smith, Chrostopher Anderws oraz Patrick
Laidlow wyizolowali wirusa grypy od ludzi, co w konsekwencji doprowadziło do
dalszego rozwoju badań nad tym patogenem.
Próby otrzymania szczepionki przeciw grypie podjęto pod koniec lat
trzydziestych XX wieku. Działania te zostały nasilone w 1957 r. kiedy rozpoczęła się
pandemia grypy azjatyckiej /przyniosła śmierć około 1 miliona ludzi/.
Ostatnia pandemia grypy wystąpiła w 1968 r. Rozpoczęła się w południowowschodnich Chinach, obejmując cały świat. Nazwano ją grypą „Hong-kong”.
W Polsce epidemiczne nasilenie zachorowań nastąpiło w styczniu, lutym i marcu 1969
r. Zachorowało 30-40 procent populacji, zmarło 1.316 osób.
Czynnik etiologiczny
Grypa jest ostrą chorobą zakaźną wywołaną przez wirusy grypy typu A, B i C.
Wirus grypy „A” jest główną i najczęstszą przyczyną infekcji. Zakaża ludzi na
całym świecie powodując zachorowania, które w zależności od nasilenia przybierają
formę endemii czy pandemii. Zakaża nie tylko ludzi, ale także ptaki, ssaki wodne, konie
i świnie.
Wirus grypy „B” zakaża wyłącznie człowieka. Przebieg zachorowania jest
zwykle łagodniejszy, często endemiczny, a nasilenie zachorowań obserwuje się w
odstępach 2-3 letnich.
Grypa wywołana typem „C” wirusa występuje powszechnie, a zakażenie
najczęściej przyjmuje formę bezobjawową.
Wirus grypy charakteryzuje się dużą zakaźnością. W czasie bezpośredniego
kontaktu z osobą zarażoną, wirus przenoszony jest drogą kropelkową to znaczy przez
wdychanie mikroskopijnych wydzielin z dróg oddechowych /kaszel, kichanie, rozmowa
itp./.
Okres wylęgania choroby do momentu zakażenia jest krótki i wynosi od kilku
do 48 godzin. Wirusy grypy namnażają się w górnych drogach oddechowych, powodują
uszkodzenie komórek nabłonka i otwierają drogę bakteriom chorobotwórczym, które
najczęściej odpowiedzialne są za poźniejsze powikłania.
Objawy kliniczne
Typowe objawy kliniczne grypy są znane nam wszystkim. Są to:
Wysoka gorączka trwająca 1-2 dni, dreszcze, bóle stawów, bóle mięśni, poczucie
ogólnego rozbicia. Zajęcie układu oddechowego objawia się zapaleniem błony śluzowej
nosa, bólami gardła, suchym napadowym kaszlem. Przebieg choroby zależny jest od
zjadliwości wirusa, ale także od wielu innych czynników, takich jak np. stan zdrowia,
wiek chorego.
Najcięższą postacią grypy jest – pierwotne krwotoczne zapalenie płuc, którego
przebieg jest niejednokrotnie piorunujący z towarzyszącą dusznością, sinicą,
krwiopluciem. Ta postać grypy w dużym odsetku kończy się zgonem w ciągu 24
godzin. Natomiast przechorowanie pozostawia trwałe zmiany w płucach pod postacią
ich zwłóknienia.
Powikłania grypy
Najczęściej powikłania grypy dotyczą układu oddechowego. Grypowe zapalenie
płuc może wystąpić u osób nieobciążonych chorobowo, ale stanowi zagrożenie u
pacjentów z przewlekłymi chorobami serca lub płuc i wówczas związane jest z wysoką
śmiertelnością.
Powikłania ściśle związane z nadkażeniem bakteryjnym to: zapalenie ucha
środkowego, zapalenie zatok obocznych nosa, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc.
Powikłania grypy to również zaostrzenie chorób przewlekłych np.:
nasilenie objawów choroby wieńcowej, niewydolności krążenia, zdekompensowanie
cukrzycy, czy też nasilenie napadów astmatycznych.
Powikłania grypy ze strony innych układów to: zapalenie opon mózgowordzeniowych, mózgu, Zespół Guillian-Barre, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego,
zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, Zespół Reye’a i inne.
Przechorowanie grypy u ciężarnej stwarza ryzyko poronienia.
Jedyną metodą zapobiegania zachorowaniu na grypę jest profilaktyka, ponieważ nie
istnieje leczenie przyczynowe grypy.
Charakterystyczną cechą wirusa grypy jest jego zmienność antygenowa, stąd
WHO /Światowa Organizacja Zdrowia/ corocznie uaktualnia antygenowy skład
szczepionki na następny sezon epidemiczny.
Szczepienia powinny być stosowane w każdym roku przed sezonem
epidemicznym.
W Polsce szczyt zachorowań na grypę przypada na okres od stycznia do marca,
dlatego optymalnym okresem do przeprowadzenia szczepienia przeciw grypie są
miesiące od września do początku listopada. Gwarantuje to uzyskanie pełnej
odporności przed zachorowaniem.
W Programie Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko grypie znajduje się
w wykazie szczepień zalecanych przez Ministerstwo Zdrowia /Komunikat Głównego
Inspektora Sanitarnego z dnia 15 marca 2004 r. Dz.Urz. Nr 2 poz. 24/.
Szczepienia p/grypie są zalecane następującym osobom ze wskazań klinicznych i
indywidualnych:
- przewlekle chorym /astma, cukrzyca, niewydolność układu krążenia, oddychania,
nerek/,
- w stanach obniżonej odporności,
- w podeszłym wieku
Ze wskazań epidemiologicznych:
- pracownikom służby zdrowia, szkolnictwa, handlu, transportu,
budownictwa oraz osobom narażonym na kontakty z dużą liczbą
ludzi, bądź pracującym na otwartej przestrzeni.