Specyfika uzależnień u kobiet, elementy terapii

Specyfika
uzależnień
u kobiet,
elementy
terapii
mgr Anna Konopka
Klinika Psychiatrii PAM
Historia
 Początki leczenia
uzależnionych kobiet w
Stanach Zjednoczonych
sięgają XIX wieku. Powstałe
wówczas pierwsze instytucje,
takie jak Martha
Washington Home w
Chicago (1869), Temple
Home w Binghampton w
Nowym Yorku (1876) czy
New England Home for
Intemperate Women w
Bostonie (1879). Celem było
uczenie życia we w
wstrzemięźliwości.
 lata 30-ste ubiegłego wieku – narodziny
pierwszych grup AA w Stanach
Zjednoczonych (twórcy: William Griffith
Wilson i dr Robert Holbrook Smith)
 doświadczenia grup AA z czasem
zaczęto wykorzystywać tworząc
profesjonalne programy terapii
uzależnienia oparte na oddziaływaniach
grupowych.
 pierwsze programy lecznicze i
badawcze skupiały się głównie na
uzależnieniu mężczyzn.
 dostęp kobiet do rozwijających się
profesjonalnych programów leczenia był
ograniczony - stygmatyzacja kobiecego
picia powodowała, iż przez długie lata
jedyną opcją dla alkoholiczek było
leczenie na oddziałach
psychiatrycznych.
William Griffith Wilson
z żoną Lois Wilson
 W 1956 roku
ośrodek
terapeutyczny
Hazelden w
Minnesocie
stworzył specjalny
oddział
terapeutyczny dla
kobiet, który jednak
obejmował głównie
„terapię zajęciową”,
prace domowe,
wykłady i
konwersatoria oraz
udział w kobiecych
grupach AA.
 Utworzenie tego osobnego
oddziału w dużej mierze wynikało
z obawy, w jaki sposób obecność
kobiet wpłynęłaby na mężczyzn
uczestniczących w programie
terapeutycznym. W tych czasach
bowiem bycie alkoholiczką
oznaczało bycie „kobietą upadłą”
Co wyróżnia alkoholizm
kobiecy?





odmienne metabolizowanie alkoholu
tolerancja
charakterystyka psychospołeczna
modele picia
stygmatyzacja
odmienne metabolizowanie
alkoholu
Istnieją podstawowe różnice w szybkości absorpcji
alkoholu w zależności od płci.
 Niższa masa ciała oraz większa zawartość tłuszczu
w organizmie kobiety i odpowiednio mniejsza ilość
wody powoduje, iż alkohole są słabiej rozpuszczane.
Szybsze wchłanianie alkoholu przez kobiety następuje
również wskutek niższej aktywności dehydrogenazy
alkoholowej w soku żołądkowym
 W związku z czym obserwujemy wyższe stężenie
alkoholu we krwi kobiety w porównaniu z mężczyzną
po wypiciu tej samej ilości alkoholu (nawet o 40 %).
odmienne
metabolizowanie alkoholu
 na spowolnienie metabolizmu alkoholu wpływa
przyjmowanie doustnych środków
antykoncepcyjnych: alkohol wówczas dłużej
krąży we krwi
 kobiety, które wypijają 3 lub więcej
standardowych drinków dziennie,
doświadczają takich samych szkód
zdrowotnych jak mężczyźni pijący trzykrotnie
więcej
tolerancja
 Cykl menstruacyjny istotnie wpływa na tempo
wchłaniania i metabolizm alkoholu. Wiąże się to z
wahaniami poziomu hormonów płciowych w organizmie.
W fazie poprzedzającej miesiączkę kobiety dużo
szybciej absorbują alkohol a zatem mogą mieć wyższy
jego poziom we krwi niż w innym czasie po wypiciu tej
samej ilości trunku.
 Jednocześnie dolegliwości związane z napięciem przed
miesiączkowym skłaniają często kobiety do łagodzenia
ich za pomocą alkoholu.
 Stąd też wypijając przeciętnie mniejsze ilości alkoholu
kobiety są zarazem bardziej podatne na efekty jego
działania a tym samym na związane z jego działaniem
uszkodzenia wątroby, mózgu czy serca
charakterystyka
psychospołeczna
 symptomy uzależnienia u kobiet
manifestują się w inny sposób niż u
mężczyzn: zanim przybiorą charakter
chroniczny często pozostają nie
widoczne dla otoczenia, wiązane są
raczej z lękiem, społeczną izolacją czy
depresją.
Społeczne uwarunkowania
 towarzyszenie pijącemu partnerowi jako dominująca
wspólna aktywność w związku
 przemoc i nadużycia w związkach
 zaniżona samoocena
 występowanie problemów psychicznych, szczególnie
depresji, zespołu stresu pourazowego, zaburzeń
jedzenia czy zaburzeń lękowych.
 Podczas gdy u mężczyzn picie stanowi częściej
pierwotne zaburzenie, na które nakładają się późniejsze
powikłania psychiatryczne, picie kobiet znacznie
częściej bywa następstwem innych problemów
emocjonalnych i psychicznych.
Pięć typów alkoholizmu
kobiecego
Schwoon i Saake
1.
Młode kobiety o dużym,
uwarunkowanym raczej
środowiskowo spożyciu alkoholu,
któremu towarzyszą poważne
problemy zdrowotne
Pięć typów alkoholizmu
kobiecego
Schwoon i Saake
2.
Kobiety pijące w celu zapobieżenia
stresowi, u których nie stwierdza się
poważniejszych skutków zdrowotnych
Pięć typów alkoholizmu
kobiecego
Schwoon i Saake
3.
Kobiety pijące przewlekle alkohol,
głównie z powodu osamotnienia,
przeżywające nasilone objawy
zespołu abstynencyjnego i mające za
sobą wiele nieudanych prób leczenia
Pięć typów alkoholizmu
kobiecego
Schwoon i Saake
4.
Kobiety pijące w ilościach średnio
wysokich, z somatycznymi
powikłaniami uzależnienia
Pięć typów alkoholizmu
kobiecego
Schwoon i Saake
5.
Kobiety pijące głównie z przyczyn
środowiskowych, bez poważniejszych
powikłań zdrowotnych
Typologia wg Gąsiora
typ 1: (z cechami neurotyczno-depresyjnymi) bez
obciążeń rodzinnych alkoholizmem, o podwyższonym
poziomie niepokoju i znacznie nasilonych
przedchorobowych cechach lękowo-depresyjnych
Typologia wg Gąsiora
 typ 2A: (z cechami osobowości
emocjonalnie chwiejnej) obciążenie
rodzinne alkoholizmem, wysoki poziom
niepokoju, nieprzystosowania,
emocjonalnej chwiejności oraz znacznie
nasilone przedchorobowe cechy
asocjalne
Typologia wg Gąsiora
 typ 2B: (z cechami asocjalnymi)
obciążenie rodzinne alkoholizmem, niski
poziom niepokoju i nieprzystosowania i
umiarkowane nasilenie
przedchorobowych cech asocjalnych
Kobiety o różnych typach
alkoholizmu w odmienny
sposób reagują na
psychoterapię
stygmatyzacja
 picie kobiece tematem tabu ( w USA do lat
50-tych pokazanie pijącej kobiety w filmie
czy reklamie było zakazane prawnie)
 dziś picie kobiet jest coraz powszechniej
akceptowane, jednak fakt nadużywania
czy uzależnienia w ich przypadku wciąż
obciążony jest dużo większą społeczną
dezaprobatą niż ma to miejsce w
przypadku mężczyzn
stygmatyzacja
 zgodnie z
powszechnymi
przekonaniami na temat
kobiecości i męskości
zachowania związane z
piciem wpisują się w
wizerunek walecznego,
agresywnego „macho”
natomiast zdecydowanie
kłócą się ze stereotypem
kobiety – matki i
opiekunki
Znaczenie stygmatyzacji
 Stygmatyzacja utrudnia leczenie, nasilając w kobietach z
problemem alkoholowym poczucie winy i wstydu.
 na etapie poszukiwania leczenia uczucia te często
powstrzymują kobiety przed korzystaniem z form
profesjonalnej pomocy, szczególnie z psychoterapii
grupowej.
 w trakcie trwania psychoterapii lęk przed
napiętnowaniem sprawia, iż kobiety unikają
podejmowania tematów dla siebie najbardziej
bolesnych czy wstydliwych, (np..destrukcyjny wpływ
picia na pełnienie roli matki czy związane z piciem
niekontrolowane zachowania seksualne).
Tym samym nie są w stanie w pełni przepracować
problemu swojego uzależnienia.
Różnice w postawach
Implikacje dla terapii
 efektywne leczenie kobiet uzależnionych powinno być
holistyczne, od początku skierowane nie tylko na
problemy związane z nadużywaniem substancji, ale
również ukierunkowane na rozumienie problemów
leżących u jego podłoża.
 Konieczne jest właściwe rozpoznanie zaburzeń
depresyjnych czy lękowych leżących u podłoża
uzależnienia, częściej konieczność leczenia
farmakologicznego
 Interwencje kryzysowe
Implikacje dla terapii
 wzmacnianie kobiet, uczenie konstruktywnych
mechanizmów radzenia sobie zarówno z zewnętrznymi
sytuacjami trudnymi jak i z uczuciami.
 alkohol jako „leku na złość”:
A. Utrwalony uległy, konformistyczny styl
społecznego funkcjonowania – alkohol ułatwia otwarte
wyrażanie gniewu czy sprzeciwu.
B. Impulsywność, niski próg wyzwalania agresji –
alkohol umożliwia odprężenie i powstrzymanie
impulsywnych reakcji agresywnych.
?
K
M
Implikacje dla terapii
 praca w kierunku uczenia „zarządzania”
złością, konstruktywnego jej wyrażania,
M
K
 uczenie kontrolowania zachowań agresywnych i
„kontenerowania” złości
 częściej większy nacisk należy położyć na
rozpoznanie poznawczych schematów, które
blokują otwarte wyrażanie złości i uczenie jej
przeżywania i akceptowania.
Implikacje dla terapii
 Trauma, psychopatologia oraz często niskie
umiejętności interpersonalne negatywnie
wpływają na relacje kobiet z innymi. Programy
terapeutyczne dla kobiet powinny uwzględniać:
 treningi umiejętności społecznych,
 elementy analizy procesu grupowego w celu
uchwycenia i nazwania trudności
komunikacyjnych i destrukcyjnych schematów
interpersonalnych charakterystycznych dla
danej pacjentki. Pozwalają wzmocnić
świadomość jej mocnych stron i zasobów,
które ujawniają się w kontaktach z innymi.
początkowy etap terapii:
M
 większa koncentracja na
deficytach
K
 wzmacnianie siły i
kompetencji
 Większa społeczna akceptacja męskiego picia –
silniejsze mechanizmy zaprzeczania- konieczność
skonfrontowania z własnym poczuciem winy i wstydu
 U kobiet poczucie winy i wstydu utrudnia nawiązanie
kontaktu i motywowanie do zmiany
Implikacje dla terapii
 Pomoc w budowaniu środowiska
wsparcia i większej stabilności
życiowej.
 Interwencja wobec przemocy domowej,
która uniemożliwia korzystanie z terapii
 sesje rodzinne
Grupy kobiece czy
grupy mieszane?
M
 Grupy heterogeniczne
pod względem płci
dają więcej korzyści
K
 korzystniejsza dla
leczenia jest
możliwość udziału w
grupach pod
względem płci
homogenicznych.
Grupy kobiece czy
grupy mieszane?
 W grupach męskich mężczyźni mówią znacznie mniej
o sobie, swoich relacjach z innymi i uczuciach niż w
grupach mieszanych. Kobiety natomiast mówią
znacznie więcej o sobie, swoich bliskich związkach,
przyjaciołach i rodzinach w grupach kobiecych niż
mieszanych.
 Kobiety są bardziej wspierające dla siebie wzajemnie
w grupach kobiecych niż w mieszanych [?]
 Kobiety są bardziej skłonne konfrontować siebie
wzajemnie w grupach złożonych z samych kobiet [?]
Grupy kobiece czy
grupy mieszane?
 Kobiety z historią nadużyć ze strony
mężczyzn będą szczególnie niechętnie
mówić o tematach tabu, takich jak
uzależnienie czy nadużycia seksualne w
ich obecności
 Kobiety, które wolą grupy mieszane gdyż
„lepiej dogadują się” z mężczyznami
bardziej skorzystają z udziału w grupie
kobiecej [?]
Dla jakich grup klinicznych
korzystniejsze są grupy
jednorodne
 ofiary przemocy seksualnej
 maltretowane żony
 kobiety na etapie chronicznego
alkoholizmu.
Co umożliwiają grupy
jednorodne:
 pełniejsze zintegrowanie własnego doświadczenia,
przekonań i uczuć,
 redefinicję i lepsze rozumienie kobiecych zachowań,
 pozytywną identyfikację z innymi kobietami
 odważniejsze eksperymentowanie z uzyskiwaniem
równowagi pomiędzy zaspokajaniem potrzeb cudzych i
własnych.
 rozwinięcie asertywności
Grupy mieszane – późniejszy
etap terapii
 Korzystanie z grup mieszanych często przynosi
dobre efekty dopiero wówczas, gdy osobiste
doświadczenie pacjentki zostało wcześniej uznane
w grupie kobiecej, gdy ma ona więcej empatii dla
siebie i czuje się silniejsza.
 Po wstępnym przerobieniu trudnych tematów,
emocji z nimi związanych i wzmocnieniu poczucia
własnej wartości poprzez identyfikację z innymi
kobietami pacjentki te mogą efektywnie korzystać z
udziału w grupach mieszanych, które umożliwiają
im dalszy rozwój.
 grupy mieszane oferują więcej alternatyw
szczególnie dla hyperkobiecych rysów osobowości
i bardziej prawdziwie reprezentują zewnętrzny
świat
Ile jednostek alkoholu można spożywać
tygodniowo, aby nie odczuć negatywnych
skutków jego działania?
Szacuje się, że:
dla kobiet bezpieczna ilość to
maksymalnie
14 jednostek,
mężczyźni mogą pozwolić sobie na 21
Jednostka alkoholu ma swój
odpowiednik w danej ilości i
rodzaju trunku
Według nowego przelicznika lampka wina to aż dwie jednostki alkoholu
Dziękuję za uwagę!