Ścieżka zwiedzania
Liceum
Dzieje ziemi
Drogi Nauczycielu!
Witamy serdecznie w Centrum Nauki Experyment.
Przygotowana dla uczniów karta pracy zawiera pytania dotyczące stanowisk znajdujących się na sali
wystawienniczej. Zadaniem uczniów jest skorzystanie z wymienionych stanowisk razem z nauczycielem
oraz udzielenie odpowiedzi na pytania.
W razie potrzeby Edukatorzy chętnie udzielą pomocy.
STANOWISKA WYKORZYSTANE W KARCIE PRACY:
Skamieniałe drzewo
Trzęsienie Ziemi
Góry fałdowe
Góry zrębowe
Lądolód
Stanowisko paleontologiczne
Życzymy przeżycia wspaniałej i naukowej przygody!
Poniżej przedstawiono przykładowe odpowiedzi na pytania.
Powstanie Ziemi i naszego Układu Słonecznego nie zostało jeszcze w pełni wyjaśnione. Dzieje naszej
planety szacuje się na ok. 4.5 miliarda lat. Wiek Ziemi szacowany jest na podstawie najstarszych skał,
które zostały do tej pory odkryte. Najstarsze odnalezione skały, pochodzą z północno-zachodniej Kanady,
północnej Grenlandii i północno-zachodniej Australii. Na początku nastąpiło uporządkowanie materii
budującej wnętrze Ziemi – powstało jądro, a powyżej utworzył się płaszcz ziemski. W kolejnych etapach
powstały: hydrosfera, atmosfera, a także biosfera. Następowało również formowanie się skorupy
kontynentalnej.
Poniżej, na mapie Centrum Nauki Experyment, zostały zaznaczone wybrane
stanowiska, które dotyczą geologicznej historii Ziemi. Odnajdź je wszystkie, eksperymentuj,
powiększ swoją wiedzę o ciekawostki zamieszczone na karcie pracy. Sprawdź siebie,
wykonując zadania. Powodzenia!
Edukatorzy
1. Podejdź do stanowiska: „Skamieniałe drzewo”:
Pierwsze organizmy pojawiły na Ziemi dopiero około 3.5 mld lat temu. Były to organizmy
przypominające sinice. Życie zaczęło się gwałtownie rozwijać, dopiero od początku ery
paleozoicznej. Nauką, która zajmuje się badaniem roślin i zwierząt, jakie żyły w minionych epokach
geologicznych, jest paleontologia. Bada ona głównie znaleziska kopalne, takie jak: skamieniałe
rośliny i zwierzęta, ich szczątki, odciski śladów, odchody itp.
Czy wiesz, że… Niektóre organizmy żyły na dużych obszarach w krótkim czasie. Są to tak zwane
skamieniałości przewodnie, ponieważ są one szczególnie niezbędne przy datowaniu skał. Przykładem
takiej skamieniałości jest trylobit, wymarły morski stawonóg, który występował w okresie ordowiku
i kambru.
ZADANIE:
Narysuj poniżej kalamit występujący w erze karbonu.
Centrum Nauki Experyment Gdynia – ścieżka zwiedzania „Dzieje ziemi”
Ścieżka zwiedzania
Liceum
(Kalamity to rośliny z rodzaju skrzypowych. Dorastały do 30 m. Były jednymi z najpowszechniejszych
roślin drzewiastych karbonu późnego, a ich szczątki stały się ważnym składnikiem tworzących się
wówczas torfowisk, z których później powstały węgle kamienne.)
2. Podejdź do stanowiska: „Trzęsienie ziemi”
Trzęsienia Ziemi są zjawiskiem bardzo częstym. Tylko w ciągu jednego roku, sejsmografy na świecie
notują około 10 000 wstrząsów. Najsilniejsze i najczęstsze trzęsienia występują w Japonii, gdzie
stwierdza się nawet ponad 1 000 wstrząsów w ciągu roku. Wstrząsom ulegają też często wyspy
Archipelagu Sundajskiego, czy zachodnie wybrzeża obu Ameryk.
Czy wiesz, że… Siłę wstrząsów możemy określić za pomocą dwóch skali. Jedną z nich jest doskonale
znana skala Richtera, która podaje natężenie trzęsienie ziemi na podstawie skali logarytmicznej. Jest
to skala otwarta, dziesięciostopniowa. Drugą jest zamknięta, dwunastostopniowa skala Mercallego,
która jest oparta na charakterystyce zniszczeń wywoływanych wstrząsami.
ZADANIE:
Które z niżej wymienionych zjawisk występuje pod powierzchnią Ziemi?
epicentrum
hipocentrum
(Hipocentrum to punkt pod powierzchnią Ziemi, od którego rozchodzą się fale sejsmiczne. Prostopadle nad
hipocentrum, na powierzchni Ziemi, znajduje się epicentrum.)
3. Podejdź do stanowisk: „Góry fałdowe”
Ruchy górotwórcze, inaczej orogeneza, to długotrwały, liczący miliony lat, proces prowadzący do
powstawania łańcuchów górskich. Biorąc pod uwagę kryterium budowy i sposobu powstawania gór,
wyróżnia się następujące rodzaje: wulkaniczne, fałdowe, zrębowe, erozyjne. Góry wulkaniczne
powstają w wyniku działalności procesów wulkanicznych. Natomiast góry erozyjne, powstały
w wyniku procesów nazywanych epejrogenicznymi (epejrogeneza). Ostatecznego swego kształtu
nabrały poprzez działanie procesów rzeźbotwórczych, związanych z wiatrem, czy opadami
atmosferycznymi.
Czy wiesz, że… Najwyższym szczytem Polski są Rysy (2499 m. n.p.m.), położone w paśmie górskim
Tatry. Góra ta jest położona na granicy polsko-słowackiej.
ZADANIE:
Rysy są położone w masywie gór powstałych w procesie orogenezy fałdowej. Podaj nazwę tego masywu.
masyw Rysów, złożony z 3 wierzchołków
4. Podejdź do stanowiska: „Góry zrębowe”
Procesy endogeniczne to zjawiska prowadzące do tworzenia się i zmian formy rzeźby terenu.
Zachodzą dzięki energii, pochodzącej z wnętrza skorupy ziemskiej. Powodują powstawanie
nierówności przez wypiętrzanie się gór, wyżyn, grzbietów oceanicznych oraz tworzenie się rowów
i zapadlisk tektonicznych.
Czy wiesz, że… Najwyższym szczytem na świecie jest Mount Everest, ośmiotysięcznik, który jest
położony w Himalajach, na granicy Nepalu i Chińskiej Republiki Ludowej (Tybetu). Często jest
nazywany również „Dachem Świata”. Himalaje powstały w wyniku orogenezy alpejskiej.
ZADANIE:
Wymień trzy pasma górskie na świecie, które powstały w czasie orogenezy zrębowej:
Przykłady: Wogezy (Europa), Góry Kirgijskie (Azja), Góry Smocze (Afryka)
5. Podejdź do stanowiska: „Lądolód”
Granice wiecznego śniegu to umowna linia, która rozdziela obszary, gdzie więcej śniegu jest
Centrum Nauki Experyment Gdynia – ścieżka zwiedzania „Dzieje ziemi”
Ścieżka zwiedzania
Liceum
dostarczane za pomocą opadów i lawin, niż się go topi, od obszarów, na których cała ilość
dostarczanego śniegu wytapia się w ciągu sezonu letniego.
Czy wiesz, że… Obecnie lądolód występuje tylko na Antarktydzie (13.3 mln km²) i Grenlandii (1.7
mln km²).
ZADANIE:
Na jakiej głębokości odwiertu można zauważyć granicę występowania mikroorganizmów?
2,5 km
(Podczas odwiertu z 1998 roku naukowcy do głębokości blisko 2,5 km natykali się na mikroorganizmy.)
6. Podejdź do stanowiska: „Stanowisko Paleontologiczne”
Pierwsze dinozaury pojawiły się około 230 mln lat temu, a około 65.5 mln lat temu katastrofalne
wymieranie skończyło ich dominację na lądzie na wszystkich kontynentach. Jedyne, co po nich
zostało, to skamieniałe kości odkrywane przez paleontologów na całym świecie. Istnieje wiele teorii
wśród naukowców, dlaczego one wymarły. Niektórzy uważają, że zniknęły po tym, jak w Ziemię
uderzył ogromny meteoryt.
Czy wiesz, że… Na terenie dzisiejszej Polski również znalezione szczątki dinozaurów. Do najbardziej
spektakularnych znalezisk należy odkryty w 2008 r. na Śląsku szkielet dużego, dwunożnego
drapieżnika, nazywanego jako ,,smok z Lisowic”. Dinozaur miał najprawdopodobniej około 4-5
metrów długości oraz mógł ważyć do 1 tony.
ZADANIE:
W którym wieku wytępiono Dronta Dodo?
Dronta Dodo wytępiono w XVII wieku.
(Dront Dodo, ze względu na brak naturalnych wrogów, nie wykazywał lęku przed ludźmi. Przyczyniło się to
do jego wyginięcia, gdyż stał się łatwym łupem dla żeglarzy.)
Centrum Nauki Experyment Gdynia – ścieżka zwiedzania „Dzieje ziemi”
