reorientacja zawodowa nauczycieli w kierunku
advertisement
Mgr Maciej Kusiński 1 REORIENTACJA ZAWODOWA NAUCZYCIELI W KIERUNKU ZAWODÓW PRZYSZŁOŚCI NA PRZYKŁADZIE PROJEKTU „NOWA EDUKACJA” 1. Wstęp Zmiany zachodzące na rynku pracy i w jego obszarze to bardzo istotny element w opracowywaniu strategii zwalczania bezrobocia. Ich rozpoznanie oraz ukierunkowanie nie tylko pozwala na prognozowanie atrakcyjności i zapotrzebowania na poszczególne specjalności, daje takŜe moŜliwość określenia kierunków kształcenia, które będą umoŜliwiały wykonywanie poszczególnych zawodów. W celu przeciwdziałania wzrostowi bezrobocia będącego efektem realizacji procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych projekty realizowane w ramach programu ZPORR, priorytet 2, działanie 2.4 mają zapewnić osobom zagroŜonym utratą miejsca pracy kompleksowe wsparcie. Winno ono być ukierunkowane na pomoc w znalezieniu nowego zatrudnienia lub na utrzymaniu obecnego poprzez podniesienie kwalifikacji zawodowych pracowników sektorów restrukturyzowanych, a takŜe innych osób zagroŜonych zwolnieniami. Trafna zmiana kwalifikacji zawodowych pracowników przemysłów i sektorów restrukturyzowanych wspomoŜe grupy osób zagroŜonych i tracących zatrudnienie, zwiększy ich aktywność na rynku pracy i będzie miała pozytywny wpływ na rozwój społeczeństwa informacyjnego. Podejmowane obecnie działania restrukturyzacyjne podyktowane są osłabieniem kondycji przedsiębiorstw, pogorszeniem się ich podstawowych wskaźników, obniŜeniem konkurencyjności, a takŜe zagroŜeniem upadłością. Według szacunków Ministerstwa Finansów łączne zadłuŜenie przedsiębiorstw wobec Skarbu Państwa z tytułu wszelkich naleŜności publicznoprawnych wynosi obecnie ok. 13 mld zł. Utrzymująca się zła kondycja przedsiębiorstw w konsekwencji moŜe skutkować zaostrzeniem i tak juŜ groźnej sytuacji na rynku pracy.2 Analizując wpływ procesów restrukturyzacyjnych na wzrost bezrobocia w województwie podlaskim, naleŜy podkreślić, iŜ liczba osób zwolnionych z 1 2 Białostocka Fundacja Kształcenia Kadr Podlaski Regionalny Plan Działań na rzecz zatrudnienia na rok 2006. Białystok 2006. Maciej Kusiński 2 przyczyn dotyczących zakładu pracy z roku na rok maleje, niemniej jednak nadal stanowi wysoki odsetek wśród osób bezrobotnych. Według danych statystycznych za rok 2004 w dziale – edukacja w województwie podlaskim 1 435 osób pozostawało zarejestrowanych jako bezrobotne. Z drugiej zaś strony, biorąc pod uwagę ilość zgłoszonych ofert pracy dla tej grupy zawodowej (989 w roku 2003 oraz 963 w roku 2004) naleŜy zauwaŜyć niedopasowanie podaŜy kwalifikacji do zgłaszanego zapotrzebowania na specjalistów określonych kierunków kształcenia. Problemy w edukacji (szkolnictwie) naleŜy rozpatrywać z punktu widzenia dwóch płaszczyzn, tj. konieczności podniesienia kompetencji pracowników tego sektora zgodnie z potrzebami rynku pracy, tak aby mogli utrzymać miejsce pracy, a takŜe konieczności nabycia przez pracowników przedmiotowego sektora zupełnie nowych umiejętności zawodowych, które pozwolą na podjęcia pracy w innych sektorach. Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007 – 2013 stwierdza, Ŝe nauczyciel w procesie kształcenia odgrywa kluczową rolę. To on ma dbać o rozwój ucznia, studenta i uczestnika kształcenia ustawicznego. WaŜne jest zatem by kadra pedagogiczna charakteryzowała się wysokimi kwalifikacjami zawodowymi. Z racji na szybki rozwój technologiczny istnieje ciągła potrzeba kształcenia na kierunkach nowych, dających zatrudnienie. Niestety znaczna część kadry nauczycielskiej posiada przestarzałe i nieadekwatne do zapotrzebowania kwalifikacje zawodowe. Dlatego waŜne jest samodoskonalenie się nauczycieli i zdobywanie przez nich nowych kwalifikacji i umiejętności, które pozwolą na wykorzystanie doświadczenia pedagogicznego w nauczaniu przez nich nowych kierunków, co jednocześnie umoŜliwi utrzymanie dotychczasowego miejsca pracy lub pozwoli na zdobycie zatrudnienia w innym sektorze. NiŜ demograficzny powoduje, iŜ w ciągu najbliŜszych lat znaczna część kadry nauczycielskiej w szczególności szkół podstawowych, gimanzajalnych i ponadgimnazjalnych straci pracę w wyniku reorganizacji lub likwidacji zwłaszcza małych szkół, głównie zlokalizowanych poza duŜymi aglomeracjami miejskimi. Dlatego teŜ koniecznym staje się umoŜliwienie osobom zatrudnionym w szkolnictwie nabycie nowych umiejętności zawodowych, które stworzą podstawę do podjęcia zatrudnienia w innych działach gospodarki, w tym w szczególności w sektorze usług.3 2. Zawody przyszłości Postęp techniczny będący następstwem rozwoju cywilizacji, przyczynia się do powstawania wielu nowych zawodów i specjalności. Największa dynamika rozwoju nowych technologii przypada właśnie na XX wiek. Jednak nowe 3 Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013, MENiS Warszawa 2005. 3 Reorientacja zawodowa nauczycieli … zawody powstają juŜ nie na przestrzeni stulecia, lecz na przestrzeni lat a nawet miesięcy. Wszechobecny postęp odsyła do lamusa zawody nieopłacalne i niepotrzebne. Coraz wyraźniej dają się zauwaŜyć zmiany zachodzące na scenie, jaką jest rynek pracy: powstają nowe zawody, na które popyt wciąŜ wzrasta lub będzie wzrastał, inne odchodzą w zapomnienie, a gwarancją prawdziwego sukcesu jest ciągłe dokształcanie się. Jeszcze kilka lat temu o wielu zawodach, dziś powszechnie wykonywanych, nikt nie słyszał. Nie było webmasterów, doradców podatkowych czy specjalistów public relations. Jednak pojawianie się nowych zawodów wiąŜe się z zanikaniem innych –tradycyjnych, które stają się dziś zbędne i nieopłacalne. MoŜna zauwaŜyć spadek zapotrzebowania na specjalistów np. marketingu i zarządzania, chociaŜ jeszcze niedawno zawód ten wydawał się być przyszłościowym. Rynek pracy staje się coraz bardziej wymagający, a posiadanie dyplomu ukończenia specjalistycznych studiów wyŜszych nie gwarantuje juŜ znalezienia zadawalającej pracy. Z dnia na dzień wzrasta popyt na pracowników wszechstronnie wykształconych, posiadających wiedzę i doświadczenie charakterystyczne niekiedy dla kilku róŜnych dziedzin. Analitycy przewidują, Ŝe zdolność utrzymania się na rynku pracy będą miały tylko te osoby, które błyskawicznie reagując na dokonujące się zmiany, stale będą się dokształcać. Twierdzą ponadto, Ŝe będzie się to wiązać z częstą zmianą zawodu. Kilkukrotne zmiany pracy są na porządku dziennym np. w Ameryce. Osoby tam zatrudniane nie wiąŜą się na stałe z jednym pracodawcą, gdyŜ ten nie potrafi zagwarantować im stałego zatrudnienia na dłuŜszy czas. Na uznanie zasługiwać będzie równieŜ kreatywność, mobilność, intensywność pracy i oczywiście gotowość do jej zmiany. Posiadanie właśnie takich cech przez pracownika będzie w przyszłości gwarantem powodzenia na stale zmieniającym się rynku pracy. Wzrośnie takŜe zapotrzebowanie na trenerów, świadczących usługi szkoleniowe. Firmy szkoleniowe zmuszone będą zatrudniać osoby, które w swojej pracy potrafiłyby wykorzystać wiedzę z zakresu pedagogiki, psychologii, public relations czy informatyki. Popyt na psychologów i psychoterapeutów będzie wzrastał ze względu na stres, towarzyszący pracy. Zapotrzebowanie na osoby kreatywne, twórcze, odporne na stres, potrafiący zrezygnować z Ŝycia rodzinnego kosztem pracy zawodowej, sprawiać będzie, Ŝe zawód psychologa – terapeuty stanie się niezbędnym. Osoby potrafiące przystosować się do nowych realiów Ŝycia znajdą zatrudnienie i będą mogły liczyć na wysokie wynagrodzenie. Po drugiej stronie znajdą się wszyscy ci, których bezwzględna machina postępu i zmian zepchnęła w bezrobocie. Taka sytuacja sprzyjać będzie napadom, rozbojom i demonstracjom., co spowoduje wzrost zapotrzebowania na ludzi potrafiących negocjować np. z Maciej Kusiński 4 porywaczami. Narastające akty przemocy coraz częściej zaobserwować moŜna w szkołach., gdzie potrzebne mogą być osoby łączące zawód ochroniarza, negocjatora i psychologa. Swoje miejsce odnajdą teŜ negocjatorzy w duŜych firmach i korporacjach, gdzie przedmiotem negocjacji staną się warunki fuzji, umów czy kontraktów. Posiadanie bogatych informacji o partnerach biznesowych, łącznie z danymi objętymi tajemnicą, gwarantować będzie przewagę na rynku. Firmy zatrudniać będą osoby specjalizujące się w wyszukiwaniu informacji, powstanie więc nowy zawód, odpowiednik zachodniego researchera czy menedŜera informacji. DuŜe zmiany dokonują się wciąŜ na rynku informatycznym i teleinformatycznym. Stały i charakterystyczny dla ostatnich lat wzrost popularności telefonii bezprzewodowej sprawił, Ŝe specjaliści teleinformatycy cieszą się duŜą popularnością wśród pracodawców z tej dziedziny. Wzrasta liczba firm i osób prywatnych, które posiadają lub deklarują chęć posiadania Internetu. Coraz więcej ludzi potrzebuje łączy gwarantujących lepszy i szybszy przepływ informacji. Popyt na informatyków specjalizujących się w przyłączaniu Internetu będzie stale wzrastać. JuŜ teraz popyt przewyŜsza podaŜ jeśli chodzi o twórców stron internetowych –tzw. webmasterów. Korzyści jakie niesie ze sobą Internet sprawiają, Ŝe niemal kaŜda licząca się firma posiada juŜ teraz swoje własne strony w sieci. Wiele firm będzie potrzebować stron www w niedalekiej przyszłości, poniewaŜ ogólnodostępność Internetu pozwoli im zaoszczędzić czas i pieniądze, a zwiększyć dochody. Rozwój komputeryzacji sprawia, iŜ nauka coraz większej liczby zawodów tradycyjnych skłania się właśnie ku komputerowi. Szkoły muzyczne kształcić będą w duŜej mierze pod kątem obsługi instrumentów elektronicznych wspomaganych przez komputer, a plastyczne sztalugę i pędzel zastąpią programem graficznym i myszką. Posiadanie przez firmy własnych –wewnętrznych sieci komputerowych, słuŜących do wymiany informacji, powodować będzie konieczność zatrudniania osób o odpowiednich kwalifikacjach, gdyŜ nawet krótkotrwała przerwa w przepływie danych w takich przedsiębiorstwach jak np. bank, moŜe spowodować wielkie straty finansowe. Coraz popularniejsze staje się wykorzystywanie Internetu do przeprowadzania operacji bankowych. DuŜa część bankowców będzie musiała podnieść swoje kwalifikacje - w przeciwnym razie straci pracę. Na szeroką skalę rozwija się takŜe sprzedaŜ przez Internet, która zagrozi z pewnością drobnym wytwórcom i przedsiębiorcom. JuŜ teraz istnieją sklepy internetowe, gdzie zmawiać moŜna płyty CD czy ksiąŜki lub inne artykuły np. ogrodnicze. Polacy coraz częściej korzystają z róŜnego rodzaju usług ubezpieczeniowych. Ubezpieczenia zdrowotne na Ŝycie są popularne na zachodzie od wielu lat. 5 Reorientacja zawodowa nauczycieli … RównieŜ w Polsce cieszą się one coraz większym zainteresowaniem. Doradcy podatkowi w naszym kraju to jednak nadal rzadkość. W miarę bogacenia się społeczeństwa powstawać będą zawody specjalizujące się w doradztwie ubezpieczeniowym czy inwestycyjnym. Powoli na rynku pracy gościć zaczyna menedŜer kultury. Produkcje filmowe, imprezy kulturalne mają szansę powstania dzięki sponsorom, stąd konieczność zatrudniania pośredników pomiędzy artystami i wielkim biznesem, tzw. menedŜerów kultury, orientujących się w problematyce rynku oraz znających moŜliwości inwestycyjne firm. Funkcjonowanie polskiej słuŜby zdrowia pozostawia wciąŜ wiele do Ŝyczenia. Przeprowadzona reforma, według wielu opinii przyniosła więcej zamieszania niŜ korzyści. Tego rodzaju sytuacja, spowodowana w duŜym stopniu brakiem odpowiednio przygotowanych pracowników, którzy umiejętnie zarządzaliby Kasami Chorych. W Stanach Zjednoczonych powoływani są w tym celu wyspecjalizowani menedŜerowie. W efekcie poprawy sytuacji słuŜby zdrowia równieŜ w Polsce spodziewać się moŜna powstania zawodu, którego domeną będzie ekonomiczne zarządzanie budŜetem kas. Profesjonalna słuŜba zdrowia to taka, która ma na względzie równieŜ osoby w podeszłym wieku To właśnie im kasy chorych będą musiały poświęcić więcej wydatków, tym bardziej, Ŝe ludzie starsi Ŝyją coraz dłuŜej. Koniecznością zatem będzie zatrudnianie przedstawicieli rzadko spotykanych dziś zawodów: dietetyków, rehabilitantów, fizjoterapeutów. Niezbędni będą specjaliści, którzy osobom w wieku 60-70 lat pomogą być pełnowartościowymi członkami społeczeństwa. Z myślą o osobach najbardziej zapracowanych oraz emerytach posiadających duŜą ilość wolnego czasu powstawać będą na podobieństwo krajów zachodnich obiekty rozrywkowo–rekreacyjne. Ideą takich obiektów w Stanach Zjednoczonych jest organizacja wolnego czasu wszystkim tym, którzy w sposób racjonalny pragną go wykorzystać. MoŜna zatem przypuszczać, Ŝe lista nowych zawodów powiększy się w przyszłości o organizatora czasu wolnego. Wobec dynamicznie wzrastającej liczby chętnych do spędzania czasu za granicą. ludzie coraz częściej deklarują efektywną formę wypoczynku. Biura podróŜy przeŜywają oblęŜenie juŜ nie tylko w czasie wakacji czy ferii zimowych. Zachodnie agencje turystyczne zatrudniają tzw. travel managerów, którzy zajmują się organizacją wyjazdów zagranicznych.. Polscy organizatorzy podróŜy zajmować się będą w przyszłości ekonomiczną stroną wyjazdów, zwaŜając na zwiększenie zysków. Reklama dźwignią handlu, a odpowiednio zareklamowany towar przyciąga rzesze klientów. W dobie tak duŜej konkurencyjności na polskim rynku, wzrasta wciąŜ zapotrzebowanie na twórców reklam, którzy potrafiliby efektywnie sterować tą dźwignią. Dobrze zareklamowany towar sprzedaje się jak świeŜe Maciej Kusiński 6 bułeczki. Wiedzą o tym doskonale producenci i właściciele firm. Dlatego coraz częściej słyszy się o zawodzie copywritera, który układa teksty reklamowe. Warto teŜ zwrócić uwagę na telepracowników, którzy korzystając z dobrodziejstw Internetu mogą pracować na odległość. Taka sytuacja stwarza miejsca pracy tym wszystkim, którzy z róŜnych względów nie mogą pracować w zakładzie pracy, oraz wszystkim tym, którzy nie opuszczając domu, chcą pomnaŜać zasobność własnej kieszeni. Liczba telepracowników będzie stale wzrastać, w miarę jak coraz powszechniejszy będzie dostęp do Internetu. Nowe zawody wyrastają jak przysłowiowe grzyby po deszczu. Wiele przyszłych zawodów pozostaje w sferze wyobraŜeń, nie moŜna jednak ich lekcewaŜyć. Pojawią się bowiem wraz z rozwojem technologicznym i dąŜeniem Polski do członkostwa w Unii Europejskiej. ChociaŜ wiele tradycyjnych zawodów zostało zepchniętych w przeszłość, to z drugiej strony pojawiają się moŜliwości pracy dla tych, którzy wcześniej nie mogli na nią liczyć. Komputeryzacja otwiera drzwi do lepszego świata osobom kalekim, które dzięki telepracy mogą poczuć się w pełni wartościowymi członkami społeczeństwa. Trudno jednoznacznie ocenić, czy zmiany dokonujące się na polskim rynku pracy przemawiają do końca na korzyść. Z analiz zawartych w Raporcie Międzyresortowego zespołu do Prognozowania Popytu na Pracę4 wynika, iŜ w obszarze edukacji najwyŜszym tempem wzrostu będzie charakteryzował się dział róŜnorodnych szkoleń. Pojawiły się nowe zawody jak np. trener w szkolnictwie czy teŜ dyrektor programów szkoleniowych. DuŜy wzrost następuje równieŜ w obszarze edukacji z wykorzystaniem technologii informatyczno-komunikacyjnych (e-learning) oraz Internetu (webeducation). Kształtuje to powstanie zupełnie nowego zawodu specjalisty edukacji wspomaganej komputerowo. PoniŜszy materiał opracowany został na podstawie publikacji "Nowe zawody oraz elastyczne formy zatrudnienia" przygotowanej przez Międzyresortowy zespół do Prognozowania Popytu na Pracę i zawiera zestawienie przykładowych zawodów przyszłości dla sektora edukacji. 4 Nowe zawody oraz elastyczne formy zatrudnienia. „Studia i Materiały”, t. VI, Rządowe Centrum Studiów strategicznych, Warszawa 2001, 7 Reorientacja zawodowa nauczycieli … TABELA 1. Zawody przyszłości - edukacja Nazwa zawodu Broker edukacyjny Specjalność Synteza zawodu (cel wykonywania) Broker edukacyjny pośredniczy w zawieraniu i wykonywaniu umów w zakresie kształcenia, dokształcania, doskonalenia, szkolenia i przekwalifikowania zawodowego w imieniu i na rzecz klienta (osoby fizyczne i osoby prawne). Świadczy usługi informacyjno-doradcze na temat rynku edukacyjnego i rynku pracy, identyfikuje i gromadzi dane dotyczące popytu i podaŜy usług dydaktyczno-szkoleniowych. Jednocześnie pełni funkcje pełnomocnika klienta wobec polskich i zagranicznych podmiotów edukacyjnych Zestaw zadań zawodowych Wykonywanie badań marketingowych rynku edukacyjnego i rynku pracy. Projektowanie indywidualnego programu szkolenia i doskonalenia zawodowego zgodnie z rozpoznanym zapotrzebowaniem klienta. Udzielanie porad klientom przy zawieraniu umów na usługi edukacyjne w kraju i za granicą. Współpraca z instytucjami oświatowymi oraz specjalistami od prowadzenia zajęć edukacyjnych (nauczycielami, edukatorami, tutorami, trenerami, opiekunami itp.) Dokonywanie właściwego wyboru instytucji edukacyjnej zgodnie z Ŝyczeniami, potrzebami i predyspozycjami klienta. Ocenianie jakości usług edukacyjnych (kadra pedagogiczna i infrastruktura dydaktyczna, jakości prowadzonych zajęć edukacyjnych) dla zapewnienia bezpieczeństwa i komfortu klientom. Wykonywanie analizy porównawczej jakości usług świadczonych przez róŜne instytucje edukacyjne. Budowanie własnych i korzystanie z istniejących baz danych z ofertami usług instytucji edukacyjnych. Negocjowanie kosztów usług pomiędzy instytucją edukacyjną a klientem. Zawieranie umów i prowadzenie w imieniu klienta nadzoru prawnego i jakości usług edukacyjnych. Pobieranie opłat za wykonywanie usług brokerskich od klienta. Dodatkowe czynności moŜliwe do wykonywania w tym zawodzie Pośredniczenie w uzyskiwaniu kredytów na kształcenie, doskonalenie i szkolenie zawodowe lub załoŜenie firmy edukacyjnej. Doradztwo prawne w zakresie zawieranych umów na indywidualne i grupowe szkolenie, doskonalenie i Ekspert ds. technologii dydaktycznych Teletutor (propozycja: teleedukator) Ekspert ds. technologii dydaktycznych w edukacji szkolnej Ekspert ds. technologii dydaktycznych w edukacji pozaszkolnej Ekspert ds. technologii dydaktycznych jest przygotowany do wykonywania zadań związanych z unowocześnianiem środowiska dydaktycznego, projektowaniem, organizacją, dobieraniem, wdraŜaniem i oceną stosowanych w procesie edukacyjnym dzieci, młodzieŜy i osób dorosłych nowoczesnych środków i pomocy dydaktycznych. Udzielania pomocy metodycznej, konsultacji, doradztwa nauczycielom i organizatorom oświaty szkolnej i pozaszkolnej w zakresie: optymalnego stosowania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w dydaktyce, konstruowania i modernizacji programów nauczania, jak równieŜ tworzenia multimedialnych pakietów dydaktycznych. Projektowanie nowych form, metod, technik nauczania i uczenia się z wykorzystaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Stosowanie w działalności dydaktycznej róŜnorodnych, przyjaznych dla uŜytkownika, środków prezentacji informacji (hardware i software). Integrowanie dorobku róŜnych nauk i dyscyplin przy organizowaniu działalności i środowiska dydaktycznego. Badanie skutków zastosowania w praktyce edukacyjnej określonych rozwiązań organizacyjnych, metod, środków i materiałów dydaktycznych. Projektowanie, testowanie i wdraŜanie do praktyki dydaktycznej narzędzi kontroli osiągnięć uczących się, mierzenia jakości kształcenia i ocenie pedagogicznej. Programowanie czynności uczącego się i nauczyciela z wykorzystaniem multimedialnych pakietów edukacyjnych. Opracowywanie nowych i modernizacja istniejących programów nauczania i ich obudowy technodydaktycznej. Udzielanie naukowo-metodycznego wsparcia nauczycielom, organizatorom oświaty szkolnej i pozaszkolnej oraz administracji oświatowej w zakresie optymalizacji procesu dydaktycznego i doskonalenia technologii kształcenia. Wykonywanie ekspertyz na zlecenie zainteresowanych podmiotów oraz usług konsultacyjno-doradczych w zakresie unowocześniania procesu i środowiska dydaktycznego. Wykonywanie badań marketingowych w zakresie innowacyjnych rozwiązań technologii kształcenia. Prowadzenie wzorcowych (pokazowych) zajęć edukacyjnych dla promowania nowych rozwiązań technologii kształcenia. Teleedukator - specjalista ds. medialnych środków dydaktycznych Teleedukator - specjalista-metodyk ds. dydaktyki medialnej Teleedukator jest specjalistą zajmującym się kształceniem na odległość (w formach szkolnych i pozaszkolnych). Jest przygotowany do prowadzenia zajęć zarówno metodą synchroniczną (bezpośredni kontakt z uczącym się za pomocą interaktywnych łączy informatycznych) jak i asynchroniczną (wymiana materiałów edukacyjnych bez kontaktu w czasie rzeczywistym). Podstawowym celem wykonywania zawodu jest kierowanie procesem samokształcenia uczniów i studentów z wykorzystaniem technologii informacyjnych, w szczególności poprzez telewizję i interaktywne media. Projektowanie programów nauczania na odległość. Przygotowanie w formie elektronicznej materiałów metodycznych przeznaczonych dla teleedukatorów do prowadzenia kształcenia na odległość z wykorzystaniem technologii informacyjnych. Przygotowanie dla uczących się multimedialnych pakietów edukacyjnych w formie elektronicznej. Opracowywanie, walidacja i ewaluacja testów pomiaru dydaktycznego: diagnostycznych, formatywnych i sumatywnych. Prowadzenie wykładów telewizyjnych i radiowych, w szczególności z wykorzystaniem łączy interaktywnych. Organizacja i prowadzenie telekonferencji, w tym prowadzenie dyskusji i przewodniczenie grupom problemowym w czasie telekonferencji. Sprawdzanie prac kontrolnych uczniów i studentów nadsyłanych drogą elektroniczną. Branie udziału w projektowaniu multi i hipermedialnych prezentacji komputerowych określonych treści kształcenia, w projektowaniu tematycznych baz danych do rozpowszechniania informacji w sieciach komputerowych oraz edukacyjnych stron WWW. Programowanie komputerów do celów edukacyjnych. Opiekowanie się, udzielanie porad i konsultacji uczącym się metodą na odległość. Badania marketingowe zapotrzebowania na usługi edukacyjne prowadzone metodą na odległość z wykorzystaniem technologii informacyjnych. Diagnoza i Maciej Kusiński Wymogi kwalifikacyjne Regulacje prawne normujące wykonywanie zawodu Informacje uzupełniające o zawodzie przekwalifikowanie zawodowe. Pełnienie funkcji doradcy zawodowego w podstawowym, informacyjnym zakresie. Współpraca z administracją oświatową oraz systemem urzędów pracy Kwalifikacje pedagogiczne na poziomie szkoły wyŜszej (co najmniej licencjat). Specjalizacja pedagogiczna w zakresie organizacji i zarządzania oświatą (co najmniej kurs kwalifikacyjny) Biegle posługiwanie się komputerem i standardowym oprogramowaniem. Kompetencje komunikacyjne: dobra prezencja, dykcja, właściwy wygląd zewnętrzny wzbudzający zaufanie, miła barwa głosu, umiejętności retoryczne. Kompetencje moralne i etyczne właściwe dla kadry menedŜerskiej. Organizowanie warsztatów metodycznych dla kadry pedagogicznej. Współuczestniczenie w badaniach nad rozwojem technologii kształcenia. Przygotowywanie prezentacji multimedialnych i opracowań metodycznych. Dyplom ukończenia studiów wyŜszych (magisterskich). Kwalifikacje pedagogiczne (pełne lub kurs kwalifikacyjny). Przygotowanie informatyczne. Biegłe posługiwanie się komputerem. Język angielski w podstawowym zakresie. Praktyka dydaktyczna (minimum 3 lata). Edukacyjne doświadczenie projektowo-badawcze. Formalne wprowadzenie zawodu do klasyfikacji zawodów i specjalności występujących w gospodarce. Certyfikowany egzamin państwowy. Akredytacja programu studiów podyplomowych. Wprowadzenie specjalizacji w zawodzie brokera. Forma przekwalifikowania dla nauczycieli zagroŜonych utratą pracy. Broker jest zawodem wielowymiarowym, łączącym kwalifikacje pedagogiczne, ekonomiczne, prawnicze, psychologiczne, menedŜerskie, doradcze i organizatorskie. Osoby uprawiające ten zawód powinny wykazywać cechy przedsiębiorczości, samodzielności i odpowiedzialności. Zawody pokrewne: organizator szkoleń, doradca zawodowy, doradca personalny, broker ubezpieczeniowy i inni brokerzy. Formalne wprowadzenie zawodu do klasyfikacji zawodów i specjalności występujących w gospodarce. Certyfikowany egzamin państwowy. Akredytacja programu studiów podyplomowych. Specjalizacja zawodowa nauczycieli i pracowników naukowo-badawczych. Zawód wymaga interdyscyplinarnej wiedzy z takich dziedzin jak: pedagogika, psychologia, socjologia, ekonomia, cybernetyka, informatyka, matematyka, ergonomia, teoria komunikacji, teoria programów szkolnych, pomiar dydaktyczny, ewaluacja, multimedia, technologie informacyjne i komunikacyjne. Zawody pokrewne: nauczyciel metodyk, pracownik naukowo-badawczy, informatyk, teleedukator. 8 konserwacja sprzętu teleinformatycznego. Zarządzanie informatycznymi sieciami edukacyjnymi Kwalifikacje pedagogiczne na poziomie szkoły wyŜszej (co najmniej licencjat). Przygotowanie informatyczne co najmniej na poziomie średnim (tytuł technika) biegłe posługiwanie się komputerem i specjalistycznym oprogramowaniem wykorzystywanym w środowisku multimedialnym i sieciowym. Znajomość języka obcego co najmniej na poziomie średnim (np. First Certificate z j. angielskiego). Przynajmniej 5-letnia praktyka pedagogiczna. Udokumentowane doświadczenie projektowo-badawcze w zakresie dokumentacji programowych. Kompetencje medialne: dobra dykcja, wygląd zewnętrzny właściwy prezenterom telewizyjnym, komunikatywność w przekazie telewizyjnym, radiowym i pisemnym. Kompetencje moralne i etyczne właściwe nauczycielom Formalne wprowadzenie zawodu do klasyfikacji zawodów i specjalności występujących w gospodarce. Certyfikowany egzamin państwowy. Akredytacja programu studiów podyplomowych. Specjalizacja zawodowa nauczycieli i pracowników naukowo-badawczych. Teleedukator stanowi poszerzenie zawodu nauczyciela o kompetencje związane z wykorzystaniem mediów i technologii informacyjnych do prowadzenia procesu dydaktycznego na odległość. Dlatego osoby chcące wykonywać ten zawód powinny najpierw uzyskać wykształcenie pedagogiczne potwierdzone praktyką w placówkach edukacyjnych. Obok wykształcenia pedagogicznego teleedukator powinien posiadać wykształcenie techniczne informatyczne. Potrafi zaprojektować materiały metodyczne i pakiety edukacyjne w formie elektronicznej i przygotować je do przesyłania sieciami informatycznymi. Na bieŜąco ocenia postępy uczniów i studentów na podstawie otrzymywanych od nich prac kontrolnych. Przygotowuje testy pomiaru dydaktycznego diagnostycznego, formatywnego i sumatywnego. Sprawdza wyniki testowania i na tej podstawie ocenia postępy uczących się jak teŜ jakość samych testów. Jest doradcą w zakresie merytorycznym jak teŜ w zakresie wyszukiwania i przetwarzania informacji naukowej. Potrafi programować komputery w zakresie programów edukacyjnych, projektować edukacyjne bazy danych, tworzyć strony WWW, zarządzać informatycznymi sieciami edukacyjnymi. Zawody pokrewne to: ekspert ds. technologii dydaktycznych (Specjalista ds. technologii kształcenia), nauczyciel, - prezenter radiowy i telewizyjny, - informatyk. 9 Reorientacja zawodowa nauczycieli … 2. Reorientacja zawodowa nauczycieli na przykładzie „Nowej Edukacji” „Nowa Edukacja” to projekt skierowany do pracowników oświaty zagroŜonych procesami restrukturyzacyjnymi. Jest on realizowany przez Państwową WyŜszą Szkołę Informatyki i Przedsiębiorczości w ŁomŜy, w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, działanie 2.4 Reorientacja zawodowa osób zagroŜonych procesami restrukturyzacyjnymi. Celem projektu jest w szczególności wyposaŜenie nauczycieli w umiejętności umoŜliwiające wykonywanie nowego zawodu i zdobycie nowego zatrudnienia w publicznych i niepublicznych instytucjach rynku pracy oraz organizacjach pozarządowych działających na rzecz edukacji dorosłych, w tym wykorzystujących środki EFS. Cel projektu będzie realizowany poprzez ofertę kompleksowej usługi reorientacji zawodowej obejmującej: informację zawodową, poradnictwo zawodowe z metodologią indywidualnych planów działań, szkolenia zawodowe oraz pośrednictwo pracy. Kompleksową usługą reorientacji zawodowej objęci zostaną beneficjenci na terenie całego województwa ze szczególnym uwzględnieniem 10 powiatów zmarginalizowanych wskazanych przez Instytucję WdraŜającą – Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku. W realizację projektu zaangaŜowana zostanie sieć 14 powiatowych punktów informacyjno-rekrutacyjnych - Centrów Aktywizacji Rozwoju (CAR) utworzonych przez PWSIiP oraz Białostocką Fundację Kształcenia Kadr, na bazie jednostek samorządu terytorialnego. Ogólnym i długofalowym celem projektu jest przygotowanie profesjonalnych kadr na rzecz rozwijającego się instytucjonalnego otoczenia rynku pracy. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, a w szczególności integracja polskiej gospodarki z Jednolitym Rynkiem Europejskim niewątpliwie okazuje się katalizatorem procesu restrukturyzacji wielu sektorów gospodarki. Proces transformacji musi przejść takŜe sektor oświaty, którego konieczność spowodowana jest niŜem demograficznym oraz restrukturyzacją struktur samego systemu oświaty. Dlatego teŜ w szczególnej sytuacji pozostaje grupa docelowa działania związana z edukacją, czyli pracownicy szkół na terenach zmarginalizowanych i dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi. Pracownicy ci naraŜeni są bowiem na dodatkowe koszty trudnej sytuacji ekonomicznej regionu jakimi są niŜ demograficzny oraz wymuszone na samorządach terytorialnych oszczędności w sektorze oświaty. Charakterystyka tej grupy, a zwłaszcza wysokie wykształcenie kierunkowe, utrudnia jej znacznie znalezienie nowych ofert pracy, powstających w związku z realizacją projektów inwestycyjnych w ramach działania 3.2 i 3.1 ZPORR. Analiza powstających miejsc pracy wskazuje na duŜy udział w ofercie zatrudnienia – stanowisk pracy związanych z wykształceniem technicznym i zawodowym, których nie mogą podejmować nauczyciele i pracownicy oświaty. Z drugiej jednak strony procesy restrukturyzacyjne implikują oraz intensyfikują w regionie działania wspierające, realizowane w ramach EFS. Kilkadziesiąt instytucji w regionie wdraŜa dziś projekty w ramach II priorytetu ZPORR, zatrudniając zespoły specjalistów realizujących poradnictwo zawodowe i szkolenia dla osób zagroŜonych bezrobociem, generując nowe miejsca pracy, szczególnie atrakcyjne dla pracowników posiadających doświadczenie zawodowe w działaniach edukacyjnych, doradczych i szkoleniowych. Rozwijający się sektor instytucji otoczenia rynku pracy wymaga wykwalifikowanych kadr posiadających kompetencje wspierania osób dorosłych w takich dziedzinach jak: - poradnictwo zawodowe - pośrednictwo pracy - informacja zawodowa - organizacja szkoleń Nauczyciele mają wszelkie predyspozycje, aby pełnić te funkcje pod warunkiem uzupełnienia kwalifikacji. Dlatego teŜ zakładana w projekcie grupa docelowa po uzyskaniu wsparcia moŜe liczyć na podjęcie zatrudnienia w rozwijających się instytucjach rynku pracy. Intensywny rozwój organizacji pozarządowych i instytucji rynku pracy staje się waŜną szansą dla osób zagroŜonych bezrobociem pracujących w szkolnictwie na obszarach zmarginalizowanych, których endogenny kapitał nie jest w stanie wygenerować nowych miejsc pracy, dla osób dobrze wykształconych, w innych sektorach. Realizacja projektu przeciwdziałać będzie zatem procesowi Maciej Kusiński 10 migracji do większych miast osób z wyŜszym wykształceniem, czyli dalszej marginalizacji społecznej rejonów dotkniętych restrukturyzacją. Pedagodzy i nauczyciele odchodzący ze szkolnictwa w wyniku restrukturyzacji powinni znaleźć alternatywną pracę w zakresie edukacji i reorientacji dorosłych w miejscu dotychczasowego zamieszkania, tak by nie osłabić jeszcze bardziej potencjału społecznego obszarów zmarginalizowanych. Ideą projektu jest zatem nie tylko utrzymanie w lokalnej strukturze zatrudnienia udziału osób z wykształceniem wyŜszym, pedagogów i nauczycieli wspierających społeczność lokalną w trudnej rzeczywistości wysokiego bezrobocia, ale takŜe wykorzystanie tego kapitału do projektowania i realizowania systematycznych rozwiązań przeciwdziałających bezrobociu. Przygotowanie profesjonalnych kadr do pracy w Powiatowych Urzędach Pracy, instytucjach szkoleniowych oraz samorządach róŜnych szczebli w miejscu zamieszkania grup zagroŜonych, przyczyni się do efektywniejszego wykorzystania przyszłych środków EFS poprzez lepszą dostępność usług i realizację priorytetu równości szans. Przygotowany w ramach projektu kapitał personalny i merytoryczny obszarów zmarginalizowanych pozwoli wszystkim instytucjom rynku pracy w regionie na doskonalenie swojej oferty usług oraz, co najwaŜniejsze, poszerzenie jej zasięgu i dostępności. Projekt ma przełamać podstawową barierą, przed jaką stoją nauczyciele zagroŜeni bezrobociem, czyli niewystarczające dostosowanie oferty szkoleniowej projektów realizowanych w ramach priorytetu II ZPORR. Spowodowane jest to skupieniem się projektodawców często jedynie na wykorzystaniu szans związanych z nowymi miejscami pracy generowanymi przy realizacji projektów inwestycyjnych w regionie. Dlatego teŜ, oferta szkoleniowa tych projektów skierowana jest przede wszystkim do osób z wykształceniem zawodowym i technicznym, mogących podjąć pracę w zawodach budowlanych i transportowych. Tematyka tych szkoleń nie koresponduje z potrzebami reorientacji zawodowej nauczycieli ze specjalistycznym wykształceniem wyŜszym. Istotną barierą, przed jaką stoją nauczyciele jest zatem brak projektów skierowanych wyłącznie do tej grupy docelowej - dostępnych i uwzględniających jej specyficzne potrzeby. Analiza realizowanych projektów w ramach działania 2.4 ZPORR wskazuje na nierównomierne zaangaŜowanie potencjalnych grup docelowych w projektach. Wysoki udział sektora słuŜby zdrowia utrudnia pracownikom oświaty dostęp do oferowanych w ramach działania usług. Realizacja projektu specjalnie dostosowanego do potrzeb nauczycieli zredukuje wymienione bariery, z drugiej natomiast strony pozwoli na podjęcie specjalnych działań promocyjnych i rekrutacyjnych gwarantujących efektywność samego projektu. Strategią tych działań jest zintegrowanie reorientacji nauczycieli z rozwojem systemu instytucji rynku pracy poprzez realizację kierunkowych szkoleń zawodowych oraz zaangaŜowanie do powiatowych seminariów przedstawicieli samorządów terytorialnych nadzorujących szkoły i publiczne instytucje rynku pracy. Kolejną barierą jest charakterystyka samej grupy docelowej. MoŜna zauwaŜyć małą aktywność nauczycieli w projektach reorientacji zawodowej. Spowodowane jest to wysokim i specjalistycznym wykształceniem ograniczającym moŜliwe kierunki reorientacji oraz brakiem wiedzy samych nauczycieli w jakich kierunkach mogą się efektywnie reorientować. Powoduje to niską motywację tych osób do podjęcia trudu przekierunkowania zawodowego. Niska aktywność nauczycieli w procesie reorientacji związana jest takŜe z kontekstem społecznym i prestiŜem zawodu nauczyciela, który w małych miejscowościach i na obszarach zmarginalizowanych kojarzony jest z misją społeczną. Reorientacja nauczycieli w kierunku zawodów wspierających i edukacyjnych finansowanych poza sektorem oświaty znacznie niweluje te barierę, gwarantując nauczycielom doradzającym osobom w trudnej sytuacji Ŝyciowej, moŜliwość zachowania swojej dotychczasowej pozycji i roli społecznej. Seminaria powiatowe i konferencje realizowane w ramach projektu mają wpływać na świadomość misji społecznej i prestiŜu pracowników instytucji rynku pracy oraz ukazać moŜliwość podjęcia atrakcyjnej pracy w tym sektorze. Realizacja programów strukturalnych staje się okazją rozwoju lokalnych organizacji podejmujących działania przeciwdziałające bezrobociu w regionie poprzez tworzenie struktur instytucji otoczenia rynku pracy przejmujących dobrze wykształcone kadry związane z edukacją i szkolnictwem. Przykładem takich struktur moŜe być sieć 14 powiatowych Centrów Aktywizacji Rozwoju (CAR) utworzona przez Wnioskodawcę w partnerstwie z Białostocką Fundacją Kształcenia Kadr i Starostwami. Sieć CAR, zgodnie z intencją partnerstwa staje się systemowym rozwiązaniem 11 Reorientacja zawodowa nauczycieli … uzupełniającym działania szkoleniowe i doradcze Powiatowych Urzędów Pracy, szczególnie w kontekście potrzeb osób uczących się i pracujących. Szansą uzupełniających rozwiązań w systemie usług rynku pracy jest więc zainicjowanie współpracy CAR z nauczycielami z Regionalnego Porozumienia na Rzecz Rozwoju Poradnictwa Zawodowego i sieci 40 akredytowanych Ośrodków Kariery w szkołach ponadgimnazjalnych. ZaangaŜowanie tych nauczycieli w działania instytucji rynku pracy jest aktualną potrzebą rozwijającego regionu, ale takŜe, co naleŜy podkreślić, efektywną metodą aktywizacji zawodowej nauczycieli. Ogólnym rezultatem projektu będzie dostosowanie kwalifikacji zawodowych nauczycieli do pracy w publicznych i niepublicznych instytucjach rynku pracy oraz organizacjach i instytucjach wdraŜających w regionie działania EFS. Stąd teŜ najogólniejszym rezultatem projektu będzie przygotowanie zasobów personalnych do profesjonalnych działań przeciwdziałania bezrobociu w regionie, ze szczególnym uwzględnieniem osób uczących sie oraz pracujących i zagroŜonych bezrobociem, rozumianej jako dopełnienie istniejącej struktury instytucji rynku pracy orientującej się wokół osób bezrobotnych. Rezultat ten będzie osiągnięty poprzez realizację poszczególnych, wymiernych i bezpośrednich rezultatów projektu: • Przeprowadzone zostaną 2 konferencje regionalne oraz 14 seminariów powiatowych, w ramach których 700 osób uzyska usługę informacji zawodowej. • 450 osób z terenu wszystkich powiatów województwa uzyska usługę poradnictwa zawodowego realizowanego w formie warsztatów grupowej, co stanowić będzie łącznie 136 godzin usług grupowego poradnictwa zawodowego. • 370 osób wybranych na podstawie rezultatów poradnictwa grupowego uzyska usługę Indywidualnego Planu Działania na łaczną liczbę 1480 godzin indywidualnych usług poradnictwa w projekcie, realizowanych przez doświadczonych doradców zawodowych, psychologów i doradców biznesowych zgodnie z metodologią poszczególnych modułów IPD. • 340 osób uzyska usługę szkoleniową poprzez udział w jednym z 34 szkoleń zawodowych. Łączna liczba godzin szkoleniowych w projekcie wyniesie 3312 godzin prowadzonych przez specjalistów i wysokowykwalifikowanych trenerów. • 370 osób, uzyska usługę pośrednictwa pracy. W ramach 34 szkoleń zawodowych zrealizowanych zostanie: • 18 szkoleń informatycznych: Bazy danych na rzecz informacji zawodowej i pośrednictwa pracy, Administrowanie sieciami informacyjnymi i portalami w zakresie udostępniania informacji o rynku pracy, Praktyczna obsługa generatora wniosków i arkuszy kalkulacycjnych w zakresie przygotowywania projektów EFS, Internet jako źródło informacji o rynku pracy i narzędzie zdobywania pracy - przygotowanie do prowadzenia internetowego klubu pracy. • 8 szkoleń z przedsiębiorczości - Usługi doradcze i konsultingowe w zakresie EFS w ramach własnej firmy, Usługi doradcze i szkoleniowe na rzecz instytucji rynku pracy, Doradca przedsiębiorczości, Trener w instytucjach szkoleniowych. • 8 szkoleń z poradnictwa: Eurodoradztwo z językiem obcym, Pośrednictwo Pracy, Poradnictwo Zawodowe IPD dla pracujących, Doradca Kariery dla młodzieŜy. Umiejętności interpersonalne w poradnictwie zawodowym, Umiejętności trenerskie w grupowym poradnictwie zawodowym. Szczegółowy zakres programów w ramach 3 grup tematycznych zaleŜeć będzie od wyników powiatowych konsultacji z lokalnymi instytucjami rynku pracy i kandydatami na szkolenia przeprowadzonych w ramach seminariów powiatowych. Ideą leŜąca u podstaw elastycznej oferty szkoleniowej jest dopasowanie jej do specyficznych uwarunkowań kaŜdego powiatu. W ramach projektu przeprowadzone zostaną badania ankietowe w trakcie seminariów powiatowych oraz przygotowana zostanie publikacja na temat instytucji rynku pracy i roli edukacji ustawicznej w regionie. Maciej Kusiński 12 4. Zakończenie ZałoŜenia wyŜej opisanego projektu pokazują, iŜ w procesie restrukturyzacji gospodarki bardzo waŜną rolę odgrywa reorientacja zawodowa pracowników, w kierunku zawodów, które są lub w niedługim okresie będą deficytowymi. Oznacza, to Ŝe podaŜ pracy powinna ciągle ewaluować i dopasowywać się do zmieniającego popytu. Zaproponowany Projekt jest przykładem pomocy dla pracowników sektora edukacji w określeniu i podjęciu właściwych działań na rzecz dostosowania kwalifikacji zawodowych do potrzeb rynku pracy w województwie podlaskim. Działania te pozwolą na ograniczenie bezrobocia wśród nauczycieli w okresie niŜszego przyrostu naturalnego. Literatura 1. Nowe zawody oraz elastyczne formy zatrudnienia. „Studia i Materiały”, t. VI, Rządowe Centrum Studiów strategicznych, Warszawa 2001 2. Podlaski Regionalny Plan Działań na rzecz zatrudnienia na rok 2006. Białystok 2006. 3. Ramowy Plan Realizacji Działania na rok 2006. Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku, Białystok 2006. 4. Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013, MENiS Warszawa 2005. 5. Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku (projekt). Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Białystok, październik 2005.
