Kształtowanie kompetencji medialnych poprzez wychowanie
advertisement
Hanna Batorowska Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Kształtowanie kompetencji medialnych i informacyjnych poprzez wychowanie W prezentacji wykorzystano zdjęcia z biblioteki publiczno-szkolnej w Toblach w Północnych Włoszech fot. Hanna Batorowska Fot. Hanna Batorowska Budynek szkoły i budynek biblioteki publiczno-szkolnej połączone wiatą OBSZARY 1. Information literacy (Information and Media Literacy - IML) 2. Przestrzeń pomiędzy alfabetyzacją informacyjną i medialną a kulturą informacyjną • kształcenie ustawiczne • samodoskonalenie • samouctwo informacyjne • rozwój osobowości • samowychowanie 3. Wychowanie informacyjne i medialne jednostki • dojrzałość informacyjna • roztropne funkcjonowanie w społeczeństwie informacyjnym 4. Kultura informacyjna i medialna człowieka IML definiowane są * w wąskim zakresie jako sprawność, umiejętność korzystania z informacji i mediów * w szerokim zakresie jako proces badawczy lub dyscyplina wiedzy DEFINIOWANIE POJĘCIA ‚INFORMATION and MEDIA LITERACY’ information literacy alfabetyzacja informacyjna, alfabetyzm informacyjny, biegłość w użytkowaniu informacji, edukacja informacyjna, kompetencja informacyjna, piśmienność, sprawność informacyjna, świadomość informacyjna, umiejętności informacyjne, umiejętność korzystania z informacji media literacy alfabetyzacja medialna, alfabetyzm medialny, biegłość w użytkowaniu mediów, edukacja medialnana, kompetencja medialna, medialność, sprawność medialna, świadomość medialna, umiejętności medialne, umiejętność korzystania z mediów Kultura czytelnicza Kultura medialna Kultura biblioteczna Kultura informacyjna Kultura informatyczna Kultura wiedzy Kultura informacyjna jako obszar wspólny różnych kategorii kultury * (…) oznacza inne dziedziny mające wspólny obszar z kulturą informacyjną Kultura (….) * Kultura Kultura osobista polityczna KULTURA informacyjna Kultura ekonomiczna Kultura techniczna Kultura pracy KATALOG KOMPETENCJI MEDIALNYCH I INFORMACYJNYCH CYFROWA PRZYSZŁOŚĆ Fundacja Nowoczesna Polska Adresowany do dzieci, młodzieży i osób dorosłych, które rozwijają w/w kompetencje w ramach różnych form kształcenia ustawicznego oraz w sposób nieformalny KATALOG został podzielony na trzy grupy kompetencji odzwierciedlające poziom zaawansowania uczących się (minimalny, optymalny, mistrzowski). Autorzy KATALOGU stworzyli definicję IL, która pozwoliła na przeprowadzenie badań stanu tych kompetencji a także sposobów ich wykorzystywania, rodzajów aktywności twórczych, efektywności i bezpieczeństwa korzystania z informacji ALFABETYZACJA INFORMACYJNA ekspert 1 2 3 4 5 6 7 wprawny, biegły kompetentny szkolący się Umiejętności biblioteczne Umiejętności alfabetyzacji technologicznej początkujący Model umiejętności informacyjnych SCONUL. Źródło: Information skills In higher education. Prepared by the SCONUL. Advisory Committee Legenda: 1 uświadomienie potrzeby informacyjnej 2 rozpoznawanie luki informacyjnej i sposobu jej wypełnienia 3 konstruowanie strategii wyszukiwawczej 4 lokalizacja i dostęp 5 ocena i ewaluacja 6 organizacja, zastosowanie i prezentowanie 7 synteza Twórcy Katalogu założyli, że celem edukacji informacyjnej jest information literacy i dążenie do osiągnięcia określonego poziomu tych kompetencji Wprowadzili też pojęcie ‘konwergencji kompetencji’ aby uwypuklić znaczenie systemowego podejścia do problematyki kształtowania postaw twórczych i kompetencji korzystania z informacji w różnych jej formach W Katalogu zastosowano podział na 8 kategorii odzwierciedlających podstawowe pola tematyczne przypisane edukacji informacyjnej i medialnej KATEGORIE POLA TEMATYCZNE 1.korzystanie z informacji, 2.relacje w środowisku medialnym, 3. język mediów, 4.kreatywne korzystanie z mediów, 5.etyka i wartości w komunikacji i mediach, 6.prawo w komunikacji i mediach, 7.bezpieczeństwo w komunikacji i mediach, 8.ekonomiczne aspekty działania mediów 2 KATEGORIA Relacje w środowisku medialnym (w infosferze, ekologia informacji) • Wizerunek człowieka w sieci • Komunikacja przez media • Otoczenie – Internet i technologie mobilne jako przestrzeń społeczna 3 KATEGORIA Język mediów (logosfera) • Językowa natura różnych mediów • Funkcje komunikatów medialnych • Kultura komunikacji medialnej 4 KATEGORIA Kreatywne korzystanie z mediów, (i technologii informacyjnych) • Tworzenie • Przetwarzanie • Prezentowanie 5a KATEGORIA Etyka i wartości w komunikacji i mediach, (IML jako powinność) • Wolność słowa • Otwartość treści • Współpraca między użytkownikami 5b KATEGORIA Etyka i wartości w komunikacji i mediach (IL jako powinność społeczeństwa informacyjnego) standardy kompetencji informacyjnych • Komunikacja i media jako przedmiot refleksji etycznej • Wyzwania etyczne • Kompetencje etyczne • Normy prawne w mediach i komunikacji 6 KATEGORIA Prawo w komunikacji i mediach, • Znajomość prawa – co wolno a co nie wolno korzystając z mediów • Umiejętność wyszukiwania norm prawnych • Rozumienie celu norm prawnych 7 KATEGORIA Bezpieczeństwo w komunikacji i mediach, (bezpieczeństwo informacyjne) • • • • Ochrona prywatności i wizerunku Nadzór nad siecią Anonimowość Bezpieczeństwo komunikacji, pracy i transakcji • Uzależnienia i higiena korzystania z mediów 8 KATEGORIA Ekonomiczne aspekty działania mediów (ekonomika informacji) • • • • Rynek mediów Informacja jako towar, dobro ekonomiczne Finansowanie mediów Polityka medialna KATEGORIE POLA TEMATYCZNE 1.korzystanie z informacji, 2.relacje w środowisku medialnym, 3. język mediów, 4.kreatywne korzystanie z mediów, 5.etyka i wartości w komunikacji i mediach, 6.prawo w komunikacji i mediach, 7.bezpieczeństwo w komunikacji i mediach, 8.ekonomiczne aspekty działania mediów KATEGORIA 1 Kategoria „korzystanie z informacji” odpowiada information literacy, definiowanej jako zespół wiedzy i umiejętności warunkujących efektywne korzystanie z zasobów informacyjnych, obejmujące sferę źródeł informacji, wyszukiwania informacji, krytycznego podejścia do informacji i wykorzystania informacji Kategoria „korzystanie z informacji” • Jest to bardzo uproszczone podejście do koncepcji information literacy, dalekie od rozumienia go w kategoriach kultury informacyjnej • mogące mieć niekoniecznie korzystne implikacje podczas opracowywania programów nauczania w zakresie edukacji informacyjnej. IL to kompetencje informacyjne zakładające zdolność do * zidentyfikowania potrzeby informacyjnej * zlokalizowania, oceny i efektywnego wykorzystania informacji Międzynarodowe Wytyczne IFLA dotyczące kompetencji informacyjnych DEFINIOWANIE POJĘCIA ‚INFORMATION LITERACY’ IL to nie tylko umiejętność zarządzania informacją, ale też odpowiedzialność i etyka w pracy z informacją oraz zdolność komunikowania się i dzielenia pozyskaną wiedzą EMPATIC (EMPowering Autonomous learning Through Information Competencies) DEFINIOWANIE POJĘCIA ‚INFORMATION LITERACY’ Różnorodność koncepcji information literacy Różnorodność rozumienia koncepcji information literacy wymaga porównanie ze sobą trzech z nich 1/ koncepcja opracowana przez Chistine S. Doyle 2/ koncepcja IL oparta na relacyjnym modelu opracowanym przez Christine S. Bruce 3/ koncepcja IL opracowana przez Jeremy J. Shapiro i Shelley K. Hughes Koncepcja nr 1 Chistine S. Doyl oparta na: zestawie wskaźników do ustalania poziomu kompetencji informacyjnych Koncepcja nr 2 Christine S. Bruce oparta na relacyjnym modelu obrazującym różne sposoby doświadczania przez jednostkę zjawiska information literacy 1. nie da się zmierzyć poziomu kompetencji informacyjnych jednostki 2. można opisać jaka jest jej świadomość rozumienia IL i czego się nauczyła model Christine S. Bruce zakłada, że IL jest procesem indywidualnie tworzonym przez każdego użytkownika informacji siedem kategorii doświadczeń związanych z information literacy 1. korzystanie z TI do wyszukiwania informacji i komunikacji 2. wyszukiwanie informacji w różnych rodzajach źródeł 3. przeprowadzanie procesu informacyjnego 4. kontrolowanie informacji 5. rozwijanie własnej wiedzy o nowe pola zainteresowań 6. wykorzystanie wiedzy i własnych poglądów w celu uzyskania nowych opinii 7. mądre wykorzystanie informacji dające także korzyści innym ta ostatnia kategoria koreluje z postrzeganiem IL jako sposobu rozwijania dojrzałości informacyjnej jednostki IL jako koncepcja mądrości przystosowanie osobistych wartości i zasad etyki do korzystania z mediów i wykorzystywania informacji „mądrość jest postrzegana jako wartość dodana w procesie wykorzystania informacji. Sugeruje świadomość osobistych wierzeń, wartości, postaw.” Christine Susan Bruce Takie postrzeganie IL pozwala określić rolę IL w świadomym uczeniu się, nieodzownym w świecie nadmiarowości informacji i przyspieszenia technologicznego. Koncepcja nr 3 Jeremy J. Shapiro Shelley K. Hughes samodzielna dyscyplina naukowa, której przedmiotem jest 1/ człowiek funkcjonujący w świecie informacji 2/ krytyczna refleksja nad naturą informacji samej w sobie, nad jej kontekstem a/ społecznym b/ kulturowym c/ technicznym d/ filozoficznym koncepcja information literacy nawiązująca do wizji edukacji postrzeganej jako droga do wolności politycznej i ludzkiego szczęścia Jeremy J. Shapiro Shelley K. Hughes information literacy jako nowoczesna sztuka wyzwolona XXI wiek, decydująca o wolności człowieka w społeczeństwie informacyjnym Jeremy J. Shapiro Shelley K. Hughes • IL jest podstawą humanistycznego wychowania, • służy postępowi społecznemu, • przeciwdziała procesowi wykluczenia społecznego, • przygotowuje do uczenia się przez całe życie Koncepcja nr 4 Bill Johnston Sheila Webber IL zespół zachowań informacyjnych mających na celu etyczne mądre wykorzystanie Informacji w społeczeństwie IL dotyczy funkcjonowania społeczeństwa o określonej kulturze I systemie wartości KONKLUZJA • Wiesław Babik stwierdza, że kultura informacyjna ulega z jednej strony konceptualizacji poszerzając swój zakres, ale także rozszerza pole zastosowań praktycznych i w ten sposób bliższa staje się pojęciu information literace • W tej kwestii badacz zajmuje stanowisko, że „wymienione terminy uzupełniają się, jeden jest konsekwencją drugiego i żaden z nich nie może istnieć bez pozostałych” Droga od information and media literacy do kultury informacyjnej związana jest z osiąganiem przez jednostkę dojrzałości informacyjnej Dojrzałość a dorosłość • Dojrzałość jest przejawianą w różnego rodzaju aktach (wewnętrznych i zewnętrznych) – zdolnością bycia odpowiedzialnym • Dorosłość odnosi do kondycji fizycznej i psychologicznej ocenianej według społecznie przyjętych, obowiązujących w określonej kulturze, obiektywnych kryteriów. Różnica między dorosłością a dojrzałością • polega na jakościowej zmianie osobowości związanej z rozwojem w kierunku ideału osobowości • Osobowości charakteryzującej się cnotą, taką jak: wgląd, interakcja między jednostką a otoczeniem, transcendencja siebie, dążenie do mądrości, • czyli z rozwojem który nie ma nic wspólnego z wiekiem tylko z refleksyjnością człowieka Osoba dojrzała 1. reaguje refleksyjnie, a nie impulsywnie; 2. działa świadomie i racjonalnie, a nie automatycznie; 3. podejmuje decyzje po rozpatrzeniu wszystkich związanych z nimi konsekwencji, a nie działa na zasadzie prób i błędów lub w sposób niezaplanowany i nieprzemyślany Dojrzałość informacyjna jest atrybutem kultury informacyjnej Kształtowanie dojrzałości informacyjnej jest procesem trwającym przez całe życie Wymaga: • Wychowania do informacji (do świadomego korzystania z informacji i wykorzystywania jej dla dobra swojego i innych), • „wychowania przez informację” (dla krytycznego poszerzania wiedzy w oparciu o różne źródła informacji i budowania mądrości), • „wychowania dla informacji” (dla przeciwdziałania wykluczeniu informacyjnemu, walki ze zniekształceniami informacyjnymi, obrony infosfery człowieka). Błędnie dojrzałość informacyjną łączy się z biegłością w posługiwania się informacjami cyfrowymi Dojrzałość informacyjną należy utożsamiać z umiejętnością * brania odpowiedzialności, * ponoszenia odpowiedzialności * bycia odpowiedzialnym za działania podejmowane w środowisku informacyjnym Z definicji information literacy i kultury informacyjnej wynika sposób rozumienia dojrzałości informacyjnej Różne wzorce dojrzałego informacyjnie ucznia Pięć kontekstów wpływających na tworzenie profilu dojrzałego informacyjnie użytkownika informacji 1. z posiadaniem kompetencji informacyjnych i byciem wyedukowanym informacyjnie i medialnie 2. z biegłością posługiwania się technologiami informatyczno-komunikacyjnymi w korzystaniu z informacji i mediów 3. z edukacją informacyjną (informatyczno-medialną) opartą na zasadzie zrównoważonego rozwoju w zakresie techniki i kultury 4. z wychowaniem informacyjnym opartym na uniwersalnych wartościach humanistycznych, przygotowującym jednostkę do życia w cywilizacji technologicznej i medialnej 5. z wychowaniem do ekologicznego funkcjonowania w środowisku informacyjnym zapewniającym zrównoważony rozwój człowieka w infosferze każda z koncepcji odwołuje się do różnych obszarów wychowania mającego przygotować jednostkę do życia w cywilizacji technologicznej Wychowanie dojrzałego informacyjnie człowieka wymaga oparcia się na zadaniach stawianych przed wychowaniem do odpowiedzialności 1. poznanie i zaakceptowanie systemu wartości 2. obowiązków wobec siebie, innych, narodu, środowiska 3. rozwijanie wrażliwości aksjologicznej 4. rozwijanie umiejętności antycypacji zjawisk Połączenie edukacji informacyjnej i medialnej z wychowaniem do informacji Wymaga wzmocnienia intelektualnego i moralnego, aby stało się wychowaniem do wolności, odpowiedzialności i godności człowieka „bez ładu intelektualnego i moralnego w każdym człowieku (…) nie będzie możliwe wprowadzenie ładu w środowisku życia człowieka” opracowanie kanonu wykształcenia informacyjnego, w którym „potrzeby człowieka i prymat człowieka, a nie prymat techniki czy cywilizacji informacyjnej i medialnej” będzie podstawą Cechy dojrzałości informacyjnej jednostki refleksyjność otwartość racjonalność odpowiedzialność pracowitość inteligencja moralność generatywność relatywizm transcendencja etyka dążenie do mądrości samokrytycyzm Dojrzałość informacyjna w kontekście: • poszerzania horyzontów myślenia • powiększania zasobu wiedzy • realizacji wartościowych celów • umiejętności przezwyciężania przeszkód • podejmowania inicjatyw • aksjologii • służenia innym i respektowania ich praw • godności, wolności itd. kanon cech osoby odpowiedzialnej • wspaniałomyślność • bezinteresowna otwartość na wartości i zjawiska • budzenie zaufania innych • bycie godnym ich zaufania • merytoryczna rozumność problemów wynikająca z kompetencji łączenie dojrzałości informacyjnej jednostki 1/ z kompetencjami informacyjnymi i medialnymi 2/ z aspektem kulturowym 3/ ze świadomością informacyjną Odpowiedzialność jako jedna z podstawowych cech dojrzałości człowieka nie jest należycie wyeksponowana Pomiędzy wychowaniem informacyjnym ucznia kulturą informacyjną człowieka dorosłego a ustawiczny proces dążenia do osiągnięcia dojrzałości informacyjnej jednostki rozwój człowieka w kierunku dojrzałej osobowości 1. powiększanie wewnętrznego bogactwa (przeżyć, przekonań, wiedzy), 2. dążenie do szczęścia, 3. umiejętność adaptacji, 4. orientacja wartościująca, 5. zaangażowanie na rzecz dobra wspólnego, 6. kształtowanie szacunku wobec drugiego człowieka, 7. wyrabianie odpowiedzialności, 8. dążenie do autonomii Cytowania pochodzą z publikacji Babik W.(2012), Ekologia informacji katalizatorem równoważenia rozwoju społeczeństwa informacji i wiedzy. „Zagadnienia Informacji Naukowej” nr 2. Batorowska H.(2009), Kultura informacyjna w perspektywie zmian w edukacji. Warszawa : Wydawnictwo SBP. Furmanek W.(2004), Wychowanie do odpowiedzialności zadaniem edukacji informacyjnej. W: Dydaktyka informatyki. Problemy teorii. Red. W. Furmanek, A. Piecuch. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego. Jaskuła S., Korporowicz L. (2008), Wychowanie do informacji: wyzwania i nadzieje. „Pedagogika Społeczna” nr 1 (27). Kurkowska E.J. (2012), Edukacja informacyjna w bibliotekach a rozwój społeczeństwa wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo SBP. Oleś P. K. (2011), Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłośćzmiana- integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [email protected] DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
