Wykład 9a

Tytuł wykładu
Wykład 9
Metody chemiczne. Podział środków
chemicznych. Mechanizm i skuteczność
działania fungicydów.
Dr hab. Krzysztof Matkowski
Program unowocześniania kształcenia w SGGW dla zapewnienia
konkurencyjności oraz wysokiej kompetencji absolwentów
Metoda chemiczna ochrony roślin
polega na stosowaniu substancji chemicznych pestycydów
w
celu
ograniczenia
występowania
niepożądanych organizmów w uprawach: szkodników,
grzybów, bakterii, chwastów i roślin pasożytniczych.
Podział środków ochrony roślin
Środki ochrony roślin dzieli się według przeznaczenia na:
 zoocydy - do ograniczania występowania zwierząt;
 fungicydy - do ograniczania występowania grzybów;
bakteriocydy - do ograniczania występowania bakterii;
 herbicydy - do ograniczania występowania chwastów;
 pozostałe - regulatory wzrostu, adiuwanty (preparaty
poprawiające właściwości fizyczne środków ochrony roślin,
feromony, biostymulatory, desykanty (środki do wysuszania
roślin), defolianty (środki do wcześniejszego usuwania
liści), defloranty (środki do usuwania nadmiernej ilości
kwiatów), atraktanty (środki zwabiające), repelenty (środki
odstraszające).
Zalety i wady metody chemicznej
Zalety
Wady
Łatwość aplikacji
Toksyczność dla człowieka i
innych organizmów
Stosunkowo duża
skuteczność
Brak skuteczności przy złej
diagnozie
Niewielki koszt preparatu
Wysoki koszt aparatury
Łatwy proces nanoszenia
substancji na roślinę
Duże zużycie wody,
szczególnie w
gospodarstwach
wielkoobszarowych
Niechęć konsumentów do zakupu produktów
chronionych chemicznie
Aktywność fungicydów
w roślinie
 działanie powierzchniowe - preparat utrzymuje się tylko
na powierzchni organu roślinnego)
 działanie systemiczne - preparat wnika do tkanek
roślinnych i przez wiązki przewodzące jest rozprowadzany
po roślinie
 działanie wgłębne - preparat wnika do tkanek roślinnych
na niewielka głębokość, tylko w miejscu naniesienia środka
 działanie pozornie systemiczne - preparat przemieszcza
się nad powierzchnią rośliny w postaci lotnych produktów
Działanie fungicydów
 działanie zapobiegawcze (przed infekcją)
 działanie interwencyjne (w czasie infekcji oraz
inkubacji)
 działanie wyniszczające (w czasie choroby
właściwej)
Działanie fungicydów
Tekst powinien zmieścić się w niniejszej zielonej ramce.
zapobiegawcze
interwencyjne, wyniszczające
Można stosować kolorowe pola w
infekcja
inkubacja
niniejszych
kolorach – zielonym
… i pomarańczowym
powierzchniowe
wgłębne
systemiczne
choroba właściwa
Fungicydy zapobiegawcze
• Blokują procesy energetyczne grzybów (związki
miedzi, nieorganiczne związki siarki,
tiokarbaminiany, związki ftalimidowe, proste
związki aromatyczne)
• Cechują się niską selektywność działania
zarówno na grzyby jak i roślinę
• Mała aktywność grzybobójcza in vitro
• Niska presja selekcyjna – małe
prawdopodobieństwo uodpornienia się
organizmów grzybopodobnych i grzybów
Fungicydy interwencyjne i
wyniszczające
• Są zazwyczaj skuteczne do 96 godzin od momentu
rozpoczęcia infekcji (dikarboksymidy, związki triazolowe,
imidiazolowe, benzymidazolowe, pirydynowe i
anilipirimidynowe, dodyna). Niektóre z nich np. fenarimol
działają dopiero po rozwinięciu się grzybni
• Hamują biosyntezę białek, steroli, kwasów
nukleinowych, podział jądra
• Mają dużą selektywność działania (powodują szybkie
uodpornianie się grzybów)
• Są przeważnie silnie fungistatyczne in vitro
Okres działania interwencyjnego
Związek
wielosiarczki wapnia,
tiokarbaminiany
kaptan
Skuteczność działania w
godz.
18-24
20-36
ditianon
36-48
dodyna
60-72
Test sprawdzający
1. Działanie wgłębne fungicydu
polega na:
a. Przemieszczaniu z wiązkami
przewodzącymi
b. Działaniu na powierzchni rośliny
c. Działaniu w miejscu naniesienia
d. Przemieszczaniu nad organem
roślinnym w postaci lotnego gazu
3. Desykanty to preparaty:
a. przeciwko gryzoniom
b. do wysuszania organów roślinnych
c. przyśpieszające kwitnienie
d. przedwczesnego usuwania
kwiatów
2. W fazie inkubacji zaleca się
stosowanie:
a. Fungicydów zapobiegawczych
b. Fungicydów zapobiegawczych i
interwencyjnych
c. Fungicydów interwencyjnych
d. Fungicydów wyniszczających
4. Fungicydy zapobiegawcze:
a. działają interwencyjnie
b. mają zazwyczaj niską presję
selekcyjną
c. hamują syntezę w stosunku do
patogenów
d. zaburzają procesy oddechowe
grzybów
Mechanizmy działania fungicydów
Działanie grzybobójcze – fungicydalne
Działanie hamujące rozwój – fungistatyczne
1. Zakłócenia procesów energetycznych
Zakłócenia glikolizy glukozy do pirogronianu
Fosforylacji oksydacyjnej ATP do ADP
(związki miedzi, siarki, tiokarbaminiany, zw. ftalimidowe,
morfilinowe)
2. Zahamowanie biosyntezy składników komórki
Synteza białek - związki fosforu, np. pirazofos
Kwasów nukleinowych – metalaksyl
Związków sterolowych – IBE fenarimol (zahamowanie
przemian ergosterolu)
Mechanizmy działania fungicydów
3. Zakłócenia w funkcjonowaniu błony komórkowej
Dodyna- niszczy błonę cytoplazmatyczną
Tridemorf –działa na białka membranowe
4. Blokada mitotycznego podziały jądra
Zakłócenie tworzenia mikrotubul (benzimidazol,
karbendazym, tiabendazol)
5. Stymulowanie reakcji obronnych organizmu
(biostymulatory)
Zmiany w metabolizmie związków fenolowych
Lignifikacja tkanek
Indukowanie tworzenia fitoaleksyn
Zmiany w strukturze ścian komórkowych
Biostymulatory
5.
-
Stymulowanie reakcji obronnych organizmu
(biostymulatory)
Zmiany w metabolizmie związków fenolowych
Lignifikacja tkanek
Indukowanie tworzenia fitoaleksyn
Zmiany w strukturze ścian komórkowych
Indukowanie odporności nabytej (SAR)
Odporność grzybów na fungicydy
• Nietrwała - zmiany w metabolizmie
• Trwała – zmiany genetyczne
Uboczne działanie fungicydów
• Fitotoksyczność – nekrozy na liściach i owocach (f.
miedziowe i siarkowe)
• Przedłużenie wegetacji i wzrost transpiracji kutykularnej
(f. miedziowe)
• Wzmożona fotosynteza, zrost pędów, dobre wybarwienie
jabłek (kaptan)
• Metylotiofanat stymuluje wzrost truskawek i malin
• Zaprawy nasienne mogą zmniejszać zdolność
kiełkowania nasion
• Ograniczanie wzrostu rośliny (triazole)
Sposoby stosowania fungicydów
• Zaprawianie nasion, bulw, cebul i korzeni
• Opryskiwanie
• Opylanie
• Odkażanie pomieszczeń – fumigacja, sulfuracja
• Stosowanie fungicydów do zwalczania
patogenów żyjących w glebie (granulaty)
• Leczenie ran drzew
Inne oddziaływania fungicydów
• Fitotoksyczność – nekrozy na liściach i owocach (f. miedziowe i
siarkowe)
•Przedłużenie wegetacji i wzrost transpiracji kutykularnej (f. miedziowe)
•Wzmożona fotosynteza, zrost pędów, dobre wybarwienie jabłek
(kaptan)
•Metylotiofanat (topsin) stymuluje wzrost truskawek i malin
•Benomyl powoduje spadek liczebności dżdżownic w glebie oraz
zmiany w składzie mikroorganizmów
•Zaprawy nasienne mogą zmniejszać zdolność kiełkowania nasion
Dobra praktyka rolnicza
•Można stosować tylko środki ochrony zatwierdzone w
Dzienniku Urzędowym Monitor Polski, zgodnie z ustawą o
Ochronie Roślin.
•Środki ochrony należy stosować tylko w zakresie
określonym etykietą
•Rolnicy powinni stosować ewidencje stosowania środków
ochrony i przechowywać dokumentacje przez 4 lata
•Stosujący środki musza być przeszkoleni i posiadać
sprawny sprzęt do zabiegów
Test sprawdzający
1. Metalaksyl zaburza:
a. biosyntezę ergosteroli
b. tworzenie mikrotubul
c. replikację RNA
d. biosyntezę kwasów
nukleinowych
3. Skrót SAR oznacza
a. indukowaną odporność nabytą
b. procesy syntezy kwasów
nukleinowych
c. systemiczne działanie
fungicydów
d. termostabline białka
2. Dodyna niszczy u grzybów:
a. kwasy nukleinowe
b. błonę cytoplazmatyczną
c. białka membranowe
d. mikrotubule
4. Uboczne, negatywne działanie
środków ochrony roślin na
rośliny to:
a. fitotoksyczność
b. fitodestrukcja
c. fitosterylność
d. fitotropizm
Zakończenie
KONIEC
WYKŁADU