WPŁYW ŚCIÓŁKOWANIA NA DYNAMIKĘ ROZRASTANIA SIĘ

Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu – CCCLXXXIII (2007)
REGINA DĘBICZ
WPŁYW ŚCIÓŁKOWANIA NA DYNAMIKĘ ROZRASTANIA SIĘ
WYBRANYCH BYLIN OKRYWOWYCH
Z Katedry Ogrodnictwa
Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
ABSTRACT. Compact cover after the first season of cultivating Chamaemelum nobile ‘Plenum’
created, and Arenaria balearica after the second season. It means that the deployment of plants
taken in the experiment was proper for a quick effect of a covered surface. The mulching with
pine bark inhibited the dynamics of plant growth in the first two years of cultivation.
Key words: covering perennial plants, dynamics of plant growth, mulching
Wstęp
Rośliny okrywowe mają w terenach zieleni duże znaczenie estetyczne i użytkowe.
Dobrze rosną i tworzą zwartą okrywę w miejscach, gdzie warunki siedliskowe dla
większości roślin są bardzo niekorzystne, na stanowiskach zacienionych, suchych
i nasłonecznionych, np. na stromych zboczach (Grabowska i Kubala 2006). Na dużych powierzchniach wprowadzają ład i harmonię oraz stanowią doskonałe tło do eksponowania innych roślin. Efektownie prezentują się także w postaci małych plam, np.
w patio, na dziedzińcach, wzdłuż ścieżek czy między płytami chodnikowymi. Gęsta
okrywa roślin między innymi zabezpiecza glebę przed nadmierną utratą wody, ogranicza erozję gleby, utrudnia lub całkowicie hamuje rozwój chwastów.
Celem pracy było poznanie dynamiki rozrastania się wybranych taksonów bylin
okrywowych oraz zbadanie wpływu ściółkowania korą sosnową na wzrost roślin.
Materiał i metoda
Dwuczynnikowe doświadczenie przeprowadzono w latach 2004-2005 w Stacji Badawczo Dydaktycznej Roślin Warzywnych i Ozdobnych w Piastowie. Badaniem objęto:
Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 29-34
© Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007
PL ISSN 0137-1738
30
R. Dębicz
bodziszek kantabryjski (Geranium × cantabrigiense Yeo) ‘Biokovo’ i ‘Karmina’, rumian
szlachetny (Chamaemelum nobile (L.) All.) ‘Plenum’, fiołek rogaty (Viola cornuta L.)
‘Alba Minor’, pięciornik kalabryjski (Potentilla calabra Ten) i piaskowiec balearski
(Arenaria balearica L.). Rośliny, wyprodukowane w szkółce bylin w pojemnikach,
posadzono 16 kwietnia 2004 roku w glebę piaszczysto-gliniastą o pH (H2O) 6,2, na
stanowisku słonecznym. Co roku w kwietniu rośliny nawożono jednorazowo Azofoską
w dawce 30 g·m-2, rozgarniając ściółkę. Warstwę ściółki o grubości 6-7 cm z przekompostowanej kory sosnowej rozłożono po tygodniu od posadzenia roślin i uzupełniano
w drugim roku, w maju. Doświadczenie założono metodą losowanych bloków w trzech
powtórzeniach. Powtórzeniem było poletko o wymiarach 1,5 × 1,5 m, na którym posadzono dziewięć roślin (cztery rośliny na 1 m²) w rozstawie 50 × 50 cm. Pierwszym
czynnikiem był system utrzymania gleby (gleba nieściółkowana i ściółkowana korą),
a drugim – terminy obserwacji. Przeprowadzano je co miesiąc, od maja do września
(zawsze w pierwszej dekadzie miesiąca) 2004 i 2005 roku.
Dynamikę rozrastania się bylin okrywowych oparto na pomiarach i obliczeniach:
średnicy roślin i powierzchni zajmowanej przez jedną roślinę (uważanej w przybliżeniu
za pole koła, zakładając, że roślina rozrasta się, tworząc kolisty kształt). Uzyskane wyniki
opracowano statystycznie metodą analizy wariancji na poziomie istotności α = 0,05.
Wyniki i dyskusja
Średnica testowanych roślin, niezależnie od taksonu i systemu utrzymania gleby
oraz roku uprawy, zwiększała się w miarę upływu czasu (tab. 1). Największą średnicę
po czterech miesiącach wzrostu miał rumian szlachetny ‘Plenum’ – 59,3 cm i 54,8 cm
(odpowiednio na glebie bez kory i z korą), a najmniejszą piaskowiec balearski – 28,2
cm i 26,0 cm.
W pierwszym roku uprawy badane byliny rozrastały się stopniowo, w miarę równomiernie, ale powoli (ryc. 1, 2). Wyjątkiem był rumian szlachetny ‘Plenum’, który od
czerwca do sierpnia rozrastał się bardzo dynamicznie, zarówno na glebie bez ściółki, jak
i ze ściółką. We wrześniu jedna roślina tego taksonu zajmowała powierzchnię 0,28 m²
na glebie bez kory i 0,24 m² na glebie z korą (ryc. 1, 2). Można więc przyjąć, że zastosowana rozstawa roślin jest odpowiednia do wytworzenia zwartego runa (100% okrycia
powierzchni podłoża) już po pierwszym sezonie uprawy. Podobną dynamiką wzrostu,
stwierdzoną przez autorkę we wcześniejszych badaniach (Dębicz 2004), charakteryzowała się bylica Schmidta (Artemisia schmidtiana) ‘Nana’. Również piaskowiec balearski szybko okrywał glebę. Każda roślina tego gatunku już w maju w drugim roku uprawy zajmowała średnio powierzchnię 0,19 m2 gleby ze ściółką i 0,22 m2 gleby bez niej,
podczas gdy pozostałe byliny powierzchnię 4-10-krotnie mniejszą (ryc. 3, 4). Tak intensywny wzrost na początku wiosny wynikał z fenologii wzrostu i kwitnienia tego gatunku. Najwolniej rozrastały się rośliny obu odmian bodziszka kantabryjskiego (‘Biokovo’
i ‘Karmina’). Dla uzyskania całkowitego okrycia gleby po dwóch latach uprawy należałoby go sadzić w większym zagęszczeniu, podobnie jak fiołka rogatego i pięciornika
kalabryjskiego.
Ściółkowanie gleby w pierwszym roku uprawy nie miało istotnego wpływu na średnicę roślin bodziszka kantabryjskiego ‘Biokovo’, rumianu szlachetnego ‘Plenum’
i pięciornika kalabryjskiego, co potwierdziła analiza statystyczna wyników. Natomiast
wpływ ściółkowania korą okazał się niekorzystny dla pozostałych bylin w pierwszym
Wpływ ściółkowania na dynamikę rozrastania się wybranych bylin okrywowych 31
Tabela 1
Średnica sześciu taksonów bylin okrywowych (cm)
Diameter of six taxa of covering perennial plants (cm)
Takson
Taxon
Gleba
nieściółkowana
i ściółkowana
Soil not
mulched
and
mulched
(A)
Terminy pomiaru w 2004 roku
(I rok uprawy)
Time of measurement in 2004
(1st year of cultivation)
(B)
V
VI
VII
VIII
IX
Terminy pomiaru w 2005 roku
(II rok uprawy)
Time of measurement in 2005
(2nd year of cultivation)
(B)
średnia
mean
(A)
V
VI
VII
VIII
IX
średnia
mean
(A)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Bodziszek
kantabryjski
Geranium
cantabrigiense
‘Biokovo’
bez kory
without
bark
kora
bark
21,2
27,0
27,6
28,4
28,4
26,5
27,8
29,5
32,0
31,2
37,4
31,2
20,6
27,3
29,4
30,2
29,6
27,4
20,5
25,3
27,7
30,0
34,1
27,5
średnia
mean
(B)
20,9
27,2
28,5
29,3
29,0
24,2
27,4
29,0
30,6
35,8
NIR0,05
LSD0.05
A – r.n; n.s.
B – 0,91
B×A – r.n; n.s.
bez kory
without
bark
18,4
26,2
27,3
31,5
31,8
27,0
27,8
31,0
33,8
36,0
38,2
33,4
kora
bark
17,6
24,7
25,5
29,4
30,0
25,4
18,6
25,0
29,2
31,6
33,4
27,6
średnia
mean
(B)
18,0
25,5
26,4
30,5
30,9
23,2
28,0
31,5
33,8
35,8
NIR0,05
LSD0.05
A– 1,15
B – 0,73
B×A – r.n; n.s.
bez kory
without
bark
kora
bark
11,2
15,9
41,1
57,2
59,3
36,9
23,1
36,7
44,3
49,1
51,8
41,0
16,5
21,2
37,4
52,9
54,8
36,6
15,0
27,3
40,0
51,6
54,3
37,4
średnia
mean
(B)
13,9
18,6
39,3
55,0
57,0
19,1
32,0
42,2
50,4
53,1
NIR0,05
LSD0.05
A – r.n; n.s.
B – 1,03
B×A – 2,31
bez kory
without
bark
kora
bark
12,0
14,3
18,4
24,0
26,8
19,1
30,0
36,7
41,6
45,8
49,6
40,7
10,1
11,8
16,6
24,6
25,6
17,7
28,0
32,5
37,5
43,6
46,5
37,6
Bodziszek
kantabryjski
Geranium
cantabrigiense
‘Karmina”
Rumian
szlachetny
Chamaemelum nobile
‘Plenum’
Fiołek
rogaty
Viola
cornuta
‘Alba
Minor’
A – 1,57
B – 0,99
B×A – 2,21
A – 1,06
B– 0,67
B×A – 1,50
A – 1,37
B – 0,87
B×A – 1,94
32
R. Dębicz
Tabela 1 – cd.
1
Pięciornik
kalabryjski
Potentilla
calabra
Piaskowiec
balearski
Arenaria
balearica
3
4
5
6
7
średnia
mean
(B)
2
11,1
13,1
17,5
24,3
26,2
NIR0,05
LSD0.05
A – 1,07
B – 0,67
B×A – r.n; n.s.
bez kory
without
bark
14,5
17,6
23,8
28,7
30,1
22,9
25,7
kora
bark
10,4
16,4
22,3
29,6
33,2
22,4
średnia
mean
(B)
12,5
17,0
23,1
29,2
31,6
NIR0,05
LSD0.05
A – r.n; n.s.
B – 0,87
B×A – 1,94
bez kory
without
bark
13,2
15,2
19,2
22,0
28,2
20,0
53,0
kora
bark
10,7
14,2
18,7
23,1
26,0
18,5
średnia
mean
(B)
12,0
14,7
18,9
23,6
27,1
NIR0,05
LSD0.05
A – 1,00
B – 0,63
B×A – r.n; n.s
m2
8
9
10
11
12
13
29,0
34,6
39,6
44,7
48,1
35,7
39,4
42,3
45,3
37,7
26,1
34,8
43,0
47,1
49,9
40,2
25,9
35,3
41,2
44,7
47,6
54,8
56,6
58,1
60,6
56,6
49,6
50,5
53,5
56,5
60,9
54,2
51,3
52,7
55,1
57,3
60,7
A – 3,47
B – 2,2
B×A – r.n; n.s.
A – 1,83
B – 1,16
B×A – 2,59
A – 1,47
B – 0,93
B×A – 2,08
2004
0,3
Geranium cantabrigiense ‘Biokovo’
0,25
Geranium cantabrigiense ‘Karmina’
0,2
Chamaemelum nobile ‘Plenum’
0,15
Viola cornuta ‘Alba Minor’
0,1
Potentilla calabra
0,05
Arenaria balearica
0
V
VI
VII
14
VIII
IX
Miesiące – Months
Ryc. 1. Powierzchnia gleby nieściółkowanej zajmowana przez jedną roślinę
Fig. 1. The surface of not mulched soil covered by tested perennial plants
Wpływ ściółkowania na dynamikę rozrastania się wybranych bylin okrywowych 33
m2
2004
0,3
Geranium cantabrigiense ‘Biokovo’
0,25
Geranium cantabrigiense ‘Karmina’
0,2
Chamaemelum nobile ‘Plenum’
0,15
Viola cornuta ‘Alba Minor’
0,1
Potentilla calabra
0,05
0
Arenaria balearica
V
VI
VII
VIII
IX
Miesiące – Months
Ryc. 2. Powierzchnia gleby ściółkowanej zajmowana przez jedną roślinę
Fig. 2. The surface of mulched soil covered by tested perennial plants
m2
2005
0,3
Geranium cantabrigiense ‘Biokovo’
0,25
Geranium cantabrigiense ‘Karmina’
0,2
Chamaemelum nobile ‘Plenum’
0,15
Viola cornuta ‘Alba Minor’
0,1
Potentilla calabra
0,05
0
Arenaria balearica
V
VI
VII
VIII
IX
Miesiące – Months
Ryc. 3. Powierzchnia gleby nieściółkowanej zajmowana przez jedną roślinę
Fig. 3. The surface of not mulched soil covered by tested perennial plants
m2
2005
0,3
Geranium cantabrigiense ‘Biokovo’
0,25
Geranium cantabrigiense ‘Karmina’
0,2
Chamaemelum nobile ‘Plenum’
0,15
Viola cornuta ‘Alba Minor’
0,1
Potentilla calabra
0,05
Arenaria balearica
0
V
VI
VII
VIII
IX
Miesiące – Months
Ryc. 4. Powierzchnia gleby ściółkowanej zajmowana przez jedną roślinę
Fig. 4. The surface of mulched soil covered by tested perennial plants
34
R. Dębicz
roku uprawy i wszystkich w drugim roku po posadzeniu (średnica tych roślin była istotnie mniejsza). Także w badaniach Henschke i Jerzego (2006) kilka odmian róż okrywowych, w pierwszym roku ich uprawy, słabiej osłaniało powierzchnię gleby ściółkowanej korą. W badaniach własnych wyjątkiem był jednak pięciornik kalabryjski, ponieważ w drugim roku uprawy lepiej rozrastał się na glebie ściółkowanej, osiągając we
wrześniu średnicę prawie 50 cm. Taką prawidłowość obserwowano u wielu innych
taksonów roślin (Czekalski i Gierula 2003, Krzymińska i Lisiecka 2004).
Wnioski
1. Ściółkowanie gleby przekompostowaną korą sosnową miało niekorzystny wpływ
na dynamikę rozrastania się badanych bylin, z wyjątkiem pięciornika kalabryjskiego,
w pierwszym i drugim roku uprawy.
2. Najszybciej rozrastały się rumian szlachetny (Chamaemelum nobile) ‘Plenum’
i piaskowiec balearski (Arenaria balearica), natomiast najwolniej obie odmiany bodziszka kantabryjskigo (Geranium cantabrigiense) ‘Biokovo’ i ‘Karmina’.
Literatura
Czekalski M., Gierula A. (2003): Wzrost i jakość krzewów mahonii pospolitej (Mahonia aquifolium (Pursh) Nutt.) w zależności od systemu utrzymania gleby. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln.
491: 29-36.
Dębicz R. (2004): Dynamika rozrastania się wybranych bylin okrywowych. Folia Univ. Agric.
Stetin. 236, Agric. 94: 21-25.
Grabowska B., Kubala T. (2006): Byliny okrywowe i runa leśnego. Officina Botanica, Kraków.
Hensche M., Jerzy M. (2006): Wpływ ściółkowania korą sosnową na wzrost i kwitnienie okrywowych odmian róż. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 510: 185-194.
Krzymińska A., Lisiecka A. (2004): Wpływ ściółkowania gleby na wzrost i kwitnienie wybranych gatunków bylin. Folia Univ. Agric. Stetin. 236, Agric. 94: 93-96.
THE DYNAMICS OF GROWTH OF SOME COVERING PERENNIAL PLANTS
Summary
The aim of the experiment was to evaluate growth of some taxa of covering perennials and influence of mulching with pine bark on their growth. To fulfill the purpose the following taxa were
taken into account: Geranium × cantabrigiense ‘Biokovo’ and ‘Karmina’, Chamaemelum nobile
‘Plenum’, Viola cornuta ‘Alba Minor’, Potentilla calabra and Arenaria balearica. To assess the
dynamics of plant growth the diameter of plants and the surface of covered ground by one plant
were measured. Compact cover after the first season of cultivating Chamaemelum nobile ‘Plenum’ created and Arenaria balearica after the second season. It means, that the deployment of
plants taken in the experiment was proper for a quick effect of a covered surface. The mulching
with pine bark inhibited the dynamics of plant growth in first two years of cultivation except
Potentilla calabra.